Jonathan ‘Akanam Utom ye Abasi’

EYEN akpa edidem Israel aka ekese owo-udịbe emi ẹkedade nte abiatibet. Enye ọdọhọ owo-udịbe emi ete: “Kûfehe ndịk: koro ubọk Saul ete mi mîdisịmke fi; afo oyonyụn̄ akabade edi edidem Israel, ami nyonyụn̄ ndi andidiana fi.”—1 Samuel 23:17.

Andika n̄kese owo-udịbe emi edi Jonathan; ndien David edi owo-udịbe oro. Mîkpekedịghe emi Jonathan ọkọsọpde akpa, ekeme ndidi enye ekpekedi udiana David.

Jonathan ye David ẹkedi itai ye aban̄. Ke nditịm ntịn̄, Jonathan ekedi ata n̄wọrọnda owo. Mbon iduọk emana esie ẹkeda enye ntre n̄ko; mmọ ẹkedọhọ ke enye ‘akanam utom ye Abasi.’ (1 Samuel 14:45) Ntak emi mmọ ẹkedọhọde ntre? Nso edu ke Jonathan ekenyene? Ndien nso ke afo ekeme ndikpep nto mbụk uwem esie?

‘Mbaba Ababa’ Nditọ Israel

Akpa ini emi Bible asiakde Jonathan edi ke “adan̄aemi nditọ Israel ẹkụtde mbaba oro ababade mmọ.” Mme Philistine ẹbụme obio mmọ inyụn̄ iyakke mmọ ẹnyan̄a idem.—1 Samuel 13:5, 6, 17-19.

Nte ededi, Jehovah ama ọdọhọ ke imọ idikpọn̄ke ikọt imọ, Jonathan onyụn̄ enịm emi ke akpanikọ. Abasi ọkọdọhọ Saul ete esie ete: “Enye ayanyan̄a ikọt mi osio mme Philistine ke ubọk.” Jonathan ama enịm ikọ emi ke akpanikọ. Enye ke idemesie ama adada nditọ Israel 1,000 oro mîkakamake nti n̄kpọekọn̄ aka akakan mme Philistine. Ndien idahaemi, enye oyom nditre afanikọn̄ mme Philistine ofụri ofụri.—1 Samuel 9:16; 12:22; 13:2, 3, 22.

Uko Uko Mbabuat Ekọn̄

Jonathan okoyom ndika n̄kan̄wana ye mbonekọn̄ Philistine oro ẹkedude ẹkpere ebiet ube Ebeden̄ Michmash. (1 Samuel 13:23) Enye ekenyene ndida “ubọk esie ye ukot esie” nsụhọde ebeden̄ nnyụn̄ ndọk n̄kesịm ọtọ oro. Oro ikakpanke enye. Jonathan ama ebiere ndida ye akparawa oro okobiomde n̄kpọekọn̄ esie kpọt n̄n̄wana, onyụn̄ ọdọhọ enye ete: “Ndusụk Jehovah ayanam n̄kpọ ọnọ nnyịn: koro n̄kpọ baba kiet mîkpanke Jehovah ndida uwak m̀mê esisịt nnyan̄a.”—1 Samuel 14:6, 13.

Nditọ Israel iba emi ẹma ẹyom Jehovah ọnọ mmimọ idiọn̄ọ. Mmọ ẹmọn̄ ẹwụt mbonekọn̄ Philistine oro idem. Edieke mme Philistine oro ẹdọhọde ẹte: “Mbufo ẹtuak ẹda tutu nnyịn idisịm mbufo,” do, Jonathan ye akparawa emi obiomde n̄kpọekọn̄ esie ididọkke ibịne mmọ. Edi edieke mme asua emi ẹdọhọde ẹte: “Mbufo ẹdọk ẹtiene nnyịn,” oro ọwọrọ ke Jehovah ayanam Jonathan ye akparawa esie emi ẹkan. Jonathan ama enịm ke Abasi ebere ye mmimọ, enye ama aduak ndidọk mbịne mme Philistine emi n̄kan̄wana ye mmọ.—1 Samuel 14:8-10.

