Ndinem Ikọ Esinam Emem Odu
Ndinem Ikọ Esinam Emem Odu
“Ẹyak ikọ mbufo enyene inem kpukpru ini.”—COL. 4:6.
1, 2. Nso ke ndinem ikọ akanam ọnọ eyenete nnyịn?
EYENETE nnyịn kiet ọdọhọ ete, “Mma nsobo ete kiet ke an̄wautom emi akayatde esịt tutu ofụri idem edinyenyek. Mma ntịn̄ ikọ sụn̄sụn̄ nnyụn̄ ndomo ndida Bible n̄kọk ibuot ye enye, edi eketie nte owo an̄wan̄a aranuwat ọdọn̄ ke ikan̄. N̄wan ye nditọ esie ẹma ẹtiene ẹtọk mi, ntre mma n̄kụt ke ufọn idụhe ndibiat ini aba. Mma ndọhọ mmọ ke n̄kedi ke emem, ke nnyụn̄ nyom ndinyọn̄ ke emem. Mma n̄wụt mmọ Galatia 5:22 ye 23 emi etịn̄de aban̄a ima, ifụre ifụre ido, mfara ke idem, ye emem, nnyụn̄ ndaha n̄ka ebiet en̄wen.
2 “Edi nte n̄kosụk n̄kwọrọde ikọ ke efak oro, mmọ ẹma ẹwọrọ ẹdibono ke etehe, ẹnyụn̄ ẹda ẹkot mi ete ndi. Mma n̄kere m̀mê edi didie. Ete oro ama ọnọ mi mbịtmbịt mmọn̄. Ekem ekpe mi ubọk ete n̄kûyat esịt ke nte iketịn̄de ikọ ye ami, onyụn̄ ọdọhọ ke imama mbuọtidem mi. Mma nnyọn̄ ndien ke emem.”
3. Ntak emi nnyịn mîkpayakke mme owo ẹnam iyat esịt-e?
3 Idụhe nte nnyịn mîdisoboke mbon iyatesịt, idem ke an̄wautom, ke ererimbot emi uwem ọsọn̄de ntem. Enen̄ede oyom inyene “ifụre ifụre ido ye ntotụn̄ọ ukpono” ke ini isobode utọ mbon emi. (1 Pet. 3:15) Ekpedi eyenete oro ama ayak ọbọn̄ oro anam enye ayat esịt, ekeme ndidi enye ikpakanamke se enye akanamde oro, mîdịghe edi ke esịt ekpekenen̄ede ayat enye. Edi eyenete nnyịn ndikomụm idem nnyụn̄ ntịn̄ ndinem ikọ ama enyene ufọn.
Nso Isinam Ikọ Enyene Inem?
4. Ntak emi ọfọnde ndisitịn̄ ndinem ikọ?
4 Edide inam n̄kpọ ke esop m̀mê ke an̄wa m̀mê ke ufọk, ọkpọfọn isinam item Paul emi: “Ẹyak ikọ mbufo enyene inem kpukpru ini, nte n̄kpọ eke ẹsịnde inụn̄.” (Col. 4:6.) Utọ ndinem ikọ ntre ẹsinam mme owo ẹma ndineme nneme ye nnyịn, onyụn̄ anam emem odu.
5. Nso ke ndifiọk nneme mîwọrọke? Nọ uwụtn̄kpọ.
5 Ndifiọk nneme iwọrọke nditịn̄ se idụkde-dụk fi itọn̄ ye nte n̄kpọ abiakde fi akpan akpan ke ini esịt ayatde fi. Bible ọdọhọ ke owo emi mîkemeke ndimụm esịt ke ini esịt ayatde enye enyene mfịna. (Kot Mme N̄ke 25:28; 29:11.) Moses emi ekedide ‘ata sụn̄sụn̄ owo akan’ ke eyo esie ama ayak nsọn̄ibuot nditọ Israel anam enye ayat esịt onyụn̄ etre ndinọ Abasi ubọn̄. Moses eketịn̄ ikọ etiene nte ido nditọ Israel akabiakde enye, edi Jehovah ikenemke esịt ye enye. Kpa ye edide enye akada mmọ usụn̄ ke isua 40, Jehovah ikayakke enye emen mmọ odụk Isọn̄ Un̄wọn̄ọ.—Num. 12:3; 20:10, 12; Ps. 106:32.
