Mbụk Eyouwem

Mma N̄kpep Ndinen̄ede Mberi Edem ke Jehovah

Nte Aubrey Baxter Obụkde

Ke mbubịteyo Saturday kiet ke 1940, iren iba ẹma ẹtịm mi ẹnyụn̄ ẹdịbede mi ẹtọ ke isọn̄. Bodisi iba ẹma ẹda ẹkpere, edi utu ke mmọ ndidi ndinyan̄a mi, mmọ ẹkekam ẹtọtọk mi ẹnyụn̄ ẹtoro mbon ntịme oro. Se ikadade kpukpru emi idi ọkọtọn̄ọ ke 1935, ke ini n̄kanamde utom ke itie udọk ukan̄. Yak mbụk se iketịbede.

N̄KAMANA ke 1913 ke Swansea, obio mben mmọn̄ oro odude ke New South Wales ke Australia. Ami n̄kedi ọyọhọ eyen ita ke otu nditọiren inan̄ oro eka mi akamande. Ke ini n̄kedide isua ition, ofụri owo ke ufọk nnyịn ẹma ẹmen udọn̄ọ ada-owo-ibuot oro ẹkotde efiomnsa, oro okowotde ediwak miliọn owo ke ofụri ererimbot. Ke mfọniso, kpukpru nnyịn ima ibọhọ udọn̄ọ oro. Nte ededi, n̄kpọ mmọn̄eyet ama etịbe ke 1933 ke ini eka mi akakpade ke ini ekedide isua 47. Sia enye akamade Abasi, enye ama ọbọ n̄wed oro ẹkotde Light, eboho kiet ye iba, kpa n̄wed un̄wam ukpep Bible oro Mme Ntiense Jehovah ẹkenọde mme owo.

N̄kanam utom ini oro ke itie udọk ukan̄. Sia utom mi ekesiwakde ndusụk ini, edi iwakke ke mme ini eken, mma nsitan̄ n̄wed oro n̄ka utom nnyụn̄ n̄kada ikan̄ ọkpọiso mi n̄kot mmọ. Ikebịghike mma ndifiọk ke mmokụt akpanikọ. Mma ntọn̄ọ ndikpan̄ utọn̄ n̄ko nnọ utịn̄ikọ Bible oro Mme Ntiense ẹkesinọde ke ekebe ukopikọ. Esịt ama enen̄ede enem mi ke ini ete mi ye nditọeka mi ẹketọn̄ọde ndinyene udọn̄ ke akpanikọ Bible.

N̄kpọ mmọn̄eyet ama afiak etịbe ke 1935 ke ini udọn̄ọ n̄kan̄ okowotde Billy ekpri eyeneka mi. Enye ekedi isua 16 kpọt. Edi isan̄ enye emi, idotenyịn ediset ke n̄kpa ama ọdọn̄ ubon nnyịn esịt. (Utom 24:15) Nte ini akakade, ete mi ye ikpọ nditọeka mi, Verner ye Harold ọkọrọ ye  iban mmọ ẹma ẹyak uwem mmọ ẹnọ Abasi. Ete ye nditọeka mi ẹma ẹkpan̄a ẹkpọn̄ mi. Edi Marjorie n̄wan Verner ye Elizabeth n̄wan Harold ke ẹka iso ẹsịn idem ẹnam utom Jehovah.

Ndikpep Ndiberi Edem ke Jehovah

Akpa ini oro n̄kosobode ye Mme Ntiense Jehovah ekedi ke 1935 ke ini n̄wan Ukraine kiet akawatde enan̄ukwak edi ufọk nnyịn. Ke Sunday oro eketienede, mma ntọn̄ọ ndidụk mbono esop Christian, ndien ke urua kiet ama ekebe, mma ntiene n̄wọrọ an̄wautom. Eyenete oro ekenịmde mbono an̄wautom ama ọnọ mi n̄kpri n̄wed ifan̄, ndien idem ama akpa mi ke ini enye ọkọdọhọde ndaha n̄ka ukwọrọikọ ikpọn̄! Ke akpa enyịnusụn̄ oro n̄kawahade, idem ama enyek mi tutu etie nte isọn̄ okpokụbọde emen mi emen! Edi enyeneufọk oro eketie ufan ufan onyụn̄ ọbọ n̄wed.

