Ẹsan̄a ke Usụn̄ Jehovah
Ẹsan̄a ke Usụn̄ Jehovah
“Kpukpru owo eke ẹbakde Jehovah; eke ẹsan̄ade ke usụn̄ esie [“ẹyekop inemesịt,” NW].”—PS. 128:1.
1, 2. Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke mme owo ẹkeme ndikop inemesịt?
ỌDỌN̄ kpukpru owo ndikop inemesịt. Edi anaedi afo eyenyịme ke ndima inemesịt m̀mê ndikam nyom enye itiehe nte ndikop inemesịt.
2 Kpa ye oro, mme owo ẹkeme ndikop inemesịt. Psalm 128:1 ọdọhọ ete: “Kpukpru owo eke ẹbakde Jehovah; eke ẹsan̄ade ke usụn̄ esie [“ẹyekop inemesịt,” NW].” Nnyịn imekeme ndikop inemesịt edieke ibakde Abasi inyụn̄ isan̄ade ke usụn̄ esie ebe ke ndinam uduak esie. Didie ke emi ekeme nditụk usụn̄ oro nnyịn inamde n̄kpọ ye orụk owo emi nnyịn idide?
Wụt ke Idi Anam-Akpanikọ
3. Didie ke edinam akpanikọ enyene ebuana ye ediyak idem nnọ Abasi?
3 Mbon oro ẹbakde Jehovah ẹsinam akpanikọ kpa nte Jehovah. Jehovah ama anam kpukpru se enye ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ Israel eset. (1 Ndi. 8:56) Nnyịn ndiyak idem nnọ Abasi edi n̄kponn̄kan unwọn̄ọ oro akanam inamde, ndien ndikọbọ ke akam edinam nnyịn inam se ikọn̄wọn̄ọde. Nnyịn imekeme ndibọn̄ akam nte David andiwet psalm ọkọbọn̄de ete: “Koro afo, O Abasi, okopde akan̄a mi. . . . Ntre ke ndikwọ enyịn̄ fo ke nsinsi, nnyụn̄ nnọ akan̄a mi kpukpru usen.” (Ps. 61:5, 8; Eccl. 5:4-6) Oyom inam akpanikọ man idi mme ufan Abasi.—Ps. 15:1, 4.
4. Didie ke Jephthah ye adiaha esie ẹkese akan̄a oro Jephthah akakan̄ade ọnọ Jehovah?
4 Ke eyo mme Ebiereikpe Israel, Jephthah ama akan̄a akan̄a ọnọ Jehovah ete ke edieke enye edinamde imọ ikan nditọ Ammon, imọ iyọnọ akpa owo oro ediwọrọde edisobo ye imọ ke “edifọp uwa” ke ini inyọn̄de ekọn̄ idi. Akpa owo oro ekedi adiaha esie, kpa ikpọn̄-ikpọn̄ eyen esie. Jephthah ye adiaha esie emi mîkọdọhọ ndọ ẹma ẹnyene mbuọtidem ke Jehovah ẹnyụn̄ ẹsio akan̄a esie. Okposụkedi emi nditọ Israel ẹkesede ndọ ye uman eyen nte uwouwo n̄kpọ, adiaha Jephthah ama enyịme nditre ndidọ ndọ onyụn̄ abat ifet edinam n̄kpọ Jehovah ke temple esie nte akwa n̄kpọ ukpono.—Judg. 11:28-40.
5. Didie ke Hannah okowụt ke idi anam-akpanikọ?
5 Hannah emi akabakde Abasi ama owụt ke idi anam-akpanikọ. Enye ye Elkanah ebe esie emi ekedide eyen Levi ọkọrọ ye Peninnah, n̄wan ufụp esie ẹkedụn̄ọ ke obot obot ikpehe Ephraim. Peninnah ama aman ediwak nditọ esinyụn̄ ama ndimiom Hannah, akpan akpan ke ini mmọ ẹkade temple. Isan̄ kiet, Hannah ama akan̄a akan̄a ọnọ Jehovah ete edieke enye edinamde imọ iman eyeneren; iyayak eyen oro inọ Jehovah. Ikebịghike, Hannah ama oyomo onyụn̄ aman eyeneren emi ẹkekerede Samuel. Ke Hannah ama okosio eyen oro eba, enye ama ada enye akayak ọnọ Abasi ke Shiloh man anam n̄kpọ Jehovah “kpukpru usen uwem esie.” (1 Sam. 1:11) Ntem ke enye okosio akan̄a esie okposụkedi emi enye mîkọfiọkke ke iyenyene nditọ en̄wen.—1 Sam. 2:20, 21.