6. Ndinyene mbufiọk ke ini itịn̄de ikọ ọwọrọ nso?
6 Ikọ Abasi ọdọhọ inen̄ede ikpeme n̄kpọkinua nnyịn isinyụn̄ itịm ikere n̄kpọ mbemiso itịn̄de. Bible ọdọhọ ete: “Awak ikọ inua itreke ndidue: edi owo eke omụmde n̄kpọk-inua esie akama edi ọniọn̄.” (N̄ke 10:19; 17:27) Ndinyene mbufiọk iwọrọke ke inaha ososioro uyo. Akam ọwọrọ ndisitịn̄ ikọ emi ‘enyenede inem,’ nda edeme n̄kọk mfịna, utu ke ndida nsịn mfịna.—Kot Mme N̄ke 12:18; 18:21.
“Ini Eke Ẹdopde, ye Ini Eke Ẹtịn̄de Ikọ”
7. Nso utọ ikọ ke nnyịn mîkpayakke ọwọrọ nnyịn ke itọn̄, ndien ntak-a?
7 Ọyọfọn isinyene mbufiọk ke ini itịn̄de ikọ ke esop ye ke ufọk nnyịn kpa nte isinamde ke ini itịn̄de ikọ ye mme owo ke itieutom ye ke an̄wautom. Ndiyat esịt man se ikabiakde fi efịghede fi ke esịt, edi ukereke-kere nte etiede owo en̄wen ke idem ekeme ndinam fi ye mbon en̄wen ẹnyene ikọ ye Abasi, onyụn̄ akam ekeme ndinam ẹdọn̄ọ. (N̄ke 18:6, 7) Ekpededi esịt ọdiọk nnyịn didie—sia imọdiọn̄ọ ke unana mfọnmma ada kpukpru oro edi—akpana isidomo imụm esịt. Ifọnke isụn̄i owo, isak owo nsahi, imiom owo, inyụn̄ inen̄ede iyat esịt ye owo ke ntak usua. (Col. 3:8; Jas. 1:20) Utọ edu emi ekeme ndibiat ufan inyụn̄ iyakke owo edi ufan Jehovah. Jesus ọkọdọhọ ete: “Owo ekededi eke akade iso ndiyat esịt ye eyenete esie ẹyekot enye ẹte edinam ibat ke esopikpe; edi ẹyekot owo ekededi eke etịn̄de ata idiọk ikọ emiom adian eyenete esie ẹte edinam ibat ke N̄kponn̄kan Esopikpe, amaedi owo ekededi eke ọdọhọde ete, ‘Afo ata ndisịme owo!’ odot se ẹsịnde ke Gehenna eke asakde ikan̄.”—Matt. 5:22.
8. Ini ewe ke ikpetịn̄ nte etiede nnyịn ke idem, edi ikpenịm didie uyo itịn̄?
8 Edi enyene mme n̄kpọ emi ọfọnde ẹneme. Edieke eyenete etịn̄de ikọ m̀mê anamde n̄kpọ emi abiakde fi tutu ukemeke ndifre n̄kpọ oro, ikpọfọnke esịn enye ke esịt mbak udutọn̄ọ ndisua eyenete fo. (N̄ke 19:11) Edieke owo anamde n̄kpọ emi ayatde fi, mụm esịt, nam se Bible ọdọhọde anam man ọkọk mfịna oro. Paul ọkọdọhọ ete: “Ẹkûyak utịn osụhọde edisịm mbufo ke idaha iyatesịt.” Edieke n̄kpọ oro osụk afịnade fi, yom ini oro ọfọnde ka ke neme ye enye. (Kot Ephesus 4:26, 27, 31, 32.) Tịn̄ nọ enye nte n̄kpọ oro afịnade fi, edi tịn̄ enye sụn̄sụn̄ ke usụn̄ emi edinamde emem odu.—Lev. 19:17; Matt. 18:15.
9. Ntak emi ikpayakde esịt osụhọde nnyịn mbemiso ikade ndinam emem?
9 Ana ekpeme n̄ko ini emi akade ndineme mfịna ye owo. Bible ọdọhọ ke enyene “ini eke ẹdopde, ye ini eke ẹtịn̄de ikọ.” (Eccl. 3:1, 7) Ke adianade do, ‘esịt eti owo esitetịm ekere n̄kpọ mbemiso ọbọrọde.’ (N̄ke 15:28) Emi ekeme ndiyom ebet esisịt kan̄a mbemiso akade ekeneme mfịna oro. Ndineme mfịna ke ini esịt osụk ayatde owo ekeme ndikam n̄kababiat n̄kpọ mma; edi inyụn̄ ifọnke ẹyak mfịna ẹnịm ebịghi akaha.
