Ndi Emesida Iso ke Ndinọ Kiet Eken Ukpono?

“Ẹda ima nditọete ẹnyene esịt ima ẹnọ kiet eken. Ẹda iso ke ndinọ kiet eken ukpono.”—ROME 12:10.

1, 2. (a) Ewe item ke Paul ọnọ ke leta oro enye ekewetde mbon Rome? (b) Nso mbụme ke idibọrọ?

KE LETA oro Paul ekewetde mbon Rome, enye ama owụt nnyịn mme Christian nte edide akpan n̄kpọ ndima nditọete ke esop. Enye ama eti nnyịn ete ‘ikûyak ima nnyịn asan̄a ye mbubịk.’ Enye ama etịn̄ n̄ko aban̄a “ima nditọete” onyụn̄ ọdọhọ ke ikpenyene ndida “esịt ima” mma nditọete nnyịn.—Rome 12:9, 10a.

² Edi ndinyene ima nditọete ikụreke ke ndinyenyene ima emi ke esịt, ana inanam n̄kpọ iwụt ke imama mmọ. Idụhe eke edidiọn̄ọde ke imama imọ ibọhọke nnyịn inanam iwụt. Ntak edi oro Paul akadiande item emi ete: “Ẹda iso ke ndinọ kiet eken ukpono.” (Rome 12:10b) Nso ke ndinọ kiet eken ukpono abuana? Ntak emi ọfọnde ida iso ke ndinọ nditọete nnyịn ukpono? Didie ke ikeme ndinam oro?

Ndikpono Owo

3. Nso ke ikọ oro “ukpono” ọwọrọ ke akpasarade usem oro ẹkewetde Bible?

³ Ikọ Hebrew oro ẹkabarede nte “ukpono” ọwọrọ ndida owo ke n̄kpọ. Kpa ikọ Hebrew emi ke ẹsiwak ndikabade ke N̄wed Abasi nte “ubọn̄,” ndien emi enen̄ede owụt ukpono oro ẹnọde owo. (Gen. 45:13) Ikọ Greek oro ẹkabarede nte “ukpono” ke Bible ọwọrọ n̄kpọ emi ẹdade ke ọsọn̄urua, n̄kpọuto. (Luke 14:10) Ih, isida mbon oro nnyịn ikponode ke ọsọn̄urua m̀mê nte n̄kpọuto.

4, 5. Nso ke ndinọ kiet eken ukpono abuana? Nam an̄wan̄a.

⁴ Nso ke ndinọ kiet eken ukpono abuana? Ndikpono nditọete nnyịn esịne n̄kpọ akan ndiwowụt ke imokpono mmọ. Okposụkedi emi nte inamde n̄kpọ ye owo esiwụtde m̀mê imokpono enye, ukpono esinen̄ede ọtọn̄ọ ke nte idade owo.

⁵ Ndi Christian ekeme ndinen̄ede n̄kpono ekemmọ eyenete ke ini mîtoho enye esịt? (3 John 9, 10) Kpa nte n̄kpọ emi owo ọtọde ekemede ndisehe mbịghi edieke ẹtọde enye ke eti isọn̄, ntre n̄ko ke idinen̄ede ikpono owo ibịghi edieke ukpono emi otode nnyịn esịt. Mbubịk mbubịk ukpono isibịghike sia enye mîtoho esịt. (Utom 5:1-5) Ntak edi oro Paul ekebemde iso ọdọhọ ete ‘ikûyak ima nnyịn asan̄a ye mbubịk,’ mbemiso edidọhọ ikpono kiet eken.—Rome 12:9; kot 1 Peter 1:22.

Kpono Mbon Emi “Ẹkebotde ‘ke Mbiet Abasi’”

6, 7. Ntak emi ikpokponode owo?

⁶ Sia anade inen̄ede ikpono owo ke esịt mbemiso ikemede ndinam n̄kpọ ukpono ukpono ye enye, ikpanaha ifre ntak emi N̄wed Abasi ọdọhọde ikpono kpukpru nditọete nnyịn. Ẹyak ineme iba ke otu ntak emi.