6. Didie ke Tychicus okowụt ke idi anam-akpanikọ?
6 Tychicus, emi ekedide Christian ke akpa isua ikie ekedi “anam-akpanikọ asan̄autom.” (Col. 4:7) Enye ye apostle Paul ẹma ẹto Greece ẹbe Macedonia ẹdụk Asia Minor, ndien iso-ọfọn ẹbe ẹsịm Jerusalem. (Utom 20:2-4) Ekeme ndidi enye ekedi “eyenete” oro akan̄wamde Titus edeme mme n̄kpọ oro ẹkenọde ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ oro ẹkedude ke unana ke Judea. (2 Cor. 8:18, 19; 12:18) Ke akpa ini oro ẹkesịnde Paul ke ufọk-n̄kpọkọbi ke Rome, enye ama ọdọhọ Tychicus, kpa anam-akpanikọ isụn̄utom, ada mme leta ọsọk ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ke Ephesus ye Colossae. (Eph. 6:21, 22; Col. 4:8, 9) Ke ini ẹkesịnde Paul ọyọhọ ikaba ke ufọk-n̄kpọkọbi ke Rome, enye ama ọdọn̄ Tychicus utom ke Ephesus. (2 Tim. 4:12) Edieke inamde akpanikọ, nnyịn n̄ko iyenyene mme edidiọn̄ ke utom Jehovah.
7, 8. Ntak emi ikemede ndidọhọ ke David ye Jonathan ẹkedi mme ufan akpanikọ?
7 Abasi oyom nnyịn idi mme ufan akpanikọ. (N̄ke 17:17) Jonathan, eyen Edidem Saul ama anam ufan ye David. Ke Jonathan ama okokop ke David owot Goliath, “ukpọn̄ Jonathan eyịre ye ukpọn̄ David, Jonathan onyụn̄ ama enye nte ukpọn̄ esiemmọ.” (1 Sam. 18:1, 3) Jonathan ama akam owụk David mbara ke ini Saul okoyomde ndiwot enye. Ke David ama ekefehe, Jonathan ama afiak edisobo ye enye onyụn̄ anam ediomi ye enye. Akayak nsịn̄ ẹkpekewot Jonathan ke ntak emi enye eketịn̄de n̄kpọ aban̄a David, edi ufan iba emi ẹma ẹfiak ẹsobo ye kiet eken ẹnyụn̄ ẹfiak ẹsọn̄ọ itie ufan mmọ. (1 Sam. 20:24-41) Ke akpatre ini oro mmọ ẹkesobode ye kiet eken, Jonathan ama ọsọn̄ọ David ubọk “ke Abasi.”—1 Sam. 23:16-18.
8 Ẹma ẹwot Jonathan ke ini mmọ ẹken̄wanade ekọn̄ ye mme Philistine. (1 Sam. 31:6) David ama ọkwọ ikwọ eseme emi ete: “Esịt ayat mi aban̄a fi, eyenete mi Jonathan; afo ama enem mi eti-eti: ima oro afo akamade mi edi utịbe, akan ima iban.” (2 Sam. 1:26) David ye Jonathan ẹkedi mme ufan akpanikọ.
