Mbụk Eyouwem

Ndiwat N̄ka Obufa Ererimbot

Nte Jack Pramberg Obụkde

N̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah, emi se ibede owo 80 ẹnamde utom odu ekpere ekpri ediye obio Arboga ke ufọt ufọt Sweden. Mi ke ami ye Karin n̄wan mi idụn̄ inam utom. Nnyịn ikasan̄a didie ididu mi?

KE EKPEREDE utịt ọyọhọ isua ikie 19, eyenan̄wan Sweden emi ekedide isua 15 ama ọwọrọ okodụn̄ ke United States. Enye ama osobo awat-nsụn̄ikan̄ emi otode Sweden ke itieutom oro ẹsisede ẹban̄a mme ododụn̄ ke New York City. Ima ama ọtọn̄ọ, ekem mmọ ẹma ẹdọ ndọ, ibịghike, ami ndimana. N̄kamana ke 1916, ke Bronx, obio New York ke U.S.A. Ini oro ke akpa ekọn̄ ererimbot akan̄wana.

Ikebịghike, ima iwọrọ ikodụn̄ ke Brooklyn ikpere Brooklyn Heights. Ekem ete mi ama ọdọhọ iwat ekpri ubom kiet ikpere Ebọp Brooklyn, emi odude ekpere ibuot itieutom ofụri ererimbot Mme Ntiense Jehovah, man ise nte ubom oro etiede. N̄kọfiọkke nte ke se ẹnamde ke ebiet oro eyenen̄ede otụk uwem mi.

Akpa ekọn̄ ererimbot ama etre ke 1918, ndien ini oro, owo ikowotke aba owo ntịme ntịme ke Europe. Mfịna oro mbonekọn̄ ẹkesobode ke ẹma ẹkenyọn̄ ufọk  ekedi unana utom ye nsọn̄ọn̄kpọ. Ete mi ekekere ke ọkpọfọn ifiak inyọn̄ Sweden, ndien ima ifiak inyọn̄ ke 1923. Ekem ima ikodụn̄ ke Erikstad, kpa ekpri obio oro odude ekpere itiembehe tren, ke Dalsland. Ete mi ama asiak ufọkutom udiọn̄ ukwakutom do, ndien do ke n̄kokpon nnyụn̄ n̄ka n̄wed.

Ẹma Ẹtọ N̄kpasịp Akpanikọ ke Esịt Mi

Mbubehe ikeseneke ete mi. Ntre, ete mi ama afiak ọtọn̄ọ ndiwat nsụn̄ikan̄ ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1930. Nnyịn ikenyeneke owo—ntre eka mi ekesitie ikpọn̄ etịmede esịt aban̄a ediwak n̄kpọ, ke adan̄aemi n̄kesede mban̄a ufọkutom nnyịn. Usen kiet, eka mi ama aka edem Johan eyeneka ete mi. Nte n̄kpọ etiede ke ererimbot ama etịmede enye esịt, anam enye obụp Johan ete: “Nte n̄kpọ edisụk etie ntem?”

Johan ama ọbọrọ ete: “Baba, Nnenne eyeneka mi,” onyụn̄ ọdọhọ eka mi ke Abasi ọn̄wọn̄ọ ndisio idiọkido mfep ke isọn̄ nnyụn̄ ntọn̄ọ edinen ukara emi edikarade isọn̄, oro Jesus Christ edidide Edidem. (Isaiah 9:6, 7; Daniel 2:44) Enye ama anam eka mi ọfiọk ke Obio Ubọn̄ oro Jesus ekekpepde nnyịn ndibọn̄ akam mben̄e edi edinen ukara oro edinamde ofụri isọn̄ edi Paradise.—Matthew 6:9, 10; Ediyarade 21:3, 4.

Mme un̄wọn̄ọ emi ẹma ẹnen̄ede ẹtụk eka mi ke ebe oro, tutu edidi enye asan̄a ke usụn̄, ọkọm Abasi. Edi ami ye ete mi ikamaha nte eka mi ekesịnde idem ntre ke n̄kpọ Abasi. Ke ukem ini oro, oro edi, ke ufọt ufọt iduọk isua 1930, mma n̄ka n̄kanam utom ke akamba ufọkutom kiet ke Trollhättan, ke edem usoputịn Sweden. Ikebịghike, ete ye eka mi ẹma ẹwọrọ ẹdidụn̄ do sia ete mi mîkawatke aba nsụn̄ikan̄. Ntre kpukpru nnyịn ima ifiak idiana kiet.

