‘Ete Mbufo Esitua Owo Mbọm’

“Ẹka iso ẹtua owo mbọm, kpa nte Ete mbufo atuade owo mbọm.”—LUKE 6:36.

1, 2. Didie ke ikọ oro Jesus eketịn̄de ọnọ mme ewetn̄wed ye mme Pharisee ye mme anditiene enye owụt nte editua owo mbọm edide akpan n̄kpọ?

 IBET oro ẹkedade Moses ẹnọ ama ọdọn̄ọ n̄kpọ nte ewụhọ ye edumbet 600. Okposụkedi okoyomde ẹnam se Ibet Moses ọkọdọhọde, nditua owo mbọm ekenen̄ede edi akpan n̄kpọ n̄ko. Kere ban̄a se Jesus ọkọdọhọde mme Pharisee emi mîkesituaha owo mbọm. Jesus ama asua ọnọ mmọ utịm ikaba, asian mmọ ewụhọ Abasi ete: “Nyom mbọm, idịghe uwa.” (Matthew 9:10-13; 12:1-7; Hosea 6:6) Ke ekperede ini oro Jesus okoyomde ndikụre utom ukwọrọikọ esie, enye ama ọdọhọ ete: “Mbọm mbufo, mme ewetn̄wed ye mme Pharisee, mbon mbubịk! koro mbufo ẹnọde ubak mint ye n̄kpasịp dill ye eke cumin kiet ke itie duop, edi mbufo ẹfụmi ikpọ n̄kpọ ke Ibet, oro edi, unenikpe ye mbọm ye edinam akpanikọ.”—Matthew 23:23.

² Nte eyịghe mîdụhe, Jesus akada mbọm nte ata akpan n̄kpọ. Enye ọkọdọhọ mme anditiene enye ete: “Ẹka iso ẹtua owo mbọm, kpa nte Ete mbufo atuade owo mbọm.” (Luke 6:36) Nte ededi, man ‘ikpebe Abasi’ ke afan̄ emi, oyom ifiọk se enen̄erede ọwọrọ nditua owo mbọm. (Ephesus 5:1) Akan oro, ndifiọk ufọn editua owo mbọm ayanam nnyịn isinen̄ede itua owo mbọm.

Nditua Mme Ubuene Mbọm

3. Ntak emi Jehovah odotde ndikpep nnyịn se nditua owo mbọm enen̄erede ọwọrọ?

³ Andiwet psalm ọkọkwọ ete: “Jehovah enyene esịt ufọn ye mbọm: isọpke iyatesịt, edi okpon ima. Jehovah ọfọfọn ye kpukpru: esịt mbọm esie onyụn̄ ofụk kpukpru se enye anamde.” (Psalm 145:8, 9) Jehovah edi “Ete mbọm ye Abasi kpukpru ndọn̄esịt.” (2 Corinth 1:3) Owo oro esituade owo mbọm isisọn̄ke ido. Mbọm edi ata akpan edu Abasi. Uwụtn̄kpọ ye mme item esie ẹkeme ndikpep nnyịn se nditua owo mbọm enen̄erede ọwọrọ.

4. Nso ke Isaiah 49:15 ekpep nnyịn aban̄a mbọm?

⁴ Nte ẹwetde ke Isaiah 49:15, Jehovah ọdọhọ ete: “Nte n̄wan ekeme ndifre eyen-nsek esiemmọ, nnyụn̄ ntre nditua eyen emi enye amande mbọm?” Ikọ Hebrew oro ẹbietde enye oro ẹkabarede  “mbọm” mi odu n̄ko ke Psalm 145:8, 9, oro ikotde isịn ke ọyọhọ ikpehe ekikere ita. Ẹkeme ndida se inamde Jehovah esitua owo mbọm ndomo ye ima oro eka enyenede ọnọ eyen esie. Edieke biọn̄ ọdọn̄de eyen m̀mê n̄kpọ en̄wen afịnade enye, ima oro eka enyenede ọnọ eyen esie ayanam enye anam se eyen esie oyomde. Utọ ima oro ke Jehovah enyene ọnọ mbon oro enye esituade mbọm.