Mme utọ itie N̄wed Abasi nte Ecclesiastes 12:1 ye Matthew 28:19, 20 ẹma ẹnen̄ede ẹtụk mi, ndien mma nyom ndikabade ndi asiakusụn̄, m̀mê asan̄autom uyọhọ ini. Ete mi ama ebere ye ami ke ubiere emi. Okposụkedi mmen̄kanaha baptism kan̄a, mma nnịm July 15, 1936 nte usen oro nditọn̄ọde usiakusụn̄. Ke usen oro ama ekedisịm, mma n̄ka n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah ke Sydney, ndien ẹma ẹdọhọ n̄ketiene asiakusụn̄ 12 n̄kwọrọ ikọ ke Dulwich Hill, ke esịt obio Sydney. Mmọ ẹma ẹkpep mi nte ẹsikọkde n̄kpọ ke n̄kpọ ukọk wheat emi mme asiakusụn̄ ẹkesidade ẹnam ndomuyo man ẹkûbiat okụk ẹkaha ke ndidep udia.

Ndinam Utom Usiakusụn̄ ke Obio-In̄wan̄

Ke mma n̄kana baptism ke utịt utịt isua oro, ẹma ẹnọ mi ye mme asiakusụn̄ iba efen—Aubrey Wills ye Clive Shade—ika ufọt ufọt Queensland. Se nnyịn ikakamade ekedi ubomisọn̄ Aubrey, mme enan̄ukwak, ekpri ukwak ubre usanikwọ man ikpada ibre mme utịn̄ikọ Bible, ataya oro ikodụn̄de ke isua ita oro ẹketienede, bed ita, okpokoro, ye eso ukwak ndida ntem udia. Ke mbubịteyo usen kiet oro akanade ntem udia, mma n̄kere ke mmọn̄ nda ikọn̄ efere ye wheat ntem ata edinem udia. Edi idụhe owo nnyịn ndomokiet oro ekekemede ndidia. Mma mmen udia oro nsọk enan̄-mbakara oro okodude ekpere. Enan̄ mbon on̄wụne, ofụn̄ ibuot, onyụn̄ asan̄a ebe! Akpatre ini n̄ketemde udia ekedi oro.

Nte ini akakade, ima ibiere ndibahade efakutom nnyịn nsịn ke ikpehe ita man ikeme ndisọp n̄kụre enye, ndien owo kiet ekenyene ndinam utom ke ikpehe kiet. Eyo etikụt, ebiet oro n̄kesidude ama esiyom usụn̄ akaha ndiwat ke enan̄ukwak nnyọn̄ itienna nnyịn, ntre ndusụk ini mma nsina ye mbon obio-in̄wan̄ oro ẹfọnde ido. Ini kiet, n̄kana ke ata ediye bed ke ufọkisen oro okodude ke in̄wan̄ ufene, ndien okoneyo edem usen oro, n̄kana ke mbat isọn̄ efe atautop emi mbumbu ikpa unam ẹkeyọhọde. Mma nsiwak ndina ke ikọt. Okoneyo kiet, ebua ikọt ẹma ẹda nsannsan ẹkanade mi ẹkụk ẹnyụn̄ ẹnam uyom. N̄kekemeke ndide idap ofụri okoneyo oro, edi mma ndifiọk ke idịghe ami ke mmọ ẹkeyom, edi ke ẹkeyom mme n̄kpọ oro ẹkesion̄ode ke idịbi unam ẹduọn̄ọ ke mbọhọ oro.

 Ndida Ubomisọn̄ Usuanetop N̄kwọrọ Ikọ

Ima isida ubomisọn̄ usuanetop itan̄a etop Obio Ubọn̄ Abasi. Ke obio Townsville ke edere edere Queensland, bodisi ẹma ẹyak nnyịn iwụk ubomisọn̄ emi ke ufọt obio oro. Edi, utịn̄ikọ oro ama ayat ndusụk mbon Ufọkabasi Salvation Army esịt, ntre mmọ ẹma ẹdọhọ nnyịn ikpọn̄ ebiet oro. Nnyịn ikenyịmeke, ntre mmọ owo ition ẹma ẹnyen̄e ubomisọn̄ nnyịn idiọk idiọk. Ami n̄kodu ke esịt ubomisọn̄ oro mbre utịn̄ikọ oro. Ikowụtke ifiọk ndisọn̄ọ nyịre ke unen nnyịn, ntre ke ini mmọ ẹkedahade ẹkpọn̄ ubomisọn̄ nnyịn, nnyịn ima ikpọn̄ ebiet oro.

