Kop Idatesịt ke Ndọ Fo

“Ẹda eti ibuot ẹbọp ufọk; ẹnyụn̄ ẹda ọniọn̄ ẹnam enye ọsọn̄.”—N̄KE 24:3.

1. Didie ke Abasi okowụt ọniọn̄ esie ke ini enye okobotde akpa owo?

 ENYENE-ỌNIỌN̄ Ete nnyịn eke heaven ọfiọk se ifọnde ye nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, Abasi ama ọfiọk ke man ẹnam uduak imọ, ke ‘idifọnke owo odu ikpọn̄’ ke In̄wan̄ Eden. Akpan ikpehe uduak oro ekedi mme ọdọ ndọ ndinyene nditọ nnyụn̄ ‘nyọhọ ke isọn̄.’—Gen. 1:28; 2:18.

2. Nso ndutịm ke Abasi akanam ke ufọn ubonowo?

² Jehovah ama ọdọhọ ete: “Nyanam andinyan̄a ekem ye enye.” Ekem Abasi ama anam akamba idap anam akpa erenowo onyụn̄ osio ọkpọn̄kan̄ kiet ke mfọnmma idem esie ada anam n̄wan. Ke ini Jehovah akadade Eve, kpa mfọnmma an̄wan emi ọsọk Adam, enye ama ọdọhọ ete: “Emi ndien edi ọkpọ eke otode ke ọkpọ mi, ye obụk eke otode ke obụk mi: emi eyekere N̄wan, koro ẹdade emi ke idem Eren owo.” Ke akpanikọ, Eve ama anam Adam ada ekekem. Owo mmọ kiet kiet ekenyene ndinyene san̄asan̄a edu, okposụkedi emi mmọ ẹkedide mme mfọnmma owo, ẹkenyụn̄ ẹbotde mmọ ke mbiet Abasi. Ntem ke Jehovah  okodiomi akpa ndọ. Adam ye Eve ẹma ẹsọsọp ẹnyịme ndutịm Abasi emi edinamde mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹn̄wam kiet eken mi.—Gen. 1:27; 2:21-23.

3. Ediwak owo ẹse ndọ didie, ndien emi edemerede mme mbụme ewe?

³ Edi n̄kpọ mfụhọ nditịn̄ ke nsọn̄ibuot ọyọyọhọ ererimbot mfịn. Idịghe Abasi edi ntak mfịna oro nsọn̄ibuot adade edi. Ediwak owo ẹsịn ndọ, emi edide enọ Abasi ke ndek, ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke enye edi ido eset, emi edide ntak iyatesịt m̀mê utọk. Mme ọdọ ndọ ẹsion̄o ndọ nte ẹmama. Ndusụk ini, owo isinyeneke ndammana ima inọ nditọwọn̄, ẹnyụn̄ ẹkeme ndida mmọ nnyene se ẹyomde ke ini mfịna odude ke ndọ. Ediwak ete ye eka isimaha ndinyịme nnọ mbon en̄wen man emem ye edidianakiet ẹdu. (2 Tim. 3:3) Mmọdo, didie ke ẹkeme ndika iso n̄kop idatesịt ke ndọ ke ndiọkeyo emi? Didie ke edima ndinyịme nnọ ekeme ndikpan edidianade ndọ? Nso ke ikeme ndikpep nto mbon oro ẹkopde idatesịt ke ndọ mmọ mfịn?

Ndinyịme Ndausụn̄ Jehovah

4. (a) Nso ndausụn̄ ke Paul ọkọnọ aban̄a ndọ? (b) Didie ke mme okopitem Christian ẹnyịme ndausụn̄ Paul?

⁴ Apostle Paul ama ọnọ mme ebeakpa ndausụn̄ eke spirit ete edieke mmọ ẹyomde ndifiak ndọ ndọ, yak mmọ ẹdọ “ke Ọbọn̄ ikpọn̄-ikpọn̄.” (1 Cor. 7:39) Emi ikedịghe obufa n̄kpọ inọ mme Christian oro ẹkedide mme Jew. Ibet oro Abasi ọkọnọde Israel ama eteme mmọ in̄wan̄-in̄wan̄ ete ‘ẹkûnam ndọ’ ye owo ekededi emi otode idụt mme okpono ndem oro ẹkekande mmọ ẹkụk. Jehovah ama anam an̄wan̄a nte ọdiọkde ndifụmi ndausụn̄ esie emi, ete: “Koro [mbon oro mîdịghe nditọ Israel] ẹyenam eyen-eren fo akabade etre nditiene mi, ndien mmọ ẹyenam n̄kpọ abasi efen: ndien iyatesịt Jehovah oyofiop ye mbufo, enye oyonyụn̄ awara ndisobo fi.” (Deut. 7:3, 4) Nso ke Jehovah oyom ikọt esie eyomfịn ẹnam ke n̄kpọ emi? Nte an̄wan̄ade, asan̄autom Abasi ekpenyene ndimek nsan̄andọ esie “ke Ọbọn̄,” oro edi, owo emi etienede enye atuak ibuot ọnọ Jehovah, emi ama akayak idem ọnọ onyụn̄ ana baptism. Owụt ọniọn̄ ndinyịme ndausụn̄ Jehovah ke n̄kpọ emi.

