Nam N̄kọri Eke Spirit ebe ke Ndikpebe Uwụtn̄kpọ Paul
Nam N̄kọri Eke Spirit ebe ke Ndikpebe Uwụtn̄kpọ Paul
“Mman̄wana eti en̄wan, mmefehe mbuba nsịm utịt, mmomụm mbuọtidem n̄kama.”—2 TIM. 4:7.
1, 2. Nso ukpụhọde ke Saul emi otode Tarsus akanam, ndien nso akwa utom ke enye akanam?
EREN kiet ama enyene ifiọk etieti esinyụn̄ ọsọp anam ubiere. Edi enye ‘akasan̄a ke mme udọn̄ obụkidem esie.’ (Eph. 2:3) Nte ini akakade, enye okokot idemesie “osụn̄i isụn̄i ye andikọbọ ye owo emiom.” (1 Tim. 1:13) Owo emi ekedi Saul emi otode Tarsus.
2 Nte ini akakade, Saul ama anam ikpọ ukpụhọde ke uwem esie. Enye ama ọkpọn̄ akani uwem esie onyụn̄ enen̄ede esịn ukeme mbak ‘ediyom ufọn idemesie edi oyom ufọn ediwak owo.’ (1 Cor. 10:33) Enye ama akabade etie sụn̄sụn̄ onyụn̄ ọfọn ido ye mme owo emi ini kiet ko ẹkpekedide mme asua esie. (Kot 1 Thessalonica 2:7, 8.) Enye ekewet ete: “Mma n̄kabade ndi asan̄autom. . . . Ami, emi nsụhọrede n̄kan n̄kpri-n̄kan owo ke otu ndisana owo, ke ẹkenọ mfọnido oro owo mîdotke, man n̄kpatan̄a eti mbụk emi aban̄ade inyene Christ oro ayan̄ade owo ifiọk, nnọ mme idụt.”—Eph. 3:7, 8.
3. Didie ke ndikpep mme leta oro Paul ekewetde ye mme n̄wetnnịm n̄kpọ oro ẹban̄ade utom ukwọrọikọ esie ẹkeme ndin̄wam nnyịn?
3 Saul, emi ẹfiọkde n̄ko nte Paul, ama anam n̄wọrọnda n̄kọri eke spirit. (Utom 13:9) Akpan usụn̄ kiet oro ekemede ndin̄wam nnyịn isọp inam n̄kọri ke akpanikọ edi ndikpep mme leta oro Paul ekewetde ye n̄wetnnịm n̄kpọ oro ẹban̄ade utom ukwọrọikọ esie ndien ekem ikpebe uwụtn̄kpọ mbuọtidem esie. (Kot 1 Corinth 11:1; Mme Hebrew 13:7.) Ẹyak ise nte ndinam ntre edin̄wamde nnyịn inen̄ede inyene udọn̄ ndisikpep n̄kpọ kpukpru ini, ndinen̄ede mma mme owo, nnyụn̄ nnyene nnennen ekikere mban̄a idem nnyịn.
Nte Paul Ekesikpepde N̄kpọ
4, 5. Didie ke ọkpọkpọ ukpepn̄kpọ ekenyene ufọn ọnọ Paul?
4 Sia Paul ekedide Pharisee emi ọkọbọde ukpep ‘ke ukot Gamaliel, ẹnyụn̄ ẹtemede enye nditiene Ibet mme ete ete ketket,’ enye ama enyenyene ifiọk aban̄a N̄wed Abasi. (Utom 22:1-3; Phil. 3:4-6) Ke ndondo oro enye akanade baptism, enye ‘ama adaha aka Arabia’—edide Desat Syria mîdịghe ekeme ndidi ndobo ndobo ebiet ke Isuo Arabia oro ọkọfọnde nditie n̄kere n̄kpọ. (Gal. 1:17) Ekeme ndidi Paul okoyom nditie n̄kere mme itie N̄wed Abasi oro ẹkesọn̄ọde ke Jesus ekedi Messiah. Akan oro, enye okoyom nditịm idem nnọ utom oro akanade ebet enye. (Kot Utom 9:15, 16, 20, 22.) Enye ama ada ini etie ekere mme n̄kpọ eke spirit.