Eka mi ama oyom Mme Ntiense Jehovah ke obio oro man aka iso ekpep n̄kpọ aban̄a Abasi. Mmọ ẹkesinịm mbono esop ini oro ke mme ufọk owo nte akpa mme Christian ẹkesinamde. (Philemon 1, 2) Ama edikem usen oro akanade ẹdidụk mbono esop ke ufọk nnyịn n̄ko. Eka mi ama adaha ye nnyekidem okobụp ete mi m̀mê imekeme ndikot mme ufan imọ ufọk. Ete mi ama ọbọrọ enye ete, “Mmọn̄ọ, ndi mme ufan fo idịghe mme ufan mi nde?”

Ntre, Mme Ntiense ẹma ẹtọn̄ọ ndisidi ufọk nnyịn. Ekesidi mmọ ẹdodụk ami n̄wọwọrọ. Edi, ikebịghike mma ntọn̄ọ nditiene ndụk mme mbono esop oro. Ima ima usụn̄ oro Mme Ntiense ẹkenamde n̄kpọ ye mmemmem usụn̄ oro mmọ ẹkenamde N̄wed Abasi an̄wan̄a ẹma ẹnam ntre ofụri usua oro n̄kasuade mmọ. N̄kpasịp akpanikọ ama ọtọn̄ọ ndikọri ke esịt mi—onyụn̄ ọnọ mi idotenyịn kaban̄a ini iso.

Mma Ntọn̄ọ Ndiwat Nsụn̄ikan̄

Etie nte ubọkọkọ ete mi ama ebe mi, sia mma ntọn̄ọ ndiwat nsụn̄ikan̄. Mma mfiọk n̄ko ke ana nnen̄ede nsan̄a n̄kpere Abasi. Ini ekededi oro ibehede ke esụk, mma nsiyom Mme Ntiense Jehovah. Ke Amsterdam ke Holland (emi edide Netherlands idahaemi), mma n̄ka itie ubọ n̄wed n̄kobụp m̀mê mmọ ẹfiọk ebiet oro Mme Ntiense Jehovah ẹdude. Ke ima ikeneme nneme esisịt, ẹma ẹteme mi ebiet oro n̄kpakade, ndien mma ndaha inikiet inikiet n̄ka. Ke mma n̄kesịm do, eyenan̄wan isua duop ama ọwọrọ edikọm mi ufan ufan. Kpa ye oro mmen̄ketịmke mfiọk mmọ, mma  nnen̄ede mma ekpri eyenan̄wan emi ye ubon mmọ—nnyụn̄ n̄kụt nte enemde ndidi ubak otu nditọete oro ẹdude ke ofụri ererimbot.

Okposụkedi mmen̄kokopke usem mmọ, ke ini mmọ ẹkesiode n̄wed usenọfiọn̄ ye ndutịm isan̄ tren ẹdi ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndiwet nte ẹdisan̄ade, mma mfiọk ke ẹmọn̄ ẹnịm mbono ke obio Haarlem oro okodude ekpere. Mma n̄ka mbono oro, ndien mma nnen̄ede mma mbono oro kpa ye oro mmen̄kokopke se ẹtịn̄de. Ke ini n̄kokụtde Mme Ntiense ẹnọde mme owo n̄wed ndikot mmọ ẹdi utịn̄ikọ an̄wa ke Sunday, ama ọdọn̄ mi nditiene nnọ. Ntre, mma ntan̄ n̄wedikot oro mme owo ẹketomode ẹduọn̄ọ mfiak ndeme nnọ mbon en̄wen.

Ini kiet, ima ikebehe ke Buenos Aires ke Argentina, ndien mma n̄kesịm n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah. N̄kọk itieutom oro ama enyene ọfis ye itie ubonn̄kpọ. Mma n̄kụt mma kiet etiede ọdọk n̄kpọ, nnyụn̄ n̄kụt ekpri eyenọwọn̄, emi n̄kerede ke ekedi eyen esie akamade eyen ọkpọ ebre mbre. Ke okoneyo, mma n̄kụt ete kiet osion̄ode n̄wed ke itie ubonn̄wed, esịnede n̄wed Creation ke usem Swedish. Ndikụt nte mmọ ẹkopde inemesịt ẹnyụn̄ ẹdarade owo ntem ama anam mi nyom ndidi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah.

