Mme Akpan N̄kpọ Oro Ẹtode Leta Oro Ẹkenọde Ẹsọk Titus, Philemon, ye Mme Hebrew
Ikọ Jehovah Enyene Uwem
Mme Akpan N̄kpọ Oro Ẹtode Leta Oro Ẹkenọde Ẹsọk Titus, Philemon, ye Mme Hebrew
ESISỊT ini ke ẹma ẹkesana apostle Paul ẹyak ke akpa n̄kpọkọbi oro enye akakade ke Rome ke isua 61 E.N., enye aka Isuo Crete. Ke ini enye okụtde idaha eke spirit mme esop do, enye ọkpọn̄ Titus do man ọsọn̄ọ mmọ idem. Nte ini akade, etie nte Paul etie ke Macedonia ewet leta ọnọ ẹsọk Titus man eteme enye se akpanamde onyụn̄ owụt ke apostle ọnọ enye odudu ndinam utom oro.
Mbemiso ini oro, esisịt ini ke ẹma ẹkesio Paul ke ufọk-n̄kpọkọbi ke 61 E.N., enye ama ewet leta ọnọ ẹsọk Philemon, eyenete emi odụn̄de ke Colossae. Leta oro edi ubọk emi ufan ekpede ufan.
Ke n̄kpọ nte isua 61 E.N., Paul ama ewet leta n̄ko ọnọ ẹsọk mme Hebrew ke Judea emi ẹkenịmde ke akpanikọ, ndien leta emi okowụt nte Ido Ukpono Christ ọfọnde akan Ido Ukpono Mme Jew. Leta mbita emi ẹdọn̄ọ ata nti item ẹnọ nnyịn.—Heb. 4:12.
ẸKA ISO ẸSỌN̄ IDEM KE N̄KAN̄ EKE SPIRIT
Ke Paul ama ọkọnọ Titus ndausụn̄ man “emek mbiowo ke obio ke obio,” enye ama eteme Titus ete, “Ka iso sọn̄ọ sua nọ mmọ [eke ẹsan̄ade etịme etịme], man mmọ ẹsọn̄ idem ke mbuọtidem.” Enye ama eteme kpukpru owo ke mme esop emi ẹdude ke Crete ete ‘ẹsịn edu unana uten̄e Abasi ẹnyụn̄ ẹdu uwem ke eti ibuot.’—Titus 1:5, 10-13; 2:12.
Paul ọnọ n̄kaiso item man an̄wam nditọete ke Crete ẹka iso ẹsọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit. Enye eteme Titus ete “[efep] idem ke ndisịme eneni . . . ye en̄wan kaban̄a Ibet.”—Titus 3:9.
Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:
1:15—Asan̄a didie “kpukpru n̄kpọ ẹdi edisana ẹnọ mmọ eke ẹsanade,” edi isanake inọ “mmọ eke ẹsabarede idem ye mbon unana mbuọtidem”? Man ifiọk ibọrọ, ana ifiọk se Paul okokotde “kpukpru n̄kpọ.” Enye iketịn̄ke iban̄a mme n̄kpọ oro N̄wed Abasi akpande nnennen nnennen, edi eketịn̄ aban̄a mme n̄kpọ oro N̄wed Abasi enyịmede mme andinịm ke akpanikọ ẹda ubieresịt mmọ ẹbiere. Mme orụk n̄kpọ oro ẹsana ẹnọ owo emi ekikere esie ekemde ye mme edumbet Abasi. Edi idịghe ntre ye owo emi enyenede ukwan̄ ekikere, emi ubieresịt esie onyụn̄ asabarede. *
3:5—Didie ke ẹnyan̄a mme Christian oro ẹyetde aran “ebe ke ediyet” ẹnyụn̄ ‘ẹnam ẹdi obufa ke edisana spirit’? ‘Ẹnyan̄a mmọ ebe ke ediyet’ sia Abasi amada iyịp Jesus eyet, m̀mê anam mmọ ẹsana, ebe ke uwa ufak. ‘Ẹnam mmọ ẹdi obufa ke edisana spirit’ sia mmọ ẹkabarede ẹdi “obufa edibotn̄kpọ” nte nditọ Abasi emi ẹbonde ke spirit.—2 Cor. 5:17.
