Mark ‘Eti Asan̄autom’

MFỊNA ama esidu ke esop Antioch, edi eneni oro okodude ke ufọt apostle Paul ye Barnabas okonyụn̄ edi mfịna en̄wen. Mmọ ẹkeduak ndika utom isụn̄utom, edi ‘ọkpọsọn̄ iyatesịt ama etịbe’ ke ini mmọ ẹkeyomde ndibiere m̀mê anie edisan̄a ye mmimọ ika. (Utom 15:39) Ntre mmọ ẹma ẹdian̄ade, enye emi aka esie, enye eken onyụn̄ aka esie. Isụn̄utom emi ekekerede Mark ekesịn kpukpru emi.

Anie ekedi Mark? Nso ikanam apostle iba emi ẹtọhọ ke ntak esie? Ntak emi mmọ ẹkenyenede nsio nsio ekikere ẹban̄a enye? Ndi mmọ ẹma ẹkpụhọde ekikere mmọ nte ini akakade? Nso ke ekeme ndikpep nto mbụk Mark?

Ke Obio Esie ke Jerusalem

Mark okokpon ke Jerusalem, onyụn̄ etie nte enye ekedi eyen Jew emi okotode ufọk imọ. Akpa ini emi ẹtịn̄de ikọ ẹban̄a enye ekedi ke ini ẹbụkde mbụk ẹban̄a akpa esop Christian. Ke n̄kpọ  nte isua 44 E.N. ke angel Jehovah ama okosio apostle Peter ke ufọk-n̄kpọkọbi Herod Agrippa I, Peter ama aka “ufọk Mary eka John emi udorienyịn̄ esie edide Mark, ke ebiet emi ediwak owo ẹkesopde idem ẹnyụn̄ [ẹbọn̄] akam.”—Utom 12:1-12. *

Etie nte esop Jerusalem ẹkesinịm mbono esop ke ufọk mme Mark. Anaedi ufọk mmọ ama okpon sia Bible ọdọhọ ke “ediwak owo” ẹkesop idem do. Peter ama edikọn̄ “usụn̄ inuaotop,” ndien Rhoda, ofụn an̄wan Mary ama adaha ekeberede usụn̄ ọnọ enye. Mary ndikodụn̄ ke akwa ufọk nnyụn̄ nnyene ofụn an̄wan owụt ke enye ama enyene n̄kpọ. N̄ko, Bible ọdọhọ ke enye ekenyene ufọk oro, idịghe ebe esie. Ntre, anaedi enye ekedi ebeakpa, ndien Mark okosụk edi ekpri ini oro.—Utom 12:13.

Anaedi Mark ama esịne ke otu mbon oro ẹkebonode do ẹbọn̄ akam. Enyene ndidi enye ama ọdiọn̄ọ mme mbet Jesus ye mmọ eken emi ẹkekụtde se Jesus akanamde. Onyụn̄ etie nte Mark ekedi akparawa emi ekesịnede eti ọfọn̄ linen etiene Jesus ke ini ẹkemụmde Jesus, edi emi ekefehede ke ini ẹkeyomde nditiene mmụm enye.—Mark 14:51, 52.

Mme Ifetutom Esie

Mark ndikanam ufan ye mbon oro ẹkenịmde nti uwụtn̄kpọ ke esop ama enen̄ede enyene ufọn ọnọ enye. Enye ama anam n̄kọri ke esop, mbon esop mmọ ẹnyụn̄ ẹma enye. Ke n̄kpọ nte isua 46 E.N., ke ini Paul ye Barnabas ẹkemende “n̄kpọ un̄wam” ẹto Antioch ẹsọk nditọete ke Jerusalem ke ntak akan̄, mmọ ẹma ẹkekụt Mark do ẹnyụn̄ ẹma enye. Mmọ ẹma ẹda Mark ẹnyọn̄ ke ini mmọ ẹkefiakde ẹka Antioch.—Utom 11:27-30; 12:25.

Edieke owo okotde itien̄wed emi onyụn̄ ebe ntre, enye ekeme ndikere ke edu Mark akanam Paul ye Barnabas ẹmen enye, ke inyeneke se enye akabuanade ye mmọ. Edi kiet ke otu leta emi Paul ekewetde owụt ke Mark ekedi eyen eyeneka ete Barnabas. (Col. 4:10) Emi ekeme ndinam mbụk Mark enen̄ede an̄wan̄a nnyịn.

Ke n̄kpọ nte isua kiet ama ekebe, edisana spirit ama anam Paul ye Barnabas ẹka utom isụn̄utom. Mmọ ẹma ẹto Antioch ẹka Cyprus. John Mark ama asan̄a ye mmọ onyụn̄ “anam n̄kpọ ọnọ mmọ.” (Utom 13:2-5) Ekeme ndidi Mark akasan̄a ye mmọ man enye akpan̄wam mmọ anam n̄kpọ ke ufọk, ke ini mmọ ẹtịn̄de enyịn ẹnam utom isụn̄utom.

