Nyene Ido nte Asan̄autom Abasi

“Ẹdi mme andikpebe Abasi.”—EPH. 5:1.

1, 2. (a) Ntak emi ọfọnde ndinyene ido? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

SUE FOX, emi edide ewet n̄wed ọdọhọ ke akpana “isiye edu kpukpru ini.” Mbon emi ẹyede edu m̀mê, ẹnyenede ido, isisọpke inyene mfịna. Edi mbon emi ẹdiọkde edu ẹsiwak ndinyene ntuaha ye owo, ẹyat owo esịt, ẹnyụn̄ ẹnam owo ofụhọ.

² Mbon oro ẹnyenede ido ẹyọyọhọ esop Abasi. Kpa ye oro, osụk oyoyom ikpeme mbak ndiọi edu ererimbot emi ẹdibe nnyịn. Ẹyak ise nte ndiye edu nte Bible etemede mîdiyakke ibiet ererimbot emi, ye nte oro ekemede ndinam mme owo ẹdituak ibuot ẹnọ Jehovah. Man inen̄ede ifiọk se ndinyene ido ọwọrọde, ẹyak ise nte Jehovah Abasi ye Eyen esie ẹsinamde n̄kpọ.

 Jehovah ye Eyen Esie Ẹnyene Ido

3. Didie ke Jehovah Abasi enịm uwụtn̄kpọ ke ndiye edu?

³ Idụhe eke enyenede ido nte Jehovah Abasi. Kpa ye oro enye edide Andikara ofụri ekondo, enye esinam n̄kpọ ukpono ukpono ye owo onyụn̄ ọfọn ido. Ke ini Jehovah ekenemede nneme ye Abraham ye Moses, enye ama etịn̄ ikọ Hebrew oro ẹsiwakde ndikabade nte “mbọk.” (Gen. 13:14; Ex. 4:6, NW ) Ke ini mme asan̄autom Jehovah ẹduede enye, enye esitua mmọ ‘mbọm, ọfọn ido, isọpke iyatesịt, edi awak mfọn ye akpanikọ.’ (Ps. 86:15) Enye itiehe nte ndusụk owo emi ẹsisọpde ẹyat esịt ke ini owo mînamke se mmọ ẹyomde.

4. Didie ke ikpekpebe Jehovah ke ini owo etịn̄de ikọ ọnọ nnyịn?

⁴ Usụn̄ oro Abasi esikpan̄de utọn̄ ọnọ owo owụt n̄ko ke enye eye edu. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini Abraham okobụpde enye mbụme aban̄a mbon Sodom, Jehovah ama enyene ime ọbọrọ mbụme esie kiet kiet. (Gen. 18:23-33) Enye ikekereke ke Abraham abiat ini imọ akaha. Jehovah esikop akam ikọt esie ye eseme mme anamidiọk oro ẹkabarede esịt. (Kot Psalm 51:11, 17.) Ndi nnyịn ikpekpebeke Jehovah ke ndisikpan̄ utọn̄ ke ini owo etịn̄de ikọ ọnọ nnyịn?

5. Didie ke ndikpebe eti ido Jesus ekeme nditụk itie ebuana nnyịn ye mme owo?

⁵ Kiet ke otu n̄kpọ oro Jesus Christ ekekpepde oto Ete esie ekedi eti ido. Okposụkedi emi utom ukwọrọikọ ekesidiade enye ini onyụn̄ anamde enye okop mba, enye okosụk ọfọfọn ido onyụn̄ eme ime. Jesus ama esima ndin̄wam mme ọdọn̄ọ akpamfia, mme nnan, ye mbon eken oro ẹkedude ke unana. Enye ikesibịnke mmọ okposụkedi emi mmọ mîkesisianke enye ke mmimọ ke idi. Enye ama esitre se enye akanamde ke ubọk man an̄wam mmọ. Jesus ama enen̄ede ekere aban̄a mbon oro ẹkebuọtde idem ke enye. (Mark 5:30-34; Luke 18:35-41) Akpana nnyịn n̄ko isin̄wam inyụn̄ ifọn ido ye mme owo nte Jesus akanamde. Edieke inamde oro, mbonubon nnyịn, mme mbọhọidụn̄, ye mbon en̄wen ẹyekụt. Ke adianade do, utọ uwem oro ọnọ Jehovah ubọn̄ onyụn̄ ọnọ nnyịn idatesịt.

