Kop Se Ubieresịt Fo Etịn̄de
Kop Se Ubieresịt Fo Etịn̄de
“Mbon idụt emi mînyeneke ibet [Abasi ẹnam] se ibet etemede ke ndammana usụn̄.”—ROME 2:14.
1, 2. (a) Nso ke ediwak owo ẹnam man ẹn̄wam mbon en̄wen? (b) Mme uwụtn̄kpọ ewe ke N̄wed Abasi ẹwụt nte ẹkekerede ẹban̄a mbon en̄wen?
AKPARAWA emi ekedide isua 20 ama ọduọ ndisi ke usụn̄ tren. Ete kiet oro akadade ekpere ama asana n̄kpri nditọiban esie ayak onyụn̄ ọfrọ odụk usụn̄ tren oro. Enye ama odụri akparawa oro osio ke usụn̄ tren esịn ke ukpe kiet oro odude ke ufọt usụn̄ tren oro onyụn̄ ana ofụk enye mbak tren oro edifịk enye owot. Ndusụk owo ẹkeme ndikot ete oro akanyan̄ade owo mi uko erenowo, edi kop se enye eketịn̄de mi: “Owo ekpenyene ndinam nnennen n̄kpọ. N̄kanam oro ke ntak mfọnido, idịghe man n̄wọrọ etop, m̀mê ẹkpono mi.”
2 Ekeme ndidi afo ọmọfiọk owo oro ọkọbọhọde n̄kpa ke ikwa ifụhi sia okoyomde ndin̄wam mbon en̄wen. Ediwak owo ẹma ẹnam oro ke ini udiana ekọn̄ ererimbot, ke ndidịp mbon orụk en̄wen. Ti n̄ko se iketịbede inọ apostle Paul ye owo 275 oro nsụn̄ikan̄ mmọ ekesịpde ke Malta, ekpere Sicily. Nditọ obio oro ẹma ẹdi ẹdin̄wam isenowo emi, ẹnyụn̄ ẹwụt mmọ “n̄wọrọnda mfọnido.” (Utom 27:27 esịm 28:2) Nso kaban̄a ekpri eyenan̄wan Israel, emi ekekerede aban̄a nsọn̄idem owo kiet ke otu mbon Syria oro ẹkemụmde enye, kpa ye oro ekemede ndidi ke se enye akanamde emi ikedịghe n̄kpọ n̄kpa. (2 Ndidem 5:1-4) Kere n̄ko ban̄a ọwọrọetop n̄ke oro Jesus okotopde aban̄a eti owo Samaria. Oku ye owo Levi ẹma ẹkụt eyen Jew oro ekekperede n̄kpa ẹnyụn̄ ẹtọ iso ẹsio, edi owo Samaria ama enen̄ede esịn ukeme man an̄wam enye. N̄ke emi enen̄ede otụk ekese owo ke ediwak idụt ke ediwak isua idahaemi.—Luke 10:29-37.
3, 4. Nso ke nte mme owo ẹkerede ẹban̄a kiet eken asian nnyịn aban̄a ukpepn̄kpọ edito ke unam mforo owo?
3 Edi akpanikọ ke idu ke “ndiọkeyo”; mme owo ẹtie “obom obom,” inyụn̄ “imaha eti ido.” (2 Timothy 3:1-3) Kpa ye oro, nte nnyịn isikwe nte ẹn̄wamde mme owo, eyedi ẹkam ẹn̄wam nnyịn ke idem nnyịn? Enen̄ede edi ọsọ n̄kpọ mme owo ndin̄wam ekemmọ owo idem ke ini oro esitakde mmọ n̄kpọ, tutu edidi se mme owo ẹkotde enye “ima uduot owo.”