Se Nnyịn Ikpepde:
1:10-13; 2:15. Ana mbiowo Christian ẹnyene uko ndinen̄ede se ikwan̄ade ke esop.
2:3-5. Kpa nte ekedide ke akpa isua ikie, oyom iban Christian oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha mfịn “ẹnyene edu ukpono, ẹkûdọk edidọk, ẹkûnyụn̄ ẹdụk ufụn ẹnọ ediwak mmịn, edi ẹdi mme ọnọ nti ukpep.” Ntem ke mmọ ẹkeme ndinen̄ede n̄kpep “n̄kparawa iban” ke esop.
3:8, 14. Ndiwụk “ekikere ke ndika iso nnam nti utom . . . ẹfọn ẹnyụn̄ ẹnyene ufọn” sia emi an̄wam nnyịn in̄wụm mfri ke utom Abasi onyụn̄ anam nnyịn idianarede idem ikpọn̄ idiọk ererimbot.
ẸKPE UBỌK “KE NTAK IMA”
Ẹtoro Philemon ke ntak uwụtn̄kpọ “ima ye mbuọtidem” oro enye enịmde. Enye ndisịn udọn̄ nnọ nditọete ke esop ọmọnọ Paul “akwa idatesịt ye ndọn̄esịt.”—Philem. 4, 5, 7.
Paul enịm uwụtn̄kpọ ọnọ kpukpru mbiowo ke emi enye esede aban̄a ekikọhọ ekikọhọ n̄kpọ oro aban̄ade Onesimus ke ndikpe ubọk “ke ntak ima,” idịghe ndinọ ewụhọ. Enye ọdọhọ Philemon ete: “N̄wet fi, koro mmenyene mbuọtidem nte ayanam, sia mfiọkde ke afo ayakam anam akan se ndọhọde.”—Philem. 8, 9, 21.
Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:
10, 11, 18—Onesimus emi ke akpa “mîkenyeneke ufọn” asan̄a didie ‘enyene ufọn’? Onesimus ekedi ofụn emi mîkenyịmeke ndinam n̄kpọ, emi ekefehede ọkpọn̄ ufọk Philemon ke Colossae aka Rome. Anaedi Onesimus ama eyịp okụk eteufọk esie n̄ko man akpada ekpe usụn̄ ke isan̄ emi edide kilomita 1,400 mi. Ke akpanikọ, enye ikenyeneke ufọn inọ Philemon. Nte ededi, Paul ama an̄wam Onesimus ke Rome akabade edi Christian. Sia edide eyenete idahaemi, ofụn emi ke akpa “mîkenyeneke ufọn” mi ama ‘enyene ufọn.’
15, 16—Ntak emi Paul mîkọdọhọke Philemon asana Onesimus ayak? Paul okoyom ndisọn̄ọ nyịre ketket ke utom esie oro edide ‘ndikwọrọ obio ubọn̄ Abasi nnyụn̄ n̄kpep mme owo mme n̄kpọ emi ẹban̄ade Ọbọn̄ Jesus Christ.’ Mmọdo, enye ikoyomke ndisịn idem ke mme n̄kpọ ererimbot, utọ nte se iban̄ade owo ndidi ofụn.—Utom 28:31.
Se Nnyịn Ikpepde:
2. Philemon ama ọnọ ufọk esie ẹda ẹnịm mme mbono esop. Edi akwa ifet edieke ẹnịmde mbono an̄wautom ke ufọk nnyịn.—Rome 16:5; Col. 4:15.
4-7. Akpana isima nditoro nditọete oro ẹnịmde uwụtn̄kpọ mbuọtidem ye ima.
15, 16. Ikpanaha iyak mfịna oro isobode anam nnyịn itịmerede esịt ikaha. Eti ekeme ndiwọrọ do, nte ekedide ye Onesimus.
21. Paul ama odori enyịn ke Philemon ayadahado ọnọ Onesimus. Ẹdori enyịn n̄ko ke nnyịn iyadahado inọ eyenete oro eduede nnyịn.—Matt. 6:14.