5 Ifiọk ye ikike N̄wed Abasi oro Paul ọkọkọde ke ini ọkpọkpọ ukpepn̄kpọ ẹma ẹnam enye ekeme ndikpep mme owo akpanikọ uforo uforo. Ke uwụtn̄kpọ, ke synagogue ke Antioch ke Pisidia, Paul ama okot itie ition nnennen nnennen oto N̄wed Abasi Usem Hebrew man owụt ke Jesus ekedi Messiah. Paul ama onyụn̄ etịn̄ ediwak ini aban̄a N̄wed Abasi. Nte enye ekesikọkde ibuot ke Bible ama esikpek mme owo ẹnịm se enye etịn̄de ke akpanikọ tutu “ediwak mme Jew ye mme okpono Abasi ke ido mme Jew emi ẹtuakde ibuot ẹnọ Abasi ẹtiene Paul ye Barnabas” man ẹka iso ẹkpep n̄kpọ. (Utom 13:14-44) Ke ediwak isua ẹma ẹkebe, ke ini otu mme Jew emi ẹtode Rome ẹkedide ẹdise Paul ke ufọk esie, enye ama anam n̄kpọ emi an̄wan̄a mmọ ebe ke ndinọ “ọyọhọ ikọ ntiense mban̄a obio ubọn̄ Abasi ye ke ndida mbukpek nsion̄o ikọ ke ibet Moses ye ke mme Prọfet nneme ye mmọ mban̄a Jesus.”—Utom 28:17, 22, 23.
6. Nso ikanam Paul aka iso ọsọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit ke ini enye okosobode idomo?
6 Ke ini Paul okosobode idomo, enye ama aka iso ndidụn̄ọde N̄wed Abasi nnyụn̄ nda odudu nto etop esie oro ẹkedade odudu spirit ẹwet. (Heb. 4:12) Ke ini ẹkekọbide enye ke Rome mbemiso ẹkewotde enye, enye ama ọdọhọ Timothy ada “n̄wed” ye “n̄wed ikpa” ọsọk imọ. (2 Tim. 4:13) Anaedi mme n̄wed oro ẹkedi mme ikpehe N̄wed Abasi Usem Hebrew oro enye akadade enen̄ede ekpep n̄kpọ. Paul ndinyene ifiọk N̄wed Abasi ebe ke ndisikpep Bible kpukpru ini akanam enye ekeme ndisọn̄ọ nda.
7. Siak ndusụk ufọn emi ekemede ndinyene nto edikpep Bible kpukpru ini.
7 Edikpep Bible kpukpru ini, ọkọrọ ye edinen̄ede ntie n̄kere se ikpepde, ẹyen̄wam nnyịn ikọri ke n̄kan̄ eke spirit. (Heb. 5:12-14) Andiwet psalm ọkọkwọ ntem aban̄a ufọn Ikọ Abasi: “Ido inua fo ọfọn mi akan mme tọsịn gold ye silver. Ibet fo ẹnam mi mfiọk n̄kpọ n̄kan mme asua mi: koro enye edide okịm ke nsinsi. Mmakpan ukot mi kpukpru mme idiọk usụn̄, man n̄kpeme item fo.” (Ps. 119:72, 97b, 98, 101) Nte afo emenyene ndutịm edikpep Bible kpukpru ini? Ndi emeben̄e idem ọnọ utom Abasi ke ini iso ebe ke ndisikot Bible kpukpru usen nnyụn̄ ntie n̄kere se okotde?
