Mme Akpan N̄kpọ Oro Ẹtode N̄wed Hosea
Ikọ Jehovah Enyene Uwem
Mme Akpan N̄kpọ Oro Ẹtode N̄wed Hosea
UTUAKIBUOT akpanikọ ekpere nditre ofụri ofụri ke obio ubọn̄ esien Israel duop ke edem edere. Israel oforo ke ini ukara Jeroboam II, edi kpukpru oro ẹbe ẹfep ndondo oro enye akpade. Ndutịme ọtọn̄ọ ke obio ye ke ukara. Ẹwot ndidem inan̄ ke otu ndidem itiokiet oro ẹkarade ke Jeroboam II ama akakpa. (2 Ndidem 14:29; 15:8-30; 17:1-6) Isua 59 oro Hosea anamde utom prọfet, ọkọtọn̄ọ ke isua 804 M.E.N., tutu edisịm ini ndutịme emi.
Se itịbede inọ ndọ Hosea enen̄ede owụt nte Jehovah adade otụtutọn̄ idụt Israel. Etop Hosea edi ndiyarade idiọkn̄kpọ Israel nnyụn̄ ntan̄a ubiomikpe ndori enye ye obio ubọn̄ Judah. Hosea ada ikọ oro ọsọpde otụk owo, emi okopde odudu, onyụn̄ anamde n̄kpọ enen̄ede an̄wan̄a owo, ewet kpukpru emi ke n̄wed esie. Sia n̄wed Hosea edide kiet ke otu n̄wed emi ẹkedade spirit Abasi ẹwet, etop esie enyene uwem onyụn̄ enyene odudu.—Mme Hebrew 4:12.
“KADA N̄WAN EFỊBE”
Jehovah ọdọhọ Hosea ete: “Ka kada n̄wan efịbe.” (Hosea 1:2) Hosea anam ntre, ndien Gomer aman eyen ọnọ enye. Etie nte nditọ iba en̄wen oro Gomer amande ẹdi nditọ akpara. Se enyịn̄ mmọ, Lo-ruhamah ye Lo-ammi ẹwọrọde, ẹwụt ke Jehovah idituaha Israel mbọm, oyonyụn̄ esịn mme ọsọn̄ibuot ikọt esie.
Jehovah ada didie mme ọsọn̄ibuot ikọt esiemmọ emi? Enye ọdọhọ Hosea ete: “Tọn̄ọ ntak ka kama [n̄wan] emi ufan amade, emi onyụn̄ esịnde efịbe, kpa nte Jehovah amade nditọ Israel, ndien mmọ ẹkabade ẹtiene abasi en̄wen.”—Hosea 3:1.
Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:
1:1—Ntak emi Hosea asiakde kpukpru ndidem inan̄ oro ẹkekarade Judah ke ini enye akanamde utom prọfet edi asiak edidem Israel kiet kpọt? Emi edi koro ndidem oro ẹketode ubon David kpọt ke ẹkeda nte ata ndidem ikọt Abasi. Ndidem obio ubọn̄ edem edere ikotoho ubon David, edi ndidem Judah ẹketo ubon esie.
1:2-9—Ndi Hosea ama enen̄ede ada n̄wan efịbe? Ih, Hosea ama ọdọ n̄wan emi akakabarede edi n̄wan efịbe. Prọfet emi itịn̄ke n̄kpọ ndomokiet ndiwụt ke n̄kpọ emi ekedi ndap m̀mê n̄kukụt.
1:7—Ini ewe ke ẹketua ufọk Judah mbọm ẹnyụn̄ ẹnyan̄a enye? Emi eketịbe ke isua 732 M.E.N., ke eyo Edidem Hezekiah. Ini oro ke Jehovah eketre en̄wan oro mbon Assyria ẹkeyomde ndin̄wana ye Jerusalem ke ndidọn̄ angel kiet okowot udịmekọn̄ mme asua, emi ekedide owo 185,000, ke okoneyo kiet. (2 Ndidem 19:34, 35) Ntem ke Jehovah akanyan̄a Judah, idaha “utịgha, ye ofụt, ye ekọn̄, ye horse, ye mbon horse,” edi ada angel kiet.