Nso ke iren iba kpọt ẹdikeme ndinam ofụri udịmekọn̄ kiet? Ọfọn, ndi Jehovah ikan̄wamke ebiereikpe oro Ehud ke ini enye akadade Israel akan̄wana ye Moab? Ndi Abasi ikodụhe ye Shamgar, inọ enye odudu ndida eto ukịm-enan̄ n̄wot mme Philistine 600? Ndi Jehovah ikonyụn̄ inọhọ Samson odudu ndida ikpọn̄ n̄kan mme Philistine? Jonathan ama enịm ke Abasi ekeme ndin̄wam imọ n̄ko.—Judges 3:12-31; 15:6-8, 15; 16:29, 30.

Ke mme Philistine ẹma ẹkeda ẹkụt nditọ Israel iba emi, mmọ ẹma ẹfiori ẹte: “Mbufo ẹdọk ẹtiene nnyịn, ndien nnyịn iyowụt mbufo n̄kpọ.” Jonathan ye andibiom n̄kpọekọn̄ esie ẹdọk ẹbịne mmọ, ẹnyụn̄ ẹdaha uko uko ẹwot n̄kpọ nte mme asua 20, anam ndutịme odu ke otu mbonekọn̄ emi. Eyedi mme Philistine ẹkekere ke ediwak mbonekọn̄ nditọ Israel ke ẹketiene owo iba emi ke edem. Ekem, “kpukpru owo ẹnyek, mbon-ukpeme . . . ẹnyụn̄  ẹnyek n̄ko, isọn̄ onyụn̄ enyek: ndien akabade edi ata akwa nnyek-isọn̄.” Unyekisọn̄ oro Abasi akanamde etịbe mi ama esịn ndutịme ke otu mme Philistine, tutu ‘owo kiet kiet ada ofụt esie ekpen̄e ekemmọ owo.’ Ke ini mbonekọn̄ Israel ẹkụtde emi, esịt ọsọn̄ mmọ. Nditọ Israel eken oro ẹkedịbede ọkọrọ ye mbon oro ẹkedade ye mme Philistine ẹwọrọ ẹdi ẹdisuan “mme Philistine . . . ọtọn̄ọde ke Michmash tutu esịm ke Aijalon.”—1 Samuel 14:11-23, 31.

Ẹnyan̄a Jonathan

Edidem Saul ke unana ibuot ama ọdọhọ ke idifọnke-fọn inọ owo ekededi oro adiade n̄kpọ mbemiso mmimọ ikan ke ekọn̄. Ke ntak kiet m̀mê eken, Jonathan ikokopke n̄kpọ emi. Ntre enye ama adia n̄kpọ. Enye ama ada esan̄ esie edebi ke aranọkwọk adia. Etie nte oro ama ọnọ enye odudu esịt ndika iso n̄n̄wana ekọn̄ n̄kụre.—1 Samuel 14:24-27.

Ke Saul ama okokop ke Jonathan adia n̄kpọ, enye ama ọdọhọ ke enye enyene ndikpa. Jonathan ikefeheke n̄kpa. Enye ama ọdọhọ ete: “Se mi mi, mmenyịme ndikpa.” (NW) Edi “kpukpru owo ẹdọhọ Saul, ẹte, Nte ọfọn Jonathan ndikpa, emi akanamde akamba edinyan̄a emi ke Israel? Nsa nnyịn! ma uwem Jehovah, baba idet kiet iditoho enye ke ibuot iduọ ke isọn̄; koro enye amanam [utom] ye Abasi mfịn emi. Ndien mmọ ẹnyan̄a Jonathan, iyakke enye akpa.”—1 Samuel 14:38-45.