Mfọnido Esinam Mme Owo Ẹtie ke Emem
10. Didie ke mfọnido ekeme ndinam mme owo ẹdi ufan?
10 Nditịn̄ ndinem ikọ nnyụn̄ nneme nti nneme ẹsisịn emem onyụn̄ anam mme owo ẹdu ke emem. N̄ko, ndinam se ikemede man itie ke emem ye mme owo ekeme ndinam idiọn̄ọ nte ikpesitịn̄de ikọ ye mmọ. Ndifọn ido ye mme owo, n̄n̄wam mmọ, nnọ mmọ n̄kpọ, nnyụn̄ n̄kot mmọ ufọk, ẹkeme ndinam mme owo ẹma ndineme nneme ye nnyịn. Emi ekeme ‘ndibok owo emi ọkọsọn̄de ido mbubek ikan̄ ke ibuot,’ onyụn̄ anam enye okpụhọde edu enyịme ndikọk mfịna oro ikenyenede ye enye.—Rome 12:20, 21.
11. Nso ke Jacob akanam man esịt eyeneka esie osụhọde, ndien nso iketịbe?
11 Jacob ama ọfiọk ufọn edinam se isụk inemede emi. Esau eyeneka esie ama ayat esịt ye enye etieti, ndien enye ama efehe mbak Esau idiwot imọ. Edi Jacob ama afiak ọnyọn̄ ufọk ke ediwak isua ama ekebe. Esau ama ada owo 400 aka ndisobo ye enye. Jacob ama eben̄e Jehovah ete anyan̄a imọ. Ekem ọnọ ata ediwak ufene ẹda ẹsọk Esau. Enọ emi ama enyene ufọn. Esịt Esau ama osụhọde ke ini enye okokụtde Jacob, ntre enye ama efehe akafat Jacob.—Gen. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
Tịn̄ Ndinem Ikọ Sịn Udọn̄ Nọ Owo
12. Ntak emi ikpesitịn̄de ndinem ikọ ye nditọete nnyịn?
12 Nnyịn ikpono Abasi ikponoke owo. Edi imesiyom mme owo ẹma nnyịn. Ndinem ikọ oro itịn̄de ekeme ndinam mfịna nditọete nnyịn afiak efere. Ndisikụt ndudue nnọ mmọ kpukpru ini ekeme ndidian afanikọn̄ ke afanikọn̄ mmọ onyụn̄ anam mmọ ẹkere m̀mê imakam idue Abasi. Ntre, mbọk ẹyak isitịn̄ ndinem ikọ ye mme owo, itịn̄ “se ededi oro ọfọnde ndibọp [m̀mê ndisịn udọn̄ nnọ] owo nnam ọkọri nte oyomde, man emi ọkpọnọ mme andikop se inọde ufọn.”—Eph. 4:29.
13. Nso ke mbiowo ẹkpenam ke ini (a) ẹnọde item? (b) ke ini ẹwetde leta?
13 Ana mbiowo ẹnen̄ede ẹnam n̄kpọ “sụn̄sụn̄” ye mme erọn̄ Abasi. (1 Thess. 2:7, 8) Mmọ ẹkpenyene ndida “ifụre ifụre” ido nnọ item, idem ke ini ẹtịn̄de ikọ ye mbon oro “mîtịmke isan̄a.” (2 Tim. 2:24, 25) Mbiowo ẹkpenyene nditịn̄ ndinem ikọ ke ini ẹwetde leta ẹnọ otu mbiowo en̄wen m̀mê n̄kọk itieutom. Mmọ ẹkpenyene ndifọn ido, nnyene mbufiọk, nnyụn̄ nnam se idude ke Matthew 7:12.
Tịn̄ Ndinem Ikọ ke Ufọk
14. Nso item ke Paul ọkọnọ mme ebe, ndien ntak-a?
14 Nnyịn isitịmke ifiọk nte se itịn̄de, nte ikamade iso, ye nte inamde n̄kpọ ẹsitụkde mbon en̄wen. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk irenowo idiọn̄ọke adan̄a nte ikọ mmọ ẹsitụkde iban. Eyenete an̄wan kiet ọdọhọ ete, “Ndịk esinam mi ke ini ebe mi ayatde esịt etịn̄ ikọ emenede uyo ye ami.” Ndusụk ikọ ekeme nditụk iban n̄kan irenowo, onyụn̄ ekeme ndifịna mmọ mbịghi. (Luke 2:19) Esinen̄ede afịna n̄wan edieke edide owo emi enye amade onyụn̄ okponode etịn̄ ikọ emi. Paul ama ọnọ mme ebe item ete: “Ẹka iso ẹma iban mbufo, ẹkûnyụn̄ ẹnen̄ede ẹyat esịt ye mmọ.”—Col. 3:19.