Nte ikosụk iwatde inyọn̄ ufọk, ima itan̄ mbonekọn̄ Canada oro ubomofụm mmọ ọkọduọde ke mbenesụk Newfoundland. Ke ini ikawatde ikpere Scotland ke usen ifan̄ ẹma ẹkebe, mme an̄wanaekọn̄ mmọn̄ England ẹma ẹmụm nnyịn ẹkekọbi. Ẹma ẹda nnyịn ẹka Kirkwall oro odude ke Orkney Islands man ẹkese se idọn̄ọde ke nsụn̄ikan̄ nnyịn. Udiana ekọn̄ ererimbot ama ọtọn̄ọ, ndien mbonekọn̄ Hitler ẹma ẹda ekọn̄ ẹdụk Poland ke September 1939. Ke usen ifan̄ ẹma ẹkebe, ẹma ẹsana nnyịn ẹyak, ndien nnyịn ima iwat ifụre ifụre inyọn̄ Sweden.

Mma ndisịm ufọk mi, nnyụn̄ ntọn̄ọ ndinen̄ede n̄kere mban̄a n̄kpọ eke spirit. Mma nnen̄ede nyom ndidu ye ikọt Abasi, n̄konyụn̄ nyomke nditaba mbono esop ndomokiet. (Mme Hebrew 10:24, 25) Mmenem esịt nditi nte ke mma nsikwọrọ ikọ kpukpru ini nnọ mme awat-nsụn̄ikan̄ eken, ndien owo mmọ kiet ama akabade edi Ntiense.

San̄asan̄a Ifetutom

Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua 1940, mma n̄ka n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah ke Stockholm. Johan H. Eneroth, emi ekesede aban̄a utom ukwọrọikọ ke Sweden ini oro, ama adara ndikụt mi. Ke ini n̄kọdọhọde enye ke nyom nditiene n̄kwọrọ ikọ kpukpru ini nte asiakusụn̄, enye ama owụk enyịn ese mi, onyụn̄ obụp ete: “Ndi afo emenịm ke esop Abasi edi emi?”

Mma mbọrọ, “Ih.” Ekem, mma nna baptism ke June 22, 1940, nnyụn̄ ntọn̄ọ utom ke ediye n̄kọk itieutom oro ye nditọete oro ẹnịmde nti uwụtn̄kpọ. Ima isika ukwọrọikọ ke mme utịturua. Ke ini ndaeyo, ima isiwat enan̄ukwak ika nnyan ebiet, inyụn̄ ida ofụri utịturua oro ikwọrọ ikọ, ndien ikesina ke nsat mbiet ide idap ke okoneyo.

Nte ededi, ikesiwak ndikwọrọ ikọ ke ufọk ke ufọk ke Stockholm ye ke mbọhọ oro. Usen kiet, mma n̄kụt ete kiet an̄wanade ndisịri n̄kpọ utem mmọn̄ esie. Mma n̄kpan̄ ubọk ọfọn̄ n̄n̄wam enye. Ke ima ikesịri n̄kpọ udọn̄ mmọn̄ oro, ete oro ama ese mi, ọkọm mi, onyụn̄ ọdọhọ ete: “N̄kere ke n̄kpọ efen akada fi edi mi. Yak ikeyet ubọk, iyom ekpri kọfi in̄wam idem.” Nnyịn mbiba ima ikeyet ubọk, ndien mma n̄kwọrọ ikọ nnọ enye nte ikosụk in̄wọn̄de kọfi. Ete emi ama akabade edi Ntiense nte ini akade.

Kpa ye oro idụt nnyịn ẹkedọhọde ke mmimọ inyeneke ubọk ke udiana ekọn̄ ererimbot, ekọn̄ oro ama otụk idụt nnyịn. Ẹma ẹkot ediwak irenowo, ye ami nde, ẹte ididụk ekọn̄. Ẹma ẹsikọbi mi ke esisịt ini sia mmen̄kenyịmeke nditiene n̄kpep ekọn̄. Ekem, ẹma ẹnọ mi n̄ka ufọk-n̄kpọkọbi oro ẹsinamde utom. Ẹma ẹsiwak ndida mme uyen Ntiense n̄ka iso mme ebiereikpe, ndien nnyịn ima isida ifet oro inọ ikọ ntiense iban̄a Obio Ubọn̄ Abasi. Emi ekedi se Jesus ekebemde iso etịn̄ ete: “Ẹyedụri mbufo ẹda ẹka iso mme andikara ye iso ndidem ke ntak mi, man ẹdi ntiense ẹnọ mmọ ye mme idụt.”—Matthew 10:18.

