“Ẹtuak Ẹda, Ẹnyụn̄ Ẹkụt Edinyan̄a Jehovah”
“Ẹtuak Ẹda, Ẹnyụn̄ Ẹkụt Edinyan̄a Jehovah”
“Jehovah edi okịmmọ; ndidịgheke: owo ekeme ndinam mi nso n̄kpọ?” —PSALM 118:6.
1. Nso akwa n̄kpọntịbe ke ubonowo edisobo ke mîbịghike?
MFỊN, ubonowo ọyọsọp ndisobo akwa n̄kpọntịbe oro akananam owo mîsoboke. Jesus ekebem iso etịn̄ aban̄a eyo nnyịn ke ini enye ọkọdọhọde mme anditiene enye ete: “Adan̄aoro akwa ukụt oyodu, orụk eke akanam mîdụhe toto ke editọn̄ọ ererimbot tutu esịm emi, eke mîdinyụn̄ idụhe aba. Ke akpanikọ, ke mîkpesịbeke mme usen oro ẹmụhọ, baba obụkidem kiet ikpọbọhọke; edi ke ntak ndimek ikọt ẹyesịbe mme usen oro ẹmụhọ.”—Matthew 24:21, 22.
2. Ntak emi akwa ukụt mîtọn̄ọke kan̄a?
2 Okposụkedi emi mme owo mîkwe, mme angel iyakke akwa ukụt ọtọn̄ọ kan̄a. Apostle John ama enyene ifet ndikụt ntak emi edide ntre ke ediyarade oro Jesus ọkọnọde enye. Kop se akanieren apostle oro eketịn̄de mi: “[Mma] n̄kụt angel inan̄ nte ẹdade ke inụk isọn̄ mbinan̄, ẹsọn̄ọ ẹmụm ofụm isọn̄ mbinan̄ ẹkama, . . . Ndien n̄kụt angel efen otode ke edem usiahautịn ọdọk edi, emi enyenede ufịkn̄kpọ odu-uwem Abasi; ndien enye ofiori ke ọkpọsọn̄ uyo ọnọ angel inan̄ emi . . . ‘Ẹkûbiat isọn̄ m̀mê inyan̄ m̀mê mme eto, tutu nnyịn ifịk ifịn Abasi nnyịn idiọn̄ọ ke ọkpọiso mmọ.’”—Ediyarade 7:1-3.
3. Nso ididi akpa ikpehe akwa ukụt?
3 Ibịghike ẹmọn̄ ẹkụre edifịk “ifịn Abasi” oro ẹyetde aran idiọn̄ọ. Angel mbinan̄ ẹben̄e idem ndisana ofụm nsobo oro nyak. Nso idi akpa n̄kpọ oro editịbede ke ini mmọ ẹsanade ofụm emi ẹyak? Angel kiet ọbọrọ ete: “Ntem ke ẹditop akwa obio Babylon ẹduọk ye akwa usọp, owo idinyụn̄ ikwe enye aba.” (Ediyarade 18:21) Nso idara edidu ntem ke heaven ke ini ẹsobode ukara ererimbot eke nsunsu ido ukpono!—Ediyarade 19:1, 2.
4. Nso iditịbe ke ini iso?
4 Kpukpru idụt isọn̄ ẹyediana kiet ẹn̄wana ye ikọt Jehovah. Ndi mme idụt ẹyesọhi kpukpru mme anam-akpanikọ Christian ẹfep? Editie nte mmọ ẹkeme ndinam oro. Edi sese! Udịmekọn̄ heaven emi ẹtienede Jesus Christ ke edem ẹyesobo mmọ ẹfep. (Ediyarade 19:19-21) Ke akpatre, ẹyetop Devil ye mme angel esie ẹdọn̄ ke ndamban̄a editụn̄ọ ukpe, emi ọwọrọde ke mmọ idikemeke ndinam n̄kpọ ndomokiet. Mmọ idikemeke aba ndibian̄a owo koro ẹyekọbi mmọ ke tọsịn isua. Emi eyenen̄ede enem akwa otu mme andibọhọ.—Ediyarade 7:9, 10, 14; 20:1-3.
