Ẹbiere Ndinọ Ọyọhọ Ikọ Ntiense
Ẹbiere Ndinọ Ọyọhọ Ikọ Ntiense
“Enye ama owụk nnyịn ete ikwọrọ ikọ inọ mme owo inyụn̄ inọ ọyọhọ ikọ ntiense.”—UTOM 10:42.
1. Nso utom ke Peter eketịn̄ aban̄a ke ini enye ọkọkwọrọde ikọ ọnọ Cornelius?
AKWA owoekọn̄ Italy ama okot mme iman ye mme ufan esie ete ẹdi mboho emi akakabarede edi akpan ukpụhọde ke nte Abasi esinamde n̄kpọ ye mme owo. Owo oro akabakde Abasi do ekedi Cornelius. Apostle Peter ama asian mbon oro ẹkesopde idem ke ẹkewụk mme apostle ‘ẹte ẹkwọrọ ikọ ẹnọ mme owo ẹnyụn̄ ẹnọ ọyọhọ ikọ ntiense’ ẹban̄a Jesus. Ikọ ntiense Peter ama enyene ekese utịp. Mme Gentile oro mînaha mbobi ẹma ẹbọ spirit Abasi, ẹna baptism, ẹnyụn̄ ẹbat mmọ ẹsịn ke otu mbon oro ẹdidide ndidem ke heaven ye Jesus. Ọyọhọ ikọ ntiense oro Peter ọkọnọde ekenen̄ede enyene utịp didie ntem!—Utom 10:22, 34-48.
2. Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke ikedịghe apostle 12 kpọt ke ẹkewụk ẹte ẹnọ ikọ ntiense?
2 N̄kpọ emi eketịbe ke isua 36 E.N. Ke n̄kpọ nte isua 34 E.N., n̄kpọ ama etịbe ọnọ owo emi ekesikọbọde Ido Ukpono Christ idiọk idiọk, ndien emi ama okpụhọde uwem esie. Saul emi otode Tarsus akaka Damascus ke ini Jesus okowụtde enye idem onyụn̄ ọdọhọde enye ete: “Dụk ke obio, ndien ẹyesian fi se anade afo anam.” Jesus ama ọn̄wọn̄ọ ọnọ Ananias emi ekedide mbet ke Saul ọyọnọ ikọ ntiense “ke iso mme idụt ọkọrọ ye ndidem ye nditọ Israel.” (Kot Utom 9:3-6, 13-20.) Ke ini Ananias okosobode ye Saul, enye ama ọdọhọ Saul ete: “Abasi mme ete ete nnyịn ememek fi . . . koro afo enyene ndidi ntiense esie nnọ kpukpru owo.” (Utom 22:12-16) Saul, oro ẹkedide ẹdidiọn̄ọ nte Paul, akada utom unọ ikọ ntiense emi ke akpan n̄kpọ adan̄a didie?
Enye Ama Ọnọ Ọyọhọ Ikọ Ntiense!
3. (a) Mbụk ewe ke idiwụk ntịn̄enyịn? (b) Mbiowo Ephesus ẹkenam n̄kpọ didie ẹban̄a etop Paul, ndien nso uwụtn̄kpọ ke mmọ ẹkenịm ẹnọ nnyịn?
3 Eyenem etieti ndikpep ediwak n̄kpọ oro Paul akanamde ke oro ebede, edi idahaemi, ẹyak iwụk ntịn̄enyịn ke utịn̄ikọ oro Paul ọkọnọde ke n̄kpọ nte isua 56 E.N., nte ẹnemede ke Utom ibuot 20. Paul ọkọnọ utịn̄ikọ emi ke ekperede ndisịm utịt isan̄ isụn̄utom esie ọyọhọ ita. Enye akadian ke Miletus, obio mbehe emi odude ke Inyan̄ Aegean, onyụn̄ ọdọn̄ ẹkekot mbiowo esop Ephesus ẹnọ imọ. Tọn̄ọ ke Miletus sịm Ephesus ekedi n̄kpọ nte kilomita 50, edi ama ọniọn̄ akan oro edieke ẹsan̄ade n̄wọn̄ọde n̄wọn̄ọde usụn̄. Mbiowo Ephesus ẹkekop idatesịt didie ntem ndikọbọ etop Paul! (Men Mme N̄ke 10:28 domo.) Kpa ye oro, akana mmọ ẹtịm idem man ẹdaha Miletus. Anaedi akana ndusụk mmọ ẹben̄e ndikpọn̄ itieutom m̀mê ẹkọbi mme itieurua mmọ. Ediwak nditọete ẹsinam ntre mfịn mbak ẹditaba ọkpọkọm ikpehe kiet ke mbono district eke isua ke isua.