5. Didie ke Jehovah ye mme ọdọ ndọ ẹse un̄wọn̄ọ ndọ?

⁵ Abasi ada un̄wọn̄ọ ndọ nte edisana n̄kpọ. Jesus eyen Abasi eketịn̄ ntem aban̄a akpa ndọ oro ẹkenamde: “Se Abasi ama akadian yak baba owo kiet okûdianade.” (Matt. 19:6) Andiwet psalm eti nnyịn ke un̄wọn̄ọ, m̀mê akan̄a, enen̄ede edi akpan n̄kpọ ete: “Wa ekọm nọ Abasi; nyụn̄ sio mme akan̄a fo nọ Ata Edikon̄.” (Ps. 50:14) Okposụkedi emi mme ọdọ ndọ ẹkemede ndinen̄ede n̄kop inemesịt nte ini akade, un̄wọn̄ọ oro mmọ ẹkenamde ke usen ndọ enen̄ede edi ata akpan n̄kpọ onyụn̄ asan̄a ye mbiomo.—Deut. 23:21.

6. Nso ke ikeme ndikpep nto uwụtn̄kpọ Jephthah?

⁶ Da Jephthah oro ekedide ebiereikpe Israel ke ọyọhọ isua ikie 12 M.E.N. ke uwụtn̄kpọ. Enye ama akan̄a akan̄a ọnọ Jehovah ete: “Edieke afo edidade nditọ Ammon esịn mi ke ubọk, ama ekem, andiwọrọ eke ediwọrọde ke enyịn-usụn̄ ufọk mi, idi ndisobo ye ami, ke adan̄aemi nditode ke ọtọ nditọ Ammon mfiak ndi ke ifụre, iditreke ndinyene Jehovah, ndien nyawa enye ke edifọp uwa.” Ke Jephthah ama ọkọnyọn̄ edi ufọk esie ke Mizpah, adiaha esie, kpa ikpọn̄-ikpọn̄ eyen esie, ama ọwọrọ edisobo ye enye. Ndi emi ama anam Jephthah abiat akan̄a esie? Baba-o. Enye akakam ọdọhọ ete: “Mma n̄kụbọde inua mi nnọ Jehovah, ndien ndikwe nte mfiakde edem.” (Judg. 11:30, 31, 35) Jephthah ama osio akan̄a esie ọnọ Jehovah, okposụkedi emi ọkọwọrọde ke enye idinyeneke eyen ndomokiet oro edinịmde enyịn̄ ubon esie. Akan̄a Jephthah ye un̄wọn̄ọ ndọ ẹdi nsio nsio n̄kpọ, edi enye ndikosio akan̄a oro ekedi eti uwụtn̄kpọ ọnọ mme ebe ye iban oro ẹdide Christian.

Nso Isinam Ndọ Okụt Unen?

7. Nso ukpụhọde ke oyom mbufa mme ọdọ ndọ ẹnam?

⁷ Ediwak mme ọdọ ndọ ẹsinen̄ede ẹnem  esịt nditi nte ini uyomima mmọ eketiede. Ekenem didie ntem ndifiọk owo oro mmọ ẹdidọde! Adan̄a nte mmọ ẹkebiatde ini ọtọkiet, ntre ke mmọ ẹkekpere kiet eken ẹkan. Edi, edide mmọ ẹma ẹda ini ẹyom ima m̀mê ẹkemomụm nsan̄a ndọ ẹnọ mmọ, ama oyom mmọ ẹnam mme ukpụhọde. Ebe kiet ọdọhọ ete: “Akpan mfịna oro ikenyenede ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ndọ nnyịn ekedi ndifiọk ke nnyịn idịghe aba nsio nsio owo. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, ikememke utom ndinam n̄kpọ ye mme ufan ye iman nnyịn nte akpanade inam.” Ebe en̄wen emi ama ọkọdọ ndọ ke isua 30 idahaemi ama ọfiọk ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ndọ mmọ ke imọ ikenyene ‘ndikere n̄kpọ nte owo iba.’ Mbemiso enye enyịmede ikot oro ẹnọde m̀mê enyịmede ndinam n̄kpọ, enye esisop ibuot ye n̄wan esie onyụn̄ ekere aban̄a se idifọnde ye mmọ mbiba. Esifọn ẹnyịme ẹnọ kiet eken ke mme utọ idaha emi.—N̄ke 13:10.