“Ẹsụhọde Idem” Kpukpru Ini
9. Didie ke ẹwụt nte nsụhọdeidem edide akpan n̄kpọ ke Judges ibuot 9?
9 Ana ‘isụhọde idem,’ man idi mme ufan Abasi. (1 Pet. 3:8; Ps. 138:6) Judges ibuot 9 owụt nte nsụhọdeidem edide akpan n̄kpọ. Jotham eyen Gideon ọkọdọhọ ete: “Mme eto ẹkeka ndiyet ọbọn̄ aran nnịm ke idemmọ.” Ẹma ẹsiak eto olive, fig, ye vine. Mme eto emi ẹkeda ẹban̄a ikpọ owo ke Israel emi mîkamaha ndikara ekemmọ nditọ Israel. Edi mbaraekpe—emi ẹsidade ẹbara ikan̄—akada aban̄a ukara atan̄idem Abimelech, kpa owotowo emi ọkọwọrọde atiari ikaka oyom ndikara mbon en̄wen! Okposụkedi emi enye ‘akadade ubọn̄ Israel ke isua ita,’ enye ama akpa n̄kpa nsek. (Judg. 9:8-15, 22, 50-54) Odot didie ntem nte ‘isụhọde idem’!
10. Nso ke afo ekpep oto Herod emi ‘mîkọnọhọ Abasi ubọn̄’?
10 Ke akpa isua ikie eyo nnyịn, utọk ama asiaha ke ufọt atan̄idem Edidem Herod Agrippa eke Judea ye mme andidụn̄ Tyre ye Sidon emi ẹkeyomde ndidu ke emem ye enye. Isan̄ kiet, ke ini Herod eketịn̄de ikọ ke eferife, mmọ ẹma ẹfiori ẹte: “Uyo abasi, idịghe eke owo!” Herod ikesịnke utọ itoro oro, ntre angel Jehovah ama ọtọ enye owot ke ata enyene-ndịk usụn̄ ‘koro enye mîkọnọhọ Abasi ubọn̄.’ (Utom 12:20-23) Nso ke ikpanam edieke ikpenyenede ukeme nte mme etịn̄ikọ m̀mê mme andikpep akpanikọ Bible? Do, nnyịn ikpenyene ndinọ Abasi ubọn̄ ke kpukpru se enye ayakde nnyịn inam.—1 Cor. 4:6, 7; Jas. 4:6.
Nyene Uko Nyụn̄ Sọn̄ Idem
11, 12. Didie ke se iketịbede inọ Enoch owụt ke Jehovah esinọ mme asan̄autom esie uko ye odudu?
11 Edieke isụhọrede idem isan̄a ke usụn̄ Jehovah, enye ọyọnọ nnyịn uko ye odudu. (Deut. 31:6-8, 23) Enoch, emi ekedide ọyọhọ owo itiaba ke udịm ubon ọtọn̄ọde ke Adam, ama asan̄a ye Abasi uko uko ebe ke ndinyene edinen ido okposụkedi emi enye okodụn̄de ye mme idiọkowo. (Gen. 5:21-24) Jehovah ama ọsọn̄ọ Enoch idem man atan̄a okop-odudu etop ọnọ mmọ ke ntak mbukpo n̄kpọ oro mmọ ẹketịn̄de ye edinam unana uten̄e Abasi oro mmọ ẹkenamde. (Kot Jude 14, 15.) Nte emenyene uko nditan̄a ubiereikpe Abasi?
12 Jehovah ama ada ukwọ osobo mbon oro mîketen̄eke Enye ke eyo Noah. Nte ededi, ntịn̄nnịm ikọ Enoch esịn udọn̄ ọnọ nnyịn, koro ndisana akwa udịm Abasi ẹyesọp ndisobo mbon oro mîten̄eke enye mfịn. (Edi. 16:14-16; 19:11-16) Jehovah esikop akam nnyịn onyụn̄ anam nnyịn inyene uko itan̄a etop esie, edide etop oro aban̄ade ubiereikpe esie m̀mê etop oro aban̄ade mme edidiọn̄ oro ẹdinyenede ke Obio Ubọn̄ esie.
13. Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke Abasi ekeme ndinọ nnyịn uko ye odudu man ikeme ndiyọ n̄kpọsọn̄ mfịna?
