‘Kûfehe; Ami Nyan̄wam Fi’

JESUS ama ọdọdọhọ mme anditiene enye ete: “Devil ayaka iso nditomo ndusụk mbufo ndọn̄ ke ufọk-n̄kpọkọbi man ẹkpedomo mbufo ẹse ọyọhọ ọyọhọ.” Edi mbemiso oro, enye ama ọdọhọ mmọ ete: “Kûyak ndịk anam fi aban̄a mme n̄kpọ emi ẹdisịmde fi.” Sia Satan osụk akade iso ada n̄kpọkọbi esịn ikọt Abasi ndịk ke idem man ẹtre ndikwọrọ etop Obio Ubọn̄, emi anam ifiọk ke ndusụk ukara ẹyekọbọ ata mme Christian. (Edi. 2:10; 12:17) Ntem, nso ke ikpanam man iben̄e idem inọ n̄kukan Satan emi inyụn̄ ikụt ite ke ‘nnyịn iyakke ndịk anam’ nnyịn nte Jesus ọkọdọhọde?

Edi akpanikọ ke ediwak nnyịn imesisobo mme idaha oro anamde nnyịn ndịk. Edi Bible owụt ke Jehovah idiyakke ndịk emen nnyịn emen. Didie? Usụn̄ kiet emi Jehovah anamde nnyịn ikeme ndiyọ ubiọn̄ọ edi ndinam ifiọk usụn̄ oro Satan ye ikọt esie ẹsinamde n̄kpọ. (2 Cor. 2:11) Yak ineme se iketịbede ke eyo Bible man emi enen̄ede an̄wan̄a. Iyetịn̄ n̄ko iban̄a ndusụk mme anam-akpanikọ nditọete nnyịn mfịn, emi ‘ẹkesọn̄ọde ẹda ẹn̄wana ye n̄kari Devil.’—Eph. 6:11-13.

Idiọk Edidem ye Edidem Emi Abakde Abasi

Idiọk Edidem Sennacherib emi akakarade Assyria ama akan ediwak idụt ke ekọn̄ ke n̄kpọ nte isua 2800 emi ẹkebede. Emi ama anam enye ọsọn̄ọ enyịn oyom ndin̄wana ye ikọt Jehovah nnyụn̄ nda Jerusalem emi ekedide ifịm ukara Hezekiah, kpa edidem emi akabakde Abasi. (2 Ndi. 18:1-3, 13) Imọfiọk ke Satan ekesịn ofụri nsọk oro, man Sennacherib anam uduak imọ emi edide ndisobo utuakibuot akpanikọ mfep ke isọn̄.—Gen. 3:15.

Sennacherib ama ọdọn̄ isụn̄utom ọkọdọhọ mbon Jerusalem ẹkọn̄ọ mfan̄. Rabshakeh, akpan etịn̄ikọ esie, ekedi kiet ke otu mbon emi enye ọkọdọn̄de. * (2 Ndi. 18:17) Rabshakeh okoyom mme Jew ẹkop ndịk, ẹkûkpakpa ndinyan̄a idem. Nso ke enye akada esịn mme Jew ndịk ke idem?

Ẹnam Akpanikọ kpa ye Ẹdide Ikpọn̄

Rabshakeh ọkọdọhọ mme isụn̄utom Hezekiah ete: “Ntem ke akwa edidem, kpa edidem Assyria ọdọhọ, ete, Ewe mbuọtidem edi emi afo ọbuọtde? . . . Sese, afo ke ọbuọt idemfo ke esan̄ nnyanyan̄a emi anuahade, kpa Egypt, emi [edide] owo ekpeberi idemesie ke esịt, oyodụk  enye ke ubọk okịm.” (2 Ndi. 18:19, 21) Rabshakeh okosu nsu sia Hezekiah ikeberike edem ke Egypt. Enye okosu nsu emi man anam mme Jew ẹkere ke idụhe eke edinyan̄ade mmọ.