8, 9. (a) Ntak emi eti nneme edide akpan n̄kpọ? (b) Nso ukpụhọde ke oyom mme ọdọ ndọ ẹnam, ndien ntak-a?

⁸ Ndusụk ini, ndọ esidian owo iba oro ẹtode nsio nsio ebiet ọtọkiet. Esinen̄ede oyom ẹnyene in̄wan̄-in̄wan̄ nneme ke utọ idaha emi. Ido uneme nneme isidịghe ukem. Ndise nte nsan̄a ndọ fo enemede nneme ye iman esie ekeme ndinam fi enen̄ede emehe ye ido uneme nneme esie. Ndusụk ini, idịghe se owo etịn̄de, edi akam edi nte owo etịn̄de ikọ esinam ẹfiọk se enye ekerede. Ndien, ẹkeme ndikpep ekese nto se owo mîsioho itịn̄. (N̄ke 16:24; Col. 4:6) Oyom ẹnyene ọniọn̄ man ẹkop inemesịt.—Kot Mme N̄ke 24:3.

⁹ Ediwak owo ẹfiọk ke ọfọn inyịme ndinam ukpụhọde ke mme n̄kpọ oro isimade ndinam ye mme edinam ini nduọkodudu. Mbemiso ẹdọde ndọ, ekeme ndidi nsan̄a ndọ fo ama esibiat ekese ini ke mbre mbuba m̀mê ke edinam unọ idem nduọkodudu eken. Mmọn̄ọ, ndi ikpọfọnke ẹnam ukpụhọde? (1 Tim. 4:8) Ẹkeme ndibụp ukem mbụme emi mban̄a ini oro ẹsibiatde ye mme iman. Nte an̄wan̄ade, mme ọdọ ndọ ẹyom ini man ẹkpeda ẹnam mme n̄kpọ eke spirit ye mme n̄kpọ eken ọtọkiet.—Matt. 6:33.

10. Didie ke edinyịme nnọ ekeme ndinam mme ete ye eka ẹnyene eti itie ebuana ye nditọ mmọ oro ẹdọde ndọ?

 ¹⁰ Ke ini erenowo ọdọde ndọ, enye esikpọn̄ ete ye eka esie, ukem oro ke esidi ye n̄wan n̄ko. (Kot Genesis 2:24.) Edi ndọ isikpanke mmọ ndinam item Abasi oro ọdọhọde ẹkpono ete ye eka. Ntre, idem ke ini owo iba ẹma ẹkedọ ndọ, ekeme ndidi mmọ ẹdisụk ẹdodu ye mme ete ye eka mmọ ye mme ukot mmọ. Ebe kiet emi ama ọkọdọ ndọ ke isua 25 ọdọhọ ete: “Ndusụk ini, isimemke utom ndinam se nsan̄a ndọ fo oyomde ye eke ete ye eka fo, nditọeka ye mme ukot. Edi Genesis 2:24 esin̄wam mi mbiere se n̄kpanamde. Oyom owo ama ndise mban̄a mbon eken ke ubon, edi ufan̄ikọ emi anam mi mfiọk ke nnyene ndima nsan̄a ndọ mi n̄kan.” Ntre, mme ete ye eka oro ẹdide Christian emi ẹmade ndinyịme nnọ kiet eken ẹnyene ndifiọk ke nditọ mmọ oro ẹdọde ndọ ẹtọn̄ọ ubon mmọ idahaemi, kpa ubon oro mme ẹbe ẹnyenede akpan mbiomo ndinọ ndausụn̄.

11, 12. Ntak emi ukpepn̄kpọ ubon ye akam ẹdide akpan n̄kpọ ẹnọ mme ọdọ ndọ?