15. Nọ uwụtn̄kpọ emi owụtde ke akpana ebe anam n̄kpọ sụn̄sụn̄ ye n̄wan esie.
15 Eyenete emi ama ọkọdọ ndọ ebịghi etịn̄ ntak emi ebe akpanamde n̄kpọ sụn̄sụn̄ ye n̄wan esie, nte enye emi ‘ememde akan.’ Enye ọdọhọ ete: “Ke ini akamade ata ọsọn̄urua omụk emi edide ọtọ akpa, edimụm enye eyen eyen, ufịkke-fịk enye ukaha mbak edisiaha. Sia ama asasiaha asiaha, diọn̄ se ọdọdiọn̄, nde unan oro edisụk inana. Ebe ekeme ndinọ n̄wan esie unan edieke enye etịn̄de idiọk ikọ ye enye. Emi ekeme ndinịm nsinsi mbọn ke ndọ mmọ.”—Kot 1 Peter 3:7.
16. Didie ke n̄wan ekeme ndibọp ufọk esie?
16 Iban m̀mê mbon en̄wen ẹkeme n̄ko ndisịn udọn̄ nnọ m̀mê ndinam idem emem irenowo. “Enyene-ibuot an̄wan,” n̄wan emi ebe ‘ọbuọtde idem ye enye,’ esikere aban̄a ebe esie ukem nte enye oyomde ebe ekere aban̄a imọ. (N̄ke 19:14; 31:11) Ke akpanikọ, n̄wan ekeme ndinam ufọk ọfọn onyụn̄ ekeme ndibiat ufọk. “Enyene-ibuot an̄wan ọbọp-ufọk esiemmọ: edi ndisịme owụri ufọk ke ubọk esie.”—N̄ke 14:1.
17. (a) Didie ke nditọ ẹkpesitịn̄ ikọ ye mme ete ye eka mmọ? (b) Didie ke ikpọ owo ẹkpesitịn̄ ikọ ye nditọwọn̄, ndien ntak-a?
17 Mme ete ye eka, ye nditọ, ẹkpenyene nditịn̄ ndinem ikọ ye kiet eken. (Matt. 15:4) Edieke ikpemede se itịn̄de ye nditọwọn̄, nnyịn ‘idifiomoke mmọ, m̀mê ndinam esịt ọduọ mmọ.’ (Col. 3:21; Eph. 6:4) Idem ke ini ẹtụnọde mmọ, ana mme ete ye eka ye mbiowo ẹtịn̄ ikọ ukpono ukpono ye mmọ. Emi ayanam mmọ ẹnyịme ndikpụhọde uwem nnyụn̄ n̄ka iso nnam n̄kpọ Abasi. Ndinam ntem ọfọn akan ndinam mmọ ẹkere ke nnyịn inyeneke aba idotenyịn ke idem mmọ, sia oro ekeme n̄ko ndinam mmọ ẹkere ke ufọn mmimọ idụhe. Ekeme ndidi mmọ iditịghi ofụri item emi ẹkenọde mmọ, edi ẹyeti nte ẹketịn̄de ikọ ye mmimọ.
Sion̄o Ndinem Ikọ ke Esịt Tịn̄
18. Nso ke ikpanam man isio iyatesịt ifep ke esịt nnyịn?
18 Ndimụm idem ke ini esịt ayatde fi iwọrọke ke ana akama iso nte inyeneke se itịbede. Se ibehede nnyịn edi ndikọk mfịna idịghe sụk ndimụm idem n̄kama. Ndisak imam ke ini edide esịt ke ayat fi ekeme ndinam ibuot ọkọn̄ fi. Onyụn̄ etie nte ndidi eso ke ofụt atuak ke ikan̄, afo emen okukịp ekịbi. Eso oro eyenen̄ede ofụt ọduọhọ, onyụn̄ akam ekeme ndikụbọde okukịp oro nduọk. Ntre, kûfịk iyatesịt unịm uda ukuyat usen en̄wen. Ben̄e Jehovah an̄wam fi osio iyatesịt efep ke esịt. Yak spirit Jehovah okpụhọde fi esịt ekekem ye uduak Esie.—Kot Rome 12:2; Ephesus 4:23, 24.