5. Nso idatesịt ina ibet mbon oro ẹsọn̄ọde ẹda ye Jehovah?
5 Ibịghike nnyịn imọn̄ ikụt mme utịbe utịbe n̄kpọ emi ẹdorode owo uten̄e mi. Kpukpru n̄kpọ emi ẹnyene ebuana ye ediwụt ke Jehovah enyene unen ndikara ekondo. Nyụn̄ kere ban̄a emi: Edieke ikade iso inam akpanikọ inọ Jehovah, edieke inyụn̄ isọn̄ọde ida iwụt ke enye enyene unen ndikara, nnyịn iyenyene ifet nditiene nnam enyịn̄ Jehovah asana nnyụn̄ nnam uduak esie. Nso akwa idatesịt ke oro edidi ntem!
6. Nso ke ididụn̄ọde ke ikerede iban̄a mme n̄kpọ oro ẹyomde nditịbe?
6 Nte nnyịn imeben̄e idem inọ mme akpan n̄kpọntịbe oro? Nte imenyene mbuọtidem ke Jehovah ekeme ndinyan̄a nnyịn? Nte nnyịn imenyene mbuọtidem ke enye ayanyan̄a nnyịn ke nnennen ini ye ke mfọnn̄kan usụn̄? Ke ndibọrọ mme utọ ọkpọkpọ mbụme oro, nnyịn imekeme nditi se apostle Paul akasiande nditọete esie ke Rome, ete: “Ẹkewet kpukpru n̄kpọ oro ẹkewetde ke ini edem ndida nnọ nnyịn item, man otode ke ime oro nnyịn inyenede ye ndọn̄esịt eke otode N̄wed Abasi nnyịn ikpenyene idotenyịn.” (Rome 15:4) N̄wetnnịm n̄kpọ oro aban̄ade nte Jehovah akanyan̄ade nditọ Israel osio ke ufịk nditọ Egypt esịne ke otu n̄kpọ oro ẹkewetde ndida nnọ nnyịn item, emi ọnọde nnyịn ndọn̄esịt ye idotenyịn. Nditịn̄ enyịn ndụn̄ọde mme ndyọ ndyọ n̄kpọntịbe oro, ke ini emi Jehovah akanyan̄ade nditọ Israel eyenen̄ede esịn udọn̄ ọnọ nnyịn nte itiede ibet akwa ukụt oro enen̄erede asan̄a ekpere.
Jehovah Anyan̄a Ikọt Esiemmọ
7. Nso itịbe ke Egypt ke isua 1513 M.E.N.?
7 Edi isua 1513 M.E.N. Jehovah adada ufen usụkkiet ọnọmọ nditọ Egypt. Ke ẹma ẹkemia mmọ ọyọhọ ufen usụkkiet, Pharaoh ada ikọ emi ọsọsọp ebịn Moses ete: “Daha mi ke usụn̄, kpeme idem fo, kûtọn̄ọ ntak ukụt mi iso: koro ke usen afo edikụtde mi iso, afo ayakpa.” Moses ọbọrọ ete: “Ekem ke se afo ọdọhọde; ndikwe aba fi iso.”—Exodus 10:28, 29.