Saul Ama Ekpep Ndima Mme Owo
8. Saul akanam n̄kpọ didie ye mbon oro mîkodụhe ke Ido Ukpono Mme Jew?
8 Mbemiso Saul akakabarede edi Christian, enye ama enen̄ede esịn idem ke ido ukpono esie, edi enye ikekereke iban̄a mbon oro mîkodụhe ke Ido Ukpono Mme Jew. (Utom 26:4, 5) Enye ama enyịme onyụn̄ ada ese nte mme Jew ẹtọn̄ọde Stephen ke itiat. Anaedi emi ama anam Saul ekere ke se ẹnamde enen, onyụn̄ ekere ke Stephen ọkọbọ ufen oro odotde. (Utom 6:8-14; 7:54–8:1) N̄wed Abasi ọdọhọ ete: “Saul ọtọn̄ọ ndinam n̄kpọ idiọk idiọk ye esop. Enye odụk ke ufọk ke ufọk, odụri iren ye iban ọwọrọ, onyụn̄ ọdọn̄ mmọ ke ufọk-n̄kpọkọbi.” (Utom 8:3) Enye “[ama ọkọbọ] mmọ tutu esịm mme obio en̄wen.”—Utom 26:11.
9. Nso iketịbe inọ Saul emi akanamde enye okpụhọde nte enye ekesinamde n̄kpọ ye mme owo?
9 Saul akasan̄a ke usụn̄ aka Damascus ndika n̄kofiomo mme mbet Christ do ke ini Ọbọn̄ Jesus okowụtde enye idem. Akwa un̄wana emi otode Eyen Abasi ama ekịm Saul enyịn, anam mbon en̄wen ẹmomụm enye. Etisịm ini oro Jehovah akadade Ananias anam Saul afiak okụt usụn̄, Saul ama okpụhọde nte ekesisede mme owo ofụri ofụri. (Utom 9:1-30) Ke ama akakabarede edi anditiene Christ, enye ama enen̄ede esịn ukeme ndinam n̄kpọ ye kpukpru owo nte Jesus akanamde. Emi ọkọwọrọ nditre afai nnyụn̄ “[ntie] ke emem ye kpukpru owo.”—Kot Rome 12:17-21.
10, 11. Didie ke Paul akama mme owo ata ima?
10 Paul ikekereke ke nditie ke emem kpọt ye mme owo ekem. Enye okoyom ndinen̄ede mma mmọ, ndien utom ukwọrọikọ Ido Ukpono Christ ama ọnọ enye ifet ndinam oro. Enye ọkọkwọrọ ikọ ke Asia Minor ke akpa isan̄ isụn̄utom esie. Kpa ye ọkpọsọn̄ ubiọn̄ọ, Paul ye mme nsan̄a esie ẹkesịn idem ke ndin̄wam mbon nsụhọdeidem ẹkabade ẹdi mme Christian. Mmọ ẹma ẹfiak ẹka Lystra ye Iconium, idem okposụkedi emi mme andibiọn̄ọ ke mme obio oro ẹkeyomde ndiwot Paul.—Utom 13:1-3; 14:1-7, 19-23.
11 Ekem, Paul ye mme nsan̄a esie ẹma ẹyom mbon emi ẹkenyenede eti esịt ke Philippi ke Macedonia. Lydia emi ekedide okpono Abasi ke ido mme Jew ama akpan̄ utọn̄ okop eti mbụk onyụn̄ akabade edi Christian. Mbon ukara ẹma ẹmia Paul ye Silas ke eto ẹnyụn̄ ẹtomo mmọ ẹdọn̄ ke ufọk-n̄kpọkọbi. Nte ededi, Paul ama ọkwọrọ ikọ ọnọ ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi, ndien enye ye ikọtufọk esie ẹma ẹna baptism nte mme andituak ibuot nnọ Jehovah.—Utom 16:11-34.
