“Angel Jehovah Ana Akan” Ikọt Abasi Okụk

Nte Christabel Connell obụkde

Ofụri emi ikesịnde ifịk ibọrọ mbụme Bible oro Christopher okobụpde, nnyịn ikọfiọkke ke eyo ama okụt, ye nte ke ekedi anam-anam enye eyep an̄wa. Ekem, enye ọdọhọ ete, “Usụn̄ ọfọn ndien, mbọk yak ndida mbufo n̄kayak,” onyụn̄ ada nnyịn akayak ke ebiet oro ikobonde enan̄ukwak, ọkọm nnyịn unyọn̄. Nso n̄kpọndịk ke enye okokụt?

AMI n̄kere Christabel Earl, n̄kamana ke Sheffield ke England ke 1927. Bọmb oro ẹketopde ke ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba ama owụri ufọk nnyịn, ntre ẹma ẹdọhọ n̄kodụn̄ ye eka eka mi tutu n̄kụre n̄wed. N̄kaka ufọkn̄wed Catholic, ntre mma nsibụp mme nun oro ẹkedụn̄ọde do ntak emi idiọkn̄kpọ ye afai ẹyọhọde ererimbot ntem. Mmọ ikọfiọkke, mbon ido ukpono efen oro n̄kobụpde ukem mbụme emi ikonyụn̄ ikemeke ndinọ mi eti ibọrọ.

Ke ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba ama okokụre, mma n̄kekpep utom nurse. Mma n̄wọrọ n̄kodụn̄ ke London man nnam utom ke akwa ufọkibọk ke Paddington, edi afai ama okpon do akan. Ke ndondo oro udọeka mi akadahade aka ekọn̄ a-Korea, mma n̄kụt mme owo ẹn̄wanade en̄wan ke esa ufọkibọk oro n̄kanamde utom. Ẹma ẹmia owo kiet ẹsịri enyịn, owo inyụn̄ idụhe eke anyan̄ade enye. Kpa ye emi n̄kesisan̄ade ye eka mi n̄ka ufọkidiọn̄, n̄kosụk mfiọkke ntak emi ererimbot ọdiọkde ntem.

Ẹsịn Udọn̄ Ẹnọ Mi Ndikpep Bible

Usen kiet, John akpaneka mi, emi ama akakabade edi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah, ama edi edise mi. Enye ama obụp mi ete, “Ndi ọmọfiọk ntak emi kpukpru ndiọi n̄kpọ emi ẹtịbede?” Mma ndọhọ enye ke mfiọkke. Enye ama okot n̄wed Ediyarade 12:7-12 ọnọ mi. Mma ndifiọk ke Satan ye mme demon esie ẹnen̄ede ẹdi ntak mfịna ererimbot. Enye ama esịn udọn̄ ọnọ mi ete n̄kpep Bible, ikebịghike mma ntọn̄ọ ndikpep Bible. Edi n̄kenyịmeke ndina baptism ini oro sia n̄kesifehede owo enyịn.—N̄ke 29:25.

Dorothy adiahaeka mi ama onyụn̄ akabade edi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah. Ke ini enye akasan̄ade ye Bill Roberts emi okoyomde ndidọ enye ọnyọn̄ akamba mbono ofụri ererimbot oro ẹkenịmde ke New York edi ke 1953, mma ndọhọ mmọ ke owo ama ekpep mi Bible. Bill ama obụp m̀mê mma n̄kot kpukpru itie N̄wed Abasi oro ẹkesiakde ẹsịn ke n̄wed oro n̄kekpepde. Onyụn̄ obụp m̀mê mma nsidụri udịm ke mme ibọrọ. Ke ini n̄kọdọhọde enye ke n̄kanamke kpukpru oro, enye ama ọdọhọ ete: “Edi ntre, utọn̄ọke-tọn̄ọ kan̄a! Dọhọ eyenan̄wan oro afiak edikpep fi n̄kpọ!” Mme demon ẹma ẹtọn̄ọ ndifịna mi ini oro. Mma nsiben̄e Jehovah ekpeme mi onyụn̄ anyan̄a mi osio mmọ ke ubọk.