13 Nnyịn imoyom Abasi ọnọ nnyịn uko ye odudu man ikeme ndiyọ n̄kpọsọn̄ mfịna. Ke ini Esau ọkọdọde iban Hittite iba, ‘mmọ ẹma ẹsinam Isaac ye Rebekah,’ kpa ete ye eka esie, ‘ẹyat esịt.’ Rebekah ama akam eseme ete: “Nditọ iban Heth ẹsịn uwem efek mi; edieke Jacob [eyen nnyịn] ọdọde n̄wan ke otu nditọ-iban Heth, nte mmọ emi ke otu iban isọn̄ emi, uwem mi ọfọn ke nso?” (Gen. 26:34, 35; 27:46) Isaac ama ọsọsọp anam n̄kpọ aban̄a emi, onyụn̄ ọdọn̄ Jacob okoyom n̄wan ke otu mme andituak ibuot nnọ Jehovah. Okposụkedi emi Isaac ye Rebekah mîkekemeke ndikpụhọde se Esau ama akananam, Abasi ama ọnọ mmọ ikike, uko, ye odudu ndika iso nsọn̄ọ nda ye Enye. Edieke ibọn̄de akam iyom un̄wam, Jehovah ayanam kpa ntre ye nnyịn.—Ps. 118:5.
14. Didie ke eyenan̄wan Israel okowụt ke imenyene uko?
14 Ke ediwak isua ikie ẹma ẹkebe, ekpri eyenan̄wan Israel emi mbonekọn̄ ẹkemụmde ama akabade edi eyenufọk Naaman, kpa akwa owoekọn̄ Syria emi ọkọdọn̄ọde akpamfia. Ke ama okokop mme utịben̄kpọ oro Abasi akadade prọfet Elisha anam, eyenan̄wan emi ama ọdọhọ n̄wan Naaman uko uko ete: “Ete mi akpakam odu ke iso prophet emi odude ke Samaria! enye akpanam ndien akpa-mfia okụre enye.” Naaman ama aka Israel, ndien ẹma ẹkọk udọn̄ọ esie ke utịbe utịbe usụn̄. (2 Ndi. 5:1-3) Nso eti uwụtn̄kpọ ke ekpri eyenan̄wan oro ekenịm ntem ọnọ n̄kparawa oro ẹben̄ede Jehovah uko man ẹkeme ndikwọrọ ikọ nnọ mme andikpep, nsan̄a ufọkn̄wed, ye mbon en̄wen!
15. Nso uko uko edinam ke Obadiah, kpa akama-ukpọhọde ufọk Edidem Ahab, akanam?
15 Uko oro Abasi ọnọde an̄wam nnyịn iyọ ukọbọ. Kere ban̄a Obadiah, kpa akama-ukpọhọde ufọk Edidem Ahab, oro okodude ke ukem iduọk ini ye prọfet Elijah. Ke ini Ọbọn̄ An̄wan Jezebel ọkọdọhọde ẹwot mme prọfet Abasi, Obadiah ama edịp prọfet 100, “aba ye duop, aba ye duop, ke aba itiat.” (1 Ndi. 18:13; 19:18) Nte afo ekpenyene uko an̄wam ekemmọ mme Christian oro ẹkọbọde ukem nte Obadiah akan̄wamde mme prọfet Jehovah?
16, 17. Didie ke Aristarchus ye Gaius ẹkenam n̄kpọ ke ini ukọbọ?
16 Nnyịn imekeme nditịm nnịm ke Jehovah oyodu ye nnyịn ke ini ẹkọbọde nnyịn. (Rome 8:35-39) Otu mbon ntịme emi ẹkewakde etieti ẹma ẹsịn ntịme ye Aristarchus ye Gaius mme nsan̄autom Paul ke akwa efe ndise Ephesus. Demetrius emi ekedide odom silver ọkọtọn̄ọ ntịme emi. Enye ye nsan̄a esie ẹma ẹsida silver ẹdom mme itieuwa abasi-an̄wan oro ẹkotde Artermis, edi mbubehe oro ekesinọde mmọ ediwak okụk ama adia esuene koro utom ukwọrọikọ Paul ama anam ediwak owo ke obio oro ẹtre ndituak ibuot nnọ ndem. Mbon ntịme emi ẹma ẹdụri Aristarchus ye Gaius ẹka akwa efe ndise Ephesus ẹnyụn̄ ẹka iso ẹfiori ẹte: “Artemis mbon Ephesus omokpon!” Ekeme ndidi Aristarchus ye Gaius ẹkekere ke ẹyewot mmimọ, edi ewetn̄wed obio ama anam otuowo oro ẹdop uyo.—Utom 19:23-41.