⁷ Ke otu kpukpru n̄kpọ emi ẹkebotde ke isọn̄, owo kpọt ke ẹkebot “ke mbiet Abasi.” (Jas. 3:9) Ntak edi oro inyenede mme edu Abasi, utọ nte ima, ọniọn̄, ye unenikpe. Se n̄kpọ en̄wen emi ibọde ito Andibot mi.  Andiwet psalm ọdọhọ ete: “O Jehovah . . . ! emi odoride ubọn̄ fo ke enyọn̄ mme heaven. . . .  Onyụn̄ anam [owo] ekpri esisịt akan mme angel, onyụn̄ ada ubọn̄ ye uyai [m̀mê, “ukpono,” King James Version] ayara enye.” (Ps. 8:1, 4, 5; 104:1) * Ke nditịm ntịn̄, idụhe owo emi Abasi mînọhọ ukpono, ye uku, ye ubọn̄. Mmọdo, ke ini inọde owo ukpono, oro owụt ke ikpono Enye emi okobotde ukpono esịn owo ke idem, kpa Jehovah. Ke emi ima ikọfiọk ntak oro ikpokponode kpukpru owo, nte nnyịn ikpakam ikponoke nditọete nnyịn ikan?—John 3:16; Gal. 6:10.

Nnyịn Idi Ubon Kiet

8, 9. Paul ọdọhọ ke nso ikpanam ikpono kiet eken?

⁸ Paul etịn̄ ntak en̄wen emi ikpokponode kiet eken. Enye ekebem iso ọdọhọ ‘ida ima nditọete inyene esịt ima inọ kiet eken’ mbemiso edidọhọ ikpono kiet eken. Ikọ Greek oro ẹkabarede “esịt ima” aban̄a ọkpọsọn̄ ima oro esinamde ubon emi ẹnyenede ima ẹnyụn̄ ẹberede ye kiet eken ẹdiana kiet. Mmọdo, ke nditịn̄ ikọ emi, Paul okowụt ke akpana esop enen̄ede ọsọn̄ idem onyụn̄ enyene ima nte ubon emi adianade kiet. (Rome 12:5) Kam ti ke Paul ekewet n̄kpọ emi ọnọ mme Christian oro ẹyetde aran, emi Jehovah, kpa Ete kpukpru mmọ, ama akada enyene nte nditọ. Ntre, kpukpru mmọ ẹketo ubon kiet. Omokụt do ke mme Christian oro ẹyetde aran ke eyo Paul ẹma ẹnyene eti ntak ndikpono kiet eken. Nte mbon oro ẹyetde aran ẹnyụn̄ ẹdude uwem edi oro mfịn.

⁹ Nso kaban̄a “mme erọn̄ en̄wen”? (John 10:16) Okposụkedi emi Abasi mîdaha mmọ kan̄a inyene nte nditọ esie, mmọ ẹkeme ndisụk n̄kot kiet eken eyenete sia kpukpru mmọ ke ofụri ererimbot ẹdide ubon kiet. (1 Pet. 2:17; 5:9) Mmọdo, edieke “mme erọn̄ en̄wen” ẹnen̄erede ẹfiọk se “eyenete” oro mmọ ẹsikotde kiet eken ọwọrọde, oro ekpenen̄ede anam mmọ ẹkpono kiet eken ke ofụri esịt.—Kot 1 Peter 3:8.

Ntak Emi Edide Akpan N̄kpọ?

10, 11. Ntak emi enen̄erede edi akpan n̄kpọ ndikpono kiet eken?

¹⁰ Ntak emi enen̄erede edi akpan n̄kpọ ndikpono kiet eken? Ndikpono kiet eken eyenen̄ede anam esop adiana kiet onyụn̄ ọsọn̄ idem.

¹¹ Imọfiọk ke se inen̄erede inọ nnyịn mme ata Christian odudu edi ndisan̄a n̄kpere Jehovah nnyụn̄ nnyene spirit esie. (Ps. 36:7; John 14:26) N̄ko-n̄ko, idem esinem nnyịn ke ini nditọete ẹnamde n̄kpọ ndiwụt ke imabat nnyịn ke n̄kpọ. (N̄ke 25:11) Esịt esinyụn̄ adat nnyịn ke ini owo etịn̄de m̀mê anamde n̄kpọ oro owụtde ke imokpono nnyịn. Emi esinọ nnyịn odudu ndika iso mbiere ndisan̄a ke usụn̄ uwem ye idatesịt. Anaedi afo omokokop utọ idatesịt emi.

12. Nso ke nnyịn owo kiet kiet ikpanam man esop enem, ima onyụn̄ odu?

¹² Sia Jehovah ọfiọkde ke edi ndammana n̄kpọ nnyịn ndiyom ukpono, ntak edi oro Ikọ esie ọdọhọde “[ida] iso ke ndinọ kiet eken ukpono.” (Rome 12:10; kot Matthew 7:12.) Kpukpru mme Christian oro ẹnamde item emi ẹsinam ima odu ke esop ẹnyụn̄ ẹnam esop enem. Mmọdo, ọkpọfọn ibụp idem nnyịn ite, ‘Ndi mmekeme nditi ini oro n̄ketịn̄de ikọ nnyụn̄ nnam n̄kpọ oro owụtde ke mmenen̄ede n̄kpono nditọete mi ke esop?’—Rome 13:8.