Paul, Barnabas, ye Mark, ẹma ẹsan̄a ofụri Cyprus ẹkwọrọ ikọ; ekem ẹto do ẹka Asia Minor. Do ke John Mark akanam n̄kpọ emi ekenen̄erede abiak Paul. Mbụk oro ọdọhọ ke ekedi mmọ ẹsịm Perga, “John ọkpọn̄ mmọ afiak ọnyọn̄ ke Jerusalem.” (Utom 13:13) Owo itịn̄ke se ikanamde enye ọnyọn̄ ọkpọn̄ mmọ.

 Ke isua iba ẹma ẹkebe, Paul, Barnabas, ye Mark, ẹma ẹfiak ẹka Antioch. Paul ye Barnabas ẹkesụk ẹneme ẹban̄a ọyọhọ isan̄ isụn̄utom mmọ iba, nte ikpafiakde ikesịn udọn̄ inọ mbon oro ikosobode. Barnabas okoyom Mark eyen eyeneka ete esie etiene mmimọ, edi Paul ikenyịmeke sia enye ama ọnyọn̄ ọkpọn̄ mmọ akpa ini emi mmọ ẹkesan̄ade ntre. Se ikanamde apostle iba emi ẹtọhọ nte iketịn̄de ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ edi oro. Barnabas ama emen Mark aka Cyprus, Paul adaha esiemmọ Syria. (Utom 15:36-41) Omokụt do ke Paul ye Barnabas ikadaha se Mark akanamde ukem ukem.

Ndikpe Emem

Anaedi n̄kpọ emi ama afịna Mark. Edi enye okosụk ananam utom esie. Ẹfiak ẹtịn̄ n̄kpọ ẹban̄a Mark ke n̄kpọ nte isua 11 m̀mê 12 ẹma ẹkebe tọn̄ọ mfịna emi eketịbe. Enye okodu ke m̀mọ̀n̄? Ke ebiet emi mûkpodorike enyịn ndikụt enye—oro edi, ke ebiet emi Paul okodude.

Ẹma ẹsịn Paul ke ufọk-n̄kpọkọbi ke Rome ke isua 60-61 E.N.; do ke enye ekesịne ewet ediwak leta emi ẹdude ke Bible. Enye ọkọdọhọ ke leta emi enye ekewetde ọnọ mbon Colossae ete: “Aristarchus nsan̄a mi ke n̄kpọkọbi ete n̄kọm mbufo, ntre n̄ko ye Mark eyen eyeneka ete Barnabas, emi ẹkenọde mbufo uyo ẹte ẹdara enye edieke enye edide ke ọtọ mbufo, . . . Mmọ emi kpọt ẹdi nsan̄autom mi kaban̄a obio ubọn̄ Abasi, ndien mmọ emi ẹmekabade ẹdi mme andin̄wam emi ẹsọn̄ọde mi idem.”—Col. 4:10, 11.

Nso akwa ukpụhọde ke emi ekedi ntem! Mark ikedịghe aba owo emi akanamde esịt ayat Paul, edi ekedi nsan̄autom emi enen̄erede enyene ufọn. Paul ama ọdọhọ mbon Colossae ke ekeme ndidi Mark eyedi edise mmọ. Edieke edide Mark ama aka, ọwọrọ enye akaka ke ibuot Paul.

Ndi Paul ama edikụt ke ekeme ndidi ima iyat esịt ikaha ye Mark? Mîdịghe, ndi Mark akakam edikụt ke nte ikanamde n̄kpọ ikọfọnke? Ekeme ndidi mmọ mbiba ẹma ẹdifiak ẹtie ẹkere nte mmimọ ikanamde n̄kpọ. Nnyịn ifiọkke, se ifiọkde edi ke mmọ ẹma ẹfiak ẹdiana kiet, ndien oro owụt ke mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ Abasi. Mmọ ẹma ẹyak se ima ikebe ebe, ẹfiak ẹdiana kiet ẹnam n̄kpọ Abasi. Paul ye Mark ẹnịm ata eti uwụtn̄kpọ ẹnọ eyenete ekededi oro enyenede esisịt ndutan̄uyo ye ekemmọ eyenete.

Mark Ama Aka Ediwak Ebiet

Nte osụk okotde aban̄a mme ebiet emi Mark akakade, oyokụt ke enye ama asan̄a isan̄ etieti. Enye okoto Jerusalem, edika Antioch, ebe ke Antioch aka Cyprus ye Perga. Ekem edika Rome. Ndien ke enye ama ekesịm Rome, Paul ama ebiere ndidọn̄ enye Colossae. Ikụreke ke oro.