¹¹ Edi akpan n̄kpọ ndisinịm ukpepn̄kpọ ubon ofụri ini. Se isitịbede ke ediwak ubon Christian ọsọn̄ọ emi. Ekeme ndidi idimemke utom nditọn̄ọ utọ ukpepn̄kpọ oro m̀mê ndisinịm enye kpukpru ini. Ibuot ubon kiet ọdọhọ ete: “Edieke ikpekemede ndifiak n̄kanam ukpụhọde ekededi, ekpedi ndisinịm ukpepn̄kpọ ubon kpukpru ini toto ke akpa usen oro ikọdọde ndọ.” Enye adian do ete: “Ke ini ikpepde n̄kpọ, esinen̄ede enem mi ndikop nte n̄wan mi etịn̄de idatesịt oro enye okopde ke ini ikpepde ata akpan n̄kpọ.”

¹² Un̄wam en̄wen edi ndisibọn̄ akam ọtọkiet. (Rome 12:12) Ke ini ebe ye n̄wan ẹdianade kiet ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah, n̄kpet n̄kpet itie ebuana oro mmọ ẹnyenede ye Abasi ekeme ndisọn̄ọ mbọbọ ndọ mmọ. (Jas. 4:8) Ebe kiet oro edide Christian ọdọhọ ete: “Ndisọsọp n̄kpe ubọk mban̄a ndudue nnyụn̄ nsiak mmọ ke akam oro ibọn̄de ọtọkiet edi usụn̄ kiet oro iwụtde ke imenen̄ede ifụhọ iban̄a idem n̄kpri n̄kpọ oro ẹsisịnde mfịna ke ubon.”—Eph. 6:18.

Ndinyịme Nnọ Kiet Eken ke Ndọ

13. Nso item ke Paul ọkọnọ mme ọdọ ndọ aban̄a edinọ kiet eken udeme esie?

¹³ Oyom mme Christian oro ẹdọde ndọ ẹfep mme edinam oro ẹkemede ndisabade ndọ mmọ, utọ nte mme edinam oro ẹdide ọsọ n̄kpọ ke ererimbot oro ẹmade idan̄ ẹbe ubọk mi. Paul ama odụri owo utọn̄ ke n̄kpọ emi ete: “Yak ebe ọnọ n̄wan esie se idide udeme n̄wan; edi yak n̄wan anam kpasụk ntre ye ebe esie. N̄wan inyeneke odudu ke idem esie, edi ebe esie enyene; kpasụk ntre, n̄ko, ebe inyeneke odudu ke idem esie, edi n̄wan esie enyene.” Ekem Paul ọnọ in̄wan̄-in̄wan̄ ndausụn̄ emi ete: “Ẹkûsịn ndinọ kiet eken n̄kpọ emi, ibọhọke oto ke unyịme edem mbiba ke ini eke ẹnịmde.”  Ntak-a? “Man mbufo ẹkpeyak ini ẹsịn ke akam, ẹkpenyụn̄ ẹfiak ẹdiana kiet, mbak Satan edika iso odomo mbufo ke ntak unana edikara esịt mbufo.” (1 Cor. 7:3-5) Paul ndisiak akam owụt se mme Christian ẹdade nte akpan n̄kpọ. Edi enye ama anam an̄wan̄a n̄ko ke Christian oro ọdọde ndọ ekpenyene ndikere mban̄a udọn̄ nsan̄a ndọ esie.

14. Nso ebuana ke mme edumbet N̄wed Abasi ẹnyene ye edinọ kiet eken udeme esie ke ndọ?

¹⁴ Oyom ebe ye n̄wan ẹtịn̄ akpanikọ ẹnọ kiet eken ẹnyụn̄ ẹfiọk ke mfịna ekeme ndidu edieke mmimọ mîkereke iban̄a kiet eken. (Kot Philippi 2:3, 4; men Matthew 7:12 domo.) Emi esitịbe ke ndusụk ubon oro ẹkade nsio nsio ido ukpono. Idem edieke ubon ẹtọhọde, Christian ekeme ndida eti ido uwem, mfọnido, ye edidianakiet nsịn emem. (Kot 1 Peter 3:1, 2.) Ima oro imade Jehovah ye nsan̄a ndọ nnyịn, ọkọrọ ye edima ndinyịme nnọ kiet eken ẹyen̄wam ke n̄kpọ emi.

