Ma Ndinyịme Nnọ, Nyene Eti Ibuot

“Ka iso ti mmọ ete . . . [“ẹma ndinyịme nnọ,” ik. id. NW].”—TITUS 3:1, 2.

1, 2. Nso ke N̄wed Abasi etịn̄ aban̄a edima ndinyịme nnọ, ndien ntak emi odotde inam ntre?

 JEHOVAH, edima Ete nnyịn eke heaven enyene akakan ọniọn̄. Nnyịn imoyom ndausụn̄ esie sia enye okobot nnyịn. (Ps. 48:14) Christian mbet oro James asian nnyịn ete ke “ọniọn̄ eke otode ke enyọn̄ edi edisana ke akpa ifet, ekem etie emem emem, enyene eti ibuot [“ama ndinyịme nnọ,” ik. id. NW], enyịme ndikop item, ọyọhọ ye mbọm ye nti mfri, itọhọ ubahade, isan̄ake ye mbubịk.”—Jas. 3:17.

² Apostle Paul eketeme ete: “Ẹyak kpukpru owo ẹdiọn̄ọ ẹban̄a eti ibuot mbufo [“ke ẹmema ndinyịme nnọ mbon en̄wen,” Kingdom Interlinear].” * (Phil. 4:5) Christ Jesus edi Ọbọn̄ ye Ibuot esop Christian. (Eph. 5:23) Ntre, edi akpan n̄kpọ didie ntem nnyịn owo kiet kiet ndinyene eti ibuot, ndinyịme nditiene ndausụn̄ Christ nnyụn̄ mma ndinyịme nnọ mbon en̄wen ke ini inamde n̄kpọ ye mmọ!

3, 4. (a) Nọ uwụtn̄kpọ ban̄a nte ikemede ndibọ ufọn edieke inyịmede inọ mbon en̄wen. (b) Nso ke idineme?

³ Nnyịn imesibọ ufọn ke ini imade ndinyịme nnọ mbon en̄wen nte odotde. Ke uwụtn̄kpọ: Ke ẹma ẹkeyararede mbon oro ẹkeyomde ndinam nsia oyomo mme owo ke Britain, eketie nte ata ediwak mme akaisan̄ ubomofụm ẹma ẹnyịme nditiene ndausụn̄ oro ẹkenọde ẹte ẹkûda mme n̄kpọ oro ẹkenyịmede ẹsida ẹdụk ubomofụm ke mbemiso. Ke ini iwatde ubomisọn̄, imesikụt ke oyom inyịme inọ mme awat ubomisọn̄ eken, utọ nte ke ini ibede ibiọn̄ usụn̄, mbak iditọ owo, ubomisọn̄ ẹnyụn̄ ẹbe ifụre ifure.

⁴ Isidịghe mmemmem n̄kpọ inọ ediwak nnyịn ndinyịme nnọ mbon en̄wen. Man an̄wam nnyịn isinyịme inọ, ẹyak ineme n̄kpọ ita oro ẹbuanade, oro edi, ntak oro inamde n̄kpọ, nte isede mbon oro ẹdade usụn̄, ye adan̄a nte ikpenyịmede inọ mbon en̄wen.

Ntak Emi Ikpenyịmede Inọ?

5. Nso ikanam ofụn emek ndika iso ndu ye eteufọk esie ke idak Ibet Moses?

⁵ Uwụtn̄kpọ kiet ke eyo nditọ Israel owụt ntak oro ikpesinyịmede inọ mbon enwen. Ibet Moses ọkọdọhọ ẹsana mme Jew oro ẹkedide ifịn ẹyak edide ke ọyọhọ isua itiaba oro mmọ ẹkedide ifịn m̀mê ke isua Jubilee, ke ekededi emi ekebemde iso. Edi ofụn ama ekeme ndimek ndika iso ndi ofụn. (Kot Exodus 21:5, 6.) Nso ikpakanam owo emek ndika iso ndi ofụn? Ima ekesinam ofụn ebiere ndika iso ndu ye eteufọk oro ọfọnde ido.