8. Mme item ewe oro ẹban̄ade ubọhọ ke ẹnọ nditọ Israel, ndien nso idi utịp?
8 Ekem Jehovah asian Moses ke iyamia Pharaoh ye nditọ Egypt ufen kiet en̄wen, kpa akpatre ufen. Kpukpru akpan ke Egypt, owo ye unam, ẹyekpan̄a ke ọyọhọ usen 14 ke Abib (Nisan). Edi ke nditọ Israel ẹkeme ndibọhọ edieke ẹtịn̄de enyịn ẹnam item oro Abasi ọnọde Moses. Mmọ ẹnyene ndisịme iyịp okukịm eyenerọn̄ ke obubọk usụn̄ mbiba ye ke ibiọn̄ ndori enyịnusụn̄ ufọk mmọ ẹnyụn̄ ẹsịne ke esịtufọk. Nso itịbe okoneyo oro? Yak Moses ke idem esiemmọ asian nnyịn: “Edikem ke ufọt okoneyo, Jehovah owot kpukpru akpan ke isọn̄ Egypt.” Pharaoh ọsọsọp okot Moses ye Aaron ẹdi. Enye onyụn̄ ọdọhọ mmọ ete: “Ẹdaha ke enyọn̄, ẹwọn̄ọ ke otu mbio-obio mi; ẹnyụn̄ ẹka ẹkenam n̄kpọ ẹnọ Jehovah, nte emi mbufo ẹkedọhọde.” Ndien nditọ Israel oro ẹwakde ẹbe miliọn ita ẹma ẹsọsọp ẹdan̄a, ọkọrọ ye anana-ibat “mbuaha udịm owo” oro mîkedịghe nditọ Israel.—Exodus 12:1-7, 29, 31, 37, 38.
9. Ewe usụn̄ ke Abasi ada nditọ Israel asan̄a ọwọrọ ke Egypt, ndien ntak-a?
9 N̄kpere-n̄kan usụn̄ emi nditọ Israel ẹkpesan̄ade ekpedi ndisan̄a ke mbọhọ Inyan̄ Mediterranean mbe ke isọn̄ mme Philistine. Edi oro edi obio mme asua. Ntem, eyedi Jehovah ada ikọt esie asan̄a ke usụn̄ wilderness Ididuot Inyan̄ mbak mmọ ẹdin̄wana ekọn̄. Okposụkedi emi mmọ ẹnen̄erede ẹwak, mmọ ẹsan̄a ke nde ke nde. Bible ọdọhọ ete: “Nditọ Israel ẹtịm idem ẹto ke isọn̄ Egypt ẹdọk.”—Exodus 13:17, 18.
“Ẹkụt Edinyan̄a Jehovah”
10. Ntak emi Abasi ọdọhọde Israel ẹkena ke iso Pihahiroth?
10 Ekem, mme n̄kpọ ẹtịbe nte owo mîkekereke. Jehovah asian Moses ete: “Dọhọ nditọ Israel ete, Ẹfiak ẹkena ke iso Pihahiroth, ke ufọt Migdol ye inyan̄, ekem ye Baal-zephon.” Ke ini akwa otuowo emi ẹnamde nte ẹtemede, mmọ ẹkụt ke imokụk idem mmimọ idọn̄ ke ufọt ikpọ obot ye edịk Ididuot Inyan̄. Etie nte usụn̄ ubọhọ idụhe. Edi Jehovah ọfiọk se enye anamde. Enye asian Moses ete: “Nyọsọn̄ Pharaoh esịt, ndien enye eyebịne mmọ; ndien nyada ukpono ke idem Pharaoh, ye ke idem kpukpru mbon-ekọn̄ esie; ndien nditọ Egypt ẹyefiọk ẹte ke ami ndi Jehovah.”—Exodus 14:1-4.
11. (a) Nso ke Pharaoh anam, ndien nditọ Israel ẹnam n̄kpọ didie? (b) Moses ọbọrọ eseme nditọ Israel didie?
11 Ke ini Pharaoh ekerede ke imọ imanam ndudue ndiyak nditọ Israel ẹnyọn̄ọ, enye ada edimek chariot ekọn̄ 600 ebịne mmọ. Ke ini nditọ Israel ẹkụtde mbonekọn̄ Egypt, ndịk anam mmọ etieti, mmọ ẹnyụn̄ ẹdọhọ Moses ẹte: “Ndi koro udi mîkodụhe ke Egypt esịn afo ada nnyịn edi ke wilderness, man nnyịn ikpan̄a?” Sia Moses enyenede mbuọtidem ke Jehovah ayanyan̄a mmimọ, enye ọbọrọ ete: “Mbufo ẹkûfehe ndịk, ẹtuak ẹda, ẹnyụn̄ ẹkụt edinyan̄a Jehovah, emi enye edinyan̄ade mbufo mfịn emi: . . . Jehovah ayan̄wana ekọn̄ ọnọ mbufo, edi mbufo ẹkam ẹdop uyo.”—Exodus 14:5-14.