Mfịn, asan̄autom Abasi isin̄wanake ata ekọn̄, edi odu ndusụk ini oro oyomde enye ada mbuọtidem ye uko anam n̄kpọ. Ekeme ndisọn̄ ndinam se inende ke ini kpukpru owo oro ọdiọn̄ọde ẹnamde idiọk. Nte ededi, Jehovah ọyọsọn̄ọ fi idem onyụn̄ ọdiọn̄ fi ke ndisọn̄ọ nda nnam se inende ke enyịn esie. Enyene ifetutom ke esop Jehovah emi oyomde enyene uko man ekeme ndikama, utọ nte editat utom ukwọrọikọ fo, edinyịme mbufa ifetutom, m̀mê ediwọrọ n̄ka ebiet emi udọn̄ okponde. Afo emekeme ndikere m̀mê eyekeme. Nte ededi, fiọk ete ke se anamde ọfọn edieke ayakde Jehovah ada fi anam se enye okụtde ke ọfọn. Ti Jonathan! ‘Enye akanam utom ye Abasi.’

Jonathan ye David

Ke n̄kpọ nte isua 20 ẹma ẹkebe, Goliath, kpa etubom ekọn̄ mme Philistine, ama osụn̄i udịmekọn̄ nditọ Israel, edi David ama owot enye. Okposụkedi Jonathan ọkọsọn̄ọde David ke n̄kpọ nte isua 30, ama enyene ekese n̄kpọ oro mmọ mbiba ẹkedade ẹbiet kiet eken. * David ama enyene ukem uko oro Jonathan ekenyenede ke Michmash. Ke akande kpukpru n̄kpọ, David ama etiene enyene mbuọtidem ke Jehovah ayanyan̄a mmimọ, ndien emi ikayakke enye okop ndịk ndika n̄kan̄wana ye Goliath ke ini ndịk akanamde ofụri nditọ Israel eken. Emi akanam “ukpọn̄ Jonathan eyịre ye ukpọn̄ David, Jonathan onyụn̄ ama enye nte ukpọn̄ esiemmọ.”—1 Samuel 17:1 esịm 18:4.

Okposụkedi uko David akanamde Edidem Saul ada enye nte asua, Jonathan ikedehedei ifịbe David ufụp. Enye ye David ekedi itai ye aban̄, ndien anaedi David ama asian  enye ke ini mmọ ẹnemede nneme nte ke ẹma ẹyet imọ aran ndida itie edidem Israel. Jonathan ama ebere ye se Abasi ekebierede emi.

Ke ini Edidem Saul akasiande Jonathan eyen esie ye mme asan̄autom esie ete ke imọn̄ iwot David, Jonathan ama esịn David etap ke utọn̄. Jonathan ama ekpek ete esie onyụn̄ anam enye ọfiọk ke David ikereke idiọk iban̄a enye. Ndi David ama edue edidem ke usụn̄ ndomokiet? N̄kọ David akan̄wana ye Goliath, ikereke uwem esie! Jonathan ama enen̄ede ekpek Saul ete okûwot ufan imọ, Saul ama onyụn̄ osụhọde esịt. Nte ededi, ama afiak ọdọn̄ Saul ndiwot David, ndien ke ini enye okodomode ndiwot David, David ama efehe.—1 Samuel 19:1-18.

Jonathan ikọkpọn̄ke David. Ufan iba emi ẹma ẹsobo ẹnyụn̄ ẹdiomi se mmọ ẹdinamde. Jonathan ama owụt ke imọ ikpọn̄ke David kpa ye oro imọ idomode ndibere ye ete imọ, onyụn̄ ọdọhọ David ete: “Nsa fo O: udukpaha.” Edi David ama ọdọhọ Jonathan ete: “Ayak ikpat kiet ami ndikpa.”—1 Samuel 20:1-3.

Jonathan ye David ẹma ẹbiere ndidomo nse se isịnede Saul ke esịt. Edieke Saul ọfiọkde ke David afiak udia ke okpokoro edidem, do Jonathan enyene ndisian enye ke David ama eben̄e imọ ete ika iketiene ibuana ke uwa oro orụk mmimọ ẹdiwade. Edieke Saul ayatde esịt, oro ediwụt ke enye aduak idiọk aban̄a David. Jonathan ọdiọn̄ enye onyụn̄ etịn̄ ikọ ndiwụt ke imọfiọk ke enye edidi edidem, ete: “Jehovah osụk odu ye afo, kpa nte okodude ye ete mi.” Mmọ mbiba ẹn̄wọn̄ọ ndibere ye kiet eken ẹnyụn̄ ẹbiere nte Jonathan edinamde David ọfiọk se Saul ekerede.—1 Samuel 20:5-24.