6. Nso ebuana ke ima enyene ye edinyịme nnọ?

⁶ Kpasụk ntre, ima oro imade Jehovah anam nnyịn iyak idem nnyịn inọ enye inyụn̄ idu uwem ekekem ye uyakidem nnyịn. (Rome 14:7, 8) Apostle John ekewet ete: “Emi edi se ndima Abasi ọwọrọde, ete nnyịn inịm ibet esie; ndien ibet esie idobike owo mbiomo.” (1 John 5:3) Utọ ima emi iyomke ufọn esiemmọ. (1 Cor. 13:4, 5) Ke ini inamde n̄kpọ ye mbon en̄wen, ima mbọhọidụn̄ esinam nnyịn inyịme ndibem iso n̄kere mban̄a mmọ. Utu ke  ndiyom ufọn idem nnyịn, nnyịn ikpenyene ndiyom ufọn mbon en̄wen.—Phil. 2:2, 3.

7. Nso ebuana ke edinyịme nnọ enyene ye utom ukwọrọikọ nnyịn?

⁷ Nnyịn ikpayakke ikọ m̀mê edinam nnyịn anam mme owo ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ. (Eph. 4:29) Ke akpanikọ, ima oro imade mme owo idiyakke nnyịn inam n̄kpọ ekededi oro ekemede ndinam mbon oro ẹdude ke nsio nsio idaha m̀mê oro ẹtode ebiet en̄wen ẹtre ndidi ndituak ibuot nnọ Jehovah. Emi esiyom inyịme inọ owo. Ke uwụtn̄kpọ, mme isụn̄utom oro ẹdide iban, emi ẹsidade n̄kpọ mmaidem ẹbana idem m̀mê ẹsisịnede anyan ọfọn̄ukot ndusụk ini, isisọn̄ọke iyịre ke mme n̄kpọ emi ke ebiet oro mme n̄kpọ emi ẹkemede ndinam ẹda mmọ nte mme oburobụt owo ẹnyụn̄ ẹnam mme owo ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ.—1 Cor. 10:31-33.

8. Didie ke ima oro imade Abasi ekeme ndinam inịm idem nte ‘mbon oro ẹkpride ẹkan’?

⁸ Ima oro imade Jehovah anam itre ntan̄idem. Ke mbet Jesus ẹma ẹkeneni ke otu idemmọ ẹban̄a owo emi edide andikpon n̄kan, Jesus ama emen ekpri eyenọwọn̄ edi ke otu mmọ, onyụn̄ ọdọhọ mmọ ete: “Owo ekededi eke adarade ekpri eyenọwọn̄ emi ke ntak enyịn̄ mi adara mi n̄ko, ndien owo ekededi eke adarade mi adara enye emi okosiode mi ọdọn̄ n̄ko. Koro owo emi enịmde idem ke n̄kpri-n̄kan ke otu mbufo kpukpru edi enye emi okponde.” (Luke 9:47, 48; Mark 9:35, 36) Ekeme ndinen̄ede nsọn̄ nnyịn owo kiet kiet ndinịm idem nnyịn ke “n̄kpri-n̄kan.” Unana mfọnmma oro ikadade-da imana ye ntụhọ editan̄ idem ẹkeme ndinam nnyịn iyom uwọrọiso, edi nsụhọdeidem ayanam nnyịn inyịme inọ mbon en̄wen.—Rome 12:10.

9. Nso ke ana ifiọk man ikeme ndinyịme nnọ mbon en̄wen?

⁹ Ana ifiọk mbon oro Abasi ọdọhọde ẹda usụn̄ man ikeme ndinyịme nnọ mbon en̄wen. Kpukpru mme Christian ẹfiọk akpan edumbet oro aban̄ade itieibuot. Apostle Paul ama anam emi an̄wan̄a mbon Corinth, ete: “Nyom mbufo ẹfiọk ẹte Christ edi ibuot ọnọ kpukpru irenowo; erenowo onyụn̄ edi ibuot ọnọ n̄wan; Abasi onyụn̄ edi ibuot ọnọ Christ.”—1 Cor. 11:3.