5. Didie ke Jehovah okowụt ke imọ idi Abasi emi “awakde mbọm” ye Israel?

⁵ Owo ndidọhọ ke owo anam imọ mbọm idịghe ukem ye editua owo oro mbọm. Kere ban̄a nte Jehovah akanamde n̄kpọ ke ini mme andituak ibuot nnọ enye ẹkedide ifịn ke Egypt ke n̄kpọ nte isua 3,500 emi ẹkebede. Enye ama ọdọhọ Moses ete: “Mmetịm n̄kụt ukụt ikọt mi emi ẹdude ke Egypt, mmonyụn̄ n̄kop eseme mmọ [ẹban̄ade] mme otụk mmọ; koro mfiọkde ubiak mmọ; mmonyụn̄ nsụhọde ndisio mmọ nditọ Egypt ke ubọk, ndinyụn̄ nda mmọ n̄wọrọ ke isọn̄ oro, ndọk n̄ka isọn̄ emi ọfọnde, onyụn̄ an̄wan̄ade, ke isọn̄ emi ọfiọrọde mmọn̄-eba ye aran-ọkwọk.” (Exodus 3:7, 8) Ke n̄kpọ nte isua 500 ẹma ẹkebe tọn̄ọ Jehovah akafak nditọ Israel osio ke Egypt, enye ama eti mmọ ete: “Ami n̄kada Israel ke Egypt ndọk, n̄konyụn̄ nsio mbufo Egypt ke ubọk, ye ke ubọk kpukpru mme idụt oro ẹkefịkde mbufo.” (1 Samuel 10:18) Mbaba ama esibaba nditọ Israel sia mmọ ẹkesikpọn̄de ndinen edumbet Abasi. Edi mbọm mmọ ama esinam Jehovah, ndien enye ama esinyụn̄ anyan̄a mmọ ndien ndien. (Judges 2:11-16; 2 Chronicles 36:15) Emi owụt nte edima Abasi esinamde n̄kpọ ye mbon oro ẹdide ubuene, ẹdude ke afanikọn̄, m̀mê ke nnanenyịn. Jehovah ‘awak mbọm.’—Ephesus 2:4.

6. Didie ke Jesus Christ ekesitua owo mbọm nte Ete esie?

⁶ Ke ini Jesus Christ okodude ke isọn̄, enye ama esinen̄ede atua owo mbọm nte Ete esie. Nso ke Jesus akanam ke ini nnan iba ẹkeben̄ede enye ẹte: “Ọbọn̄, tua nnyịn mbọm, Eyen David”? Mmọ ẹkeben̄e Jesus ẹte ada utịbe utịbe odudu esie anam mmimọ ikụt usụn̄. Jesus ama anam oro, edi ikanamke ntre eto eto. Bible ọdọhọ ete: “Jesus atua mmọ mbọm, otụk mmọ enyịn, ndien ke ndondo oro mmọ ẹkụt usụn̄.” (Matthew 20:30-34) Mbọm akanam Jesus anam mme utọ utịben̄kpọ nte edinam nnan okụt usụn̄, edisio owo demon ke idem, edinam akpamfia asana, ye edin̄wam mme ete ye eka emi nditọ mmọ ẹkedọn̄ọde.—Matthew 9:27; 15:22; 17:15; Mark 5:18, 19; Luke 17:12, 13.

7. Nso ke uwụtn̄kpọ Jehovah Abasi ye eke Eyen esie ẹkpep nnyịn ẹban̄a editua owo mbọm?

⁷ Uwụtn̄kpọ Jehovah Abasi ye eke Jesus Christ ẹwụt ke nditua owo mbọm abuana n̄kpọ iba: ndikop mme owo mbọm nnyụn̄ n̄n̄wam mmọ. Nditua owo mbọm abuana n̄kpọ iba emi. N̄wed Abasi esiwak ndidọhọ ke edifọn ido ye mme ubuene edi editua mmọ mbọm. Edi, didie ke ẹtua owo mbọm ke ini ẹkpede ikpe ẹnọ enye? Nte emi abuana editre ndinọ owo ufen?

Nditua Mme Anamidiọk Mbọm

8, 9. Nso ke ndikatua David mbọm ke idiọkn̄kpọ oro enye akanamde ye Bath-sheba akabuana?