4. Nso ikedi edu Paul ke ini enye okodude ke Ephesus ke ediwak isua?
4 Afo ekere ke Paul akanam nso ke Miletus ke usen ita m̀mê inan̄ oro enye eketiede ebet mbiowo oro? Nso ke afo akpakanam? (Men Utom 17:16, 17 domo.) Se Paul eketịn̄de ọnọ mbiowo Ephesus anam ifiọk ibọrọ mbụme oro. Enye ama eneme se ikedide edu esie ke kpukpru isua oro, esịnede akpa ini oro enye ekedide Ephesus. (Kot Utom 20:18-21.) Enye eketịn̄ uko uko ete: “Mbufo ẹmetịm ẹfiọk ẹte ọtọn̄ọde ke akpa usen emi n̄kodụkde ke n̄kann̄kụk Asia . . . mma nnọ . . . ikọ ntiense ọyọhọ ọyọhọ.” Ih, enye ama ebiere ndinam utom oro Jesus ọkọnọde enye. Didie ke enye akanam emi ke Ephesus? Usụn̄ kiet ekedi ndinọ mme Jew ikọ ntiense, aka ebiet emi enye ekemede ndikụt ediwak owo. Luke ọdọhọ ke ini emi Paul okodude ke Ephesus ke n̄kpọ nte isua 52-55 E.N., ke enye ama “ọnọ utịn̄ikọ onyụn̄ ada mbukpek etịn̄” ikọ ke synagogue. Edi ke ini mme Jew “ẹsọn̄de esịt mînyụn̄ inịmke ke akpanikọ,” Paul ama esika ebịne mbon en̄wen, adaha aka ebiet en̄wen ke obio oro onyụn̄ aka iso ndikwọrọ ikọ. Ntem ke enye ọkọnọ mme Jew ye mme Greek ikọ ntiense ke akwa obio oro.—Utom 19:1, 8, 9.
5, 6. Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke Paul ọkọkwọrọ ikọ ke ufọk ke ufọk ọnọ mbon oro mînịmke ke akpanikọ?
5 Nte ini akakade, ndusụk mbon oro Paul ọkọkwọrọde ikọ ọnọ ke Miletus ẹma ẹkabade ẹdi mbiowo. Paul ama eti mmọ nte imọ ikanamde emi: “[N̄ketreke] ndisian mbufo n̄kpọ ekededi eke odorode mbufo udori n̄konyụn̄ ntreke ndikpep mbufo n̄kpọ an̄wan̄wa ye ke ufọk ke ufọk.” Ndusụk owo ke eyo nnyịn ẹdọhọ ke Paul ekesika ekese nditọete. Edi ikedịghe ntre. Ikọ oro ‘ndikpep n̄kpọ an̄wan̄wa ye ke ufọk ke ufọk’ enen̄ede aban̄a ndikwọrọ ikọ nnọ mbon oro mînịmke ke akpanikọ. Ikọ oro Paul etịn̄de adian do anam emi an̄wan̄a. Enye ọkọdọhọ ke imọ ima inọ ‘mme Jew ye mme Greek ikọ ntiense iban̄a edikabade esịt ntiene Abasi ye edinyene mbuọtidem ke Ọbọn̄ nnyịn Jesus.’ Nte an̄wan̄ade, Paul ọkọnọ mbon oro mînịmke ke akpanikọ ikọ ntiense, kpa mbon oro okoyomde ẹkabade esịt ẹnyụn̄ ẹbuọt idem ke Jesus.—Utom 20:20, 21.