1:10, 11—Sia ẹkesobode obio ubọn̄ edem edere Israel ke isua 740 M.E.N., didie ke nditọ Judah ye nditọ Israel ‘ẹkesop idem ọtọ kiet’? Ediwak mbio obio ubọn̄ edem edere ẹma ẹwọrọ ẹkedụn̄ọ ke Judah mbemiso ẹketan̄de mme andidụn̄ọ Judah ẹka ntan̄mfep ke Babylon ke isua 607 M.E.N. (2 Chronicles 11:13-17; 30:6-12, 18-20, 25) Ke ini mme Jew oro ẹketan̄de ẹka ntan̄mfep mi ẹkenyọn̄ọde obio emana mmọ ke isua 537 M.E.N., nditọ mbon oro ẹketode obio ubọn̄ edem edere Israel ẹma ẹtiene mmọ ẹnyọn̄ọ.—Ezra 2:70.
2:21-23—Nso ke ntịn̄nnịm ikọ Jehovah emi ọkọwọrọ: “Nyonyụn̄ ntọ [Jezreel] ke isọn̄ nnọ idem mi nnyụn̄ ntua Lo-ruhamah mbọm”? Akpan oro Gomer akamande ọnọ Hosea ekekere Jezreel. (Hosea 1:2-4) Se enyịn̄ Jezreel ọwọrọde, ‘Abasi Ayawari N̄kpasịp,’ edi ntịn̄nnịm ikọ oro aban̄ade nte Jehovah akatan̄de mme anam-akpanikọ nsụhọ ke isua 537 M.E.N. onyụn̄ awari mmọ nte n̄kpasịp ke Judah. Isọn̄ oro akanade ndon ke isua 70 enyene ndision̄o ibokpot, obufa wine, ye aran. Ẹtịn̄ ntịn̄nnịm ikọ emi ke ido uto ẹte ke nti n̄kpọ emi ẹyeben̄e isọn̄ ẹte ọfọn n̄kpọ ndien isọn̄ oyonyụn̄ eben̄e heaven ete edep edịm. Heaven n̄ko eyeben̄e Abasi anam obubịt enyọn̄ okpot ye edịm. Kpukpru emi edidi man Abasi enen̄ede ọnọ se nsụhọ oro ẹnyọn̄de ẹdi ẹyomde. Apostle Paul ye Peter ẹkebuan Hosea 2:23 ye editan̄ nsụhọ eke spirit mbok.—Rome 9:25, 26; 1 Peter 2:10.
Se Nnyịn Ikpepde:
1:2-9; 3:1, 2. Kere ban̄a se Hosea ekenyịmede atak imọ ke ndika iso ndọ n̄wan efịbe man okop uyo ọnọ Abasi. Nte nnyịn imesiyak se imade atak man inam uduak Abasi?
1:6-9. Jehovah asua efịbe eke spirit kpa nte enye asuade ata efịbe.
1:7, 10, 11; 2:14-23. Se Jehovah ekebemde iso etịn̄ aban̄a Israel ye Judah ama osu. Ikọ Jehovah isitreke ndisu.
2:16, 19, 21-23; 3:1-4. Jehovah aduak ndifen mbon oro ẹnen̄erede ẹkabade esịt. (Nehemiah 9:17) Nnyịn n̄ko ikpenyene nditua owo mbọm nte Jehovah esituade.
‘JEHOVAH ỌTỌHỌ’
‘Jehovah ọtọhọ utọk ye mme andidụn̄ isọn̄.’ Ntak-a? “Koro baba akpanikọ ye ima ye ifiọk Abasi mîdụhe ke isọn̄.” (Hosea 4:1) Mme ọsọn̄ibuot nditọ Israel ẹwo mme owo, ẹduọk iyịp, ẹnam use eke spirit, enyụn̄ ẹnam ata use. Utu ke ndiyom un̄wam nto Abasi, “mmọ ẹfiori ẹkot Egypt, ẹnyụn̄ ẹka Assyria.”—Hosea 7:11.