6. Nso uwụtn̄kpọ ke Jesus ekenịm ke nte ẹkpetiede ufan ufan ye mme owo?

⁶ Jesus ama esikpono mme owo ke ndikot mmọ ke enyịn̄. Ndi mme adaiso ido ukpono mme Jew ẹma ẹsikpono mme owo ntem? Ke m̀mọ̀n̄! Mmọ ẹkeda mbon oro mîkọfiọkke Ibet nte “mbukpo owo.” (John 7:49, Edisana Ŋwed Abasi Ibom) Edi Jesus iketiehe ntre. Jesus ama okot Martha, Mary, Zacchaeus ye ediwak mbon eken ke enyịn̄. (Luke 10:41, 42; 19:5) Mme asan̄autom Jehovah ẹsidomo nditie ufan ufan ye mme owo kpa ye oro mmọ ẹtọde nsio nsio idụt. * Mmọ isiyakke idaha owo anam mmọ ẹtre ndikpono kiet eken ye mbon en̄wen.—Kot James 2:1-4.

7. Didie ke mme edumbet Bible ẹnam ifiọk nte ikpọnọde kpukpru owo ukpono?

⁷ Nte Abasi ye Eyen esie ẹfọnde ido ye mme owo oro ẹtode nsio nsio idụt ye ekpụk owụt ke mmọ ẹkpono mme owo emi, ndien emi esinam mbon emi ẹnyenede eti esịt ẹdi ẹdikpono Abasi. Imọfiọk ke eti ido onyụn̄ etie nte Ikọ Efịk emi ẹsidọhọde “kwa idụt kwa usem.” Mmọdo, ndinyene ido iwọrọke ndinam kpukpru se mme owo ẹbatde nte eti ido. Utu ke oro, akpana iyak Bible eteme nnyịn nte ikpokponode kpukpru owo. Ẹyak ineme nte edinyene ido ekemede ndin̄wam ke utom ukwọrọikọ nnyịn.

 Sikọm Owo Nyụn̄ Da Esisịt Neme Nneme

8, 9. (a) Nso utọ owo ke ẹkpedọhọ ke iyehe ido? (b) Ntak emi ikpanamde se Jesus etịn̄de ke Matthew 5:47?

⁸ Itọk itọk uwem emi esinam owo ebe owo ikọmke. Imọfiọk ke ukemeke ndikọm kpukpru owo emi okụtde ke usụn̄. Edi edi ido ndisikọm owo. Ndi emesikọm owo? Mîdịghe, ndi esinyụn̄ ebe owo ntre nte udiọn̄edịm? Owo ekeme nditie ntre ekpep ata idiọk uwem, edi ifiọkke.

⁹ Jesus ọkọdọhọ ete: “Edieke mbufo ẹkọmde nditọete mbufo kpọt, nso n̄wọrọnda n̄kpọ ke mbufo ẹnam? Nte mbon idụt inamke kpasụk ntre?” (Matt. 5:47) Kop se ataifiọk kiet emi ekerede Donald Weiss eketịn̄de aban̄a emi; enye ọkọdọhọ ete: “Mme owo isimaha owo anam nte imọ ikwe mmimọ. Idụhe se editịn̄de yak mmọ ẹnyịme ke ukûkoho-koi ube mmimọ. N̄kukụre se akpanamde edi ndisikọm owo nnyụn̄ nneme nneme ye mmọ ọkpọkọm minit ifan̄.” Imekeme ndinyene nti utịp edieke inyenede ido inyụn̄ itiede ufan ufan, utu ke nditie ndebe ndebe, m̀mê ndinam n̄kpọ n̄kwe owo n̄kwe owo.