Mfịn n̄ko, man ẹnam ata mme Christian ẹkop ndịk, mme asua ẹsinam mmọ ẹkere ke idụhe eke edinyan̄ade mmọ. Eyenete nnyịn an̄wan emi ẹkesịnde ke ufọk-n̄kpọkọbi, emi owo mîkonyụn̄ iyakke okụt nditọete eken ke ediwak isua, ama etịn̄ se ikanamde ndịk okûnam imọ. Enye ọkọdọhọ ete: “Akam ama anam nsan̄a n̄kpere Jehovah . . . Mma nti ke Abasi isifreke ‘eyen ukụt, emi esịt onyụn̄ [otụhọrede],’ nte Isaiah 66:2, ọdọhọde. Se ikọsọn̄ọde mi idem inyụn̄ inen̄ede idọn̄ mi esịt edi emi.” N̄ko, eyenete emi ẹkekọbide ẹtem ke ediwak isua ọkọdọhọ ete: “Mma ndikụt ke ekpri ubet n̄kpọkọbi emi ẹsịnde owo ekeme nditie nte ofụri ererimbot edieke owo enen̄erede ekpere Abasi.” Ndisan̄a n̄kpere Jehovah akanam nditọete emi ẹkeme ndiyọ ke ofụri ini oro mmọ ẹkedude ikpọn̄ do. (Ps. 9:9, 10) Okposụkedi emi mme asua ẹkedian̄arede mmọ ẹkpọn̄ mbonubon, mme ufan, ye nditọete mmọ, nditọete emi ẹma ẹfiọk ke mme asua ikemeke ndidian̄ade mmimọ n̄kpọn̄ Jehovah.—Rome 8:35-39.

Omokụt do ufọn edida ifet ekededi oro inyenede nnen̄ede nsan̄a n̄kpere Jehovah! (Jas. 4:8) Oyom isibụp idem nnyịn ite: ‘Ndi mmenen̄ede nda Jehovah nte ata Ete mi? Ndi mmesida Ikọ esie mbiere se ndinamde ke usen ke usen, edide ke n̄kpri m̀mê ke ikpọ n̄kpọ?’ (Luke 16:10) Edieke isịnde ifịk inam n̄kpọ man ika iso ikpere Abasi, ufọn idụhe ndikop ndịk. Prọfet Jeremiah ama etịn̄ ke ibuot mme Jew oro ẹkekụtde ukụt ete: “Ntie ke editụn̄ọ obube mfiori n̄kot enyịn̄ fo, O Jehovah . . . Afo asan̄a ekpere ke usen eke mfioride n̄kot fi: afo ọdọhọ, ete, Kûfehe.”—Eseme 3:55-57.

Inyeneke Eyịghe nte Ẹkekerede

Rabshakeh ama osu nsu man anam mme Jew ẹtọn̄ọ ndinyene eyịghe. Enye ọkọdọhọ ete: “Nte idịghe [Jehovah] ke Hezekiah okosio mme edikon̄ ebiet esie ye mme itie-uwa esie efep? . . . Jehovah ọkọdọhọ mi, ete, Dọk ka isọn̄ emi, nyụn̄ sobo enye.” (2 Ndi. 18:22, 25) Enye ọkọdọhọ ke Jehovah idinyan̄ake ikọt Esie sia Enye ikenemke esịt ye mmọ. Edi oro ekedi nsu. Jehovah ama enem esịt ye Hezekiah ye mme Jew oro ẹkefiakde ẹtọn̄ọ ndituak ibuot nnọ enye.—2 Ndi. 18:3-7.

Mfịn, mbon oro ẹkọbọde nnyịn ẹkeme ndibuak ekpri akpanikọ ye nsu man ẹsịn nnyịn eyịghe ke idem. Ke uwụtn̄kpọ, ẹsidọhọ nditọete emi ẹsịnede ke ufọk-n̄kpọkọbi ke eyenete emi etiede ibuot ke idụt mmọ akan̄ mbuọtidem, ndien yak mmọ ẹtiene ẹkan̄. Edi mme Christian oro ẹnyenede mbufiọk isidọn̄ke utọn̄ ke utọ n̄kari oro.

Kop se iketịbede mi inọ eyenete nnyịn an̄wan ke ini ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba. Ẹma ẹda n̄wed emi ẹkewetde ke eyenete emi etiede ibuot akan̄ mbuọtidem ẹdiwụt enye ke ufọk-n̄kpọkọbi. Ekem ẹbụp m̀mê utọ owo oro osụk edi se enye ekpeberide edem. Eyenete an̄wan oro ama ọbọrọ ete: “[Enye] edi anana-mfọnmma owo.” Onyụn̄ ọdọhọ ke eyenete oro ekedi asan̄autom  Abasi ke ini enye akanamde se Bible ọdọhọde. Edi ke enye idịghe aba eyenete imọ sia ikọ esie owụtde ke enye inamke aba se Bible etemede. Eyenete an̄wan emi ama anam akpanikọ onyụn̄ owụt ke idi ọniọn̄ ke ndinam item Bible emi: “Mbufo ẹkûbuọt idem ye mbọn̄, ẹkûbuọt ye eyen owo, emi edinyan̄a mîdụhe enye ke idem.”—Ps. 146:3.