Apostle Peter ekewet akpa leta esie ke n̄kpọ nte isua 62 esịm 64 E.N. Enye ekewet ete: “N̄wan emi odude ke Babylon, . . . ọkọrọ ye Mark, eyen mi, ẹte n̄kọm mbufo.” (1 Pet. 5:13) Ọwọrọ Mark ama aka Babylon akanam utom isụn̄utom ye apostle emi ekesitienede odụk mbono esop ke ufọk mmọ.

 Ke ẹma ẹkefiak ẹkọbi Paul ke Rome ke n̄kpọ nte isua 65 E.N., enye ama ewet Timothy ete oto Ephesus ‘asan̄a ye Mark edi.’ (2 Tim. 4:11) Emi owụt ke Mark okodu ke Ephesus ini oro. Ndien anaedi enye ama asan̄a ye Timothy aka Rome nte Paul ọkọdọhọde. Ikesimemke utom ndika isan̄ ini oro, edi Mark ama enyịme ndisan̄a ofụri isan̄ oro.

Akwa Ifetutom En̄wen

Akwa ifetutom emi Jehovah ọkọnọde Mark ekedi ndinọ enye spirit etiene ewet Gospel. Okposụkedi emi owo mîsiakke enyịn̄ owo emi ekewetde Gospel Mark, toto ke eset, mme owo ẹkedọhọ ke Mark ekewet Gospel emi, ndien ke Peter akasian enye se iketịbede. Ke nditịm ntịn̄, Peter ama okụt kpukpru se Mark ekewetde aban̄a.

Mbon emi ẹdụn̄ọrede Gospel Mark ẹnịm ke enye ekewet Gospel esie ọnọ mme Gentile. Enye ama etịn̄ nte mme Jew ẹsinamde n̄kpọ. (Mark 7:3; 14:12; 15:42) Enye ama akabarede mme ikọ Aramaic emi edide ikpakan̄wan̄ake mbon emi mîdịghe mme Jew. (Mark 3:17; 5:41; 7:11, 34; 15:22, 34) Enye ama ewet ediwak n̄kpọ ke usem Latin, onyụn̄ ada usem emi anam ndusụk ikọ Greek an̄wan̄a. Kpukpru emi owụt ke Mark eketie ke Rome ewet Gospel esie nte ediwak owo ke eset ẹkedọhọde.

“Ọfọn ye Ami ke Ndisan̄a Utom”

Mark iketiehe ke Rome iwet Gospel kpọt. N̄kọ emeti ke Paul ọkọdọhọ Timothy ete ‘asan̄a ye Mark edi.’ Ntak emi Paul okoyomde enye? Paul ọkọdọhọ ke ‘enye ọfọn ye imọ ke ndisan̄a utom.’—2 Tim. 4:11.

Akpatre itie N̄wed Abasi emi ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a Mark edi emi, ndien emi anam ifiọk ediwak n̄kpọ iban̄a enye. Akananam owo idọhọke ke enye ekedi apostle, m̀mê adausụn̄, m̀mê prọfet. Edi enye ekedi asan̄autom, oro edi, owo emi esinamde n̄kpọ ọnọ mbon en̄wen. Enye ama enen̄ede an̄wam apostle Paul mbemiso ẹkewotde Paul.

Edieke itan̄de kpukpru se ẹwetde ẹban̄a Mark idian ọtọkiet, iyokụt ke enye ekedi owo emi esịnde ifịk ọkwọrọ eti mbụk ke nsio nsio ebiet, ye owo emi amade ndinam n̄kpọ nnọ mbon en̄wen. Nso akwa ifetutom ke Mark ekenyene ntem ke ndikọsọn̄ọ nda nnam n̄kpọ Abasi!

Nnyịn n̄ko imebiere ndikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi ukem nte Mark. Ndusụk nditọete nnyịn ẹnyụn̄ ẹnam nte Mark, ẹka nsio nsio ebiet, ye esenidụt, ẹkekwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ do. Okposụkedi emi kpukpru nnyịn mîdikemeke ndika esenidụt n̄kọkwọrọ ikọ, imosụk ikeme ndikpebe Mark ke usụn̄ en̄wen. Enye ama esinam se ededi emi enye ekemede man an̄wam nditọete, nnyịn n̄ko imekeme ndinam nte enye, isịn ofụri ukeme nnyịn in̄wam nditọete nnyịn ẹnam n̄kpọ Abasi. Jehovah ayaka iso ọdiọn̄ nnyịn edieke inamde ntre.—N̄ke 3:27; 10:22; Gal. 6:2.

[Ikọ Idakisọn̄]

[Ndise obio/Ndise ke page 8, 9]

(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se idem n̄wed)Rome

Ndusụk Obio Oro Mark Akakade

Rome

Ephesus

Colossae

Perga

Antioch (ke Syria)

Cyprus

INYAN̄ MEDITERRANEAN

Jerusalem

Babylon