15. Didie ke ukpono esinam ẹkop idatesịt ke ndọ?

¹⁵ Eti ebe esikpono n̄wan esie idem ke mme n̄kpọ en̄wen. Ke uwụtn̄kpọ, enye esikere aban̄a ekikere n̄wan esie idem ọkpọkọm ke n̄kpri n̄kpọ. Ebe kiet oro ama ọkọdọ ndọ ke isua 47 ọdọhọ ete: “Tutu emi, nsụk nyenyene ekese ndikpep mban̄a n̄kpọ emi.” Ẹteme ibanndọ Christian ẹte ẹnyene ntotụn̄ọ ukpono ẹnọ mme ebe mmọ. (Eph. 5:33) Iwụtke ukpono edieke ibanndọ ẹsitịn̄de idiọk ikọ ẹdian mme ebe mmọ ẹnyụn̄ ẹsion̄ode ndudue mmọ ẹnyan. Mme N̄ke 14:1 eti nnyịn ete: “Enyene-ibuot an̄wan ọbọp ufọk esiemmọ: edi ndisịme owụri ufọk ke ubọk esie.”

Ẹkûnyịme Ẹnọ Devil

16. Didie ke ebe ye n̄wan ẹkeme ndida Ephesus 4:26, 27 nsịn ke edinam?

¹⁶ “Ẹyat esịt, edi ẹkûnam idiọkn̄kpọ; ẹkûyak utịn osụhọde edisịm mbufo ke idaha iyatesịt, ẹkûnyụn̄ ẹyak ufan̄ ẹnọ Devil.” (Eph. 4:26, 27) Ke ini ẹdade item emi ẹsịn ke edinam, enye ekeme ndin̄wam owo ọkọk m̀mê akpan mfịna ndọ. Eyenete an̄wan kiet ọdọhọ ete: “Ntịghi ini oro n̄kenyenede mfịna ndien ntre ndineme mfịna oro ye ebe mi idem ọkpọkọm idida anyan ini ikọk mfịna oro.” Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ndọ mmọ, enye ye ebe esie ẹma ẹbiere ke ana isikọk mfịna mmimọ mbemiso idede. “Nnyịn ima ibiere ndisifen kiet eken nnyụn̄ mfre mban̄a se iketịbede kpa usen oro, inamke n̄kpọ m̀mê nso mfịna ke emi ekedi.” Ntem, mmọ ‘ikayakke ufan̄ inọ Devil.’

17. Nso ikeme ndin̄wam mme nsan̄a ndọ oro ẹkerede ke ikpakanaha idọ kiet eken?

¹⁷ Edi nso ke akpanam edieke ekerede ke ikpakanaha ọdọ owo oro ọdọde idahaemi? Ekeme nditie fi ke idem nte ke ndọ fo inemke nte eke mbon eken. Edi nditi nte Andibot esede ndọ ayan̄wam fi. Paul ama ada odudu spirit Abasi eteme mme Christian ete: “Yak ndọ edi n̄kpọ eke kpukpru owo ẹkponode, ẹkûnyụn̄ ẹsabade bed ndọ, koro Abasi eyekpe ikpe ye mbon use ye mme esịn efịbe.” (Heb. 13:4) Ikponyụn̄ inyene nditi n̄ko ke “urụk eke ẹfiakde ita-ita iwarake ndikịbe.” (Eccl. 4:12) Ke ini ebe ye n̄wan ẹnen̄erede ẹkere ẹban̄a edinam enyịn̄ Jehovah asana, mmọ ẹyesọn̄ọ mbọbọ ndọ mmọ ẹnyụn̄ ẹnyene eti itie ebuana ye Jehovah. Oyom mmọ ẹsịn idem ẹnam ndọ mmọ okụt unen sia emi eyenem Jehovah esịt, kpa Anditọn̄ọ ndọ.—1 Pet. 3:11.

18. Nso ke afo ekeme nditịm mfiọk mban̄a ndọ?

¹⁸ Ke akpanikọ, mme Christian ẹkeme ndikop idatesịt ke ndọ. Emi oyom ẹsịn ukeme ẹnyụn̄ ẹnyene mme edu Christian, emi kiet ke otu mmọ edide edima ndinyịme nnọ. Ke esop Mme Ntiense Jehovah mfịn, ata ediwak ebe ye iban ẹwụt ke mme ọdọ ndọ ẹkeme ndikop idatesịt ke ndọ mmọ.

Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?

• Ntak emi ẹdọhọde ke ẹkeme ndikop idatesịt ke ndọ?

• Nso ikeme ndinam ndọ okụt unen?

• Mme edu ewe ke oyom ebe ye n̄wan ẹnyene?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 9]

Ebe ye n̄wan ẹsisop ibuot ọtọkiet mbemiso ẹnyịmede ikot oro ẹnọde mmọ m̀mê ẹyomde ndika akpan itie

[Ndise ke page 10]

Ẹdomo ndikọk mfịna oro ẹnyenede kpa usen oro, ‘ẹkûyak ufan̄ ẹnọ Devil’