Ke Bundaberg, ete kiet oro ekenyenede udọn̄ ama ọnọ nnyịn ubom man ikeme ndibre utịn̄ikọ oro ke esịt Akpa Burnett, emi ewetde ebe ke ufọt obio oro. Aubrey ye Clive ẹma ẹtan̄ mme ukwak ubre utịn̄ikọ ẹdọn̄ ke ubom oro ẹwat ẹdaha, ke adan̄aemi n̄kodude ke ufọkmbono oro ikọbọde ke ukpeokụk. Okoneyo oro, ofụri obio Bundaberg ẹma ẹkop Joseph F. Rutherford, emi okodude ke ibuot itieutom ofụri ererimbot eke Mme Ntiense Jehovah, adade ọkpọsọn̄ uyo esie oro ẹkemụmde ẹsịn ke usanikwọ atan̄a etop Bible oro otụkde owo ke idem. Ke nditịm ntịn̄, mme edinam oro ẹma ẹduai nnyịn idem ẹnyụn̄ ẹwụt ke oyom ikọt Abasi ẹnyene uko ye mbuọtidem.

Ekọn̄ Ada Mme Mfịna Efen Edi

Ke ndondo oro ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba ọkọtọn̄ọde ke September 1939, Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) eke November 1 ama eneme se mme Christian ndida san̄asan̄a ke mbre ukara ye ekọn̄ ọwọrọde. Mma n̄kop inemesịt ndikpep ekemini ibuotikọ emi, koro mmọ ẹma ẹnyene ufọn ẹnọ mi nte ini akakade. Ke ima ikanam utom ọtọkiet ke isua ita, ẹma ẹnọ mi, Aubrey, ye Clive ifetutom oro akadian̄arede nnyịn. Ẹma ẹmek mi esenyịn oro asan̄ade-san̄a ke edere edere Queensland, ndien emi ama oyom nnen̄ede mberi edem ke Jehovah.

Ke August 1940, mma n̄kese esop ke Townsville, emi mme asiakusụn̄ inan̄ ẹkedude, oro edi Percy ye Ilma Iszlaub * ọkọrọ ye Norman ye Beatrice Bellotti emi ẹkedide nditọeka. Mma ndọ Beatrice isua itiokiet ke ukperedem. Ke nnyịn ima ikokụre ndinọ ikọ ntiense ke efak ke mbubịteyo Saturday kiet, ntịme oro n̄ketịn̄de ke ntọn̄ọ ama etịbe. Nte ededi, se iketịbede usen oro akakam ananam nnen̄ede nsịn idem ke utom Jehovah.

Nditọete iban iba emi ẹkedide mme asiakusụn̄, Una ye Merle Kilpatrick, ẹma ẹsịn idem ẹkwọrọ ikọ ke n̄kan̄ edem edere. Mma n̄kop inem nditiene mmọ n̄kwọrọ ikọ usen kiet, ndien ekem mmọ ẹma ẹdọhọ mmen mmimọ mbe inyan̄ kiet man ikese ubon oro ẹkenyenede udọn̄. Oro ọkọwọrọ ke ana n̄wọk n̄ka n̄kan̄ eken n̄kemen ubom oro ekeyịrede do n̄wat ndi edem emi ndimen nditọete iban oro mbe. Edi n̄kekwe uden̄ ke ini nsịmde ebiet oro ubom ekeyịrede! Nnyịn ima idifiọk ke asua nnyịn ekemen uden̄ oro edịp. Edi n̄kari esie ikakpanke nnyịn. Mma nnam utom ke ediwak isua nte owo emi esinyan̄ade mbon oro mmọn̄ emende, ndien n̄kosụk ndedi ata ọwọk ewọk. Ntre mma ntebe urụk ukwak ubom oro ke isịn, ndụri ubom oro nsọk  nditọete iban oro ẹdụk ẹdọn̄ọ, ndien mfiak ndụri nnyọn̄. Jehovah ama ọdiọn̄ ukeme nnyịn koro nte ini akakade, ubon oro ẹkenyenede udọn̄ do ẹma ẹkabade ẹdi Mme Ntiense.