10. Nso ke nnyịn ndinyịme ndausụn̄ Jehovah owụt?

¹⁰ Ndinyịme ndausụn̄ Abasi owụt ke imọbuọt idem ye Abasi nte edima Ete nnyịn. Enye ọfiọk kpukpru n̄kpọ oro ẹtịbede onyụn̄ ekeme ndinọ nnyịn utịp nte odotde. Ọfọn isiti emi ke ini mme owo mîkponoke nnyịn, m̀mê ke ini mmọ ẹyatde esịt ye nnyịn. Paul ekewet ete: “Edieke usụn̄ odude, adan̄a nte mbufo ẹkekeme, ẹtie ke emem ye kpukpru owo.” Paul ama ọsọn̄ọ etịn̄ ikọ emi ke ndidọhọ ete: “Ẹkûsio usiene ẹnọ idem mbufo, ndima, edi ẹyak ufan̄ ẹnọ iyatesịt Abasi; koro ẹwet ẹte: ‘Jehovah ọdọhọ ete, usiene enyene mi; ami nyosio usiene.’”—Rome 12:18, 19.

11. Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt ke imenyịme itieibuot Christ?

¹¹ Oyom inyịme ndisụk ibuot n̄ko nnọ  mbon oro Abasi ọdọhọde ẹda usụn̄ ke esop Christian. Ediyarade ibuot 1 ọdọhọ ke Christ Jesus akama “ntantaọfiọn̄” esop ke ubọk nnasia esie. (Edi. 1:16, 20) Ke ofụri ofụri, “ntantaọfiọn̄” emi ada aban̄a otu mbiowo, m̀mê mme esenyịn, ke mme esop. Mme esenyịn emi ẹnyịme itieibuot Christ ẹnyụn̄ ẹkpebe nte enye esifọnde ido ye mme owo. Kpukpru owo ke esop ẹnyịme ndutịm oro Jesus anamde man “ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄” ọnọ nnyịn udia eke spirit ke edikem ini. (Matt. 24:45-47) Mfịn, nnyịn ndinyịme ndikpep nnyụn̄ nnam se ofụn emi ẹdọhọde owụt ke imenyịme itieibuot Christ, ndien emi ayanam inyene emem inyụn̄ idiana kiet.—Rome 14:13, 19.

Adan̄a Didie ke Ikpenyịme Inọ?

12. Ntak emi edinyịme nnọ enyenede-nyene adan̄a?

¹² Ndinyịme nnọ mbon en̄wen iwọrọke ke ana ikan̄ mbuọtidem m̀mê ibiat ibet Abasi. Nso ke akpa mme Christian ẹkenam ke ini mme adaiso ido ukpono ẹkewụkde mmọ ẹte ẹtre ndikpep mme owo n̄kpọ ke enyịn̄ Jesus? Peter ye mme apostle eken ẹma ẹtịn̄ uko uko ẹte: “Nnyịn inyene ndikop uyo Abasi nte andikara utu ke uyo owo.” (Utom 4:18-20; 5:28, 29) Ntre, mfịn, ke ini ukara ẹdomode ndinyịk nnyịn itre ndikwọrọ eti mbụk, nnyịn isitreke, okposụkedi emi ikemede ndikpụhọde usụn̄ ukwọrọikọ nnyịn man inam utom nnyịn ye usọ. Edieke ẹkpande nnyịn ndikwọrọ ikọ ke ufọk ke ufọk, nnyịn imekeme ndiyom mme usụn̄ en̄wen oro ikemede ndinyene nneme ye mme owo inyụn̄ ika iso inam utom oro Abasi ọdọn̄de nnyịn. Kpasụk ntre, ke ini “mme odudu eke ẹkponde ẹkan” ẹkpande nnyịn ndisop idem ọtọkiet, nnyịn imesida mbufiọk isop idem ke n̄kpri otu.—Rome 13:1; Heb. 10:24, 25.