12. Didie ke Jehovah anyan̄a ikọt esiemmọ?
12 Kpa nte Moses ọdọhọde ke Jehovah ayan̄wana ọnọ nditọ Israel, odudu emi akande eke owo ọtọn̄ọ ndinam n̄kpọ. Angel Jehovah ke utịbe utịbe usụn̄ ada adaha obubịt enyọn̄ emi esisan̄ade nditọ Israel ke iso, aka edem. Adaha obubịt enyọn̄ emi edi ekịm ọnọ nditọ Egypt, edi edi un̄wana ọnọ nditọ Israel. (Exodus 13:21, 22; 14:19, 20) Moses emenerede ubọk ke enyọn̄ nte Abasi etemede. Mbụk oro aka iso ete: “Jehovah anam inyan̄ asan̄a ke ofụm ikọtabak, ke ofụri okoneyo oro . . . Ndien nditọ Israel ẹsan̄a ke edisat isọn̄ ke ufọt inyan̄ ẹbe ndien mmọn̄ ada mmọ nte ibibene ke ubọk nnasia, ye ke ubọk ufien.” Nditọ Egypt ẹbịne nditọ Israel, edi Jehovah odu ye ikọt esie. Enye etịmede udịmekọn̄ nditọ Egypt onyụn̄ ọdọhọ Moses ete: “Menede ubọk fo ke enyọn̄ inyan̄, ndien mmọn̄ ayafiak ofụk nditọ Egypt, ye mme chariot mmọ, ye mbon horse mmọ.” Ẹsobo udịmekọn̄ Pharaoh ofụri ofụri tutu baba owo kiet ibọhọke!—Exodus 14:21-28; Psalm 136:15.
Kpep N̄kpọ to Edinyan̄a Nditọ Israel
13. Nditọ Israel ẹkenam n̄kpọ didie ke ini ẹkenyan̄ade mmọ?
13 Nso utịp ke utịbe utịbe edinyan̄a emi ekenyene ke idem nditọ Israel? Kamse, Moses ye nditọ Israel ẹdian uyo ọtọkiet ẹkwọ ikwọ ẹtoro Jehovah! Mmọ ẹkekwọ ẹte: “Nyọkwọ nnọ Jehovah, koro enye okon̄de; . . . Jehovah ayada ubọn̄ ke nsinsi.” (Exodus 15:1, 18) Ih, akpa n̄kpọ oro okodụkde mmọ esịt ekedi nditoro Abasi. Emi ama owụt ke ukara Jehovah enen.
14. (a) Nso ke se iketịbede inọ nditọ Israel ekpep nnyịn aban̄a Jehovah? (b) Nso idi ibuotikọ isua 2008?
14 Nso item, ndọn̄esịt, ye idotenyịn ke nnyịn ida ito mme ndyọ ndyọ n̄kpọntịbe emi? Ke akpanikọ, nnyịn imokụt ke Jehovah enyene ukeme ndikan idomo ekededi oro ikọt esie ẹyọde. Enye ekeme ndise mban̄a idaha ekededi oro mmọ ẹkemede ndisobo. Ididuot Inyan̄ ikọbiọn̄ọke nditọ Israel ke ini Jehovah akanamde ofụm ikọtabak ọwọrọ. Enye ama onyụn̄ anam Ididuot Inyan̄ oro ada udịmekọn̄ Pharaoh. Ke ini ikerede iban̄a emi, nnyịn imekeme nditịn̄ kpa nte andiwet psalm eketịn̄de ete: “Jehovah edi okịmmọ; ndidịgheke: owo ekeme ndinam mi nso n̄kpọ?” (Psalm 118:6) Ikọ Paul oro ẹwetde ke Rome 8:31 ekeme ndidọn̄ nnyịn esịt n̄ko; enye ọdọhọ ete: “Edieke Abasi adade ye nnyịn, anie edibiọn̄ọ nnyịn?” Nso mbuọtidem ke ikọ eke odudu spirit emi anam nnyịn inyene ntem! Enye etre ndịk ekededi oro ikpokopde ye eyịghe ekededi oro ikpenyenede, onyụn̄ anam nnyịn inen̄ede inyene idotenyịn. Mmọdo, ibuotikọ isua 2008 odot didie ntem; enye ọdọhọ ete: “Ẹtuak ẹda, ẹnyụn̄ ẹkụt edinyan̄a Jehovah”!—Exodus 14:13.