17 Edieke afo okpokodude ke utọ idaha oro, nte okpokoyom mmemmem usụn̄ ndibe utọ idomo oro? N̄kpọ ndomokiet idụhe ndiwụt ke Aristarchus m̀mê Gaius ikenyeneke aba uko. Sia Aristarchus okotode Thessalonica, enye ama ọfiọk ke ẹkeme ndikọbọ imọ edieke itan̄ade eti mbụk. Esisịt ini mbemiso oro, ẹma ẹsịn ntịme ke obio oro ke ini Paul ọkọkwọrọde ikọ do. (Utom 17:5; 20:4) Sia Aristarchus ye Gaius ẹkesan̄ade ke usụn̄ Jehovah, enye ama ọnọ mmọ uko ye odudu man ẹyọ ukọbọ.
Ndise Mban̄a Mbubehe Mbon En̄wen
18. Didie ke Prisca ye Aquila ‘ẹkese ẹban̄a mbubehe mbon en̄wen’?
18 Nnyịn ikpenyene ndikere mban̄a nditọete nnyịn, edide imosobo ukọbọ idahaemi m̀mê isoboke. Prisca ye Aquila ẹma “ẹse ẹban̄a mbubehe mbon en̄wen.” (Kot Philippi 2:4.) Etie nte nti ebe ye n̄wan emi ẹkenọ Paul ufọk odụn̄ ke Ephesus, kpa ebiet emi Demetrius emi ekedide odom silver ọkọtọn̄ọde ntịme oro iketịn̄de iban̄a. Ekeme ndidi ntịme oro akanam Aquila ye Prisca ‘ẹsịn uwem mmọ ke itiendịk’ ke ntak Paul. (Rome 16:3, 4; 2 Cor. 1:8) Mfịn, edikere mban̄a nditọete nnyịn oro ẹkọbọde esinam nnyịn ‘inyene mbufiọk nte urụkikọt.’ (Matt. 10:16-18) Nnyịn imesinam utom nnyịn ye mbufiọk inyụn̄ isịnke nditọete nnyịn ke fehesan̄ sia nnyịn mîsinọhọ mme andikọbọ enyịn̄ mmọ m̀mê mme ntọt efen.
19. Nso nti n̄kpọ ke Dorcas ekesinam ọnọ mbon en̄wen?
19 Ẹkeme ndise mban̄a mbubehe mbon en̄wen ke nsio nsio usụn̄. Ndusụk Christian ẹdi ubuene, ndien nnyịn imekeme ndinọ mmọ se mmọ ẹyomde. (Eph. 4:28; Jas. 2:14-17) Dorcas, ekedi n̄wan emi ekesitatde ubọk ọnọ owo n̄kpọ ke esop oro okodude ke Joppa ke akpa isua ikie. (Kot Utom 9:36-42.) Dorcas ama “ọyọhọ ye nti edinam ye mme enọ mbọm,” ndien anaedi emi ama esịne edikịm ọfọn̄ nnọ mme ebeakpa oro ẹkedide ubuene. Mme ebeakpa ẹma ẹnen̄ede ẹfụhọ ke ini enye akakpade ke isua 36 E.N. Abasi ama ada apostle Peter anam Dorcas eset, ndien enen̄ede etie nte enye ama ayak ofụri uwem esie esịn idara idara ke edikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ onyụn̄ anam nti n̄kpọ ọnọ mbon en̄wen. Nnyịn idat esịt didie ntem ndinyene mme utọ Christian iban emi mfịn ke otu nnyịn!