4 Mme owo ke kpukpru ebiet ẹsima ndin̄wam kiet eken idem ke ini oro esitakde mmọ n̄kpọ. Ndien emi owụt ke iwụtke ifiọk ndidọhọ ke owo okoforo oto mme odu-uwem n̄kpọ oro ẹkebọhọde ke idemmọ ẹsiaha sia mmọ ẹkekopde odudu ẹkan mmọ eken. Francis S. Collins, emi edide ekpep n̄kpọ mban̄a nsenubon, okonyụn̄ adade usụn̄ ke ukeme oro ukara United States ẹkesịnde ndikpep n̄kpọ mban̄a nsenubon oro ẹkotde DNA, ọkọdọhọ ete: “Mbon oro ẹnịmde ukpepn̄kpọ edito ke unam mforo owo ikemeke nditịn̄ ntak emi mme owo ẹsiyakde n̄kpọ atak mmọ man ẹkere ẹban̄a kiet eken. . . . Utọ edu emi ibietke n̄kpọ oro mme nsenubon oro ẹyomde nte ikpọbọhọde ikpọn̄ idu ẹkpenamde.” Enye ama ọdọhọ n̄ko ete: “Ndusụk owo ẹsiyak n̄kpọ atak mmọ man ẹnam n̄kpọ ẹnọ mbon oro mmọ mîdiọn̄ọke, mînyụn̄ ibuanake n̄kpọ ndomokiet. . . . Itiehe nte ke ukpepn̄kpọ edito ke unam mforo owo, emi Darwin ọkọtọn̄ọde, ekeme nditịn̄ ntak emi mme owo ẹsinamde ntre.”
Se Ubieresịt Etịn̄de
5. Nso ke ẹsiwak ndikụt nte mme owo ẹnamde?
5 Dr. Collins etịn̄ aban̄a n̄kpọ kiet oro esinamde in̄wam mme owo, ete: “Ubieresịt esidọhọ nnyịn in̄wam owo idem ke ini mîdinyeneke se idiade ito oro.” * Enye nditịn̄ mban̄a “ubieresịt” ekeme nditi nnyịn ikọ akpanikọ oro apostle Paul ekewetde ete: “Ini ekededi emi mbon idụt emi mînyeneke ibet ẹnamde se ibet etemede ke ndammana usụn̄, mmọ emi, okposụkedi mînyeneke ibet, ẹdi ibet ẹnọ idemmọ. Mmọ ke idemmọ ẹwụt se idude ke ibet emi ẹwetde ke esịt mmọ, ke adan̄aemi ubieresịt mmọ etienede mmọ edi ntiense ndien, ke mme ekikere mmọ, esịt obiom mmọ ikpe mîdịghe etebe mmọ ikpe.”—Rome 2:14, 15.
6. Ntak emi kpukpru owo ẹdinamde ibat inọ Andibot?
6 Ke leta oro Paul ekewetde ọnọ ẹsọk mbon Rome, enye ama owụt ke mme owo ẹyenam ibat ẹnọ Abasi koro se enye obotde owụt ke enye do onyụn̄ anam ẹfiọk mme edu esie. Ẹkụt mme edu emi “tọn̄ọ nte ẹkebot ererimbot.” (Rome 1:18-20; Psalm 19:1-4) Edi akpanikọ ke ediwak owo iyomke ndifiọk m̀mê Andibot odu, ẹnyụn̄ ẹka iso ẹdu etịme etịme uwem. Edi Abasi oyom kpukpru owo ẹfiọk edinen ido esie ẹnyụn̄ ẹkabade esịt ẹkpọn̄ ndiọi uwem. (Rome 1:22 esịm 2:6) Mme Jew ẹma ẹnen̄ede ẹnyene ntak ndinam oro, koro Abasi ama ọnọ Moses Ibet ete ọkọnọ mmọ. Edi idem mbon oro owo mîkayakke “edisana ikọ Abasi” isịn mmọ ke ubọk ẹkpenyene ndifiọk ke Abasi do.—Rome 2:8-13; 3:2.
7, 8. Adan̄a didie ke mme owo ẹfiọk se ifọnde, ndien nso ke emi owụt?
7 Ata akpan ntak oro akpanamde kpukpru owo ẹfiọk Abasi ẹnyụn̄ ẹnam se enye etemede edi koro kpukpru nnyịn imekeme ndifiọk se ifọnde ye se idiọkde. Nnyịn ndifiọk ke n̄kpọ enen owụt ke imenyene ubieresịt. Kere ban̄a emi: Nditọwọn̄ ẹda ke udịm ẹbet n̄kpọ. Ekem eyenọwọn̄ kiet ọwọrọ ke udịm oro akada ke iso, inyụn̄ idọn̄ke enyịn m̀mê owo do ke udịm oro. Ediwak mmọ eken ẹyedọhọ ke se enye anamde ifọnke. Bụp idemfo ete, ‘Ntak emi idem ekese nditọwọn̄ ẹdọhọde uyo kiet ke se enye anamde ifọnke?’ Oro owụt ke mmọ ẹfiọk se ifọnde. Paul ekewet ete: “Ini ekededi emi mbon idụt emi mînyeneke ibet ẹnamde se ibet etemede ke ndammana usụn̄.” Enye ikọdọhọke ite, “edieke,” nte n̄kpọ eke emi mîsiwakke nditịbe. Enye ọkọdọhọ, “ini ekededi,” oro ọwọrọde n̄kpọ oro ẹsitịbede kpukpru ini. Oro edi ke mme owo ẹsinam “se ibet etemede ke ndammana usụn̄,” emi ọwọrọde ke ndammana ifiọk oro mmọ ẹnyenede ẹban̄a se inende esinam mmọ ẹnam se nnyịn isikotde ke N̄wed Abasi.