⁸ Kere ban̄a se iketịbede ke prọfet Nathan ama okowụt Edidem David eke Israel eset ndudue esie kaban̄a efịbe oro David ekesịnde ye Bath-sheba. David ama akabade esịt onyụn̄ ọbọn̄ akam ete: “O Abasi, tua mi mbọm, nte ima fo edide: sọhi ndudue mi fep ke ediwak mbọm fo. Diọn̄ yet mme ukwan̄-n̄kpọ mi fep, nyụn̄ sio mi mme idiọk ido ke idem fep, nam ndi edisana. Koro mmọfiọk ndudue mi: idiọk ido  mi onyụn̄ odu mi ke iso kpukpru ini. Mmedue fi, kpa fi ikpọn̄, mmonyụn̄ nnam idiọk ke iso fo.”—Psalm 51:1-4.

⁹ David ama enen̄ede atua n̄kpọfiọk. Jehovah ama efen ọnọ enye, ikonyụn̄ inọhọ enye ye Bath-sheba ufen oro ekemde ye se mmọ ẹkenamde. Nte ekemde ye Ibet Moses, akpakana ẹwowot David ye Bath-sheba. (Deuteronomy 22:22) Mmọ ẹma ẹbọ utịp idiọkn̄kpọ mmọ, okposụkedi owo mîkowotke mmọ. (2 Samuel 12:13) Abasi nditua owo mbọm abuana ndidahado nnọ owo. Edi enye isitreke ndinọ owo ufen oro odotde.

10. Okposụkedi Jehovah esituade owo mbọm ke ini ekpede ikpe, ntak mînaha ida mbọm esie didie didie?

¹⁰ Sia “idiọkn̄kpọ okotode owo kiet [oro edi, Adam] odụk ke ererimbot,” kpukpru owo ẹdot n̄kpa, koro “n̄kpọ eyenutom idiọkn̄kpọ edi n̄kpa.” (Rome 5:12; 6:23) Nnyịn ikpenyene ndinen̄ede n̄kọm Jehovah koro enye esitua owo mbọm ke ini ekpede ikpe! Nte ededi, ana inen̄ede ikpeme mbak idida mbọm Abasi didie didie. Deuteronomy 32:4 ọdọhọ ke ‘kpukpru usụn̄ Jehovah ẹnen.’ Abasi isifụmike mfọnmma edumbet esie kaban̄a edinen ikpe ke ini enye atuade owo mbọm.

11. Didie ke nte Jehovah akanamde n̄kpọ ye David kaban̄a idiọkn̄kpọ esie ye Bath-sheba akasan̄a ekekem ye edinen ikpe?

¹¹ Akana ẹfen David ye Bath-sheba kan̄a mbemiso ẹkpụhọrede ubiomikpe n̄kpa oro akpakanade ẹnọ mmọ. Mme ebiereikpe Israel ikenyeneke unen ndifen idiọkn̄kpọ enye emi. Ekpedi mmọ ẹkekama ikpe oro, mmọ ikpeketreke ndibiere ikpe n̄kpa nnọ David ye Bath-sheba. Se Ibet ọkọdọhọde edi oro. Nte ededi, Jehovah ama oyom ndise m̀mê odu n̄kpọ oro imọ ikpadade ifen inọ David ke ntak ediomi imọ ye David. (2 Samuel 7:12-16) Ntem, Jehovah Abasi, kpa “Ebiereikpe ofụri ererimbot” emi “odomode esịt,” ama emek ndibiere ikpe oro ke idemesie. (Genesis 18:25; 1 Chronicles 29:17) Abasi ama enen̄ede ọfiọk esịt David, okụt ke enye enen̄ede akabade esịt, onyụn̄ efen ọnọ enye.

12. Nso ke mme anana-mfọnmma owo ẹkpenam man Abasi atua mmọ mbọm?

¹² Mbọm oro Jehovah atuade nnyịn ke ndifak nnyịn nsio ke ubiomikpe idiọkn̄kpọ oro ikadade-da imana ituahake ye edinen ikpe esie. Jehovah ama ọnọ Jesus Christ Eyen esie nte uwa ufak man efen ọnọ nnyịn ye unana edikwan̄a ikpe  esie—ndien emi edi akakan mbọm oro akanam ẹtuade owo. (Matthew 20:28; Rome 6:22, 23) Ana ‘ibuọt idem ke Eyen’ man Abasi atua nnyịn mbọm, ndien emi ekeme ndinyan̄a nnyịn mbak idibọ ufen idiọkn̄kpọ oro ikadade-da imana.—John 3:16, 36.