Nte Jehovah Ekekpemede Nnyịn

Man ẹtịm ẹkpeme obio, mbonekọn̄ ẹma ẹsiak itie ukpeme ekpere obio Innisfail. Sia n̄kodụn̄de ke Innisfail, ẹma ẹnọ mi unyịme ndisan̄a ke ọtọ oro mbe, ndien emi ama enen̄ede an̄wam ke ini mme owo ẹketode n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah ẹdi. Mma nsidịp mmọ ke idak n̄kpọitie oro odude ke edem ubomisọn̄ mi mbe ebiet ukpeme oro.

Aranuwat ama esinana ini oro, ntre ediwak ubomisọn̄ ẹma ẹsinyene ikpehe oro ẹsifọpde ukan̄. Ẹkesida ufiop ukan̄ emi ẹwat ubomisọn̄. Mma nsikama ediwak ekpat ukan̄ n̄ka isan̄ okoneyo nnyụn̄ ndọn̄ mmọ ke ikpehe oro eyenete edịbede. Ke ini ntuakde nda ke itie ukpeme, mma nsinam ubomisọn̄ mi enen̄ede anam uyom nnyụn̄ nnam ikpehe oro ukan̄ esisakde enen̄ede ofiop mbak mbon ukpeme oro ẹkûnen̄ede ẹse ubomisọn̄ mi. Okoneyo kiet mma ndọhọ mbon ukpeme ke ọkpọsọn̄ uyo nte: “Edieke nnịmede ubomisọn̄ emi, ukan̄ emi idisakke aba, ndien ọyọsọn̄ ndinam enye afiak asak.” Sia uyom, ufiop, ye nsụn̄ikan̄ ubomisọn̄ oro ẹkefịnade mbon ukpeme oro, mmọ iketịmke ise ubomisọn̄ mi ẹnyụn̄ ẹdọhọ n̄wat mbe.

Ini oro ke ẹkedọhọ n̄kenịm mbono ke Townsville nnọ Mme Ntiense ke n̄kann̄kụk oro. Udia ama enen̄ede anana, ntre akana ibọ unyịme ito ayaraiwat obio oro man inyene se iyomde. Ini oro, ẹma ẹmụm nditọete nnyịn ẹkedọn̄ ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak oro mmọ ẹkedade san̄asan̄a. Ntre ke ini n̄koyomde ndikosobo ye ayaraiwat oro, mma n̄kere m̀mê emi oyowụt eti ibuot m̀mê n̄kam nyom ndisịn edịm mbọn̄ idem. Nte ededi, mma n̄ka n̄kokụt enye nte ẹkedọhọde.

Ayaraiwat oro eketie ke edem akamba okpokoro, onyụn̄ ọdọhọ mi ntetie. Ke ini n̄ketịn̄de se idade mi idi, enye ama ọbọp idem etie onyụn̄ ese mi ke idiọk enyịn. Ekem enye ama atat idem onyụn̄ obụp ete, “Udia oyomde awak adan̄a didie?” Mma nsụhọde ibat n̄kpọ oro ikoyomde n̄wet ke n̄wed nnọ enye. Enye ama etịm ese n̄wed oro onyụn̄ ọdọhọ ete: “Etie nte oro idikemke. Yak inam awak akan oro utịm ikaba.” Ke ini n̄kọkpọn̄de itieutom esie, mma nnen̄ede n̄kọm Jehovah emi akafiakde ekpep mi ndiberi edem ke enye.