 Uwem Mi Okpụhọde

Ekọn̄ ama etre ke Europe ke 1945. Nte ini akakade ke isua oro, Nathan H. Knorr, emi akadade usụn̄ ke utom Mme Ntiense Jehovah ke ofụri ererimbot ama asan̄a ye ewetn̄wed esie, Milton Henschel, oto Brooklyn edise nnyịn. Mmọ ndikedi ama anam ẹnen̄ede ẹnam ukpụhọde ke utom ukwọrọikọ ke Sweden, onyụn̄ an̄wam mi nnam ukpụhọde n̄ko. Ke mma n̄kokop ke ẹkeme ndida mi ke Ufọkn̄wed Enyọn̄-Ukpeme Ukpep Bible eke Gilead, mma nsịn n̄wed inikiet inikiet.

N̄kaka ufọkn̄wed oro ke 1946, emi ẹkenịmde ini oro ẹkpere South Lansing ke New York. Ke ọfiọn̄ ition oro ẹkenịmde ufọkn̄wed oro, mma mbọ ukpep oro akanamde nnen̄ede mma Bible ye esop Abasi. Mma ndikụt ke mbon oro ẹdade usụn̄ ke utom ukwọrọikọ oro inamde ke ofụri ererimbot ẹnem itie ẹnyụn̄ ẹdi se ẹkemede ndisan̄a n̄kpere. Mmọ ẹma ẹsinen̄ede ẹsịn idem ẹtiene nnyịn ẹnam utom. (Matthew 24:14) Okposụkedi emi mîkakpaha mi idem, ama enem mi ndida enyịn mi n̄kụt emi.

Ke February 9, 1947, nnyịn emi ikodụkde ọyọhọ otu itiaita ke Ufọkn̄wed Gilead, ima ikụre ukpep. Brọda Knorr eketịn̄ mme idụt oro ẹdinọde nnyịn ika. Ke ama ekekem ini mi, enye ọkọdọhọ ete, “Brọda Pramberg edifiak inyọn̄ Sweden ikanam utom ye nditọete esie do.” Ntịn̄ akpanikọ, esịt ikenen̄ekede inem mi ndifiak nnyọn̄ Sweden.

Ndinam Ata Ọkpọsọn̄ Utom

Ke mma n̄kọnyọn̄ ndisịm Sweden, mma ndifiọk ke ẹmọn̄ ẹtọn̄ọ obufa utom ke ediwak idụt ke ererimbot—oro edi, utom district. Ẹma ẹmek mi akpa esenyịn district ke Sweden, ndien n̄kenyene ndise mban̄a ofụri idụt oro. Mma nnam ndutịm nnyụn̄ nse enyịn ke se ẹkotde mbono circuit idahaemi, oro ẹkenịmde ke ikpọ ye n̄kpri obio ke ofụri Sweden. Sia ẹketọn̄ọde-tọn̄ọ utom emi, n̄kọfiọkke ediwak n̄kpọ. Ami ye Brọda Eneroth ima itie inam ndutịm nte ikekemede. Utom emi ama enyek mi idem, nnyụn̄ mbọn̄ akam nnọ Jehovah ata ediwak ini. Mma nnam utom district ke isua 15.

Ini oro, ikememke utom ndinyene eti itie nnịm mbono. Ikesinịm mbono ke ufọkunek ye mme itie ntre, oro mîketịmke ifọn inyụn̄ iye. Uwụtn̄kpọ kiet ekedi mbono oro ikenịmde ke Rökiö ke Finland. Ikobono ke akani efe obio oro ẹma ẹketre ndida nnam n̄kpọ ke anyan ini. Snow ama edep tutu ebiet oro enen̄ede ebịt akan esịt ekebe ntụhube. Ntre, ima ida ikpọ mfiọk iba oro ẹkedade n̄kpọ udọn̄ aran ẹbot, ibara ikan̄. Edi nnyịn ikọfiọkke ke mme inuen ẹma ẹbọp efọk ẹsịri ekwa nsụn̄ikan̄, inyụn̄ iyakke nsụn̄ikan̄ ọwọrọ. Ntre, nsụn̄ikan̄ ama ọyọhọ ufọk oro! Kpa ye oro ikesịnede ikpọ ọfọn̄ etuep, nsụn̄ikan̄ okonyụn̄ oyomde nditịbi nnyịn enyịn, owo ndomokiet ikadahake ida. N̄kpọntịbe emi ikayakke ifre mbono oro.