6 Eyen ukpepn̄kpọ kiet emi enen̄erede atat N̄wed Abasi Christian Usem Greek ọkọdọhọ ntem aban̄a Utom 20:20, ete: “Paul ama abiat isua ita ke Ephesus. Enye ama aka kpukpru ufọk, m̀mê ke nsụhọde n̄kaha, ọkwọrọ ikọ ọnọ kpukpru owo (ufan̄ikọ 26). Itie N̄wed Abasi emi edi isọn̄ ndikwọrọ ikọ ke ufọk ke ufọk ye ke an̄wan̄wa mbono esop.” Edide Paul ama enen̄ede aka kpukpru ufọk, nte eyen ukpepn̄kpọ emi ọdọhọde, m̀mê ikakaha, enye okoyom nditi mbiowo Ephesus nte imọ ikọnọde ikọ ntiense ye utịp oro ikọ ntiense esie ekenyenede. Luke ọkọdọhọ ete: “Mbon oro ẹdụn̄de ke n̄kann̄kụk Asia, mme Jew ye mme Greek, ẹkop ikọ Ọbọn̄.” (Utom 19:10) Edi didie ke “mbon” oro ẹdụn̄de ke Asia ẹkpekop, ndien nso ke emi ọnọ ekikere aban̄a ikọ ntiense oro inọde?
7. Etie nte mbon oro mîdịghe Paul ke idemesie ọkọkwọrọ ikọ ọnọ ẹkesan̄a didie ẹbọ akpanikọ?
7 Ediwak owo ẹma ẹkop etop Paul ke ini enye ọkọkwọrọde ikọ an̄wan̄wa ye ke ufọk ke ufọk. Nte afo ekere ke kpukpru mbon oro ẹkekopde etop oro ẹkedụn̄ ke Ephesus, inyeneke mbon oro ẹkewọrọde ẹka ebiet en̄wen ndikanam mbubehe, ndikodụn̄ n̄kpere mme iman, m̀mê man ẹbọhọ itọk itọk uwem akwa obio? Idịghe ntre! Ediwak owo mfịn ẹwọrọ ẹka ebiet en̄wen ke mme utọ ntak emi; eyedi afo emetiene ọwọrọ. Ini oro n̄ko, mme owo ẹma ẹsito mme ebiet en̄wen ẹdi Ephesus ke ntak edinam m̀mê mbubehe. Ekeme ndidi mmọ ẹma ẹsobo ye Paul do, mîdịghe ẹkop ukwọrọikọ esie. Nso ikpetịbe ke ini mmọ ẹkefiakde ẹnyọn̄ọ? Mbon oro ẹkebọde akpanikọ ẹkpenọ mbon en̄wen ikọ ntiense. Ekeme ndidi ndusụk mmọ ikakabakede idi mme andinịm ke akpanikọ, edi ekeme ndidi ẹma ẹtịn̄ se mmọ ẹkekopde ke Ephesus ẹnọ mme owo. Ntem, mme iman, mbọhọidụn̄, m̀mê mbonurua ẹma ẹkop akpanikọ, ndien ekeme ndidi ndusụk mmọ ẹma ẹbọ akpanikọ. (Men Mark 5:14 domo.) Emi owụt ke ọyọhọ ikọ ntiense oro afo ọnọde ekeme ndinyene utịp adan̄a didie?
8. Etie nte ofụri mbọhọ Asia ẹkesan̄a didie ẹkop akpanikọ?
8 Ke akpa ini oro Paul akanamde utom ukwọrọikọ ke Ephesus, enye ama ewet ete ke ‘akwa usụn̄ ama eberede ọnọ imọ ndinam utom.’ (1 Cor. 16:8, 9) Usụn̄ ewe ekedi oro, ndien didie ke ekebererede ọnọ enye ndinam utom? Paul ndika iso nnam utom ukwọrọikọ ke Ephesus ama anam eti mbụk asuana. Kere ban̄a Colossae, Laodicea, ye Hierapolis, obio ita emi ẹsan̄ade obot obot ke Ephesus ẹka. Akananam Paul ikakaha mme obio emi, edi eti mbụk ama esịm do. Epaphras okoto n̄kan̄ oro. (Col. 2:1; 4:12, 13) Nte Epaphras okokop ukwọrọikọ Paul ke Ephesus onyụn̄ akabade edi Christian? Bible itịn̄ke. Edi anaedi Epaphras akanam utom nte andida ke ibuot Paul ke ini akatan̄ade akpanikọ ke edem mmọ. (Col. 1:7) Ekeme n̄ko ndidi ke etop Christian ekesịm mme utọ obio nte Philadelphia, Sardis, ye Thyatira ke mme isua oro Paul ọkọnọde ikọ ntiense ke Ephesus.