‘ẸSỊN IFỊK ẸKỌRI ẸSỊM ỌYỌHỌ IDAHA’
Man owụt ke ndinyene mbuọtidem ke uwa Jesus ọfọn akan mme utom Ibet, Paul owụt ata nti edu Anditọn̄ọ Ido Ukpono Christ, itie esie nte oku, uwa esie, ye obufa ediomi. (Heb. 3:1-3; 7:1-3, 22; 8:6; 9:11-14, 25, 26) Anaedi ndifiọk mme n̄kpọ emi ama enen̄ede an̄wam mme Christian oro ẹkedide mme Hebrew ẹyọ ukọbọ oro mme Jew ẹkekọbọde mmọ. Paul esịn udọn̄ ọnọ nditọete esie emi ete ‘ẹsịn ifịk ẹkọri ẹsịm ọyọhọ idaha.’—Heb. 6:1.
Mbuọtidem edi akpan n̄kpọ adan̄a didie ke Ido Ukpono Christ? Paul ewet ete: “Ke mbuọtidem mîdụhe owo ikemeke nditịm nnem [Abasi] esịt.” Enye esịn udọn̄ ọnọ mme Hebrew ete: “Ẹyak nnyịn ifehe mbuba eke ẹnịmde nnyịn ke iso ye ime,” ifehe ke mbuọtidem.—Heb. 11:6; 12:1.
Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:
2:14, 15—Ndi Satan ndidi “enye emi ekemede ndida n̄kpa ndi” ọwọrọ ke enye ekeme ndiwot owo eke enye amama nsek? Baba, iwọrọke ntre. Nte ededi, tọn̄ọ Satan ọkọtọn̄ọ idiọkido ke Eden, nsu esie owot owo koro Adam ama anam idiọk onyụn̄ anam idiọkn̄kpọ ye n̄kpa atara esịm ofụri ubonowo. (Rome 5:12) Ke adianade do, mme asan̄autom Satan ke isọn̄ ẹkọbọ mme asan̄autom Abasi tutu esịm n̄kpa, ukem nte ẹkekọbọde Jesus. Edi oro iwọrọke ke Satan enyene ofụri odudu ndiwot owo eke enye amama. Edieke ekpedide ntre, enye okpokosobo kpukpru mme andituak ibuot nnọ Jehovah anyan ini ko. Jehovah ekpeme ikọt esie nte otu inyụn̄ iyakke Satan osobo mmọ efep. Idem edieke Jehovah ayakde ndusụk nnyịn ikpan̄a ke ntak en̄wan Satan, imekeme ndinyene mbuọtidem ke Abasi ayanam nnyịn iset.
4:9-11—Didie ke nnyịn “idụk ke nduọkodudu [Abasi]”? Abasi ama ọduọk odudu ke utịt usen itiokiet oro enye akadade obot n̄kpọ, onyụn̄ enen̄ede enịm ke uduak imọ kaban̄a isọn̄ ye ubonowo oyosu. (Gen. 1:28; 2:2, 3) Nnyịn “idụk ke nduọkodudu oro” ebe ke nditre mme utom oro ẹnamde ibat idem ke edinen nnyụn̄ nnyịme ndutịm oro Abasi anamde kaban̄a edinyan̄a. Ke ini ibuọtde idem ke Jehovah inyụn̄ ikopde uyo itiene Eyen esie utu ke ndibịne mme udọn̄ idem nnyịn, nnyịn imesibọ mme edidiọn̄ oro ẹnọde nduọkodudu kpukpru usen.—Matt. 11:28-30.
9:16—Anie edi “owo emi anamde ediomi,” m̀mê anam-ediomi emi edide owo, ke obufa ediomi? Jehovah edi Andinam obufa ediomi, ke ini Jesus edide “owo emi anamde ediomi,” m̀mê anam-ediomi emi edide owo. Jesus edi Esịne-Ufọt ediomi oro, ndien n̄kpa esie edi uwa oro ẹkeyomde man ẹsọn̄ọ ediomi oro.—Luke 22:20; Heb. 9:15.