Utom Ofụri Owo

13. (a) Anie akpada iso ke ndikpono owo? (b) Nso ke ikọ Paul ke Rome 1:7 owụt?

¹³ Anie akpada iso ke ndikpono owo? Paul ekewet ke leta ọnọ mbon Hebrew ete ke  mbiowo ẹdi “mbon oro ẹdade usụn̄ ke otu mbufo.” (Heb. 13:17) Imọfiọk ke mbiowo ẹsida iso ke ediwak n̄kpọ. N̄ko sia mmọ ẹdide mme ekpemerọn̄, mmọ ẹnyene ndida iso ke ndikpono nditọete, emi esịnede ekemmọ mbiowo. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini mbiowo ẹsobode man ẹneme n̄kpọ eke spirit esop, mmọ ẹkpenyene ndikpono kiet eken ke ndinen̄ede n̄kpan̄ utọn̄ ke ini ekemmọ ebiowo etịn̄de ikọ. Ke adianade do, mmọ ẹwụt ke imokpono kiet eken ke ndikere mban̄a ekikere owo kiet kiet ye se enye etịn̄de mbemiso ẹnamde ubiere. (Utom 15:6-15) Akpana iti n̄ko ke idịghe mbiowo kpọt ke Paul ekewet leta esie ọnọ, edi ekewet ọnọ ofụri esop. (Rome 1:7) Mmọdo, item oro aban̄ade edida iso ke ndikpono kiet eken ebehe kpukpru nnyịn mfịn n̄ko.

14. (a) Tịn̄ ukpụhọde emi odude ke ufọt edikpono owo ye edida iso ke ndikpono kiet eken. (b) Nso mbụme ke ikpobụp idem nnyịn?

¹⁴ Kere n̄ko ban̄a n̄kpọ en̄wen ke item Paul oro. Enye ikọdọhọke nditọete ke Rome ite ẹkpono owo, edi ọkọdọhọ ẹda iso ke ndinọ kiet eken ukpono. Ndi ukpụhọde ndomokiet odu ke ikọ emi? Kere ban̄a uwụtn̄kpọ emi. Ndi andikpep ekeme ndidọhọ nditọ ufọkn̄wed oro ẹma ẹkefọfiọk ndikot n̄wed ẹkpep ndikot n̄wed? Baba. Sia mmọ ẹfọfiọk ndikot n̄wed. Utu ke oro, andikpep edikam in̄wan̄wam mmọ ẹnen̄ede ẹfiọk ndikot n̄wed. Kpasụk ntre, ima oro imade kiet eken esinam ikpono owo, ndien ẹdọdiọn̄ọ ata mme Christian nte mbon oro ẹnyenede ima. (John 13:35) Nte ededi, kpa nte nditọ ufọkn̄wed oro ẹma ẹkefọfiọk ndikot n̄wed ẹkemede ndika iso nnam n̄kọri, ntre n̄ko ke nnyịn ikeme ndika iso nnam n̄kọri ke ndida iso ke ndinọ kiet eken ukpono. (1 Thess. 4:9, 10) Emi edi utom ofụri owo. Ntre, akpana ibụp idem nnyịn ite, ‘Ndi ke nnam oro—oro edi, ndibem iso n̄kpono kiet eken ke esop nnyịn?’

Kpono Mme Ubuene

15, 16. (a) Mmanie ke nnyịn mîkpofụmike ndikpono, ndien ntak-a? (b) Nso ikeme ndiwụt ke imokpono kpukpru nditọete nnyịn ke ofụri esịt?

¹⁵ Mmanie ke esop ke nnyịn mîkpofụmike ndikpono? Ikọ Abasi ọdọhọ ete: “Atua-ubuene-mbọm ọbuọt Jehovah n̄kpọ: ndien Enye ọyọnọ enye usiene utom esie.” (N̄ke 19:17) Didie ke edumbet itien̄wed emi ekeme ndin̄wam nnyịn nte idomode ndida iso ke ndinọ kiet eken ukpono?

