Fiọk ke Ọfọn Nditoro Mbon En̄wen

NDI akanam omokop owo ekededi esemede ete ke eteutom imọ isiwakke nditoro imọ? Ndi akanam afo ke idemfo emeseme ntre? Mîdịghe edieke afo edide uyen, ndi emesiseme aban̄a nte ete ye eka fo m̀mê mme andikpep mîsitoroke fi?

Ekeme ndidi ndusụk eseme emi ẹsidi akpanikọ. Eren kiet ke Germany emi esinọde ukpep ke nte ẹkpetorode mbon en̄wen ọdọhọ ke ini nditọ utom ẹsemede ntre, mfịna mmọ isidịghe itoro, edi esidi ke eteutom mmimọ inyeneke udọn̄ ke idem mmimọ. Se ededi oro edide, ana in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke odu se mmọ ẹyomde. Nditoro nnyụn̄ nnyene ọkpọkpọ udọn̄ ke idem mbon en̄wen ẹdi ata akpan n̄kpọ edieke anade ika iso idiana kiet inam n̄kpọ inem inem.

Oyom n̄ko isitoro inyụn̄ inyene ọkpọkpọ udọn̄ ke idem mbon en̄wen ke ini ituakde ibuot inọ Abasi. Akpana ẹsinen̄ede ẹtoro owo, ẹtie ufan ufan, ẹnyụn̄ ẹnyene ọkpọkpọ udọn̄ ke idem mbon en̄wen ke esop Christian. Nditiene mme edumbet Bible esinam mme andibuana ke esop ẹtoro ẹnyụn̄ ẹka iso ẹnyene ọkpọkpọ udọn̄ ke idem mbon enwen. Nte ededi, inamke n̄kpọ m̀mê ima okpon adan̄a didie ke esop nnyịn, osụk oyoyom itoro owo. Ke ikerede iban̄a emi, ẹyak ineme nti uwụtn̄kpọ ita oro ẹban̄ade mbon oro ẹketorode owo: eke Elihu kpa asan̄autom Abasi oro okodude mbemiso eyo mme Christian, eke apostle Paul, ye eke Jesus Christ ke idemesie.

Ndinyene Ido Nnyụn̄ N̄kpono Owo ke Ini Inọde Item

Elihu, emi etiede nte ekedi nsannsan iman Abraham, ama enen̄ede an̄wam Job enyene nnennen ekikere aban̄a idaha esie ke iso Abasi. Elihu ama enyene ido onyụn̄ okpono owo. Enye ama enyene ime ebet tutu ekem ini esie nditịn̄ ikọ. Ndien okposụkedi mme inua-okot ufan Job ẹkekụtde ndudue ẹnọ Job, Elihu ama ọnọ enye item onyụn̄ otoro enye ke nti n̄kpọ oro enye akanamde. Elihu eketịn̄ ikọ ke inem inem usụn̄, onyụn̄ enen̄ede enyene ọkpọkpọ udọn̄ ke idem Job ufan esie. Enye ikebietke “mme ufan Job” eken, edi ama okot Job ke enyịn̄ onyụn̄ ekpe enye ubọk ete: “Kop, ndien, uyo mi, O Job, mbọk, nyụn̄ kpan̄ utọn̄ ke kpukpru ikọ mi.” Enye ama ada ido oro owụtde ukpono ọdọhọ ke imọfiọk nte etiede Job ke idem, ete: “Sese, ami n̄kem ye afo ke iso Abasi: ẹkebot mi n̄ko ke mbat.” Ekem enye otoro Job ete: “Afo ama enyene ikọ, bọrọ mi: dọhọ, koro edise fi ke edinen adatde mi esịt.”—Job 33:1, 6, 32.

Ndinam n̄kpọ ke eti usụn̄ ye mbon en̄wen nnyụn̄ n̄kpono mmọ owụt ke imotoro mmọ. Ke nditịm ntịn̄, ndinam ntre ọwọrọ ndidọhọ mmọ, ‘mmama nnyụn̄ nnen̄ede n̄kpono fi.’ Oro ayanam uwem enem mmọ  onyụn̄ owụt ke imenyene ọkpọkpọ udọn̄ ke idemmọ.

