Se Idin̄wamde Mme Uyen Ẹti Andibot

ENYENE-ỌNIỌN̄ edidem Solomon ekewet ke n̄kpọ nte isua 3,000 emi ẹkebede ete: “Ti Andibot fi ke ini afo edide akparawa.” (Eccl. 12:1) Ẹfiak ẹnọ mme uyen emi ẹtuakde ibuot ẹnọ Jehovah mfịn se idin̄wamde mmọ ẹnam emi. Oro edi, n̄wed Mme Mbụme N̄kparawa Owo Ẹbụpde—Mme Ibọrọ Ẹnyenede Ufọn, ọyọhọ Eboho 2, oro ẹkesiode ke Mbono District “Ndausụn̄ Spirit Abasi” eke Mme Ntiense Jehovah, emi ẹkenịmde tọn̄ọ ke May 2008 ẹsịm January 2009 ke ofụri ererimbot.

Ama ọkọkụbọde n̄wed oro, ata akpa n̄kpọ oro edikụtde edidi leta oro Otu Ukara ẹwetde mme uyen. Mmọ ẹdọhọ ke leta oro ete: “Imenen̄ede iben̄e Abasi ite anam n̄wed emi an̄wam mbufo ẹsọn̄ọ ẹda ẹyọ kpukpru nsịn̄ede ye idomo oro mme uyen ẹsobode mfịn, onyụn̄ an̄wam mbufo ẹfiọk nte ẹkpenamde ubiere oro ekemde ye uduak Abasi.”

Mme ete ye eka ẹsiyom ndikama nditọ mmọ “ke ntụnọ ye ke usụn̄ ukere n̄kpọ Jehovah.” (Eph. 6:4) Edi ediwak uyen isifiọkke se mmọ ẹkpenamde, ẹsinyụn̄ ẹnen̄ede ẹyom un̄wam. Edieke enyenede uyen, nso ke akpanam man enye enen̄ede ọbọ ufọn n̄wed emi? Yak inọ ekikere ifan̄ ise.

▪ Bọ okwommọ nyụn̄ tịm kpep enye man enen̄ede ọfiọk se isịnede. Emi ọwọrọ ke inaha okokot kpọt, kpekpep. Nen̄ede se nte ẹwetde n̄wed emi. Utu ke ndidọhọ mme uyen ke ifọnke ndinam emi m̀mê oko, n̄wed oro akam odomo ndinọ “ukeme ufiọk n̄kpọ” mmọ ukpep. (Heb. 5:14) Enye n̄ko owụt nte mmọ ẹkemede ndisọn̄ọ nda nnam se ifọnde. Ke uwụtn̄kpọ, ke adianade ye ndidọhọ uyen ọdọhọ ke imọ iditieneke ubọkn̄ka inam se mîfọnke, Ibuot 15 (“How Can I Resist Peer Pressure?” “Didie ke N̄keme Ndifep Nditie nte Ubọkn̄ka?”) owụt n̄ko nte uyen akpadade mme edumbet Bible ọkọk mfịna, ye se enye ekpetịn̄de ke ini ẹbụpde enye mbụme, man enye ọfiọk nte “[ọkpọnọde] owo kiet kiet ibọrọ.”—Col. 4:6.

▪ Kûbe ebiet oro ẹbụpde mbụme, ẹnyụn̄ ẹnịmde ufan̄ oro ẹkpewetde ibọrọ. Kpa ye oro  ẹbụpde mme uyen mbụme emi, domo ndiwet nte ọkpọbọrọde ekpedi ekedi uyen. * Ke uwụtn̄kpọ, ke ini esịmde mbụme iba oro ẹbụpde ẹban̄a uwọrọ an̄wa ke page 16, domo nditi nte eketiede fi ke idem ke ini akadade nte eyen fo. Emekeme ndiwet se ekpekewetde ini oro. Ndien emekeme ndibụp idemfo ete: ‘Ndi se n̄kposụk nnamde edi oro mfịn? Nso ifiọk ke nnyene toto ke ini oro, ndien didie ke n̄keme ndida emi n̄n̄wam eyen mi edifọn edifọn?’

▪ Kûyom ndifiọk kpukpru n̄kpọ uban̄a eyen fo. Ẹbụp mme mbụme ke n̄wed emi man eyen fo ekpewet ibọrọ esie, m̀mê ekere se enye akpanamde. Se ikpebehede fi ekpedi ndidomo mfiọk se isịnede enye ke esịt, idịghe ndise se enye ewetde ke n̄wed esie. Ikpehe oro ẹkotde “A Note to Parents,” (“Se Mme Ete ye Eka Ẹkpenamde”) ke page 3 ọdọhọ ete: “Man nditọ mbufo ẹkeme ndiwet ata ata se mmọ ẹkpenamde, kûse se mmọ ẹwetde. Nte ini akade, mmọ ẹkam ẹkeme ndidi ndineme mban̄a se mmọ ẹkewetde ye afo.”