13. Nso ke Jesus eketịn̄ aban̄a edisụk ibuot nnọ ukara?

¹³ Ke Ukwọrọikọ esie Oro ke Obot, Jesus ama owụt ke ọfọn ẹsụk ibuot ẹnọ ukara ke ndidọhọ ete: “Ndien edieke owo oyomde ndida fi n̄ka esop man ọbọ fi ọfọn̄ idakidem fo, sio ekụra n̄ko nọ enye; ndien edieke owo emi odude ke itie odudu enyịkde fi ete asan̄a itiat kiet, san̄a itiat iba ye enye.” (Matt. 5:40, 41) * Ndikere mban̄a mbon en̄wen nnyụn̄ nnyene udọn̄ ndin̄wam mmọ ẹyenam nnyịn inyịme ndinam se itiede nte ndisan̄a itiat iba ye mmọ.—1 Cor. 13:5; Titus 3:1, 2.

14. Ntak emi nnyịn mîkpedehedei inyịme ndinam se mbon mfiakedem ẹdọhọde?

¹⁴ Nte ededi, nnyịn ikpedehedei iyak edisinyịme n̄kpọ nnọ mbon en̄wen anam inyịme ndinam se mbon mfiakedem ẹtịn̄de. Oyom inen̄ede isọn̄ọ ida man akpanikọ aka iso enyene edisana idaha, esop onyụn̄ aka iso adiana kiet. Paul eketịn̄ ntem aban̄a “nditọete abian̄a” ete: “Nnyịn ikenyịmeke ndisụk ibuot nnọ mmọ, ọkpọkọm ke hour kiet, man akpanikọ eti mbụk akpaka iso odu ye mbufo.” (Gal. 2:4, 5) Ke ibat ibat ini oro mbon mfiakedem ẹsiwọrọde ẹdi, ata mme Christian ẹsisọn̄ọ ẹda ẹnam nnennen n̄kpọ.

Oyom Mme Esenyịn Ẹnyene Eti Ibuot

15. Didie ke mme esenyịn Christian ẹkeme ndinyene eti ibuot ke ini ẹsobode ọtọkiet?

¹⁵ Ndinyene eti ibuot edi kiet ke otu n̄kpọ oro ẹnamde owo odot ndidi esenyịn. Paul ekewet ete: ‘Ntre esenyịn ekpenyene ndidi owo emi enyenede eti ibuot [“amade ndiyịme nnọ mbon en̄wen,” ik. id. NW].’ (1 Tim. 3:2, 3) Enen̄ede oyom edu emi akpan akpan ke ini oro mmọ ẹsobode ọtọkiet man ẹneme mbubehe esop. Mbemiso ẹsịmde ubiere, ebiowo kiet kiet oro odude ke mbono oro ekeme nditịn̄ ekikere esie in̄wan̄-in̄wan̄, okposụkedi emi mîyomke kpukpru mbiowo ẹtịn̄ ikọ. Ke ini ẹnemede n̄kpọ, ebiowo ekeme ndikpụhọde ekikere esie ke ini enye okopde nte mbon en̄wen ẹtịn̄de mme edumbet N̄wed Abasi emi ẹnyenede ebuana ke se ẹnemede. Ebiowo oro ọkọride esịm ọyọhọ idaha eyenyịme se mbon en̄wen ẹtịn̄de utu ke ndisịn ekikere mmọ nnyụn̄ nsọn̄ọ nyịre ke ekikere esie. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, mme owo ẹkeme ndinyene nsio nsio  ekikere, edi ndibọn̄ akam nnyụn̄ ntie n̄kere n̄kpọ emi ekeme ndinam mbiowo oro ẹsụhọrede idem ẹnyụn̄ ẹnyịmede ẹnọ mbon en̄wen ẹdiana kiet.—1 Cor. 1:10; Kot Ephesus 4:1-3.