12. Nso ikanam Saul emi ekedide owo emiom akabarede apostle Jesus Christ emi enyenede ima?
12 Ntak emi Saul emi ini kiet ko ekesikọbọde mme owo okodụkde ido ukpono mbon oro enye ọkọkọbọde? Nso ikanam utọ owo emiom oro akabarede apostle emi ọfọnde ido, amade ima, onyụn̄ enyịmede n̄kpa man mbon en̄wen ẹkpekeme ndikpep n̄kpọ mban̄a Abasi ye Christ? Paul ke idem esiemmọ ọbọrọ ete: “Abasi, emi . . . okotde mi ebe ke mfọnido esie oro owo mîdotke, [okụt] ete ọfọn ndiyarade Eyen esie ebe ke ami.” (Gal. 1:15, 16) Paul ekewet ntem ọnọ ẹsọk Timothy: “Ntak emi ẹkewụtde mi mbọm ekedi man Christ Jesus akpada mi nte akakan anamidiọk owụt ofụri anyanime esie nte uwụtn̄kpọ ọnọ mbon oro ẹdikọn̄de mbuọtidem mmọ ke enye kaban̄a nsinsi uwem.” (1 Tim. 1:16) Jehovah ama efen ọnọ Paul, ndien ndibọ orụk mfọnido ye mbọm oro owo mîdotke do ama anam enye owụt ke imama mbon en̄wen ebe ke ndikwọrọ eti mbụk nnọ mmọ.
13. Nso ikpanam nnyịn ima mbon en̄wen, ndien didie ke ikeme ndima mmọ?
13 Jehovah esifen idiọkn̄kpọ ye ndudue nnyịn ntre n̄ko. (Ps. 103:8-14) Andiwet psalm ọkọkwọ ete: “O Jehovah, afo ekpese mme idiọk ido, O Ọbọn̄, anie ekpekeme ndida?” (Ps. 130:3) Ke ẹsiode mbọm Abasi ẹfep, baba owo nnyịn kiet ikpokopke idatesịt ndinam n̄kpọ Abasi, nnyịn ikponyụn̄ inyeneke idotenyịn nsinsi uwem. Abasi enen̄ede owụt kpukpru nnyịn mfọnido oro owo mîdotke. Ke ntre, ukem nte Paul, akpana ọdọn̄ kpukpru nnyịn ndiwụt ke imama mbon en̄wen ebe ke ndikwọrọ ikọ nnọ mmọ, n̄kpep mmọ akpanikọ, nnyụn̄ nsọn̄ọ nditọete nnyịn idem.—Kot Utom 14:21-23.
14. Didie ke ikeme nditat utom nnyịn?
14 Paul okoyom ndinam n̄kọri nte asan̄autom eti mbụk, ndien uwụtn̄kpọ Jesus ama enen̄ede otụk enye. An̄wan̄wa utom ukwọrọikọ Eyen Abasi edi kiet ke otu anana-mbiet usụn̄ emi enye okowụtde ke imama mme owo. Jesus ọkọdọhọ ete: “Idọk okpon, edi mme anamutom iwakke. Mmọdo, ẹben̄e Enyene idọk ẹte osio mme anamutom ọnọ ẹdi ke idọk esie.” (Matt. 9:35-38) Paul ama anam n̄kpọ ekekem ye akam ekededi oro enye ọkọbọn̄de ete ẹnọ mme anamutom ẹdi, ebe ke ndisịn ifịk nnam utom. Nso kaban̄a fi? Nte afo emekeme ndifori usọ utom fo? Mîdịghe, nte afo emekeme ndinen̄ede nsịn idem ke utom edikwọrọ Obio Ubọn̄, iso-ọfọn, akam afak ifet ọnọ utom usiakusụn̄? Ẹyak iwụt ke imama mbon en̄wen ata ima ebe ke ndin̄wam mmọ ẹsọn̄ọ “ẹmụm ikọ uwem ẹkama.”—Phil. 2:16.