15. N̄kopuyo ekedi akpan n̄kpọ adan̄a didie ke ndinyan̄a Israel nsio ke Egypt, ndien didie ke enye edi akpan n̄kpọ mfịn?
15 Nso n̄kpọ en̄wen ke ikeme ndikpep nto nditọ Israel ndiwọrọ ke Egypt? Ana ikop uyo inọ Jehovah inamke n̄kpọ m̀mê nso ke enye oyom nnyịn inam. Nditọ Israel ẹma ẹkop uyo ẹnyụn̄ ẹnam kpukpru ntịmidem ẹnọ Passover. Mmọ ẹma ẹkop uyo ẹsịne ke esịtufọk ofụri okoneyo Nisan 14. Ke ini mmọ ẹkekpọn̄de Egypt ke akpatre, mmọ ẹma “ẹtịm idem.” (Exodus 13:18) Mfịn, edi akpan n̄kpọ nditiene ndausụn̄ oro “ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄” ọnọde! (Matthew 24:45) Oyom nnyịn inen̄ede ikpan̄ utọn̄ inọ ikọ Abasi ke edem nnyịn, emi asiande nnyịn ete: “‘Emi edi ọkpọ-usụn̄, mbufo ẹsan̄a ke esịt,’ ke mbufo ẹdiwọn̄ọrede ẹka nnasia, m̀mê ẹnyụn̄ ẹka ufien.” (Isaiah 30:21) Nte nnyịn inen̄erede isan̄a ikpere ini emi akwa ukụt editọn̄ọde, nnyịn imekeme ndibọ mme akpan ntọt. Nnyịn ndibọhọ ini afanikọn̄ oro edikọn̄ọ ke nnyịn ndisan̄a ikpat kiet ye mme anam-akpanikọ asan̄autom Jehovah eken.
16. Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto usụn̄ oro Abasi okokpụhọrede mme n̄kpọ man anyan̄a nditọ Israel?
16 Ti n̄ko ete ke Jehovah akada nditọ Israel asan̄a usụn̄ emi eketiede nte ẹkụk mmọ ẹdọn̄ ke ebiet emi ikpọ obot ẹdude ke n̄kan̄ kiet, Ididuot Inyan̄ onyụn̄ odu ke n̄kan̄ eken. Eketie nte ikenenke ndisan̄a ntre. Edi Jehovah ama ese aban̄a kpukpru n̄kpọ, ndien kpukpru emi ẹma ẹda itoro ẹsọk enye ẹnyụn̄ ẹda edinyan̄a ẹsọk ikọt esie. Mfịn, ekeme ndidu ndusụk n̄kpọ emi nnyịn mîfiọkke ntak emi esop Abasi anamde ntre, edi imekeme ndinen̄ede mbuọt idem ke ndausụn̄ oro Jehovah adade esop esie ọnọ. Ndusụk ini, ekeme nditie nte mme asua ẹkan nnyịn. Ekeme ndidi nnyịn idifiọkke kpukpru se idude sia idide mme anana-mfọnmma owo. Kpa ye oro, Jehovah enyene ukeme ndikpụhọde mme n̄kpọ ke nnennen ini, kpa nte enye akanamde ke eset ọnọ nditọ Israel.—Mme N̄ke 3:5.