16. Nso edu ke ebiowo Christian ekpenyene?

¹⁶ Akpana ebiowo Christian odomo nditiene ndausụn̄ ukara Abasi ke kpukpru n̄kpọ oro enye anamde. Enye akpana aka iso enyene orụk edu emi idem ke ini anamde utom ubọkerọn̄, ndien emi ayanam enye ekere aban̄a mbon en̄wen onyụn̄ etie sụn̄sụn̄ ye mmọ. Peter ekewet ete: “Ẹkpeme otuerọn̄ Abasi emi odude ke idak ukpeme mbufo, idịghe ke edinyenyịk, edi ke unyịmesịt; inyụn̄ idịghe ke edima idiọk udori, edi ye ọkpọsọn̄ udọn̄.”—1 Pet. 5:2.

17. Didie ke kpukpru owo ke esop ẹkeme ndinyịme nnọ kiet eken ke ini ẹnamde n̄kpọ ye mbon en̄wen?

¹⁷ N̄kani owo ke esop ẹsima ọsọn̄urua un̄wam oro n̄kparawa owo ẹnọde mmọ ẹsinyụn̄ ẹkpono n̄kparawa owo. Emi esinam n̄kparawa ẹkpono ikpọ owo emi ẹma ẹkenam n̄kpọ Jehovah ke ediwak isua. (1 Tim. 5:1, 2) Mbiowo Christian ẹsidụn̄ọde ẹyom iren oro ẹdotde, emi mmọ ẹkemede ndinọ ndusụk mbiomo, ẹkpep mmọ ndise mban̄a otuerọn̄ Abasi. (2 Tim. 2:1, 2) Oyom Christian kiet kiet ada item Paul emi ke akpan n̄kpọ: “Ẹkop uyo ẹnọ mbon oro ẹdade usụn̄ ke otu mbufo ẹnyụn̄ ẹsụk ibuot [“ẹnyịme ẹnọ,” ik. id. NW], sia mmọ ẹkpemede ukpọn̄ mbufo nte mmọ eke ẹdinamde ibat, man mmọ ẹkpenam emi ke idatesịt, ẹkûnam ke nsiama, koro emi idifọnke ye mbufo.”—Heb. 13:17.

Ẹnyịme Ẹnọ Kiet Eken ke Ubon

18. Ntak emi ọfọnde ẹsinyịme ẹnọ kiet eken ke ubon?

¹⁸ Oyom mme andibuana ke ubon n̄ko ẹma ndinyịme nnọ kiet eken. (Kot Colossae 3:18-21.) Bible etịn̄ mbiomo oro owo kiet kiet enyenede ke ubon Christian. Ete ubon edi ibuot ọnọ n̄wan esie onyụn̄ edi akpan owo oro enyenede ndinọ nditọ ndausụn̄. Oyom n̄wan ọfiọk onyụn̄ okpono itieibuot ebe esie, ndien nditọ ẹkpenyene ndidomo ndikop uyo nnọ ete ye ẹka mmọ, koro emi etịmde enem Ọbọn̄ esịt. Owo kiet kiet ke ubon ekeme nditịp n̄kpọ nsịn ke emem ye edidianakiet ke ubon ebe ke ndinyịme nnọ kiet eken ke nnennen usụn̄. Bible ọdọn̄ọ ndusụk uwụtn̄kpọ oro ẹwụtde nte ẹkpenamde emi.

19, 20. (a) Nso ukpụhọde idu ke usụn̄ oro Jehovah ye Eli ẹkenyịmede ẹnọ mbon enwen? (b) Nso ke mme ete ye eka ẹkeme ndikpep nto mme uwụtn̄kpọ emi?