 Ndinam Utom Usiakusụn̄ ke Scotland ye Ireland

Mma nna baptism ke January 16, 1954, ntre utom ufọkibọk oro ke May nte n̄kodiomide, nnyụn̄ ntọn̄ọ utom usiakusụn̄ ke June. Ke ọfiọn̄ itiaita ẹma ẹkebe, ẹma ẹdọhọ n̄kanam utom nte akpan asiakusụn̄ ke Grangemouth emi odude ke Scotland. Ke ini n̄kanamde utom ke obio-in̄wan̄ oro, mma n̄kụt ke mme angel Jehovah ẹma ‘ẹna ẹkan’ mi do.—Ps. 34:7.

Ke 1956, ẹma ẹdọhọ n̄kanam utom ke Ireland. Ẹma ẹdọhọ ami ye nditọete iban iba en̄wen ika obio Galway ikanam utom. Mma n̄ka ndikwọrọ ikọ nnọ oku Catholic akpa usen oro ikọwọrọde an̄wautom. Ikebịghike, owo bodisi ama edimụm mi ye nsan̄a mi aka itieutom mme bodisi. Owo bodisi emi ama obụp nnyịn enyịn̄ ye ebiet oro idụn̄de, ke ima iketịn̄ inọ enye, enye ama efehe inikiet inikiet aka ndikot owo ke urụk ukopikọ. Ima ikop enye ọdọhọde ete, “‘Father,’ mmọfiọk ebiet oro mmọ ẹdụn̄de.” Oku ufọkabasi oro ọkọdọn̄ enye edimụm nnyịn! Ẹma ẹdọhọ ete enyene-ebiet oro ikodụn̄de ebịn nnyịn osion̄o ke ufọk esie, ntre n̄kọk itieutom ẹma ẹdọhọ ikpọn̄ n̄kann̄kụk oro. Okposụkedi emi ikesịmde itiembehe tren ke idiọk ini, tren ikadahake; ete kiet ama ebet man okụt ete ke imodụk tren oro. Nnyịn ikodu ke Galway n̄kpasịp urua ita kpọt!

Ẹkedọhọ nnyịn ika Limerick, emi osụk edide obio mbon Catholic. Mbon ntịme ẹma ẹsifiori n̄kpo ẹtiene nnyịn kpukpru ini. Ndịk ikesiyakke ediwak owo ẹyak nnyịn iwaha enyịnusụn̄ mmọ. Ibịghike ẹkemia eyenete nnyịn kiet ke ekpri obio Cloonlara. Ntre, ima ikop inemesịt ke ini ikosobode Christopher oro n̄ketịn̄de mban̄a ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ. Enye ama ọdọhọ ifiak idibọrọ mbụme Bible oro enye ekenyenede. Ke ini ikafiakde ika ufọk Christopher, oku kiet ama edidọhọ enye ebịn nnyịn osion̄o ke ufọk esie. Enye ikenyịmeke, edi akakam ọdọhọ oku oro ete: “Ami n̄kokot nditọ iban emi ufọk, mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹkọn̄ usụn̄ mbemiso ẹdụkde ẹdi. N̄kokotke fi, afo ukunyụn̄ ukọn̄ke usụn̄ mbemiso odụkde.” Oku oro ama ayat esịt ọn̄wọn̄ọde iso ọnyọn̄.

Nnyịn ikọfiọkke ke oku oro akasan̄a ye ediwak n̄kparawa, mmọ ẹkeda ke an̄wa ẹbet enye. Ntak edi oro Christopher ekedide anam-anam eyep an̄wa nte n̄ketịn̄de ke ntọn̄ọ. Ntre, enye ama anam nnyịn itie ye enye tutu mbon ntịme oro ẹnyọn̄ọ. Ẹma ẹdibịn Christopher ye ubon esie ke ebiet oro, ntre nditọ mbon ẹma ẹdaha ẹkedụn̄ọ ke England.