10. Didie ke ndinyene ido ekeme ndin̄wam ke utom ukwọrọikọ nnyịn? (Se ekebe oro  “Tọn̄ọ ye Inua Imam.”)

¹⁰ Da Tom ye Carol emi ẹdụn̄de ke North America ke uwụtn̄kpọ? Tom edi ebe Carol. Mmọ ẹsima ndineme nti nneme ye mme mbọhọidụn̄ mmọ, ẹnyụn̄ ẹda oro nte usụn̄ kiet ndikwọrọ ikọ nnọ mmọ. Mmọ ẹsisan̄a didie ẹnam emi? Tom ọdọhọ ete: “Nte James 3:18 ọdọhọde, imesidomo nditie ufan ufan nnyụn̄ ndu ke emem ye mme owo. Ke ini ikụtde mme owo ke etehe mmọ m̀mê ke efak, imesika ikọkọm mmọ ufan ufan. Imesineme iban̄a se mmọ ẹmade—ibụp m̀mê idem nditọ mmọ etie didie, ibụp iban̄a ebua mmọ n̄ko, ufọk mmọ, ye nte utom etiede. Nte ini akade, mmọ ẹsida nnyịn nte mme ufan.” Carol an̄wan esie ọdọhọ n̄ko ete: “Imesisiak enyịn̄ nnyịn inọ mmọ ye ebiet emi idụn̄de ke ini ifiakde ikọkọm mmọ inyụn̄ ibụp eke mmọ. Imesinam mmọ ẹfiọk ke idi Mme Ntiense, inyụn̄ inam nneme nnyịn edi ibio ibio. Nte ini  akade, imesikwọrọ ikọ inọ mmọ.” Ediwak mbọhọidụn̄ mmọ ẹdida mmọ nte ata ufan. Ediwak ẹsibọ mme n̄wed nnyịn, ndien ndusụk ẹnen̄ede ẹma ndikpep Bible.

Nyene Ido ke Ebiet Emi Mme Owo Ẹsọn̄de Ido

11, 12. Ntak emi ikpeben̄ede idem ndibọ usọn̄enyịn ke an̄wautom, ndien didie ke ikpanam n̄kpọ?

¹¹ Mme owo ẹsisọn̄ ido ye nnyịn ndusụk ini ke an̄wautom. Imọfiọk ke mme owo ẹyenam nnyịn ntem sia Jesus ọkọdọhọ mbet esie ete: “Edieke mmọ ẹkekọbọde mi, mmọ ẹyekọbọ mbufo n̄ko.” (John 15:20) Edi ufọn ndisio mmọ usiene idụhe. Didie ke ikpanam n̄kpọ? Apostle Peter ekewet ete: “Ẹnam Christ asana ke esịt mbufo nte Ọbọn̄, ẹdu ke mben̄eidem kpukpru ini ndiwụt owo ekededi eke oyomde ntak idotenyịn emi mbufo ẹnyenede, edi ẹnam ntre ke ifụre ifụre ido ye ntotụn̄ọ ukpono.” (1 Pet. 3:15) Edieke inyenede ido, ibọrọde mme owo ikọ ukpono ukpono, emi ekeme ndinam mbon emi ẹsisọn̄ọde nnyịn enyịn ẹtọn̄ọ ndikop etop Obio Ubọn̄.—Titus 2:7, 8.

¹² Ndi ikpọfọnke inam n̄kpọ ye mbon emi ẹsọn̄ọde nnyịn enyịn ke usụn̄ emi enemde Abasi esịt? Ọkpọfọn. Paul ọkọdọhọ ete: “Ẹyak ikọ mbufo enyene inem kpukpru ini, nte n̄kpọ eke ẹsịnde inụn̄, man mbufo ẹfiọk nte ẹkpenọde owo kiet kiet ibọrọ.” (Col. 4:6) Edieke isitịn̄de ikọ ukpono ukpono inyụn̄ inyenede ido ke ufọk, ke ufọkn̄wed, ke itieutom, ke esop, ye ke mbọhọ, oro ọwọrọ ke idisọn̄ke nnyịn ndinam n̄kpọ nte mme Christian ke ini ẹsakde m̀mê ẹsọn̄ọde nnyịn enyịn.—Kot Rome 12:17-21.

13. Tịn̄ nte edinyene ido ekemede ndinam andibiọn̄ọ okpụhọde ido.

¹³ Ndinyene ido ke ini ẹsọn̄de ido ye nnyịn esinyene ufọn. Ke Japan, enyeneufọk ye esenowo esie ẹma ẹsuene eyenete nnyịn ke an̄wautom. Eyenete emi ama adaha ọkpọn̄ mmọ ata ukpono ukpono. Enye ama okụt ke esenowo emi okosụk esese imọ nte ikwọrọde ikọ inọ mbon en̄wen ke n̄kann̄kụk oro. Ke ini eyenete emi akafiakde ebịne enye, enye ama ekpe eyenete emi ubọk ete: “Mbọk kûyat esịt. Mmokụt ke okposụkedi emi ikọsọn̄ọde fi enyịn, ke okosụk asasak. Nyom nditie nte afo.” Ibịghike eka esie  akakpa, ndien ẹma ẹnyụn̄ ẹsio enye ke utom, ntre enye ekekere ke imọ idikopke aba inemesịt tutu amama. Edi Ntiense oro ama ọdọhọ ke iyama ndikpep enye Bible, ntre enye ama enyịme. Ikebịghike, enye ekesikpep n̄kpọ ikaba ke urua.