Ke ini Saul okụtde ke David idịghe udia, Jonathan asian enye ke David ama eben̄e imọ ete: “Edieke afo amade mi, mbọk, yak n̄wara n̄ka n̄kokụt nditọ-eka mi.” Ndịk ikanamke Jonathan ndisian ete esie ke imama David. Edidem ama enen̄ede ayat esịt! Enye ama ọtọk Jonathan onyụn̄ ofiori ke iyatesịt ete ke David idiyakke enye ada itie imọ nte edidem. Saul ama ọdọhọ Jonathan ada David ọsọk imọ koro enye edide owo n̄kpa. Jonathan ama obụp ete esie ete: “Enye edikpa aban̄a nso? Enye akanam nso?” Saul obụmede ke iyatesịt otop eduat ete itọ enye. Jonathan efehe ọbọhọ, onyụn̄ enen̄ede ayat esịt aban̄a se ete esie anamde ye David.—1 Samuel 20:25-34.

Nso orụk ima nsọn̄ọnda ke Jonathan ekenyene ntem! Ke ekikere owo, inyeneke akpan n̄kpọ emi enye akadiade oto ndinam ufan ye David, edi ekese n̄kpọ ẹkekam ẹtatak enye. Edi Jehovah ama etetịn̄ ke David edida itie Saul nte edidem, ndien se Abasi akaduakde ekedi ke ufọn Jonathan ye mbon en̄wen.

Mfụhọ Mfụhọ Ekọm Unyọn̄

Jonathan edịbe akasian David se iketịbede. Ama ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke inaha David ọtọ aba ikpat ke okụre Saul. Iren iba emi ẹtua ẹnyụn̄ ẹfat kiet eken. Ekem, David ọtọn̄ọ udịbe.—1 Samuel 20:35-42.

Jonathan ama afiak osobo David, oro edi, ke ini David ekedịbede “ke akai kiet ke Wilderness Ziph,” mbak Saul. Ini oro ke Jonathan akada ikọ emi ọdọn̄ David esịt: “Kûfehe ndịk: koro ubọk Saul ete mi mîdisịmke fi; afo oyonyụn̄ akabade edi edidem Israel, ami nyonyụn̄ ndi andidiana fi; ete mi Saul omonyụn̄ ọfiọk ntre.” (1 Samuel 23:15-18) Esisịt ini ke oro ebede, Jonathan ye Saul ẹma ẹkpan̄a ke ekọn̄ oro ẹken̄wanade ye mme Philistine.—1 Samuel 31:1-5.

Kpukpru mbon emi ẹmade Abasi ẹkpenyene ndikere mban̄a nte Jonathan okodude uwem. Ndi omosobo idaha oro anamde ekere m̀mê ọkpọsọn̄ọ ada ye anie? Do, ti ete ke Saul ekesịn udọn̄ ọnọ Jonathan ete oyom ufọn idem esiemmọ. Nte ededi, Jonathan ama osụk ibuot ọnọ Jehovah ke ofụri esịt, enen̄ede okpono enye, onyụn̄ adara ye enye emi Abasi ekemekde ete akabade edi edidem Israel. Ih, Jonathan ama ọsọn̄ọ ada ye David onyụn̄ enen̄ede ọsọn̄ọ ada ye Jehovah.

Jonathan ama enyene ata nti edu. Kpebe mme edu emi! Ke anamde oro, mme owo ẹyedọhọ ke afo ‘amanam utom ye Abasi’ kpa nte ẹketịn̄de ẹban̄a Jonathan.—1 Samuel 14:45.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 19]

Jonathan ikefịbeke David ufụp