20, 21. (a) Nso ebuana ke nsịnudọn̄ enyene ye edikere mban̄a mbon en̄wen? (b) Nso ke afo ekeme ndinam man esịn udọn̄ ọnọ mbon en̄wen?
20 Nnyịn imesikere iban̄a mbon en̄wen ebe ke ndisịn udọn̄ nnọ mmọ. (Rome 1:11, 12) Silas nsan̄autom Paul ama esisịn udọn̄ ọnọ mme owo. Ke ẹma ẹkebiere nte ẹdisede iban̄a mfịna edina mbobi ke n̄kpọ nte isua 49 E.N., Otu Ukara ke Jerusalem ama ọnọ mme owo leta ẹda ẹsọk mme andinịm ke akpanikọ ke ebiet en̄wen. Silas, Judas, Barnabas, ye Paul ẹma ẹda leta emi ẹka Antioch. Do ke Silas ye Judas ‘ẹkeda ediwak utịn̄ikọ ẹsịn udọn̄ ẹnọ nditọete ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ mmọ idem.’—Utom 15:32.
21 Nte ini akakade, ẹma ẹsịn Paul ye Silas ke ufọk-n̄kpọkọbi ke Philippi, edi ẹma ẹsion̄o mmọ ke ini unyekisọn̄ eketịbede. Anaedi esịt ama enen̄ede enem mmọ ndikwọrọ ikọ nnọ ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi oro, ndien enye ye ikọtufọk esie ẹma ẹnịm ke akpanikọ. Mbemiso Silas ye Paul ẹkekpọn̄de obio oro, mmọ ẹma ẹsịn udọn̄ ẹnọ nditọete. (Utom 16:12, 40) Ukem nte Paul ye Silas, ẹdomo ndisisịn udọn̄ nnọ mme owo ke ikọ ye ifịk ifịk utom ukwọrọikọ mbufo. Ndien edieke edide ẹmenyene “ikọ nsịnudọn̄” ekededi, “ẹtịn̄.”—Utom 13:15.
Ka Iso San̄a ke Usụn̄ Jehovah
22, 23. Didie ke mme mbụk Bible ẹkeme ndinen̄ede nnyene ufọn nnọ nnyịn?
22 Nnyịn ikpowụt esịtekọm didie ntem iban̄a mme mbụk akpanikọ oro ẹwetde ke Ikọ Jehovah, kpa ‘Abasi emi esisịnde udọn̄ ọnọ kpukpru owo’! (2 Cor. 1:3, Byington) Man ibọ ufọn nsịnudọn̄ emi, ana ida se Bible ekpepde isịn ke edinam inyụn̄ iyak edisana spirit Abasi ada nnyịn usụn̄.—Gal. 5:22-25.
23 Nditie n̄kere mbụk Bible ayan̄wam nnyịn inyene mme edu Abasi. Enye ọyọsọn̄ọ itie ebuana nnyịn ye Jehovah, kpa enye emi ọnọde nnyịn “eti-ibuot, ye ifiọk, ye idatesịt.” (Eccl. 2:26) Emi ekeme ndinam Abasi nnyịn okop idatesịt. (N̄ke 27:11) Nnyịn ikpakam ibiere ndinam ntre ebe ke ndisan̄a ke usụn̄ Jehovah.
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
• Didie ke afo ekeme ndiwụt ke idi anam-akpanikọ?
• Ntak emi nnyịn ‘ikposụhọrede idem’?
• Didie ke mme mbụk Bible ẹkeme ndinam nnyịn inyene uko?
• Didie ke ikeme ndise mban̄a mbubehe mbon en̄wen?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 8]
Jephthah ye adiaha esie emi ẹkenamde akpanikọ ẹma ẹsio akan̄a Jephthah okposụkedi emi ọkọsọn̄de ndinam
[Ndise ke page 10]
Mme uyen, nso ke mbufo ẹkpep ẹto ekpri eyenan̄wan Israel?
[Ndise ke page 11]
Didie ke Dorcas ọkọnọ ekemmọ mme Christian se mmọ ẹnanade?