Ndinyene nnennen ifiọk Bible nnyụn̄ nnam se Bible etemede idiyakke ẹbian̄a nnyịn ẹnam itre ndisọn̄ọ nda nnam n̄kpọ Abasi. (Eph. 4:13, 14; Heb. 6:19) Ntem, oyom isikot inyụn̄ ikpep Bible kpukpru usen man isisọp ikere n̄kpọ ọfọn ke ini ẹsịnde nnyịn ndịk ke idem. (Heb. 4:12) Ini edi emi ndinen̄ede ndiọn̄ọ Ikọ Abasi nnyụn̄ nsọn̄ọ mbuọtidem nnyịn. Eyenete emi ẹkekọbide ẹtem ke ediwak isua ọkọdọhọ ete: “Ndọhọ kpukpru nditọete nte ẹkûbre mbre ye udia eke spirit ekededi oro ẹnọde, sia nnyịn ifiọkke ini emi idinen̄erede iyom mmọ.” Ke akpanikọ, ima inen̄ede ikpep Bible ye mme n̄wed esop Abasi, edisana spirit ‘ayanam iti’ se ikpepde ke ini afanikọn̄.—John 14:26.

Iyakke Ẹkop Ndịk

Rabshakeh ama odomo ndinam mme Jew ẹkop ndịk. Enye ọkọdọhọ ete: “Di n̄wana ye ọbọn̄ mi, edidem Assyria, ndien nyọnọ fi tọsịn horse iba, edieke afo ekemede ndidori owo ke esịt ke idem fo. Afo edinam didie ndien akabade iso adaidaha kiet ke otu n̄kpri ikọt ete mi?” (2 Ndi. 18:23, 24) Ekpedi ke odudu, Hezekiah ye ikọt esie ikpekemeke ubọk ye ikpọ mbonekọn̄ Assyria.

Mfịn n̄ko, ekeme nditie nte mme andikọbọ nnyịn ẹnen̄ede ẹkop odudu, akpan akpan edieke ukara ẹdade ye mmọ. Ntre ke ekedi ye mbon Nazi oro ẹkekọbọde ikọt Abasi ke ini ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba. Mmọ ẹma ẹdomo ndisịn mme asan̄autom Abasi ndịk ke idem. Eyenete nnyịn eren emi ẹkesịnde ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ediwak isua ama etịn̄ nte ẹkesịnde imọ ndịk ke idem. Usen kiet, akwa owo ukara ama obụp enye ete: “N̄kọ ama okụt nte ẹketopde eyenuka? Nso ke oro ekpep fi?” Enye ama ọbọrọ ete: “Ndi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah, ndinyụn̄ n̄kan̄ke mbuọtidem mi.” Akwa owo ukara oro ama ọdọhọ ete: “Afo ke ẹditop isan̄ emi.” Edi oro ikanamke eyenete nnyịn ọdọhọ ke imọ idịghe aba Ntiense, ntre idem ama emem owo oro ekesịnde enye ndịk ke idem. Nso ikanam enye okûkop ndịk n̄kpa? Enye ọkọdọhọ ete: “Mma mbuọt idem ye Jehovah.”—N̄ke 18:10.

Ata mbuọtidem ke Jehovah edi otu-ekọn̄ emi ekpemede nnyịn mbak kpukpru se Satan anamde idinam ikpọn̄ Abasi. (Eph. 6:16) Mmọdo, ọfọn iben̄e Jehovah anam mbuọtidem nnyịn etetịm ọsọn̄. (Luke 17:5) Inaha ida n̄ko ndutịm oro ofụn emi anamde akpanikọ anamde man ẹsọn̄ọ mbuọtidem nnyịn inam mbre. Nditi nsọn̄ọ emi Jehovah ọkọnọde prọfet Ezekiel ke ini Ezekiel okoyomde ndikosobo ye mbon esịt itiat ekeme ndisọn̄ọ nnyịn idem ke ini mme owo ẹsịnde nnyịn ndịk ke idem. Jehovah ọkọdọhọ enye ete: “Mmanam iso fo ọsọn̄ ekem ye iso mmọ, ye ọkpọ-iso fo ọsọn̄ ekem ye ọkpọ-iso mmọ. Mmanam ọkpọ-iso fo etie nte adamant ọsọn̄ akan afransi.” (Ezek. 3:8, 9) Jehovah ekeme ndinam nnyịn isọn̄ idem nte Ezekiel ke ini oyomde ẹnam ntre.