Nte Paul Ekesede Idemesie
15. Paul akada idemesie didie ke otu nditọete esie?
15 Paul ama enịm ata eti uwụtn̄kpọ ọnọ nnyịn ke usụn̄ en̄wen nte asan̄autom Christian. Okposụkedi emi Paul ekenyenede ekese ifetutom ke esop Christian, enye ama enen̄ede ọfiọk ke imọ ikọbọhọ mme edidiọn̄ emi ke ntak emi imọ idotde ye nte ke owo ikọnọhọ imọ ke ntak ukeme imọ. Enye ama ọfiọk ke mme edidiọn̄ oro imọ ikọbọde ẹkedi mfọnido Abasi oro owo mîdotke. Paul ama ọfiọk ke mme Christian en̄wen ẹkedi n̄ko mme asan̄autom eti mbụk oro ẹnyenede uforo. Kpa ye mme ifetutom emi enye ekenyenede ke otu ikọt Abasi, enye ama aka iso osụhọde idem.—Kot 1 Corinth 15:9-11.
16. Didie ke Paul okosụhọde idem ke se iban̄ade edina mbobi?
16 Kere ban̄a nte Paul ekesede aban̄a mfịna oro ekedemerede ke Antioch ke Syria. Eneni aban̄ade edina mbobi ama ọtọ ubahade ke esop Christian do. (Utom 14:26 esịm 15:2) Sia ẹkemekde Paul ẹte ada iso ke edikwọrọ ikọ nnọ mme Gentile oro mînaha mbobi, ekeme ndidi enye ama ada idemesie nte owo emi enen̄erede enyene mbufiọk ke ndinam n̄kpọ ye mbon oro mîdịghe mme Jew, ndien ke ntre ke imenen̄ede idot ndikọk mfịna oro. (Kot Galatia 2:8, 9.) Nte ededi, ke ini eketiede nte ukeme oro enye ekesịnde ikọkọkke mfịna oro, enye ama osụhọde idem enyịme ndutịm oro ẹkenamde ndika mbịne otu ukara ke Jerusalem man ẹkeneme mfịna oro. Enye ama ebere ọyọhọ ọyọhọ ye mmọ nte mbon otu ukara ẹkekpan̄de utọn̄ ẹkop mfịna oro, ẹsịm ubiere, ẹnyụn̄ ẹda enye nte eyenutom. (Utom 15:22-31) Ntem, Paul ‘ama ada iso ke ndinọ ekemmọ nditọete esie ukpono.’—Rome 12:10b.
17, 18. (a) Nso edu ke Paul ekenyene aban̄a nditọete? (b) Nso ke edinam mbiowo Ephesus ke ini Paul ọkọnyọn̄de asian nnyịn aban̄a enye?
17 Paul, emi ekedide owo nsụhọdeidem, ikesidụhe nsannsan ye nditọete esie ke esop. Utu ke oro, enye ama enen̄ede ekpere mmọ idem. Ke utịt leta oro enye ekewetde ọnọ mbon Rome, enye ama asiak se ibede enyịn̄ owo 20 emi enye ọkọkọmde. Owo isiakke enyịn̄ ata ediwak ke otu mmọ ke ebiet en̄wen ke N̄wed Abasi, ibat ibat ke otu mmọ ẹkenyụn̄ ẹnyene san̄asan̄a ifetutom. Edi mmọ ẹkedi mme asan̄autom Jehovah oro ẹsọn̄ọde ẹda ẹnam akpanikọ, ndien Paul ama ama mmọ etieti.—Rome 16:1-16.
18 Nsụhọdeidem ye ufan ufan edu Paul akanam esop oro ọsọn̄ idem. Ke akpatre ini oro enye okosobode ye mbiowo oro ẹketode Ephesus ẹdi, “mmọ [ẹma] ẹwan̄a Paul ke itọn̄ ẹtịm enye inua ima ima, koro mmọ ẹfụhọde etieti ẹban̄a ikọ oro enye eketịn̄de ete mmọ idikwe imọ iso aba.” Mmọ ikpakanamke n̄kpọ ntre ke ini enye ọkọnyọn̄de edieke enye ekpekedide owo n̄kohodeidem emi esinyụn̄ etiede nsannsan.—Utom 20:37, 38.