Mfọnn̄kan Ebiet Oro Ikemede Ndikpep Ido

14, 15. Didie ke mme asan̄autom Jehovah ke eyo Bible ẹkenọ nditọ ukpep?

¹⁴ Mme ete ye eka oro ẹkebakde Abasi ke eyo Bible ẹma ẹkụt ẹte ke imekpep nditọ mmimọ ido ke ufọk. Kot Genesis 22:7 man okụt nte Abraham ye Isaac eyen esie ẹkesikotde kiet eken. Joseph okonyụn̄ anam n̄kpọ nte eyen owo. Ke ini enye okodude ke ufọk-n̄kpọkọbi, enye ama esifọn ido ye mbon n̄kpọkọbi eken. (Gen. 40:8, 14) Nte enye eketịn̄de ikọ ye Pharaoh n̄ko owụt ke ẹma ẹkpep enye nte ẹkpetịn̄de ikọ ye akwa owo ukara.—Gen. 41:16, 33, 34.

¹⁵ Kiet ke otu Ibet Duop oro ẹkenọde nditọ Israel ọkọdọhọ ete: “Kpono usọ ye uka; kpan̄ usen fo ekpebịghi ke isọn̄ emi Jehovah Abasi fo ọnọde fi.” (Ex. 20:12) Usụn̄ kiet emi nditọ ẹkewụtde ke imokpono ete ye eka mmimọ ekedi ndinyene ido ke ufọk. Adiaha Jephthah ama enen̄ede owụt ke imokpono ete esie ke ndibere ye enye ke un̄wọn̄ọ oro ete akanamde kpa ye oro ọkọwọrọde ke enye ididọhọ ebe, idinyụn̄ inyeneke eyen tutu amama.—Judg. 11:35-40.

16-18. (a) Didie ke mme ete ye eka ẹkpekpep nditọ ido? (b) Nso idi ndusụk ufọn edikpep nditọ ido?

¹⁶ Ndikpep nditọ nnyịn ido enen̄ede edi akpan n̄kpọ. Se idin̄wamde nditọwọn̄ ẹnyene ido ke ẹma ẹkekponi edi mmọ nditọn̄ọ idahaemi n̄kpep nte ẹkpekọmde owo ukpono ukpono, nte ẹkpesibọrọde ikot ke urụk ukopikọ, ye nte ẹkpediade udia ye owo. Akpana ẹnam mmọ ẹfiọk ntak emi mmọ ẹkpedahade ẹda ẹnọ akwa owo itie, ẹfọn ido ye akwa owo ye owo udọn̄ọ, ẹnyụn̄ ẹn̄wam owo emi obiomde akamba mbiomo. Okponyụn̄ ana ẹnam mmọ ẹfiọk ke akpana isikpe owo ubọk ke ini iduede owo, ikọm owo ke ini owo anamde n̄kpọ ọnọ nnyịn isinyụn̄ ibọrọ owo ekọm, isidọhọ mbọk, ih ih, ye nti ikọ ntre.

¹⁷ Isọn̄ke ndikpep nditọwọn̄ ido. Mfọnn̄kan usụn̄ oro ẹkemede ndinam emi edi ndinịm eti uwụtn̄kpọ nnọ mmọ. Eyenete nnyịn emi ekerede Kurt, emi edide isua 25, etịn̄ se ikekpepde imọ ye nditọeka imọ ita eken ido, ete: “Ima isikụt nte Mama ye Papa ẹtịn̄de ikọ ukpono ukpono ye kiet eken ye nte mmọ ẹsinyụn̄ ẹmede ime ẹnyụn̄ ẹmade mme owo. Mbemiso mbono esop ọtọn̄ọde  ye ke ama akasuana, Papa ama esisan̄a ye ami ọkọkọm nditọete oro ẹma ẹkedụk idem n̄kani owo. Mma nsikop nte enye ọkọmde mmọ nnyụn̄ n̄kụt ke enye okpono mmọ. Nte ini akakade, edu esie emi ama ebe mi. Mma ntọn̄ọ ndidu uwem ntre. Ndinyene ido idịghe n̄kpọ emi owo ọkpọdọhọde yak inyụn̄ inam, edi ekpenyene ndidi edu owo.”