Kûduọ ke Idomo

Mme asua ẹfiọk ke edieke inamde se ikpekekeme man owo ọduọ edi ufọn idụhe, ke ndin̄wọn̄ọ ndinọ owo n̄kpọ esinam owo ọduọ ndusụk ini. Rabshakeh ama anam emi n̄ko. Enye ama ọdọhọ mbon Jerusalem ete: “Ntem ke edidem Assyria ọdọhọ, ete, Mbufo ẹnam emem ye ami, ẹnyụn̄ ẹwọn̄ọ  ẹtiene mi, . . . tutu ami ndi ndida mbufo nnyọn̄ ke isọn̄ emi ebietde isọn̄ mbufo, kpa isọn̄ ibokpot, ye eke wine, isọn̄ uyo ye eke in̄wan̄-vine, isọn̄ aran-olive ye eke aran-ọkwọk, man mbufo ẹdu uwem, ẹkûkpan̄a.” (2 Ndi. 18:31, 32) Ekeme ndidi un̄wọn̄ọ edita uyo oro ẹsụk ẹsiode ke ikan̄ idahaoro nnyụn̄ n̄n̄wọn̄ obufa wine ama enen̄ede enem mbon emi ẹkedude ke obio oro mme asua ẹkekande ẹkụk!

Ẹma ẹda ukem n̄kari emi ẹdomo ndinam isụn̄utom emi ẹkesịnde ke ufọk-n̄kpọkọbi akan̄ mbuọtidem. Ẹma ẹdọhọ ke ẹyemen enye ẹka “ata ediye ufọk” emi odude ke ediye in̄wan̄ man enye eketie do ke ọfiọn̄ itiokiet m̀mê oro ayanam enye ekeme ndikere n̄kpọ ọfọn ndien. Edi eyenete emi ama ọsọsọp ọdiọn̄ọ n̄kari mmọ, ikonyụn̄ ikpọn̄ke Jehovah. Nso ikan̄wam enye? Enye ọkọdọhọ ete: “Mma nnịm ke Obio Ubọn̄ Abasi edi ata idem n̄kpọ. . . . Ndinen̄ede mfiọk se Obio Ubọn̄ Abasi edide nnyụn̄ nnyeneke ndomo esisịt eyịghe, akanam n̄kûkpọn̄ Jehovah.”

Ndi imenen̄ede inịm ke Obio Ubọn̄ Abasi edi ata idem n̄kpọ? Ete-ekpụk oro Abraham, apostle Paul, ye Jesus, ẹma ẹyọ n̄kpọsọn̄ idomo sia ẹkenịmde ke Obio Ubọn̄ Abasi edi ata idem n̄kpọ. (Phil. 3:13, 14; Heb. 11:8-10; 12:2) Edieke ibemde iso iyom Obio Ubọn̄ Abasi kpukpru ini, inyụn̄ itide nsinsi edidiọn̄ oro idibọde, nnyịn idiyakke ẹda ifụre usen ifan̄ kpọt ẹbian̄a nnyịn.—2 Cor. 4:16-18.

Jehovah Idikpọn̄ke Nnyịn

Hezekiah ye ikọt esie ẹma ẹnen̄ede ẹbuọt idem ye Jehovah kpa ye ofụri editịm oro Rabshakeh ekesịnde man anam mmọ ẹkop ndịk. (2 Ndi. 19:15, 19; Isa. 37:5-7) Jehovah ama ọbọrọ akam mmọ onyụn̄ ọdọn̄ angel kiet okowot mbonekọn̄ Assyria 185,000, ke okoneyo kiet kpọt. Ke eyo ama ekesiere, Sennacherib ama ada n̄kpata mbonekọn̄ esie ifan̄ oro ẹkesụhọde, adia ndọk efehe ọnyọn̄ ibuot obio ukara esie, Nineveh.—2 Ndi. 19:35, 36.

Omokụt do ke Jehovah ikọkpọn̄ke mbon oro ẹkebuọtde idem ye enye. Se itịbede inọ nditọete nnyịn iren ye iban emi ẹsọn̄ọde ẹda ẹyọ idomo, owụt ke Jehovah ikpọn̄ke ikọt esie mfịn n̄ko. Ntak edi oro Ete nnyịn eke heaven ọn̄wọn̄ọde ọnọ nnyịn ete: ‘Ami Jehovah Abasi fo mmụm fi ubọk nnasia, ndọhọ fi, nte, Kûfehe; ami nyan̄wam fi.’—Isa. 41:13.

[Ikọ Idakisọn̄]

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 13]

Jehovah ọdọhọ mme asan̄autom esie ebe utịm ike 30 ke Bible ete ‘Ẹkûfehe’

[Ndise ke page 12]

Nso ke mme asua ikọt Abasi ẹnam mfịn emi ebietde se Rabshakeh akanamde?

[Mme ndise ke page 15]

Ndinen̄ede n̄kpere Jehovah ayanam ika iso isọn̄ọ ida ke ini idomo