9. (a) Nso ikenen̄ede idọn̄ Paul ndinam? (b) Nso ididi ibuotikọ isua 2009?
9 Mmọdo, mbiowo Ephesus ẹma enyene ediwak ntak ndinyịme se Paul etịn̄de mi, ete: “Mbatke ukpọn̄ mi ke n̄kpọ, man n̄keme ndifehe mbuba mi mma nnyụn̄ nnam utom emi n̄kọbọde nto Ọbọn̄ Jesus, ndinọ ọyọhọ ikọ ntiense mban̄a eti mbụk mfọnido Abasi oro owo mîdotke.” Ufan̄ikọ oro esịne edemerede-owo-udọn̄ ibuotikọ isua 2009 emi: ‘Nọ ọyọhọ ikọ ntiense ban̄a eti mbụk.’—Utom 20:24.
Ndinọ Ọyọhọ Ikọ Ntiense Mfịn
10. Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke ana inọ ọyọhọ ikọ ntiense?
10 Ewụhọ ‘ndikwọrọ ikọ nnọ mme owo nnyụn̄ nnọ ọyọhọ ikọ ntiense,’ ama edi edibuana mbon en̄wen ke ẹsiode mme apostle ẹfep. Ke ini Jesus oro ẹkenamde eset ekenyenede nneme ye mme mbet oro ẹkesopde idem ke Galilee, eyedi owo 500, enye ama owụk mmọ ete: “Mmọdo ẹka ẹkenam mme owo ke kpukpru idụt ẹdi mbet mi, ẹnịm mmọ baptism ke enyịn̄ Ete ye Eyen ye edisana spirit, ẹkpep mmọ ẹnam kpukpru n̄kpọ eke n̄ketemede mbufo.” Ewụhọ emi ebehe kpukpru ata mme Christian mfịn, nte ikọ Jesus owụtde mi: “Sese! Ami ndodu ye mbufo kpukpru usen tutu esịm utịt editịm n̄kpọ emi.”—Matt. 28:19, 20.
11. Ewe akpan utom ke ẹda ẹdiọn̄ọ Mme Ntiense Jehovah?
11 Mme Christian oro ẹnyenede ifịk ke ẹka iso ndinam ewụhọ oro, ẹdomo “ndinọ ọyọhọ ikọ ntiense mban̄a eti mbụk.” Akpan usụn̄ kiet ndinam emi edi ndinam nte Paul eketịn̄de ọnọ mbiowo ke Ephesus—ukwọrọikọ eke ufọk ke ufọk. David G. Stewart, Jr., ọkọdọhọ ke n̄wed kiet oro ẹkewetde ke 2007 ẹban̄a uforo uforo utom isụn̄utom ete: “Usụn̄ oro Mme Ntiense Jehovah ẹkpepde mme andibuana ke esop mmọ nte ẹkemede ndikpep mme owo se mmọ ẹnịmde ke akpanikọ enen̄ede enyene uforo akan [edida ke n̄kpoto ukwọrọikọ nteme mme owo se ẹkpenamde]. Esinenem ediwak Mme Ntiense Jehovah ndisitịn̄ se mmọ ẹnịmde ke akpanikọ nnọ mbon en̄wen.” Nso idi utịp? Stewart ọdọhọ ete: “Ke otu mbon oro n̄kadade nnam ndụn̄ọde ke ibuot obio idụt iba ke Edem Usiahautịn Europe ke 1999, owo 2 esịm 4 kpọt ke otu owo ikie ẹkedọhọ ke mme isụn̄utom Ufọkabasi Latter-day Saints m̀mê ‘Mormon’ ẹkesobo ye mmimọ. Se iwakde ibe owo 70 ke otu owo ikie ẹkedọhọ ke Mme Ntiense Jehovah ẹsisobo ye mmimọ ọkpọkpọ, ndien mmọ ẹsinam emi ediwak ini.”
12. (a) Ntak emi nnyịn isikade ufọk mme owo ke efakutom nnyịn “ediwak ini”? (b) Nte emenyene ifiọkutom ndinọ mban̄a owo emi okokpụhọrede edu esie kaban̄a etop nnyịn?