19. Didie ke nnyịn ikeme ‘ndisụhọde idem’ ke nte inamde n̄kpọ ye nditọete nnyịn?
19 Kpukpru mbon oro ẹyomde ndinam n̄kọri eke spirit ẹnyene ndisụhọde idem nte Paul. Enye eketeme ekemmọ mme Christian ete: “Ẹkûnam baba n̄kpọ kiet ke ndomoidem m̀mê ke n̄kụtidem, edi ẹda nsụhọdeidem ẹbat ẹte mbon efen ẹfọn ẹkan mbufo.” (Phil. 2:3) Didie ke ikeme ndinam item emi? Usụn̄ kiet edi ndidiana kiet ye mbiowo ke esop nnyịn, itiene ndausụn̄ mmọ, inyụn̄ inyịme ye ubiereikpe mmọ. (Kot Mme Hebrew 13:17.) Usụn̄ en̄wen edi ndinen̄ede mma nditọete nnyịn. Esop ikọt Jehovah ẹsiwak ndisịne mme owo emi ẹtode nsio nsio idụt, obio, orụk, ye ekpụk. Mmọdo, nte nnyịn ikpekpepke ndinam n̄kpọ ye kpukpru owo ye unana asari inyụn̄ ima mmọ nte Paul? (Utom 17:26; Rome 12:10a) Ẹsịn udọn̄ ẹnọ nnyịn ẹte “[idara] kiet eken, kpa nte Christ n̄ko akadarade nnyịn, man ubọn̄ ekpenyene Abasi.”—Rome 15:7.
Ẹyak Ifehe Mbuba Uwem ye Ime
20, 21. Nso idin̄wam nnyịn ifehe mbuba uwem uforo uforo?
20 Ẹkeme ndida uwem Christian ndomo ye mbuba itọk anyan usụn̄. Paul ekewet ete: “Mmefehe mbuba nsịm utịt, mmomụm mbuọtidem n̄kama. Ọtọn̄ọde ke emi ẹnịm anyanya edinen ido ẹnọ mi, emi Ọbọn̄, kpa edinen ebiereikpe, edinọde mi nte utịp ke usen oro, edi idinọhọ mi ikpọn̄, edi n̄ko kpukpru mmọ eke ẹmade ediyarade esie.”—2 Tim. 4:7, 8.
21 Ndikpebe uwụtn̄kpọ Paul ayan̄wam nnyịn ifehe mbuba nsinsi uwem uforo uforo. (Heb. 12:1) Ke ntem, ẹyak isịn ofụri ukeme ika iso inam n̄kọri eke spirit ebe ke ndinyene eti ndutịm ọkpọkpọ ukpepn̄kpọ, ebe ke ndinen̄ede mma mme owo, onyụn̄ ebe ke ndisụhọde idem.
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
• Didie ke Paul ọkọbọ ufọn oto ọkpọkpọ edikpep N̄wed Abasi kpukpru ini?
• Ntak emi edinen̄ede mma mme owo edide akpan n̄kpọ ọnọ ata mme Christian?
• Mme edu ewe mîdiyakke fi asari mbon en̄wen?
• Didie ke uwụtn̄kpọ Paul ekeme ndinam fi adiana kiet ye mbiowo ke esop mbufo?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 23]
Da odudu to N̄wed Abasi nte Paul akadade
[Ndise ke page 24]
Wụt ke imama mme owo ebe ke ndibuana eti mbụk ye mmọ
[Ndise ke page 25]
Ndi ọmọfiọk se ikanamde nditọete Paul ẹma enye?