Ẹkot Mi ke Gilead

Ke 1958, ẹma ẹkot mi ndidụk ọyọhọ otu 33 ke Ufọkn̄wed Gilead, kpa ini emi ke n̄kosụk ntịm idem ndikodụk Mbono Uduak Abasi eke Ofụri Ererimbot oro ẹkenịmde ke New York. Ke mbono oro ama akasuana, mma n̄kanam utom ke Collingwood ke Ontario ke Canada, tutu Ufọkn̄wed Gilead ọtọn̄ọ ke 1959. Mma nsobo ye Eric Connell ke itiembono oro. Enye ọkọbọ akpanikọ ke 1957 onyụn̄ ọtọn̄ọ utom usiakusụn̄ ke 1958. Ke mbono oro ama akasuana, enye ama esiwet mi leta kpukpru usen ke ofụri ini oro n̄kodude ke Canada ye ini oro n̄kodude ke Ufọkn̄wed Gilead. Mma n̄kere m̀mê nso ke nnyịn idinam mma n̄kụre ukpep.

Ufọkn̄wed Gilead oro ekedi ata akpan edinam ke uwem mi. Ami, adiahaeka mi ye ebe esie ikodụk ufọkn̄wed Gilead ini kiet. Ẹma ẹnọ adiahaeka mi ye ebe esie ẹka Portugal. Idem ama enen̄ede akpa mi ke ini ẹkenọde mi mfiak nnyọn̄ Ireland. N̄kakam n̄kere ke ndidu ebiet kiet ye eyeneka mi, edi idotenyịn mi ama akpa mfụhọ. Mma mbụp kiet ke otu mme andikpep oro m̀mê enyene se nduede. Enye ama ọbọrọ mi ete: “Ih ih, Afo ye Eileen Mahoney nsan̄a fo ẹma ẹnyịme ke iyaka ebiet ekededi ke ererimbot,” ndien Ireland edi kiet ke otu ebiet oro.

Ndifiak Nnyọn̄ Ireland

Mma mfiak nnyọn̄ Ireland ke August 1959 n̄kabuana ye esop Dun Laoghaire. Eric ama ọnyọn̄ England ke ukem ini emi, ndien esịt ama enen̄ede enem enye koro ebiet oro n̄kodude ama enen̄ede ekpere esie. Enye n̄ko okoyom ndinam utom isụn̄utom. Enye ama ekere ke ọkpọfọn imọ idinam utom usiakusụn̄ ke Ireland  sia ẹkesụk ẹnọde mme isụn̄utom ẹkenam utom do ini oro. Enye ama ọwọrọ edidụn̄ ke Dun Laoghaire, ndien ima idọ ndọ ke 1961.

Ke ọfiọn̄ itiokiet ẹma ẹkebe, Eric ama enyene ata idiọk unọmọ ubomisọn̄. Ibuot esie ama obomo, ndien mbiausọbọ ẹkekere ke enye ididụhe uwem. Ke enye ama akana urua ita ke ufọkibọk, mma mmen enye nnyọn̄ ufọk n̄kọsọbọ enye ke idem mi. Etisịm ọfiọn̄ ition, idem esie ama ọsọn̄. Mma n̄ka iso ke utom isụn̄utom nte ukeme mi ekedide.

Ke 1965, ẹma ẹdọhọ ikanam utom ye esop kiet ke Sligo, emi enyenede mme asuanetop itiaita. Ke isua ita ẹma ẹkebe, ẹma ẹdọhọ ikanam utom ye ekpri esop kiet ke Londonderry. Usen kiet, ima inyọn̄ ukwọrọikọ idikụt ke mbon afanikọn̄ ẹma ẹda waya ẹsịri usụn̄ emi isisan̄ade. Mfịna Northern Ireland ama ọtọn̄ọ. Mbon ntịme ẹma ẹfọp mme ubomisọn̄. Obio ama abahade iba, ndusụk owo ẹda ẹnọ mbon Protestant, mbon eken ẹda ẹnọ mbon Catholic. Ndito obio kiet n̄ka en̄wen ekedi edue ukot akpa itọn̄.