Ata Eti N̄wed Oro Ẹkpedade Ẹnịm Ukpepn̄kpọ Ubon

N̄kparawa Owo Ẹbụp, ọyọhọ Eboho 2, edi ata eti n̄wed oro ẹkpedade ẹnịm Utuakibuot Ubon. Edi sia enye mîdịghe mbụme ye ibọrọ, didie ke akpada enye enịm ukpepn̄kpọ ubon? Usụn̄ kiet edi ndinen̄ede mfiọk nte ẹwetde n̄wed emi nnyụn̄ nnam enye ekekem ye mfịna nditọ fo.

Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk ubon ẹsima ndinanam n̄wụt ke ini ẹnemede se idude ke “Peer-Pressure Planner” (“Se Nditọ Ẹkpenamde ke Ini Ubọkn̄ka Ẹyomde Mmọ Ẹnam Se Mîfọnke”) ke page 132 ye 133. Akpa mbụme ke mme page emi ekeme ndinam eyen fo eti mfịna oro enye esiwakde ndisobo. Ọyọhọ mbụme iba ekeme ndinam enye eti ini ye ebiet emi enye esiwakde ndisobo mfịna emi. Ke ẹma ẹkeneme se ikemede nditịbe edieke enye anamde mîdịghe esịnde ndinam se ubọkn̄ka esie ẹdọhọde, n̄wed emi owụt n̄kpọ ita oro eyenọwọn̄ akpanamde edieke ubọkn̄ka ẹdọhọde enye anam se mîfọnke. N̄wam eyen fo ọfiọk nsio nsio usụn̄ oro enye ekemede ndinam emi, onyụn̄ ewet mme n̄kpọ emi enye amade, emi enye edinyụn̄ ekemede nditịn̄ uko uko.—Ps. 119:46.

Anam Owo Ekeme Ndinyene Nneme

N̄wed emi esịn udọn̄ ọnọ mme uyen ndisinyene nneme ye mme ete ye eka mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, ekebe oro “How Can I Talk to Dad or Mom About Sex?” (“Ntọtọn̄ọ Didie Nneme Aban̄ade Idan̄ ye Ete m̀mê Eka Mi?”) ke page 63-64 ye “Talk to Your Parents!” (“Neme ye Ete ye Eka Fo nte Akpamade Mmọ Ẹnam N̄kpọ ye Afo”) ke page 189, owụt nte nditọ  ẹkpenemede se isinen̄erede ifịna mmọ ke ufọk ẹnọ mme ete ye eka mmọ. Eyenan̄wan isua 13 ekewet ete: “N̄wed emi anam n̄keme ndisitịn̄ se isịnede mi ke esịt ọkọrọ ye mme n̄kpọ oro mma n̄kananam nnọ ete ye eka mi.”

N̄wed emi ọdọn̄ọ mme n̄kpọ en̄wen oro ẹkemede ndida nnyene nneme. Ke utịt ibuotikọ kiet kiet, oyokụt ekebe emi, “What Do You Think?” (“Afo Ekere Didie?”) Enye idịghe man ẹda ẹnam ndụn̄ọde kpọt, ẹmekeme ndida se isịnede do nnam ukpepn̄kpọ ubon. Ekebe oro ẹkotde “Action Plan!” (“Se Ndinamde”) odu n̄ko ke utịt utịt ibuotikọ kiet kiet. Ẹsịn ekebe emi man mme uyen ẹwet nsio nsio usụn̄ oro mmọ ẹdinamde se ẹkpepde ke ibuotikọ oro. Akpatre n̄kpọ ke ekebe emi ọdọhọ ete: “What I would like to ask my parent(s) about this subject is . . . ” (“Se ndibụpde ete ye eka mi mban̄a n̄kpọ emi edi . . . ”) Emi ekeme ndinam mme uyen ẹbịne ete ye eka ẹkebọ un̄wam.

Domo Ndifiọk Se Isịnede Mmọ ke Esịt

Mme ete ye eka ẹyom ndifiọk se isịnede nditọ ke esịt. N̄kparawa Owo Ẹbụp, ọyọhọ Eboho 2 ekeme ndin̄wam fi anam emi. Kop nte ete kiet akadade se idude ke n̄wed emi an̄wam eyen esie an̄wan etịn̄ se isịnede enye ke esịt.

Enye ọdọhọ ete: “Ami ye Rebekah eyen mi imenyene ebiet emi isimade ndika. Ndusụk ini, isasan̄a, mîdịghe, iwat ke enan̄ukwak, m̀mê ke ubomisọn̄. Enye esima ndinyene nneme ye ami ke ini ikade ebiet emi.