12 Ekeme ndidi mme owo ke edem mbufo ẹfiọk emi n̄ko. Eyedi afo ama aka ebịne mmọ n̄ko. Edieke afo ‘esisobode ye mme owo ọkpọkpọ’ ke utom ukwọrọikọ eke ufọk ke ufọk, afo emesikwọrọ ikọ ọnọ iren, iban, ye mme uyen ke enyịnusụn̄ mmọ. Ekeme ndidi ndusụk owo ikakpan̄ke utọn̄ okposụkedi oro akakade ebịne mmọ “ediwak ini.” Anaedi mbon eken ẹma ẹkpan̄ utọn̄ ke ibio ini ke ini okokotde ufan̄ikọ Bible kiet m̀mê ekenemede n̄kpọ N̄wed Abasi ye mmọ. Edi ama ekeme ndinen̄ede nnọ mbon eken ikọ ntiense, mmọ ẹnyụn̄ ẹnyịme etop oro. Kpukpru emi ẹkeme nditịbe nte nnyịn ‘inọde ọyọhọ ikọ ntiense iban̄a eti mbụk.’ Eyedi afo ọmọfiọk ata ediwak mbon oro ẹkenyenede esisịt udọn̄ ke ini akakade ebịne mmọ “ediwak ini,” edi ekem ẹkpụhọde. Eyedi n̄kpọ ama etịbe ọnọ mmọ, m̀mê owo mmọ, oro akanamde mmọ ẹkpụhọde ekikere ye esịt ẹyom ndibọ akpanikọ. Idahaemi mmọ ẹdi nditọete nnyịn. Ntre, kûkpa mba, idem ọkpọkọm ediwak owo imaha ndikpan̄ utọn̄ idahaemi. Nnyịn idorike enyịn kpukpru owo ndibọ akpanikọ. Edi se Abasi oyomde inam edi ndisịn ifịk nnyụn̄ n̄ka iso nnọ mme owo ọyọhọ ikọ ntiense.
Mme Utịp Emi Ekemede Ndidi Nnyịn Idifiọkke
13. Didie ke ukwọrọikọ nnyịn ekeme ndinyene utịp oro ekemede ndidi nnyịn ifiọkke?
13 Utom ukwọrọikọ Paul ikenyeneke ufọn inọ sụk mbon oro enye ke idemesie akan̄wamde ẹkabade ẹdi Christian; inyụn̄ idịghe ntre ye nnyịn. Nnyịn imesibuana kpukpru ini ke utom ukwọrọikọ eke ufọk ke ufọk, ikwọrọ ikọ inọ adan̄a ediwak owo nte ikekeme. Imesikwọrọ eti mbụk inọ mme mbọhọidụn̄, nsan̄autom, mme nsan̄a ufọkn̄wed, ye mme iman nnyịn. Nte imọfiọk kpukpru utịp? Ndusụk owo ẹkeme ndisọp nnam n̄kọri. Amaedi ndusụk owo, n̄kpasịp akpanikọ ekeme ndisịne mmọ ntre ke esịt mbịghi, edi nte ini akade, ọdọn̄ n̄kam ke esịt mmọ onyụn̄ ọtọn̄ọ ndikọri. Idem ọkpọkọm emi itịbeke, mme owo oro nnyịn ikwọrọde ikọ inọ ẹkeme ndida se itịn̄de, se inịmde ke akpanikọ, ye nte nnyịn idude uwem ẹtịn̄ ẹnọ mbon en̄wen. Ih, ekeme ndidi mmọ ifiọkke ke mmimọ imanam n̄kpasịp oro ẹketọde ke idem mmimọ okon̄wụm mfri ke ebiet en̄wen.
14, 15. Nso ikedi utịp ke ini eyenete kiet ọkọkwọrọde ikọ ọnọ owo?
14 Da Ryan ye Mandi n̄wan esie, oro ẹdụn̄de ke Florida ke U.S.A., ke uwụtn̄kpọ. Ryan ama ọkwọrọ ikọ ke ido nneme ọnọ nsan̄autom esie ke itieutom. Nte Ryan ekesịnede n̄kpọ ye nte enye eketịn̄de ikọ ama enen̄ede otụk owo Hindu emi. Ryan ama eneme ye enye aban̄a ediset ke n̄kpa ye idaha mme akpan̄kpa. Mbubịteyo usen kiet ke January, owo Hindu emi ama obụp Jodi n̄wan esie se enye ọfiọkde aban̄a Mme Ntiense Jehovah. N̄wan esie ekedi owo Catholic, onyụn̄ ọdọhọ enye ke n̄kukụre n̄kpọ oro ifiọkde iban̄a mmọ edi ke mmọ “ẹsikwọrọ ikọ ke enyịnusụn̄ ke enyịnusụn̄.” Ntem, Jodi ama ese “Jehovah’s Witnesses” ke Intanet, do ke enye okokụt ikpehe Intanet nnyịn, emi edide www.watchtower.org. Jodi ama ada ediwak ọfiọn̄ okot Bible ye mme inem inem ibuotikọ ke mme n̄wed nnyịn ke ikpehe emi.