Ke January 1941, ẹma ẹkpan utom Mme Ntiense Jehovah ke Australia. Ediwak owo ẹma ẹtọn̄ọ ndinyene eyịghe mban̄a nnyịn ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke idi mbon uyep inọ mbon Japan. Ini kiet, mme bodisi ye mbonekọn̄ ẹma ẹdọn̄ọ ẹyọhọ ubomisọn̄ iba ẹnyụn̄ ẹbụn̄ọ ẹdụk In̄wan̄ Obio Ubọn̄, kpa ebiet oro ikedepde ke Atherton Plateau ndida ntọ n̄kpọ. Mmọ ẹkeyom nyayama ikan̄ oro mmọ ẹkekerede ke enye ke isida itịn̄ ikọ inọ mme asua. Ẹma ẹdọhọ ke ikada ibokpot oro itọde inịm idiọn̄ọ emi mme asua ẹkemede ndisịne ke ubomofụm n̄kot. Nte ededi, ẹma ẹdikụt ke kpukpru emi ẹkedi edori ikọ.

Ke ntak ukpan oro, nnyịn ikenyene ndinam n̄kpọ ke mbatibuot ye mbufiọk ke ini idade n̄wed isọk nditọete. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini ẹkesiode n̄wed oro Children, mma mbọ katọn kiet ke Brisbane, ndụk tren n̄ka edem edere, nnyụn̄ nyak ndusụk n̄wed mbon ke mme itiembehe tren ke obio oro mme esop ẹdude. Mma nsibọp ekara ekara ukwak uyọkn̄kpọ ndian ke katọn oro mbemiso n̄wọrọde ke tren mbak mme bodisi ye mbonekọn̄ ẹdikụbọde. Okposụkedi oro ekedide ekpri n̄kpọ, akanam mmọ ikụbọkede katọn oro. Ikọt Jehovah ẹma ẹnen̄ede ẹkop inemesịt ke ini ẹkedororede ukpan oro ẹfep ke June 1943—kpa ukpan emi akwa ebiereikpe kiet ọkọdọhọde ke “ikodotke, ikenyeneke iwụk, okonyụn̄ edi ufịk.”

Ẹma Ẹdọhọ Ididụk Ekọn̄

Ke 1944, ẹma ẹdọhọ mi, Aubrey Wills, ye Norman Bellotti ẹte ididụk ekọn̄. Ẹma ẹkot Aubrey ye Norman ikpe urua kiet mbemiso ẹkotde mi, ndien ẹma ẹbiere n̄kpọkọbi ọfiọn̄ itiokiet ẹnọ mmọ. Ke ini oro, ẹma ẹsimụm mme magazine Enyọn̄-Ukpeme oro ẹwetde adres mbon oro ẹdiọn̄ọde nte Mme Ntiense ẹnịm ke itie unọ leta, edi ẹyak ẹmen se mbon eken ẹketobode ẹsọk mmọ. Nnyịn ima isisan̄a iyom mbon oro ẹketobode mme magazine emi, inyụn̄ ibọ mmọ mme magazine oro inam idem efen efen ideme inọ ekemmọ Mme Ntiense. Nte ikesisan̄ade inyene udia eke spirit kpukpru ini edi oro.

 Ke ini ẹkebierede n̄kpọkọbi ọfiọn̄ itiokiet ẹnọ mi, oro mma n̄kọfọfiọk ke ẹyebiere, mma nsọsọp nsịn n̄wed usion̄o ikpe nte n̄kọk itieutom Sydney eketemede. Ikanam emi man ibiat ini esisịt tutu ẹmek eyenete en̄wen oro edinamde utom oro n̄kesinamde. Mma nda ifet oro n̄kodude ke ifụre do n̄ka n̄kese ndusụk ke otu Mme Ntiense 21 oro ẹkedude ke ufọk-n̄kpọkọbi ke edere edere Queensland. Ata ediwak mmọ ẹkedu ke ufọk-n̄kpọkọbi kiet, ndien andikpeme ufọk-n̄kpọkọbi oro ama asua nnyịn. Esịt ama enen̄ede ayat enye ke ini n̄ketide enye nte ke mbon ufọkabasi efen ẹsidi ẹdise ikọt mmọ. Enye ama ofiori ete: “Nte ami nte ami, ẹkpesosion̄o kpukpru Mme Ntiense Jehovah ẹketop ẹwot!” Mme ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi oro ẹma ẹsọsọp ẹda mi ẹwọrọ.