Abasi Mbọm ye Edinen Ikpe

13, 14. Nte mbọm Abasi esinam edinen ikpe esie ọfọn ama? Nam an̄wan̄a.

¹³ Okposụkedi Jehovah mîsikwan̄ake ikpe man atua owo mbọm, ndi emi esikpụhọde edinen ikpe esie ke ndusụk idaha? Nte mbọm esinam Abasi etre ndinọ owo ufen nte ekemde ye edinen ikpe esie? Baba, isinamke.

¹⁴ Jehovah ama ada prọfet Hosea ọdọhọ nditọ Israel ete: “Nyebem fi nnịm nnọ idem mi ke nsinsi; n̄kọm nyebem fi nnịm nnọ idem mi ke edinen ido, ye ke [edinen] ikpe, ye ke ima, ye ke mfọn [“mbọm,” NW].” (Hosea 2:19) Ikọ emi enen̄ede owụt ke nte Jehovah esituade owo mbọm asan̄a ekekem ye mme edu esie eken, esịnede edinen ikpe. Jehovah edi “Abasi mbọm, ye mfọn, . . . efen mme ukwan̄-n̄kpọ, ye ndudue, ye idiọk ido, edi iyakke mbon-isop ẹbọhọ.” (Exodus 34:6, 7) Jehovah edi Abasi mbọm ye edinen ikpe. Bible etịn̄ ntem aban̄a enye ete: “Akwa itiat, utom esie ọfọn ama: koro kpukpru usụn̄ esie ẹnende.” (Deuteronomy 32:4) Edinen ikpe Abasi ọfọn ama, kpasụk ntre n̄ko ye mbọm esie. Kiet ikanke eken, inyụn̄ iyomke ẹda kiet ẹnam eken ọfọn ama. Utu ke oro, edu mbiba emi ẹnen̄ede ẹdu ke n̄kemuyo ye kiet eken.

15, 16. (a) Nso iwụt ke edinen ikpe Abasi itiehe nsọn̄ido nsọn̄ido? (b) Mme andituak ibuot nnọ Jehovah ẹkeme ndinịm ke ẹdinam nso inọ mmimọ ke ini enye edisobode idiọk editịm n̄kpọ emi?

¹⁵ Edinen ikpe Jehovah itiehe nsọn̄ido nsọn̄ido. Edinen ikpe esiwak ndinyene n̄kpọ ndinam ye ibet, ndien ubiereikpe esiwak ndibuana edinọ mme anamidiọk ufen oro odotde. Nte ededi, edinen ikpe Abasi ekeme ndibuana n̄ko edinyan̄a mbon oro ẹdotde. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini ẹkesobode mme idiọkowo ke obio Sodom ye Gomorrah, ẹma ẹnyan̄a Lot ye nditọiban esie iba.—Genesis 19:12-26.

¹⁶ Nnyịn imekeme ndinịm ite ke ini Jehovah edisobode idiọk editịm n̄kpọ emi, ke enye ayanyan̄a “akwa otuowo” emi ẹdide ata mme andituak ibuot, emi ẹma ‘ẹkeyet ekụra mmọ ẹnam afia ke iyịp Eyenerọn̄.’ Ntem, mmọ ẹyeto “akwa ukụt ẹwọn̄ọ.”—Ediyarade 7:9-14.

Ntak Emi Ikpatuade Owo Mbọm?