¹⁸ Didie ke nditọ oro mme ete ye eka ẹkpepde ido ẹdidu uwem? Utọ nditọ emi ẹyekeme ndinyene ufan ẹnyụn̄ ẹdiọn̄ọ ndidu ke emem ye mme owo. Mmọ ẹyediọn̄ọ nte ẹkpedude uwem ye eteutom ye mbon itieutom mmọ. Akan oro, nditọ oro ẹnyenede ido ẹnyụn̄ ẹdude eti uwem ẹsidi n̄kpọ idatesịt ẹnọ mme ete ye eka.—Kot Mme N̄ke 23:24, 25.

Eti Ido Anam Ikpụhọde ye Mbon Ererimbot

19, 20. Ntak emi ikpebierede ndikpebe eti Abasi nnyịn ye Eyen esie?

¹⁹ Paul ekewet ete: “Ẹdi mme andikpebe Abasi, nte ndima nditọ.” (Eph. 5:1) Ndikpebe Jehovah Abasi ye Eyen esie ọwọrọ ndinam item Bible, utọ nte enye oro inemede ke ibuotikọ emi. Edieke inamde oro, nnyịn ididụhe uwem nte mbon mbubịk oro ẹsiwakde ndifọn ido ye ikpọ owo kpọt man ẹbat mmọ nte nti owo, m̀mê man ẹnọ mmọ n̄kpọ.—Jude 16.

²⁰ Satan enen̄ede esịn ibuot esịn itọn̄ ke mme akpatre usen idiọk ukara esie emi man abiat kpukpru nti edu oro Jehovah ọkọtọn̄ọde. Edi enye idikemeke ndinam ata mme Christian ẹtre ndidu eti uwem. Kpukpru nnyịn ikpakam ibiere nditiene uwụtn̄kpọ eti Abasi nnyịn ye Eyen esie. Edieke inamde oro, nte isitịn̄de ikọ inyụn̄ inamde n̄kpọ eyenen̄ede okpụhọde ye eke mbon oro mînyeneke ido. Oro ayada itoro ọsọk Jehovah Abasi nnyịn, kpa Abasi emi enyenede ido, onyụn̄ anam mbon oro ẹnyenede esịt akpanikọ ẹdituak ibuot ẹnọ enye.

[Ikọ Idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

• Nso ke Jehovah ye Eyen esie ẹkpep nnyịn ẹban̄a edinyene ido?

• Ntak emi edikọm owo ufan ufan owụtde ke imenyene ido?

• Didie ke ndinyene ido ekeme ndin̄wam ke utom ukwọrọikọ nnyịn?

• Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndikpep nditọ mmọ ido?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ekebe ke page 27]

 Tọn̄ọ ye Inua Imam

Ediwak owo isimaha nditọn̄ọ nneme ye owo emi mmọ mîdiọn̄ọke. Edi ima Abasi ye mbọhọidụn̄ anam Mme Ntiense Jehovah ẹsịn ukeme ẹkpep nte ẹkpenyenede nneme man ẹkeme ndikpep mme owo akpanikọ Bible. Nso ikeme ndin̄wam fi anam n̄kọri ke afan̄ emi?

Akpan item oro ekemede ndin̄wam fi odu ke Philippi 2:4, emi ọdọhọde ete: “Ẹkûse ẹban̄a ọkpọkpọ mbubehe mbufo kpọt, edi ẹse ẹban̄a mbubehe mbon en̄wen n̄ko.” Da ikọ emi ntem: Edieke akanam mûsoboke owo, ọwọrọ ke owo oro idiọn̄ọke fi. Nso ke akpanam man enye okûkere ke edi idiọkowo? Tuak inua imam nyụn̄ kọm enye nte ufan. Edi ikụreke ke oro.

Fiọk ete ke se oyomde ndineme idịghe se enye ekerede idahaoro sia mîdịghe enye okokot fi. Edieke mûkereke uban̄a se enye ekerede, edi oyom enye etiene esịn uyo ke nneme fo, ekeme ndidi ediduọn̄ọ inụn̄ ke nsia ebiọn̄. Mmọdo, edieke ekemede ndiyom usụn̄ mfiọk se enye ekerede, da oro tọn̄ọ nneme ye enye. Se Jesus akanamde edi oro ke ini enye okosobode n̄wan Samaria ke obube mmọn̄. (John 4:7-26) Ekikere n̄wan oro ekesịne ke mmọn̄ oro enye okoyomde ndikoi. Jesus ama ada oro ọtọn̄ọ nneme emi akadade esịm ata edinem ikọ Abasi.

[Mme ndise ke page 26]

Edieke itiede ufan ufan, oro ekeme ndinam ikeme ndinọ eti ikọ ntiense

[Ndise ke page 28]

Idụhe ini emi mîfọnke ndinyene ido