Ntọt oro ẹkenọde ẹban̄a nte ẹkpetịmde mbono circuit usen ita ama esịne ndutịm edinọ mme andidụk mbono udia. Ke akpa, nnyịn ikọfiọkke nte ikpanamde emi,  ikonyụn̄ inyeneke n̄kpọutom. Edi ima inyene nti nditọete iren ye iban oro ẹkekopde inemesịt ndinam utom emi. Mmọ ẹma ẹnụhọ ẹsọi bia mbakara, ẹbụk mme ifiọkutom, ẹnyụn̄ ẹkop idem inem mbemiso akpa usen mbono oro. Nditie ọtọkiet nnam utom emi ama anam ediwak mmọ ẹdi ufan ẹbịghi.

Ini oro, utom nnyịn ama abuana edikama kad ntọt mme owo mban̄a mbono circuit. Ikesisan̄a ke udịm ibe ke obio ikot mme owo ẹdikop utịn̄ikọ an̄wa. Mme owo ẹma ẹsiwak nditie ukpono ukpono nnyụn̄ mfọn ido. Ini kiet oro ikodude ke obio Finspång, mme anamutom ke usiakifia kiet ẹma ẹwọrọ ẹyọhọ efak. Owo mmọ kiet ama ofiori inikiet inikiet ete: “Da, ẹsese mbon oro Hitler mîkekemeke ndikan mi!”

Akwa N̄kpọntịbe ke Uwem Mi

Ndikosobo Karin emi ekedide ediye Christian an̄wan ama okpụhọde idaha mi nte esenyịn oro asan̄ade-san̄a. Ẹma ẹkot nnyịn mbiba ididụk mbono ofụri ererimbot ke Yankee Stadium ke New York City, ke July 1953. Ke akpa ikpehe edinam ama akasuana, ke Monday, July 20, Milton Henschel ama adian nnyịn ndọ. Owo ikesinamke ndọ ke ọwọrọetop an̄wambre bọl emi. Ke ami ye n̄wan mi ima ikanam utom district tutu esịm 1962, ẹma ẹkot nnyịn ẹte idinam utom ke Bethel Sweden. Akpa, n̄kanam utom ke Itieutom Magazine. Sia mma n̄kọfiọk ndidiọn̄ ukwakutom, ẹkedọhọ mi nse mban̄a mme ukwak umịn̄n̄wed ye mme ukwakutom eken ke n̄kọk itieutom oro. N̄wan mi ama anam utom ke itie uyetọfọn̄ ke ediwak isua. Edi enye amanam utom ke ediwak isua idahaemi ke Itieutom Ukotn̄wed Nnen̄ede Ndudue.

Nso inem inem uwem oro enyenede se ọwọrọde ke nnyịn idu ntem ke se ibede isua 54 oro inamde n̄kpọ Jehovah nte n̄wan ye ebe! Jehovah enen̄ede ọdiọn̄ esop esie emi ifịk ifịk mme asan̄autom esie oro ẹmade kiet eken ẹdude. Mme Ntiense 1,500 kpọt ẹkedu ke Sweden ke 1940 oro n̄kọtọn̄ọde ndinam utom ke n̄kọk itieutom. Edi Mme Ntiense ẹwak ke Sweden idahaemi ẹbe 22,000. Mmọ ẹkam ẹwak ẹkan emi ke mme ebiet en̄wen ke ererimbot, anamde ofụri ibat mmọ ebe miliọn owo itiokiet ye ubak.

Spirit Jehovah ọnọ nnyịn ibetedem ke utom emi, anamde ikaka iso inam n̄kọri. Kpa ye oro idude ke ntịme ntịme ererimbot, ọkpọsọn̄ mbuọtidem nnyịn iyakke idem enyek nnyịn. Nnyịn imada enyịn ikike ikụt obufa ererimbot Abasi ata in̄wan̄-in̄wan̄. Ami ye n̄wan mi imọkọm Abasi ke kpukpru mfọn esie inyụn̄ ibọn̄ akam kpukpru usen ite enye ọnọ nnyịn ukeme ika iso isọn̄ọ ida tutu inyene se iyomde—oro edi, unyịme Abasi ye nsinsi uwem.—Matthew 24:13.

[Ndise ke page 12]

Ami ye eka mi

[Ndise ke page 13]

Ebiet emi ete mi ekemende mi ke ubom aka ke iduọk isua 1920

[Ndise ke page 15]

Ami ye Herman (ete Milton) Henschel ke Gilead ke 1946

[Mme ndise ke page 16]

Ikọdọ ndọ ke An̄wambre Yankee ke July 20, 1953