Ndika Iso N̄kwọrọ Ikọ ke Ini Mfịna Emi

Utom ukwọrọikọ ada nnyịn aka ediwak ebiet. Nnyịn ima ifiak ikụt ke mme angel Jehovah ke ẹkan nnyịn ẹkụk. Ke ini idude ke ebiet emi ntịme asiahade, imesisọp ifen̄e inyọn̄ọ, ekem ifiak idi ke ntịme oro ama okodobo. Usen kiet, ntịme ama asiaha ke mben ufọk nnyịn, mbubek ikan̄ ama oto ufọkurua unyam ndom mbakara edidoro ke window ufọk nnyịn. Nnyịn ikedehe idap ofụri okoneyo oro, ikekere ke ikan̄ ekeme ndibụbede ini kiet ekededi. Ke 1970, ima iwọrọ do ikodụn̄ ke Belfast; ima ikop ke ẹma ẹduọk bọmb ke ufọkurua oro, n̄ko ke ikan̄ oro ama ebe akata ufọk oro nnyịn ikodụn̄de.

Usen en̄wen, ke ini ikosụk idude ke an̄wautom, ima ikụt anyan esan̄ukwak eberede ke window owo, inyụn̄ isio enyịn ifep do. M̀mê imososio ikpat ifan̄ m̀mê isioho, esan̄ ukwak oro ama otop obomo. Mme owo ke n̄kann̄kụk oro ẹkekere ke nnyịn ikenịm bọmb oro. Eyenete an̄wan kiet emi odụn̄de do ama ọsọsọp emen nnyịn ọnyọn̄. Emi ama anam mbọhọidụn̄ esie ẹnịm ke idịghe nnyịn ikotop bọmb oro.

Ima ifiak ika Londonderry ke 1971 ndikese eyenete nnyịn an̄wan do. Ke ini ikasiande enye usụn̄ oro ikasan̄ade idi ye itie unam ndụn̄ọde oro ikebede, enye ama obụp nnyịn m̀mê owo ndomokiet ikodụhe ke itie unam ndụn̄ọde oro. Ke ini ikọdọhọde enye ke ima ikụt mme owo, edi ke mmọ ikanamke nnyịn n̄kpọ ndomokiet, idem ama enen̄ede akpa enye, koro ibịghike ẹkebọ abiausọbọ ye owo bodisi ubomisọn̄ do ẹfọp.

Ima iwọrọ ika Cork ke 1972. Ekem ikọkwọrọ ikọ ke Nass ye ke Arklow. Ke akpatre, ẹma ẹdọhọ ikanam utom ke Castlebar ke 1987, ndien do ke isụk idu tutu mfịn. Nnyịn ima inyene akwa ifet nditiene mbọp Ufọkmbono Obio Ubọn̄. Idem ama enen̄ede ọdiọk ebe mi ke 1999, edi Jehovah ama an̄wam mi, nditọete oro ikodude esop kiet ẹnyụn̄ ẹsịn un̄wam ẹnọ nnyịn. Emi ama anam n̄keme ndiyọ se iketịbede nnyụn̄ nse mban̄a enye tutu idemesie ọsọn̄.

Ami ye ebe mi imaka Ufọkn̄wed Utom Usiakusụn̄ ikaba. Enye ke ededi ebiowo ke esop. Ata idiọk ewan̄kọ anam mi; ẹma ẹsiak mi idem ẹkpụhọ ekikoi ye edọn̄ mbiba. Kpa ye oro ẹkekọbọde mi ata idiọk idiọk ke ntak ido ukpono mi, n̄konyụn̄ ndude ke ini emi ndutịme okodude ke ukara ye ke obio, n̄kpọ kiet emi afịnade mi akan edi emi ẹdọhọde ntre ndiwat moto. Emi ama enen̄ede afịna mi sia n̄kekemeke aba ndisika n̄kpọ ini ekededi oro n̄koyomde ndika. Nditọete ke esop nnyịn ẹnen̄ede ẹn̄wam nnyịn. Nsikama esan̄ nsan̄a idahaemi. Mma nyom ndika usụn̄ oyom, n̄wat enan̄ukwak ukot ita oro ẹsịnde batri.

Ami ye ebe mi imanam utom akpan asiakusụn̄ ibe isua 100, inyụn̄ idu mi ke Ireland isua 98 ke otu isua 100 emi. Nnyịn ikereke-kere iban̄a editre utom emi. Idịghe nte idori enyịn ke Abasi ayanyan̄a nnyịn ke utịbe utịbe usụn̄, edi imenịm ke mme okopodudu angel esie ke ‘ẹna ẹkan’ mmọ eke ẹbakde enye ẹnyụn̄ ẹnamde akpanikọ ẹnọ enye.