17. Nso inen̄ede idi akpan ntak oro ikpatuade owo mbọm?

¹⁷ Uwụtn̄kpọ Jehovah ye eke Jesus Christ ẹnen̄ede ẹkpep nnyịn se nditua owo mbọm enen̄erede ọwọrọ. Mme N̄ke 19:17 ọnọ nnyịn ata akpan ntak oro ikpatuade owo mbọm ke ini enye ọdọhọde ete: “Atua-ubuene mbọm ọbuọt Jehovah n̄kpọ: ndien Enye ọyọnọ  enye usiene utom esie.” Jehovah esinem esịt ke ini ikpebede enye ye Eyen esie ke nditua kiet eken mbọm. (1 Corinth 11:1) Ndien emi esisịn udọn̄ ọnọ mbon en̄wen nditua owo mbọm, koro edieke ituade mbon en̄wen mbọm, mmọ ẹyetua nnyịn mbọm n̄ko.—Luke 6:38.

18. Ntak emi ikpesịnde ukeme itua owo mbọm?

¹⁸ Nditua owo mbọm abuana ediwak nti edu. Enye abuana ima, mfọnido, ye eti ido. Ima ye esịtmbọm ẹsinam ẹtua owo mbọm. Okposụkedi Jehovah mîsikwan̄ake edinen ikpe esie ke ini atuade owo mbọm, enye isisọpke iyatesịt, edi esinyene ime, ọnọ mme anamidiọk ini oro ekemde man mmọ ẹkabade esịt. (2 Peter 3:9, 10) Ntem mbọm enyene n̄kpọ ndinam ye ime ye anyanime. Editua owo mbọm abuana nsio nsio nti edu oro ẹnamde mbun̄wụm spirit Abasi; ke ntem, owo oro esituade owo mbọm enyene mme edu emi. (Galatia 5:22, 23) Edi akpan n̄kpọ adan̄a didie ntem ndisịn ukeme ntua owo mbọm!

“Inemesịt Edi Eke Mme Atua Owo Mbọm”

19, 20. Didie ke mbọm adara ke ndikan ikpe?

¹⁹ James mbet Jesus asian nnyịn ntak oro ikpesituade owo mbọm. Enye ekewet ete: “Mbọm adara ke ndikan ikpe.” (James 2:13b) James eketịn̄ aban̄a mbọm oro andituak ibuot nnọ Jehovah esituade mbon en̄wen. Enye enen̄ede adara ke ndikan ikpe, koro ini ama ekem owo ‘ndinam ibat idemesie nnọ Abasi,’ Jehovah eyeti ke enye ama esitua owo mbọm onyụn̄ ada uwa ufak Eyen Esie efen enye. (Rome 14:12) Eyịghe idụhe ke kiet ke otu ntak oro akanamde ẹtua David mbọm ke idiọkn̄kpọ oro enye akanamde ye Bath-sheba ekedi sia enye ke idemesie ama esitua mme owo mbọm. (1 Samuel 24:4-7) Edi, “owo eke mîtuaha owo mbọm, owo idinyụn̄ ituaha enye mbọm ke ikpe.” (James 2:13a) Oro edi ntak emi Abasi ọdọhọde ke mme ‘anana esịt mbọm’ “ẹdot n̄kpa”!—Rome 1:31, 32.

²⁰ Jesus ọkọdọhọ ke Ukwọrọikọ esie Oro ke Obot ete: “Inemesịt edi eke mme atua owo mbọm, koro ẹyetua mmọ mbọm.” (Matthew 5:7) Ikọ emi enen̄ede owụt ke mbon oro ẹyomde Abasi atua mmimọ mbọm ẹnyene nditua mbon en̄wen mbọm. Ibuotikọ oro etienede eyeneme nte ikemede ndika iso ntua mme owo mbọm kpukpru usen.

Nso ke Afo Ekekpep?

• Nso idi editua owo mbọm?

• Didie ke ẹkeme nditua owo mbọm?

• Didie ke Jehovah edi Abasi mbọm ye edinen ikpe?

• Ntak emi nnyịn ikpatuade owo mbọm?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 21]

Jehovah esitua owo mbọm nte emi eka eyen esituade eyen esie mbọm

[Ndise ke page 23]

Nso ke mme utịben̄kpọ Jesus ẹkpep nnyịn ẹban̄a editua owo mbọm?

[Ndise ke page 24]

Nte Jehovah ama akwan̄a edinen ikpe esie ke ndikatua David mbọm?

[Ndise ke page 25]

Abasi nditua mme anamidiọk mbọm asan̄a ekekem ye edinen ikpe esie