11:10, 13-16—Nso idi “obio” emi Abraham eketiede ebet? Emi ikedịghe ata obio, edi ekedi ndamban̄a obio. Abraham eketie ebet “Jerusalem eke heaven,” emi Christ Jesus ye mme nsan̄a andikara 144,000 ẹnamde. Ẹkot n̄ko mme nsan̄a andikara emi “edisana obio, Obufa Jerusalem” ke ini mmọ ẹdade ubọn̄ ke heaven. (Heb. 12:22; Edi. 14:1; 21:2) Abraham okodori enyịn ndidu uwem ke idak ukara Obio Ubọn̄ Abasi.
12:2—Nso idi “idatesịt oro ẹkenịmde [Jesus] ke iso” emi akanamde enye “ọyọ ndutụhọ ke eto”? Ekedi idatesịt edikụt se utom ukwọrọikọ esie edinamde—emi esịnede edinam enyịn̄ Jehovah asana, ediwụt ke Abasi enyene unen ndikara, ye edifak ubonowo nsio ke n̄kpa. Jesus ama asak iso n̄ko ese utịp edikara nte Edidem nnyụn̄ nnam utom nte Akwa Oku ke ufọn ubonowo.
13:20—Ntak emi ẹdọhọde ke obufa ediomi odu ke “nsinsi”? Ke ntak ita: (1) Tutu amama en̄wen ididaha itie esie, (2) se enye anamde ẹdu ke nsinsi, ye (3) “mme erọn̄ en̄wen” ẹyeka iso ẹbọ ufọn obufa ediomi ke ẹma ẹken̄wana ekọn̄ Armageddon ẹkụre.—John 10:16.
Se Nnyịn Ikpepde:
5:14. Nnyịn ikpenyene ndikpep Ikọ Abasi, kpa Bible, ifịk ifịk, inyụn̄ ida se ikpepde isịn ke edinam. Emi edi n̄kukụre usụn̄ emi ikemede ‘ndinọ ukeme ufiọk n̄kpọ nnyịn ukpep man idiọn̄ọ se inende ye se idiọkde.’—Heb. 5:14.
6:17-19. Edieke inen̄erede idori enyịn ke un̄wọn̄ọ Abasi, emi idiyakke nnyịn iwọn̄ọrede ikpọn̄ ndisan̄a ke usụn̄ akpanikọ.
12:3, 4. Utu ke ‘ndikpa mba nnyụn̄ n̄kop mmemidem ke ukpọn̄’ ke ntak n̄kpri idomo ye ubiọn̄ọ oro ikemede ndisobo, ikpenyene ndinam n̄kọri nnyụn̄ n̄kọri nsịm ọyọhọ idaha inyụn̄ ifori ukeme ndiyọ mme idomo. Nnyịn ikpenyene ndibiere ndin̄wana tutu esịm “udomo emi ẹduọkde iyịp,” oro edi, tutu esịm n̄kpa.—Heb. 10:36-39.
12:13-15. Nnyịn ikpayakke “ndotndot orụn̄,” m̀mê owo ekededi ke esop oro esikụtde ndudue ọnọ nte ẹnamde n̄kpọ ke esop, akpan nnyịn ‘ndisiak afan̄ eke enende nnọ ikpat nnyịn.’
12:26-28. “Mme n̄kpọ oro ẹkenamde,” emi mîdịghe Abasi akanam—oro edi, ofụri editịm n̄kpọ emi, idem idiọk “enyọn̄”—ẹyenyen̄e mmọ ẹsio ẹfep. Ke ini oro etịbede, “mme n̄kpọ oro mînyekke” kpọt, oro edi, Obio Ubọn̄ ye mme andida nnọ enye, ẹdika iso ẹdu. Edi akpan n̄kpọ didie ntem nnyịn nditan̄a Obio Ubọn̄ ifịk ifịk nnyụn̄ nda mme edumbet esie ndu uwem!
13:7, 17. Nditịn̄ enyịn ke item emi ẹnọde nnyịn ẹte ikop uyo inyụn̄ isụk ibuot inọ mme esenyịn ke esop ayan̄wam nnyịn inyene edu edidianakiet.
[Ikọ Idakisọn̄]