¹⁹ Eli ekedi akwa oku ke Israel ke ini Samuel ekedide eyenọwọn̄. Edi nditọ Eli, Hophni ye  Phinehas, ẹkedi mme “oburobụt owo” emi ‘mîkọfiọkke Jehovah.’ Eli ama esikop ndiọi etop aban̄a mmọ, onyụn̄ okop ke mmọ ẹma ẹsinam use ye iban oro ẹkenamde utom ke enyịnusụn̄ efe esop. Enye akanam n̄kpọ didie? Eli ama ọdọhọ mmọ ke idụhe owo oro edikpede ubọk ọnọ mmọ edieke mmọ ẹduede Jehovah. Edi enye ikenen̄ekede mmọ, ikonyụn̄ itụnọke mmọ. Ntre, nditọ Eli ẹma ẹka iso ẹnam idiọk. Ndien ke akpatre, Jehovah ama ebiere ke mmọ ẹdot n̄kpa. Ke ini Eli okokopde ke nditọ esie ẹkpan̄a, enye ke idemesie ama ọduọ akpa. Nso idiọk n̄kpọ ikọwọrọ Eli ntem! Nte an̄wan̄ade, enye ndikenyịme idiọk edinam nditọ esie—oro edi, ndiyak mmọ ẹka iso ẹnam se idiọkde—ikọfọnke.—1 Sam. 2:12-17, 22-25, 34, 35; 4:17, 18.

²⁰ Kere ban̄a isio isio usụn̄ oro Abasi esinamde n̄kpọ ye mme angel esie. Prọfet Micaiah ama okụt n̄wọrọnda n̄kukụt oro aban̄ade nte Jehovah okosobode ye mme angel Esie. Jehovah ama obụp m̀mê ewe angel editap Edidem Ahab eke Israel man anam idiọk edidem emi ọduọ. Jehovah ama akpan̄ utọn̄ okop nsio nsio ekikere oro mme angel esie ẹkenọde. Ekem angel kiet ama ọdọhọ ke imọ iyanam Edidem oro ọduọ. Jehovah ama obụp m̀mê enye edinam didie. Jehovah ama ọdọn̄ angel oro utom emi sia ama ama se angel oro eketịn̄de. (1 Ndi. 22:19-23) Okposụkedi emi ẹdide mme owo, ndi ubon ikemeke ndikpep n̄kpọ nto se iketịbede emi nnyụn̄ nnyịme nnọ kiet eken? Ọfọn Christian oro edide ebe ye ete ubon ekere aban̄a mme ekikere oro n̄wan ye nditọ esie ẹnọde. Ke n̄kan̄ eken, ibanndọ ye nditọ ẹkpenyene ndifiọk ke edieke mmimọ inọde ekikere m̀mê itịn̄de se ikpamade ẹnam, ke ekeme ndiyom inyịme se ibuot ufọk etịn̄de ke ntak ukpono oro inyenede inọ ndausụn̄ oro enye emi N̄wed Abasi ọnọde odudu ndibiere mme n̄kpọ ọnọde.

21. Nso ke ẹdineme ke ibuotikọ oro etienede?

²¹ Nnyịn iwụt esịtekọm didie ntem inọ ima ima ye ọniọn̄ ọniọn̄ item oro Jehovah ọnọde nnyịn ete ima ndinyịme nnọ! (Ps. 119:99) Ibuotikọ oro etienede eyeneme nte edinyịme nnọ ke nnennen usụn̄ esinamde ẹkop idatesịt ke ndọ.

[Mme Ikọ Idakisọn̄]

Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?

• Nso eti utịp ke edinyịme nnọ owo ekeme ndinyene?

• Didie ke mme esenyịn ẹkeme ndinyene edu edinyịme nnọ mbon en̄wen?

• Ntak emi ọfọnde ndisinyịme nnọ kiet eken ke ubon?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 4]

Mbiowo ẹkpebe ima ima usụn̄ oro Jesus esinamde n̄kpọ ye mbon enwen

[Ndise ke page 6]

Ke ini mbiowo ẹsobode ọtọkiet, ndibọn̄ akam nnyụn̄ ntie n̄kere se ẹnemede, nnyụn̄ nnyịme nnọ kiet eken ẹsinam edidianakiet odu