Ndinyene ido iwọrọke ndinịm mbet eti ido uwem eto eto. Man nti ido nnyịn ẹnyene ufọn ẹnọ mbon en̄wen, ana enye enen̄ede oto nnyịn esịt. Ana edinam nnyịn owụt ke imenen̄ede inyene udọn̄ inyụn̄ ima mbon en̄wen.

Ndida Mbufiọk Ntoro Mbon En̄wen

Apostle Paul ama owụt ke enen̄ede oyom mbufiọk ke ini itorode mbon en̄wen. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini enye akakade udiana isan̄ isụn̄utom esie, enye ama owụt ke Ido Ukpono Christ enen ke ini enye eketịn̄de ikọ ọnọ ndusụk mbon akwaifiọk Greece, nte ọkọkwọrọde ikọ ke Athens. Kam se nte enye akadade mbufiọk anam ọkpọsọn̄ n̄kpọ emi. “Ndusụk mme anditiene Epicurus ye mbon akwaifiọk Stoic ẹneni eneni ye enye, ndusụk mmọ ẹnyụn̄ ẹdọhọ ẹte: ‘Nso ke abrak inua emi oyom nditịn̄?’ Mmọ efen ẹte: ‘Etie nte enye edi andikwọrọ isen abasi.’” (Utom 17:18) Paul ama omụm idem akama okposụkedi mmọ ẹketịn̄de ikọ ntre ye enye onyụn̄ ọbọrọ mmọ ete: “Mbio Athens, mmokụt nte ke kpukpru n̄kpọ etie nte mbufo ẹmebak mme abasi ẹkan nte mbon en̄wen ẹbakde.” Utu ke ndisua nnọ mmọ nte ke mmọ ẹkpono ndem, Paul akakam ototoro mmọ ke ndikesịn ifịk ke n̄kpọ ido ukpono.—Utom 17:22.

Ndi Paul ekedi mbubịk? N̄wan̄ansa-o! Enye ama ọfiọk ke owo ikọdọn̄ke imọ ikokụt ndudue inọ mbon oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹnọ imọ; enye ama enen̄ede ọfiọk ke ama odu ini oro imọ mîkọfiọkke akpanikọ. Ẹkedọn̄ enye ẹte akatan̄a etop Abasi, idịghe ndikokụt ndudue nnọ mbon en̄wen. Se iketịbede inọ enye ama anam enye ọfiọk se ediwak Mme Ntiense Jehovah ẹdiọn̄ọde mfịn, oro edi: Ndusụk mbon oro ẹkesọn̄ọde ẹda ẹnọ nsunsu ido ukpono ẹsịne idahaemi ke otu mbon oro ẹnyenede ifịk ẹkan ke ido ukpono akpanikọ.

Nte Paul eketịn̄de ikọ mi ama ọfọn onyụn̄ enyene nti utịp. “Ndusụk owo ẹdian idem ye enye ẹnyụn̄ ẹkabade ẹdi mme andinịm ke akpanikọ, ndien mmọ emi ẹdude ke otu oro ẹdi Dionysius, ebiereikpe esop Areopagus, ye n̄wan emi ekerede Damaris, ye mbon efen n̄ko.” (Utom 17:34) Paul nditoro mbon Athens mban̄a se mmọ ẹkenịmde ke akpanikọ—okposụkedi ekedide nsunsu ukpepn̄kpọ—ama enen̄ede ọfọn akan enye ndikpokokụt ndudue nnọ mmọ ke ntak oro mmọ ẹkedide mme ọkọi. Mbon oro ẹsidade nsunsu ekikere ẹtụn mmọ usụn̄ ẹsinyene eti esịt.