8 Ẹkụt emi ke ediwak idụt. Prọfesọ Ufọkn̄wed Ntaifiọk Cambridge ọkọdọhọ ke ibet mbon Babylon, mbon Egypt, ye mbon Greece, ọkọrọ ye mme amanaisọn̄ mbon Australia ye mme amanaisọn̄ mbon America “akpan ufịk, uwotowo, abian̄a, ye nsu, onyụn̄ ọdọhọ ẹfọn ido ye kpukpru owo ukem ukem, edide n̄kani owo, nditọwọn̄, ye mbon n̄kpọnnam.” Dr. Collins ama ewet n̄ko ete: “Etie nte kpukpru owo ke ererimbot ẹfiọk se idide eti ye idiọk.” Nte emi inamke iti se idude ke Rome 2:14?
Ubieresịt Fo Esinam N̄kpọ Didie?
9. Nso idi ubieresịt, ndien didie ke enye ekeme ndin̄wam fi mbemiso anamde n̄kpọ?
9 Bible owụt ke ubieresịt edi n̄kpọ emi esịnede owo ke esịtidem, anam owo ekeme ndise nnyụn̄ ntịm n̄kere m̀mê se inamde enen. Etie nte n̄kpọ esịne fi ke idem asian fi ke se anamde ọfọn m̀mê ifọnke. Paul ama etịn̄ aban̄a owo esịtidem esie ete: “Ubieresịt mi [etiene] mi etie ntiense ke edisana spirit.” (Rome 9:1) Ke uwụtn̄kpọ, owo esịtidem emi ekeme ndibem iso ntịn̄ ikọ nnọ fi nte osụk ekerede ndinam n̄kpọ emi etiede nte ke ọfọn m̀mê ifọnke. Ubieresịt fo ekeme ndinam etie ekere se oyomde ndinam, ye nte editiede fi ke idem edieke anamde.
10. Ini ewe ke ubieresịt esiwak ndisioro uyo?
10 Edi ubieresịt fo esiwak ndisioro uyo ke ama akanam n̄kpọ. Ke ini David ekefehede ekedịbe mbak Edidem Saul ediwot imọ, ama ọdọn̄ enye ndinam n̄kpọ oro mîkowụtke ukpono ye Edidem oro Abasi ekeyetde aran mi, enye ama onyụn̄ anam oro. Ke ama akanam ama, “esịt ọduọ David.” (1 Samuel 24:1-5; Psalm 32:3, 5) Okposụkedi owo mîsiakke “ubieresịt” ke itien̄wed oro, se ikafịnade David edi oro. Idụhe owo emi ubieresịt mîsifịnake. Ke ima ikanam n̄kpọ, esịt ayafịna nnyịn aban̄a nte ikanamde n̄kpọ. Ubieresịt ama afịna ndusụk owo oro mîkekpehe tax tutu mmọ ẹka ẹkekpe. Ubieresịt esinam ndusụk owo ẹsian nsan̄a mmọ ke imesịn efịbe. (Mme Hebrew 13:4) Edi ke ini mme owo ẹnamde se ubieresịt mmọ etemede, mmọ ẹyekop inemesịt ẹnyụn̄ ẹdu ke ifụre.