Jehovah atan̄a ubiomikpe esie ete: “Ana ẹmen Israel ẹsịn ke idịbi.” (Hosea 8:8, NW) Obio ubọn̄ Judah edue n̄ko. Hosea 12:2 ọdọhọ ete: “Jehovah omonyụn̄ enyene utọk ye Judah oyonyụn̄ ọnọ Jacob ufen nte ekemde ye usụn̄ esie.” Edi ẹnyene ndifiak nda mmọ ndi obio emana mmọ, koro Abasi ọn̄wọn̄ọ ete: “Nyafak mmọ nsio ke ubọk udi; nyanyan̄a mmọ nsio ke n̄kpa.”—Hosea 13:14.
Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:
6:1-3—Anie ọkọdọhọ: “Mbufo ẹdi, nnyịn inyọn̄ itiene Jehovah”? Ekeme ndidi nditọ Israel oro mîkanamke akpanikọ ẹkesịn udọn̄ ẹnọ kiet eken ẹte ẹfiak ẹtiene Jehovah. Edieke edide ntre, ọwọrọ ke mmọ ẹkenanam nte imakabade esịt. Ima oro mmọ ẹkemade Abasi ikebịghike, eketie nte “ntụhube usenubọk, ye mbara emi abakde adaha.” (Hosea 6:4) Edi ekeme ndikam ndi Hosea eketịn̄ ikọ emi ada ekpek mmọ ete ẹfiak ẹtiene Jehovah. Edide nditọ Israel m̀mê Hosea eketịn̄ ikọ emi, akana mbio obio ubọn̄ esien Israel duop ẹnen̄erede ẹkabade esịt ẹnyụn̄ ẹfiak ẹtiene Jehovah ke ofụri esịt.
7:4—Didie ke nditọ Israel emi ẹkesịnde efịbe ẹkebiet “usan̄-uyo eke anam-uyo abarade”? Uwụtn̄kpọ emi anam ifiọk nte ekikere esịt mmọ ọkọdiọkde eketre.
Se Nnyịn Ikpepde:
4:1, 6. Edieke iyomde Jehovah aka iso ama nnyịn, ana ika iso ikọ ifiọk esie inyụn̄ inam se ikpepde.
4:9-13. Jehovah eyekpe ikpe ọnọ mbon oro ẹkade iso ẹnam oburobụt ido idan̄ ẹnyụn̄ ẹbuanade ke nsunsu utuakibuot.—Hosea 1:4.
5:1. Mbon oro ẹdade ikọt Abasi usụn̄ ẹkpenyene ndifep mfiakedem ofụri ofụri. Mîdịghe ntre, mmọ ẹyenam ndusụk owo ẹbuana ke nsunsu utuakibuot, ẹnyụn̄ ẹkabade ‘ẹdi afia ye iyịre’ ẹnọ mmọ.
6:1-4; 7:14, 16. Ndikabade esịt ke inua inua edi mbubịk ido oro mînyeneke ufọn. Anamidiọk enyene ndinen̄ede n̄kabade esịt, onyụn̄ owụt emi ke ‘ndifiak ntiene Ata Edikon̄.’ Edinam esie ekpenyene ndidu ke n̄kemuyo ye n̄kokon̄ idaha Abasi.—Hosea 7:16.
6:6. Ndika iso nnam idiọkn̄kpọ owụt ke owo inen̄ekede ima Abasi. Idụhe uwa eke spirit ekededi oro ẹkemede ndifụk idiọkn̄kpọ.
8:7, 13; 10:13. Edumbet oro ọdọhọde ke “se ededi eke owo ọtọde, oro ke enye edinyụn̄ ọdọk” osu mme okpono ndem nditọ Israel ke idem.—Galatia 6:7.
8:8; 9:17; 13:16. Mme Ntịn̄nnịm ikọ oro ẹban̄ade obio ubọn̄ edem edere ẹma ẹsu ke ini mbon Assyria ẹkedade Samaria, ibuot obio mmọ, ẹnyene. (2 Ndidem 17:3-6) Nnyịn imekeme ndinyene mbuọtidem ke Abasi ayanam se enye ọkọdọhọde.—Numbers 23:19.
8:14. Jehovah ama ada mbon Babylon ‘ekịm ikan̄ ke mme obio Judah’ ke isua 607 M.E.N., anamde Jerusalem ye Judah ẹna ndon nte ẹkebemde iso ẹtịn̄. (2 Chronicles 36:19) Ikọ Abasi isikpụhu.—Joshua 23:14.