Paul ama ada mbufiọk etịn̄ ikọ n̄ko ke ini ẹkedọhọde enye editịn̄ ikọ akan̄ idem ke iso Herod Agrippa II. Mme owo ẹma ẹfiọk ke Herod ama esinyene oburobụt ebuana ye Bernice eyeneka esie, kpa ata akwa idiọkn̄kpọ ke iso Abasi. Edi Paul ikadaha ifet oro isua inọ enye. Utu ke oro, enye ama enyene se adade otoro Herod. Enye ọkọdọhọ ete: “Edidem Agrippa, kaban̄a kpukpru n̄kpọ eke mme Jew ẹdoride mi, mbat nte edi n̄kpọ inemesịt ọnọ mi nditịn̄ ikọ n̄kan̄ idem mi ke iso fo mfịn emi, akpan akpan koro afo etịmde ọfiọk kpukpru ido ye eneni eke ẹdude ke otu mme Jew.”—Utom 26:1-3.

Ọfọn didie ntem ndinyene utọ mbufiọk oro ke ini inamde n̄kpọ ye mbon en̄wen! Nditoro mbọhọidụn̄ nnyịn, nsan̄a ufọkn̄wed, m̀mê nsan̄autom nnyịn ekeme ndinam emem odu onyụn̄ anam mmọ ẹnyene eti uwem. Edieke itorode mbon oro ẹdotde itoro ke ofụri esịt, oro ekeme ndinam idemerede udọn̄ mbon oro ẹnyenede eti esịt man mmọ ẹkeme ndikpụhọde mme ukwan̄ ekikere ye edinam mmọ, nnam mme n̄kpọ oro ẹdude ke n̄kemuyo ye nnennen ifiọk.

Mfọnmma Uwụtn̄kpọ Jesus ke Ndisitoro Mbon Enwen

Jesus ama esitoro mbon en̄wen. Ke uwụtn̄kpọ, ke enye ama ekeset ke n̄kpa onyụn̄ ọdọk ke heaven, Abasi ama eteme Jesus ete ada apostle John otobo esop itiaba ke Asia Minor etop. Enye iketreke nditoro mbon oro ẹdotde itoro. Enye ama otoro esop Ephesus, Pergamum ye Thyatira ete: “Mmọfiọk mme edinam fo, ye utom ye ime fo, ye nte ke afo ukemeke ndiyọ ndiọi owo”; “afo ke osụk ọsọsọn̄ọ  omụm enyịn̄ mi akama, unyụn̄ ukan̄ke mbuọtidem oro afo enyenede ke ami”; ye “mmọfiọk mme edinam fo, ye ima ye mbuọtidem ye utom ye ime fo, ye nte ke mme edinam fo eke ukperedem emi ẹkan eke akpa.” Idem ke esop Sardis emi okoyomde ẹsua ẹnọ mmọ, Jesus okosụk okokụt ke odot imọ itoro ndusụk owo. Enye ama ọdọhọ mmọ ete: “Nte ededi, afo emenyene ibat ibat enyịn̄ ke Sardis oro mîkasabakede ekụra mmọ, ndien mmọ ẹyesịne mfia ekụra ẹsan̄a ye ami, koro mmọ ẹdot.” (Ediyarade 2:2, 13, 19; 3:4) Nso eti uwụtn̄kpọ ke Jesus ekenịm ntem!

Edieke ikpebede Jesus, nnyịn ididehedei ida ndudue owo ifan̄ isua inọ kpukpru owo m̀mê ndinọ mmọ item ye unana editoro mmọ nte odotde. Nte ededi, ọfọn iti ke mme owo ẹkeme nditre ndima itoro nnyịn edieke isitorode mmọ n̄kukụre ke ini iyomde ndinọ mmọ item. Ẹsitoro mme owo ke ini ekededi oro odotde! Ndien edieke oyomde ẹnọ mmọ item ke ini en̄wen, mmọ ẹyekop.

Mbiowo Oro Ẹsitorode Mme Owo nte Odotde

Cornelia, Christian an̄wan emi anamde utom idahaemi ke kiet ke otu n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah ke Europe ọdọhọ ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1970, kiet ke otu mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ama obụp imọ m̀mê imesikpep n̄kpọ ke idem imọ isinyụn̄ ikot mme magazine. Eyenete an̄wan emi ọdọhọ ke “bụt ama anam imọ,” onyụn̄ ọdọhọ ke imọ ikesikemeke ndikot kpukpru ibuotikọ. Enye ọdọhọ ete: “Utu ke esenyịn oro ndiduọhọ mi, enye akakam ototoro mi ke ndikakam n̄kot ndusụk ibuotikọ. Itoro esie ama  enen̄ede esịn udọn̄ ọnọ mi, ndien toto ke ini oro mma mbiere ndisikot kpukpru ibuotikọ ke nsiondi kiet kiet.”