11. Ntak emi mîfọnke ayak ubieresịt fo ‘ada fi usụn̄ ntre ntre’? Nam an̄wan̄a.
11 Edi nte akpana ‘iyak ubieresịt nnyịn ada nnyịn usụn̄ ntre ntre’? Nte ededi, ọfọn ikop se ubieresịt nnyịn etịn̄de, edi enye ekeme ndinen̄ede mbian̄a nnyịn. Ih, “owo emi nnyịn idide ke esịtidem” ekeme ndibian̄a nnyịn. (2 Corinth 4:16) Kere ban̄a uwụtn̄kpọ kiet. Bible etịn̄ aban̄a Stephen, kpa enyene-ifịk anditiene Christ emi ‘ọkọyọhọde ye mfọn ye odudu.’ Ndusụk mme Jew ẹma ẹbịn Stephen ẹsio ke Jerusalem ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ enye ke itiat ẹwot. Saul (emi ẹkedide ẹdidiọn̄ọ nte apostle Paul) ama odu do onyụn̄ “enyịme ẹwot” Stephen. Ekeme ndidi mme Jew oro ẹma ẹnen̄ede ẹnịm ke se mmimọ ikanamde ama enen sia ubieresịt mîkafịnake mmọ. Etie nte eketie Saul ntre n̄ko, sia ke oro ebede, enye ‘okosụk efefịme ikọ ndịghe ye ikọ uwotowo adian mbet Ọbọn̄.’ Ke akpanikọ, ubieresịt esie ikasianke enye nnennen n̄kpọ.—Utom 6:8; 7:57 esịm 8:1; 9:1.
12. Nso idi n̄kpọ kiet oro ekemede nditụk nte ubieresịt nnyịn anamde n̄kpọ?
12 Nso ikanam ubieresịt Saul etie ntre? Ntak kiet ekeme ndidi mbon oro enye akadade odụk nsan̄a. Ediwak ke otu nnyịn imesitịn̄ ikọ ye owo ke urụk ukopikọ, ndien uyo owo oro ebiet eke ete esie. Ekeme ndidi owo oro akadada uyo ete esie amana, onyụn̄ ekeme ndidi enye ekpebe nte ete esie esitịn̄de ikọ. Kpasụk ntre, ekeme ndidi se ikanamde Saul anam n̄kpọ ntre edi sia enye okodụkde nsan̄a ye mme Jew oro ẹkesuade Jesus, emi mîkonyụn̄ imaha ukpepn̄kpọ Esie. (John 11:47-50; 18:14; Utom 5:27, 28, 33) Ke akpanikọ, ekeme ndidi mbon oro Saul akadade odụk nsan̄a ẹkenam ubieresịt esie etie ntre.
13. Didie ke ebiet oro owo odụn̄de ekeme nditụk nte ubieresịt esie anamde n̄kpọ?
13 Ebiet oro owo odụn̄de m̀mê nte ẹsinamde n̄kpọ do ekeme n̄ko nditụk nte ubieresịt owo anamde n̄kpọ, kpa nte ebiet oro owo odụn̄de ekemede ndinam owo etịn̄ ikọ nte mbon obio oro. (Matthew 26:73) Anaedi se iketịbede ye mbon Assyria eset edi oro. Ẹkediọn̄ọ mmọ nte mbon emi ẹmade ekọn̄, ndien mme mbiet oro mmọ ẹkekapde ẹkewụt nte mmọ ẹkesitụhọrede mbuotekọn̄ mmọ. (Nahum 2:11, 12; 3:1) Ẹdọhọ ke mbon Nineveh eyo Jonah ẹkedi mbon “emi mîdiọn̄ọke ubọk nnasia mmọ ye ufien mmọ.” Oro edi ke idụhe se ikan̄wamde mmọ ẹfiọk se Abasi ọdọhọde ke enen m̀mê inenke. Kere nte utọ idaha oro okpotụkde ubieresịt owo oro ọkọkọride okpon ke Nineveh! (Jonah 3:4, 5; 4:11) Kpasụk ntre, nte mme owo ẹdude uwem ke ebiet oro owo odụn̄de ekeme nditụk nte ubieresịt esie anamde n̄kpọ.
Nte Ikemede Ndinam Ubieresịt Nnyịn Amana Ọfọn
14. Didie ke ubieresịt nnyịn asan̄a ekekem ye se Genesis 1:27 etịn̄de?
14 Jehovah ama ọnọ Adam ye Eve ubieresịt, ndien nnyịn ikada ubieresịt nnyịn imana ito mmọ. Genesis 1:27 asian nnyịn ete ke ẹkebot owo ke mbiet Abasi. Oro iwọrọke ke idem nnyịn etie nte eke Abasi, koro enye edi spirit, nnyịn idi obụk. Nnyịn idi mbiet Abasi sia imenyene mme edu esie, esịnede ubieresịt oro anamde ifiọk se inende ye se ikwan̄ade. Emi anam nnyịn ifiọk usụn̄ kiet oro ikemede ndinam ubieresịt nnyịn amana ọfọn, edi se inen̄erede iberi edem. Oro edi ndinen̄ede n̄kpep n̄kpọ mban̄a Andibot nnyụn̄ nnen̄ede nsan̄a n̄kpere enye.