“Akpa n̄kpọ oro ikenemede ke n̄wed emi ekedi leta oro Otu Ukara ẹwetde ẹsịn ẹnọ mme uyen, ye ikpehe oro ọdọhọde, ‘A Note to Parents.’ (‘Se Mme Ete ye Eka Ẹkpenamde.’) N̄koyom enye ọfiọk ke enye ekeme ndiwet se enye amade-ma ndiwet ke n̄wed esie, ke ndisehe se enye ewetde, nte ẹdọhọde ke page 3.

“Mma nyak Rebekah emek mme ibuotikọ emi enye akpamade itie kiet ineme ye enye oro enye oyomde ibem iso ineme. Kiet ke otu akpa ibuotikọ emi enye ekemekde ekedi, ‘Should I Play Electronic Games?’ (‘Ndi N̄kpenyene Ndibre Mbre Kọmputa m̀mê Vidio?’) N̄kekereke-kere ke enye ọkpọdọhọ ineme utọ n̄kpọ oro! Edi enyene se ikanamde enye emek enye oro. Mme ufan esie ẹsibre ata ndiọi mbre kọmputa ye vidio. N̄kọfiọkke ke ẹsisio afai ẹnyụn̄ ẹkpe nditen̄ ntre ke mbre emi. Edi mma ndifiọk kpukpru emi ke ini ikesịmde ekebe oro, ’Action Plan!’ (‘Se Ndinamde’) ke page 251. Ekebe emi ama an̄wam Rebekah n̄ko ọfiọk se enye ekpetịn̄de edieke owo odomode ndinyịk enye ebre mbre emi.

“Idahaemi, Rebekah esikam etịn̄ ke idemesie se enye ekewetde ke n̄wed esie ọnọ mi. Ukpepn̄kpọ nnyịn esidi nneme nneme. Esidi enye ama okot ikpehe ekikere enye emi, ami n̄kot enye eken, edi eyen mi esikpere ndibọ mi kpukpru ikọ ntịn̄, etịn̄ n̄kpọ aban̄a mme ndise ye se isịnede ke mme ekebe. Emi esinọ mi ifet nditịn̄ nte ekesitiede mi ke idem ini n̄kadade nte enye, enye n̄ko onyụn̄ etịn̄ esie nte etiede enye ke idem. Esinenem enye nditịn̄ kpukpru n̄kpọ nnọ mi!”

Edieke edide ete m̀mê eka, anaedi esịt ama enen̄ede enem fi ini ẹkesiode n̄wed emi. Ini edi emi ndida enye nnam n̄kpọ edifọn edifọn. Otu Ukara ẹnịm ke n̄wed emi eyenen̄ede an̄wam ubon fo. N̄wed emi akpakam anam kpukpru nnyịn—akpan akpan ndima uyen nnyịn—ika iso iyak edisana spirit ada nnyịn usụn̄.—Gal. 5:16.

[Ikọ Idakisọn̄]

[Ekebe ke page 30]

Se Ndusụk Uyen Ẹdọhọde

“N̄wed emi edi se owo etiede-tie akama benetap okot enye onyụn̄ etie ekere se enye okotde. Ẹnam enye etie nte ọkpọkpọ n̄wed oro owo ekpewetde se enye ekerede man an̄wam enye odu ata eti uwem.”—Nicola.

“Ata ediwak owo, ye mbon oro nsinen̄erede n̄kpono, ẹsụk ẹyom nnyene akparawa emi nsidade nnam ufan. Akpa ikpehe n̄wed emi anam mfiọk ke inamke n̄kpọ m̀mê nso ke owo ekededi ekpetịn̄, ke mben̄eke idem ndinam utọ n̄kpọ oro kan̄a.”—Katrina.

“Ekebe oro, Are You Thinking of Getting Baptized?’ (‘Ndi Emeben̄e Idem Ndina Baptism?’ ) anam mfiọk ke akpana nnen̄ede n̄kere mban̄a ndina baptism. Enye anam mi mfiak ndụn̄ọde nte nsikpepde n̄kpọ ye nte nsibọn̄de akam.—Ashley.

“Kpa ye oro edide ete ye eka mi ẹma ẹkpekpep mi n̄kpọ toto ke ini n̄kedide ekpri, n̄wed emi anam n̄keme ndibiere ke idem mi se n̄kpadade uwem mi nnam. Enye an̄wam mi n̄keme ndineme nneme in̄wan̄-in̄wan̄ ye ete ye eka mi.”—Zamira.

[Ndise ke page 31]

Mme ete ye eka, ẹkot n̄wed emi man ẹnen̄ede ẹfiọk se isịnede

[Ndise ke page 32]

Domo ndifiọk se isịnede eyen fo ke esịt