Ray, emi anamde utom ke n̄kọk itieutom kiet ke Europe, eti nte akpa usen eketiede ke utom usiakusụn̄. Esenyịn oro etiede ibuot ke esop, kpa anam mbubehe idemesie ye owo oro enyenede mbiomo ubon ọkọrọ ye ediwak mbiomo ke esop, ama odụk edi Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ke mbubịteyo usen oro onyụn̄ edibụp Ray ete, “Da, akpa usen utom usiakusụn̄ fo eketie didie?” Idahaemi, n̄kpọ nte isua 60 ẹbe, edi Ray ke eteti ke ebiowo oro ama enen̄ede ekere aban̄a imọ.

Se nditọete mbiba emi ẹtịn̄de owụt ke nditoro mbon en̄wen ke ofụri esịt, ke se mmọ ẹnamde ekeme ndinen̄ede nnyene ufọn n̄kan ndisitịn̄ ikọ eto eto m̀mê nditoro mmọ ke n̄kpọkinua. Nnyịn imenyene ata ediwak ntak oro akpanamde isitoro nditọete nnyịn ke esop. Imekeme ndisitoro mmọ ke emi mmọ ẹbierede ndinam n̄kpọ Jehovah, ndisinọ nti ibọrọ, ukeme oro mmọ ẹsịnde mbak ẹdikop ndịk otuowo ke ini ẹnọde utịn̄ikọ m̀mê ẹnamde n̄kpọ ke mbono esop, nsịnifịk oro mmọ ẹnyenede ke utom ukwọrọikọ ye edikpep owo n̄kpọ, ye ukeme oro mmọ ẹsịnde ndinịm mme n̄kpọ Obio Ubọn̄ ye mme utịtmbuba eke spirit akpa. Edieke itorode mbon en̄wen, nnyịn iyenen̄ede ikop uyụhọ. Oro ayanam nnyịn ikop inemesịt onyụn̄ anam inyene eti ekikere.—Utom 20:35.

Oyom mbiowo ẹtoro esop ke nti n̄kpọ oro mmọ ẹnamde. Ndien ke ini oyomde mmọ ẹnọ ntụnọ, mmọ ẹsinam ntre ke ima. Edi mmọ idiyomke ẹnam kpukpru n̄kpọ ke mfọnmma usụn̄ tutu emi anam mmọ ẹsision̄o n̄kpri ndudue ẹnyan nte ikpọ idiọkn̄kpọ.

Mbiowo Christian oro ẹkpebede ukpono ukpono ye ima ima usụn̄ oro Elihu eketịn̄de ikọ, mbufiọk oro Paul ekenyenede, ye ima ima edikere mban̄a oro Jesus okowụtde ẹyenen̄ede ẹsịn udọn̄ ẹnọ nditọete mmọ. Nditoro mbon en̄wen ayanam mmọ ẹnam ofụri ukeme mmọ onyụn̄ anam mmọ ẹkop idatesịt ẹnyụn̄ ẹdiana kiet. Anaedi esịt ama enen̄ede enem Jesus ndikop nte Ete esie eke heaven okotorode enye ke ini enye akanade baptism, ete: “Afo edi edima Eyen mi; mmenyịme fi!” (Mark 1:11) Nnyịn ikpakam itoro nditọete nnyịn ke ofụri esịt inyụn̄ itịn̄ inem inem ikọ ye mmọ man mmọ ẹkpedat esịt!

[Mme ndise ke page 15]

Paul ama enyene nti utịp ke ndida mbufiọk ntoro mbon en̄wen, nnyịn imekeme ndinyene n̄ko

[Ndise ke page 16]

Ndinen̄ede ntoro mbon en̄wen ke ofụri esịt ekeme ndinen̄ede nnyene ufọn