9:10. Okposụkedi nditọ Israel ẹkeyakde idem ẹnọ ata Abasi, mmọ ẹma “ẹka ke ọtọ Baal-peor, ẹnyụn̄ ẹdianade idem-mmọ ẹnọ n̄kpọ bụt oro.” Ọfọn nnyịn ikpep n̄kpọ ito ndiọi uwụtn̄kpọ mmọ inyụn̄ ikpeme idem nnyịn mbak idisabarede idem oro ikayakde inọ Jehovah.—1 Corinth 10:11.
10:1, 2, 12. Nnyịn ikpenyene ndikpono Abasi ke ofụri esịt. Ke ini ‘iwaride n̄kpasịp inọ idem nnyịn ke nti ido, nnyịn iyekpen̄e nte ekemde ye ima Abasi.’
10:5. Beth-aven (emi ọwọrọde “Ufọk Idiọkesịt) edi idiọk usụn̄ emi ẹkekabarede ẹkot Bethel (emi ọwọrọde “Ufọk Abasi”). Ke ini ẹkedade mbiet eyenenan̄ ke Beth-aven ẹka ntan̄mfep, mme andidụn̄ Samaria ẹma ẹseme ẹban̄a nte mmọ ẹtabade abasi oro mmọ ẹsituakde ibuot ẹnọ. Owụt unana ibuot didie ntem ndibuọt idem ke anana-uwem mbiet emi mîkam ikemeke ndinyan̄a idemesie!—Psalm 135:15-18; Jeremiah 10:3-5.
11:1-4. Jehovah esinam n̄kpọ ye ikọt esie ke ima. Ndisụk ibuot nnọ Abasi idịghe ndodobi mbiomo.
11:8-11; 13:14. Se Jehovah eketịn̄de aban̄a edinam ikọt imọ ẹfiak ẹnyọn̄ọ ẹditọn̄ọ utuakibuot akpanikọ ‘ikafiakke itiene enye ubọk ubọk.’ (Isaiah 55:11) Nsụhọ oro ẹma ẹwọrọ ke ntan̄mfep Babylon ke isua 537 M.E.N., ẹnyụn̄ ẹfiak ẹnyọn̄ọ Jerusalem. (Ezra 2:1; 3:1-3) Se ededi oro Jehovah adade mme prọfet esie etịn̄ isitreke ndisu.
12:6. Akpana inen̄ede ibiere ndima ima, mma edinen ikpe, nnyụn̄ ndori enyịn ke Jehovah kpukpru ini.
13:6. Nditọ Israel ẹma “ẹyụhọ, ndien ẹmenede esịt mmọ ke enyọn̄; oro esịn mmọ ẹfre [Jehovah].” Ana inen̄ede ikpeme idem mbak nnyịn idimenerede idem ke enyọn̄.
‘MME USỤN̄ JEHOVAH ẸNEN’
Hosea ama ekpe mmọ ubọk ete: “O Israel, fiak tiene Jehovah Abasi fo: koro afo ọmọduọ ke idiọk ido fo.” Enye ama ekpek mmọ ete ẹdọhọ Jehovah ẹte: “Men kpukpru idiọk-n̄kpọ fep, nyụn̄ da eti: ndien nnyịn iyọnọ fi uwa n̄kpọk-inua nnyịn.”—Hosea 14:1, 2.
Anamidiọk oro akabarede esịt ekpenyene nditiene Jehovah, nnyịme ndisan̄a ke mme usụn̄ esie, nnyụn̄ n̄wa uwa itoro nnọ enye. Ntak-a? “Koro mme usụn̄ Jehovah ẹnende; ndinen owo ẹyenyụn̄ ẹsan̄a mmọ ke esịt.” (Hosea 14:9) Enem nnyịn esịt didie ntem nte ke ediwak owo ẹyedi ‘ẹdibak Jehovah ye mfọn esie ke akpatre usen’ emi!—Hosea 3:5.
[Ndise ke page 15]
Se iketịbede ke ubon Hosea owụt nte Jehovah akanamde n̄kpọ ye Israel
[Ndise ke page 17]
Obio ubọn̄ esien Israel duop ikodụhe aba ke ini ẹkesobode Samaria ke isua 740 M.E.N.