15. Nso idi ufọn kiet oro ikemede ndinyene ke ndifiọk Ete nnyịn eke heaven?
15 Bible owụt ke Jehovah edi Ete kpukpru nnyịn. (Isaiah 64:8) Mme anam-akpanikọ Christian, edide ẹdori enyịn ndidu ke heaven m̀mê ke Paradise isọn̄, ẹkeme ndikot Abasi Ete. (Matthew 6:9) Ekpenyene ndidọn̄ nnyịn ndinen̄ede nsan̄a n̄kpere Ete nnyịn emi nnyụn̄ n̄kpep mfiọk ekikere ye mme usụn̄ esie. (James 4:8) Ediwak owo iyomke-yom ndinam oro. Mmọ ẹtie nte mme Jew oro Jesus ọkọdọhọde ete: “Akananam mbufo ikopke uyo esie inyụn̄ ikwe mbiet esie; Mbufo inyụn̄ inyeneke ikọ esie ke esịt mbufo.” (John 5:37, 38) Nnyịn ikopke ata ata uyo Abasi, edi imekeme ndinyene ikọ esie ke esịt nnyịn, ibiet enye inyụn̄ inyene ekikere esie.
16. Didie ke mbụk Joseph owụt nte enen̄erede ọfọn inọ ubieresịt nnyịn ukpep inyụn̄ ikop se enye etịn̄de?
16 Mbụk oro aban̄ade se iketịbede inọ Joseph ke ufọk Potiphar owụt emi. N̄wan Potiphar ama odomo nditap Joseph. Okposụkedi emi Joseph okodude ke ini oro owo mîkewetke kan̄a Bible, owo mîkonyụn̄ inọhọ kan̄a Ibet Duop, enye ọkọdọhọ ete: “Ndinam didie ndien nnam akwa idiọk-n̄kpọ emi nnyụn̄ ndue Abasi?” (Genesis 39:9) Enye iketịn̄ke ikọ emi man enem mbonubon mmọ esịt, koro mmọ ẹkedụn̄ ke ata anyan ebiet. Enye ekenen̄erede oyom ndinem Abasi esịt. Joseph ama ọfiọk nte Abasi oyomde ndọ etie—akpana erenowo kiet ọdọ n̄wan kiet, ndien mmọ mbiba ẹnyene ndidi “obụk kiet.” Ndien ekeme ndidi enye ama okop nte Abimelech akanamde n̄kpọ ke ini enye ọkọfiọkde ke Rebekah ọdọ ndọ—oro edi, ke inenke ndida enye nnyene, ye nte ke oro ayanam ikọt imọ ẹdue isop. Ke akpanikọ, Jehovah ama ọdiọn̄ Abimelech ke ndikosion̄o idem n̄kpọn̄ n̄wan owo, ndien emi ama owụt nte Abasi esede efịbe. Etie nte Joseph ndikọfiọk kpukpru emi ama enen̄ede ọsọn̄ọ ubieresịt oro enye akadade amana, anam enye efehe ọkpọn̄ use.—Genesis 2:24; 12:17-19; 20:1-18; 26:7-14.
17. Ntak emi nnyịn ikemede ndikpebe Ete nnyịn eke heaven n̄kan Joseph?
17 Ke akpanikọ, idaha nnyịn akam ọfọn akan eke Joseph. Nnyịn imenyene ofụri Bible emi ikemede ndida mfiọk ekikere Ete nnyịn eke heaven, esịnede se enye amade ye se enye akpande. Adan̄a nte isịnde idem ikpep N̄wed Abasi, nnyịn iyenen̄ede isan̄a ikpere Abasi, inyụn̄ itie nte enye. Ndien nte inamde oro, se ubieresịt nnyịn etịn̄de eyenen̄ede ebiet ekikere Ete nnyịn eke heaven. Ndien emi eyenen̄ede ekekem ye uduak esie.—Ephesus 5:1-5.