19. Nso ke ikpanam man ikûtọhọ ye owo?
19 Nam se idin̄wamde fi ekeme ndikara esịt fo. Edieke odude ke itie emi ẹnamde se iyatde fi esịt, ọkpọfọn ọkpọn̄ do aka ebiet en̄wen tutu esịt osụhọde fi. (N̄ke 17:14) Edieke owo emi enemede nneme ọtọn̄ọde ndiyat esịt, nen̄ede domo nditịn̄ ikọ ye enye sụn̄sụn̄. Ti ke “sụn̄-sụn̄ ibọrọ akabade ifiopesịt efep: edi uyat ikọ edemede iyatesịt.” (N̄ke 15:1) Nditịn̄ idiọk ikọ ye owo—idem ọkpọkọm etịn̄ ata sụn̄sụn̄—etie nte ndisịn aranuwat ke ikan̄. (N̄ke 26:21) Ke ini n̄kpọ etịbede, ‘kûsọp nditịn̄ ikọ, kûnyụn̄ usọp ndiyat esịt.’ Ben̄e Jehovah ọnọ fi spirit esie man ekeme nditịn̄ se ifọnde, utu ke idiọk.—Jas. 1:19.
Fen ke Ofụri Esịt
20, 21. Nso idinam ifen inọ mbon en̄wen, ndien ntak emi ikpefende inọ mmọ?
20 Idụhe eke ekemede ndikara edeme ofụri ofụri. (Jas. 3:2) Kpa ye ofụri ukeme emi ndima nditọete ye mbon ufọk nnyịn ẹsịnde, mmọ ẹdisụk idedue itịn̄ inyụn̄ inam se ibiakde nnyịn ndusụk ini. Utu ke ndisọp nyat esịt, ọkpọfọn itie ikere se ikpanamde mmọ ẹtịn̄ ikọ ntre. (Kot Ecclesiastes 7:8, 9.) Okûkam edi enyene se ikafịnade mmọ ini oro, mîdịghe ẹkebọhọ mfịna ndien idem ke okosụk enyek mmọ, ndusụk edi idem ikenemke mmọ, mîdịghe enyene n̄kpọ en̄wen oro okosụk afịnade mmọ?
21 Nnyịn idọhọke ke akpana owo ayak mfịna esie anam enye ọtọhọ ye owo. Edi ndifiọk se ifịnade owo ekeme ndinam ifiọk ntak emi owo eketịn̄de ikọ m̀mê anamde se mîkpanaha enye anam, onyụn̄ anam ifen inọ enye. Idụhe eke akanam mîduehe owo inyụn̄ iyom ẹfen ẹnọ imọ. (Eccl. 7:21, 22) Jesus ọkọdọhọ ke edieke nnyịn mîfenke inọ mbon en̄wen ke Abasi idifenke inọ nnyịn n̄ko. (Matt. 6:14, 15; 18:21, 22, 35) Ntre, ana isisọp ikpe ubọk ke ini iduede owo, inyụn̄ isọsọp ifen inọ mbon oro ẹduede nnyịn man ika iso idiana kiet ke ima emi edide “mfọnmma mbọbọ edidianakiet.”—Col. 3:14.
22. Ntak emi ọfọnde isitịn̄ ndinem ikọ?
22 Nte ererimbot iyatesịt emi osụk asan̄ade ekpere utịt, ntre ke edisọn̄ nnyịn ndikop inemesịt nnyụn̄ ndiana kiet. Ndida nti edumbet oro ẹdọn̄ọde ke Ikọ Abasi ndu uwem ayanam ida edeme nnyịn itịn̄ ndinem ikọ utu ke idiọk. Emi ayanam inen̄ede inyene emem ke esop ye ke ufọk, onyụn̄ anam mme owo ẹkụt ke ikpono “Abasi inemesịt,” Jehovah.—1 Tim. 1:11.
Nte Afo Emekeme Ndinam An̄wan̄a?
• Ntak emi ọfọnde ndimek ini emi ọfọnde nneme mfịna ye owo?
• Ntak emi kpukpru owo ke ubon ẹkpesitịn̄de ndinem ikọ ye kiet eken-e?
• Nso ke ikpanam mbak iditịn̄ ikọ emi abiakde owo?
• Nso idinam nnyịn isifen inọ owo?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 21]
Bet esịt osụhọde fi,ekem yom ini emi ọfọnde neme se ifịnade fi
[Ndise ke page 23]
Ebe ekpenyene ndisitịn̄ ikọ sụn̄sụn̄ ye n̄wan esie