15 Nte ini akakade, Jodi ama osobo ye Mandi n̄wan Ryan sia mmọ mbiba ẹkedide nurse. Mandi ama okop inemesịt ndibọrọ mme mbụme oro Jodi okobụpde. Ke ndusụk ini ẹma ẹkebe, mmọ ẹma ẹneme se Jodi okokotde nneme “Adam esịm Armageddon.” Jodi ama enyịme ẹsidi ẹdikpep imọ Bible. Ibịghike, enye ama ọtọn̄ọ ndisika Ufọkmbono Obio Ubọn̄. Ke October, Jodi ama akabade edi asuanetop oro mînaha baptism, ndien ke February, enye ama ana baptism. Enye ewet ete: “Uwem enen̄ede enem mi onyụn̄ enyene uduak ke emi mfiọkde akpanikọ mi.”
16. Nso ke ifiọkutom eyenete oro ke Florida asian nnyịn aban̄a ukeme oro isịnde ndinọ ọyọhọ ikọ ntiense?
16 Ryan ikọfiọkke ke imọ ndikwọrọ ikọ nnọ owo kiet akpanam owo en̄wen edifiọk akpanikọ. Edi akpanikọ ke enye ama ọfiọk utịp oro enye ndisọn̄ọ nda ‘nnọ ọyọhọ ikọ ntiense’ ekenyenede. Ekeme ndidi afo ọmọkwọrọ ikọ ọnọ mme owo ke enyịnusụn̄ mmọ, ke itieutom, ke ufọkn̄wed, m̀mê ke ido nneme, ndien emi ekeme ndisuan eti mbụk oro nnọ mbon en̄wen, edi afo ufiọkke. Kpa nte Paul mîkọfiọkke kpukpru utịp oro enye ekenyenede ke ukwọrọikọ esie ke “n̄kann̄kụk Asia,” ekeme ndidi afo n̄ko udufiọkke kpukpru utịp oro afo ndinọ ọyọhọ ikọ ntiense enyenede. (Kot Utom 23:11; 28:23.) Edi ọfọn didie ntem afo ndika iso nnọ ọyọhọ ikọ ntiense!
17. Nso ke afo ebiere ndinam ke 2009?
17 Ke 2009, kpukpru nnyịn ikpakam ida utom unọ ikọ ntiense eke ufọk ke ufọk ye ke mme usụn̄ en̄wen ke akpan n̄kpọ. Ntem ke nnyịn idikeme nditịn̄ nte Paul eketịn̄de ete: “Mbatke ukpọn̄ mi ke n̄kpọ, man n̄keme ndifehe mbuba mi mma nnyụn̄ nnam utom emi n̄kọbọde nto Ọbọn̄ Jesus, ndinọ ọyọhọ ikọ ntiense mban̄a eti mbụk mfọnido Abasi oro owo mîdotke.”
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
• Didie ke apostle Peter ye Paul ye mbon eken ke akpa isua ikie ẹkenọ ọyọhọ ikọ ntiense?
• Ntak emi utịp utom ukwọrọikọ nnyịn ekemede ndinen̄ede n̄kan nte nnyịn ifiọkde?
• Nso idi ibuotikọ isua 2009, ndien ntak emi afo ekerede ke ibuotikọ oro odot?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 19]
Ibuotikọ isua 2009 edidi: ‘Nọ ọyọhọ ikọ ntiense ban̄a eti mbụk.’—Utom 20:24.
[Ndise ke page 17]
Mbiowo Ephesus ẹma ẹfiọk ke Paul ama enyene edu ndinọ ikọ ntiense ke ufọk ke ufọk
[Ndise ke page 18]
Utịp ikọ ntiense oro afo ọnọde ekeme ndika anyan adan̄a didie?