18. Okposụkedi nnyịn mîkemeke ndikpụhọde se ima ikebebe, nso ke ikpanam man ubieresịt nnyịn amana edi se ikemede ndiberi edem?
18 Didie ke ebiet oro owo odụn̄de ekeme nditụk ubieresịt esie? Ebiet oro ikọkọride ikpon ọkọrọ ye nte mme iman nnyịn ẹsikerede ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ ẹkeme nditụk ubieresịt nnyịn. Ekeme ndidi oro ikayakke ubieresịt nnyịn esifịna nnyịn. Ekeme ndidi ubieresịt nnyịn ama akabade etie nte eke mbon oro idude kiet. Edi akpanikọ ke nnyịn ikemeke ndikpụhọde se ima ikebebe, edi imekeme ndimek mme nsan̄a ye ebiet oro idụn̄de, emi ẹdinamde ubieresịt nnyịn ọfọn. Akpan n̄kpọ oro edin̄wamde nnyịn inam emi edi ndidụk ndụk ye ifịk ifịk mme Christian oro ẹma ẹkedomo ndibiet Ete mmọ eke heaven. Mme mbono esop, ọkọrọ ye ndidu ye nditọete mbemiso ye ke mbono esop ama akasuana, ẹdi ata nti ini ndinam emi. Nnyịn iyokụt nte ekemmọ mme Christian ẹkerede ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ nte Bible etemede, inyụn̄ ikụt nte mmọ ẹsọpde ẹnam se ubieresịt mmọ oro ekemde ye ekikere ye usụn̄ Abasi etemede. Nte ini akade, emi ekeme ndinam ubieresịt nnyịn ekekem ye mme edumbet Bible, anam nnyịn inen̄ede ibiet Abasi. Ke ini iyakde ubieresịt nnyịn ekekem ye mme edumbet Ete nnyịn eke heaven inyụn̄ ikpep n̄kpọ ito nti edu uwem ekemmọ mme Christian, ubieresịt nnyịn eyenen̄ede edi se iberide edem, nnyịn iyonyụn̄ ima ndikop se enye etịn̄de.—Isaiah 30:21.
19. Nso n̄kpọ en̄wen oro aban̄ade ubieresịt ke osụk oyom ineme?
19 Edi ndusụk owo ẹdomo ndikop se ubieresịt asiande mmọ kpukpru usen. Ibuotikọ oro etienede eyeneme ndusụk idaha oro mme Christian ẹsisobode. Ima idụn̄ọde mme idaha oro, nnyịn imekeme ndinen̄ede n̄kụt se ubieresịt esinamde, ntak emi ubieresịt owo kiet okpụhọrede ye eke owo en̄wen, ye nte nnyịn ikpenen̄erede ikpan̄ utọn̄ ikop se enye etịn̄de.—Mme Hebrew 6:11, 12.
[Ikọ idakisọn̄]
^ ikp. 5 Kpasụk ntre, Owen Gingerich, prọfesọ oro esinamde ndụn̄ọde aban̄a ukpepn̄kpọ ikpaenyọn̄ ke Ufọkn̄wed Ntaifiọk Harvard, ekewet ete: “Nte mme owo ẹsiyakde n̄kpọ ẹtak mmọ man ẹkere ẹban̄a kiet eken ekeme ndinam ẹbụp mbụme emi . . . ntaifiọk oro ẹkerede ke owo okoto ke unam oforo mîkemeke ndibọrọ. Etie nte se ikemede ndinam ẹnyene ata nnennen ibọrọ mbụme emi edi mme edu oro Abasi ọkọnọde owo, emi esịnede ubieresịt, kpa se isinamde ẹnyene ima uduotowo.”
Nso ke Afo Ekekpep?
• Ntak emi kpukpru owo ẹfiọkde se ifọnde ye se idiọkde?
• Ntak emi nnyịn mîkpayakke ubieresịt nnyịn ada nnyịn usụn̄ ntre ntre?
• Nso idi ndusụk usụn̄ oro ikemede ndinam ubieresịt nnyịn amana ọfọn?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Mme ndise ke page 23]
Ubieresịt ama afịna David . . .
edi ikafịnake Saul emi okotode Tarsus
[Ndise ke page 24]
Nnyịn imekeme ndinọ ubieresịt nnyịn ukpep