Buọt Idem ye Jehovah
17. Ntak emi ikemede ndinen̄ede mbuọt idem ke Abasi eyekpeme nnyịn?
17 Ndi emekeme ndikere nte mbuọtidem oro nditọ Israel ẹkenyenede okokponde ke ini mmọ ẹketide obubịt enyọn̄ emi ekebietde adaha ke uwemeyo ye ikan̄ emi ekebietde adaha ke okoneyo? N̄kpọ emi okowụt ke “angel Abasi” ama ekpeme mmọ ke ini mmọ ẹkewọrọde idụn̄. (Exodus 13:21, 22; 14:19) Nnyịn imekeme ndinyene mbuọtidem mfịn ke Jehovah odu ye ikọt esie, ekpeme, onyụn̄ anyan̄a mmọ. Imekeme nditi un̄wọn̄ọ emi: “Jehovah . . . ikpọn̄ke mbon-ima esie; eyekpeme mmọ ke nsinsi.” (Psalm 37:28) Nnyịn ikpedehedei ifre mme okopodudu angel oro ẹkpemede mme asan̄autom Abasi mfịn. Ke ini mmọ ẹn̄wamde nnyịn, imekeme ‘ndituak nda, nnyụn̄ n̄kụt edinyan̄a Jehovah.’—Exodus 14:13.
18. Ntak emi oyomde ‘imen ofụri n̄kpọekọn̄ Abasi isịne’?
18 Nso idin̄wam kpukpru nnyịn ‘ituak ida’ ke usụn̄ akpanikọ? Edidi ndisịne n̄kpọekọn̄ eke spirit oro Paul ekewetde ke leta ọnọ ẹsọk mbon Ephesus. Tịm fiọk ke apostle emi eteme nnyịn ete ‘imen ofụri n̄kpọekọn̄ Abasi isịne.’ Ndi emesịne ofụri n̄kpọekọn̄ eke spirit? Ke isua emi edide mi, ọkpọfọn owo kiet kiet odụn̄ọde idemesie man okụt ete ke imesịne ofụri n̄kpọekọn̄ emi nte odotde. Asua nnyịn, Satan kpa Devil, ọfiọk mmeme nnyịn, ndien enye odomo ndida emi nnam nnyịn iduọ. Nnyịn imenyene “ẹn̄wan” ndin̄wana ye odudu ndiọi spirit. Edi nnyịn imekeme ndikan edieke isọn̄ọde ida ye Jehovah!—Ephesus 6:11-18; Mme N̄ke 27:11.
19. Nso ke nnyịn idinam edieke isọn̄ọde ida?
19 Jesus ama ọdọhọ mme anditiene enye ete: “Mbufo ẹdida ime ẹbọ ukpọn̄ mbufo ẹnyene.” (Luke 21:19) Nnyịn ikpakam isịne ke otu mbon oro ẹsọn̄ọde ẹda ẹyọ ke ini nsọn̄ọn̄kpọ man mfọnido Abasi oro owo mîdotke ekpekeme ndinam ‘ituak ida, inyụn̄ ikụt edinyan̄a Jehovah.’
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
• Nso ndyọ ndyọ n̄kpọ iditịbe ke mîbịghike?
• Didie ke Jehovah akada odudu esie anyan̄a mme owo ke isua 1513 M.E.N.?
• Nso ke afo ebiere ndinam ke ini iso?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 20]
Ibuotikọ isua 2008 edidi: “Ẹtuak ẹda, ẹnyụn̄ ẹkụt edinyan̄a Jehovah.”—Exodus 14:13.
[Ndise ke page 17]
“Ẹkewet kpukpru n̄kpọ oro ẹkewetde ke ini edem ndida nnọ nnyịn item”
[Ndise ke page 18]
Itụn Pharaoh akada afanikọn̄ ọsọk Egypt
[Ndise ke page 19]
Israel ẹma ẹbọhọ sia ẹkenamde kpukpru se Jehovah eketemede