Ke ini ẹkeyomde ndifiak n̄kpe ikpe mi, ẹma ẹnọ mi ekpeibet kiet nte ibet ọdọhọde. Edi ke nditịm ntịn̄, ami n̄kafan̄a idem ikpọn̄, oro ọwọrọde ke akana nnen̄ede mberi edem ke Jehovah. Enye ikonyụn̄ ikpụhu mi. (Luke 12:11, 12; Philippi 4:6, 7) Idem ama akpa mi ke ini ẹkedọhọde ke ikpe etebe mi. Se ikanamde ikpe emi etebe mi ekedi koro ẹma ẹdikụt ke ewetn̄wed ama anam ndudue ke ini ekewetde ikpe mi.

Ke 1944, ẹma ẹnọ mi n̄ka akamba circuit oro esịnede ofụri South Australia, edere edere Victoria, ye obio Sydney ke New South Wales. Ẹma ẹtọn̄ọ ndinọ utịn̄ikọ an̄wa ke ofụri ererimbot ke 1945, ndien etịn̄ikọ kiet kiet ekenyene ndida n̄wed utịn̄ikọ oro ẹkenọde emi ekedide page kiet ntịm utịn̄ikọ esie. Ikememke utom ndinọ utịn̄ikọ ke hour kiet, edi ima isịn idem inam emi inyụn̄ iberi edem ọyọhọ ọyọhọ ke Jehovah, ndien enye ama ọdiọn̄ ukeme nnyịn.

Ndọ ye Mbufa Ifetutom

Ke July 1946, mma ndọ Beatrice Bellotti, ndien nnyịn mbiba ima inam utom usiakusụn̄. Ufọk nnyịn ekedi ufọkisan̄ oro ẹkedade mfefere obukpọk ẹnam. Jannyce (Jann) adiaha nnyịn emi edide ikpọn̄-ikpọn̄ eyen nnyịn akamana ke December 1950. Ima inam utom usiakusụn̄ ke ediwak ebiet, esịnede obio Kempsey ke New South Wales, ndien nnyịn kpọt ikedi Mme Ntiense do. Ima isika efe obio kpukpru Sunday, ndien ami n̄kesinọ utịn̄ikọ an̄wa oro ikadade n̄wedikot isian mme owo. Ke ọfiọn̄ ifan̄, n̄wan mi ye nsekeyen mi kpọt ẹkesikop utịn̄ikọ oro. Edi ikebịghike, mbon en̄wen ẹma ẹtọn̄ọ ndisitiene ndụk. Mfịn ikpọ esop iba ẹdu ke Kempsey.

Ke ini Jann ekedide isua iba, ima iwọrọ ikodụn̄ ke Brisbane. Ekem ke enye ama okokụre n̄wed, kpukpru nnyịn ima inam utom usiakusụn̄ ke isua inan̄ ke obio Cessnock ke New South Wales, mbemiso ikafiakde inyọn̄ Brisbane ke ntak udọn̄ọ eka an̄wan mi. Ami nnam utom idahaemi nte ebiowo ke Esop Chermside.

Ami ye n̄wan mi imọkọm Jehovah ke uwak edidiọn̄ esie, esịnede ifet edin̄wam owo 32 ẹdidiọn̄ọ enye. Mmenen̄ede n̄kọm Jehovah ke ndikọnọ mi edima n̄wan. Okposụkedi enye edide sụn̄sụn̄ owo onyụn̄ etiede emem emem, enye ama esin̄wana uko uko ọnọ akpanikọ Bible. Nte enye amade Abasi, eberide edem ke enye, onyụn̄ enyenede ‘enyịn oro enen̄erede ese’ anam enye enen̄ede edi enyene-ido an̄wan ye eka. (Matthew 6:22, 23; Mme N̄ke 12:4) Ami ye enye imekeme ndidọhọ ke ofụri esịt ite: “Osụk ọfọfọn ọnọ owo eke ọbuọtde idem ye Jehovah.”—Jeremiah 17:7.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 9]

Ikesida ubomisọn̄ usuanetop emi ikwọrọ ikọ ke edere edere Queensland

[Ndise ke page 10]

Ini ikan̄wamde nditọete nnyịn iban ke Kilpatrick ibụhọde ubomisọn̄ mmọ ke ini ukwọedịm ke edere edere Queensland

[Ndise ke page 12]

Ke usen ndọ nnyịn