 ¹⁶ Afo ọmọfiọk ke ekese owo ẹsima ndikpono mbon emi ẹkponde itie ẹkan mmọ, edi isikponoke mbon oro mmọ ẹkerede ke imokpon itie ikan. Nte ededi, Jehovah itiehe ntre. Enye ọdọhọ ete: “Nyokpono mmọ eke ẹkponode mi.” (1 Sam. 2:30; Ps. 113:5-7) Jehovah okpono kpukpru mbon oro ẹnamde n̄kpọ esie ẹnyụn̄ ẹkponode enye. Enye isifụmike mme ubuene m̀mê “mme usụhọde owo.” Ikọ esie ọdọhọ ete: “Koro ntem ke Enye emi Okon̄de onyụn̄ Emenerede ke Enyọn̄, emi odude ke nsinsi, emi enyịn̄ esie edide edisana, ọdọhọ ete: ‘Ami ndụn̄ ke edikon̄ ye edisana ebiet, ndụn̄ n̄ko ye owo emi ẹnuakde onyụn̄ ofụhọde, man ndemede spirit mme usụhọde owo nnyụn̄ ndemede esịt mbon oro ẹnuakde.’” (Isaiah 57:15, NW; 2 Chron. 16:9) Ke akpanikọ, iyom ndikpebe Jehovah. Mmọdo, edieke iyomde ndifiọk m̀mê imesinen̄ede ikpono owo, ọkpọfọn ibụp idem nnyịn ite, ‘Nsinam n̄kpọ didie ye mbon oro mînyeneke ifetutom ndomokiet ke esop?’ (John 13:14, 15) Ibọrọ mbụme emi owụt m̀mê imesikpono owo ke ofụri esịt.—Kot Philippi 2:3, 4.

Ndikpono Kiet Eken ke Ndinọ Mmọ Ini Nnyịn

17. Nso idi akpan usụn̄ kiet oro ikpadade iso ke ndinọ kiet eken ukpono, ndien ntak emi ikpanamde emi?

¹⁷ Nso idi akpan usụn̄ kiet oro ikpowụtde ke imada iso ke ndikpono kpukpru owo ke esop? Edi ndinọ mmọ ini nnyịn. Ntak edide ntre? Nnyịn mme Christian imenyene ekese ndinam, ediwak utom esop ẹsinyụn̄ ẹda ekese ini nnyịn. Ntak edi oro nnyịn idade ini nte ata ọsọn̄urua n̄kpọ. Imọfiọk n̄ko ke ikpanaha ikere ke nditọete nnyịn ẹkpenyene ndinọ nnyịn ofụri ini mmọ. Kpasụk ntre n̄ko, esịt esinem nnyịn ke ini nditọete ke esop mîkereke ke akpana ida ofụri ini nnyịn inam n̄kpọ inọ mmimọ.

18. Nte ẹwụtde ke ndise ke page 18, didie ke ikpowụt ke imama ndinọ nditọete nnyịn ini nnyịn?

¹⁸ Edi nnyịn n̄ko (akpan akpan nnyịn oro idide mbiowo esop) imọfiọk ke edieke inyịmede nditre se ikanamde ke ubọk man inọ eyenete nnyịn ini, oro owụt ke imokpono enye. Didie? Edieke itrede se ikanamde ke ubọk inọ eyenete nnyịn ini, emi ọwọrọ ke idọhọ enye ite, ‘Mmada fi ke akpan n̄kpọ n̄kan se n̄kosụk nnamde ke ubọk.’ (Mark 6:30-34) Edieke nnyịn mînamke oro, ọwọrọ idọhọ ke se inamde edi akpan n̄kpọ akan eyenete nnyịn. Edieke nnyịn mînyịmeke nditre se ikanamde ke ubọk man inọ eyenete nnyịn ini, oro ekeme ndinam enye ekere ke imọ iwọrọke n̄kpọ ndomokiet ke iso nnyịn. Edi imọfiọk ke owo idikemeke nditre se enye akanamde ke ubọk edieke edide n̄kpọ oro anade ẹnam usọp usọp. Nnyịn ndinyịme ndinọ m̀mê nditre ndinọ nditọete nnyịn ini owụt nte idade mmọ.—1 Cor. 10:24.

Biere Ndida Iso ke Ndinọ Kiet Eken Ukpono

19. Ke adianade ye ndinọ owo ini, ewe usụn̄ en̄wen ke ikpowụt ke imokpono nditọete nnyịn?

¹⁹ Akpan usụn̄ en̄wen odu ndiwụt ke imokpono nditọete nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini inọde mmọ ini nnyịn, akpana ikpan̄ utọn̄ inọ mmọ nde. Jehovah afiak enịm uwụtn̄kpọ ọnọ nnyịn ke afan̄  emi. David emi eketienede ewet psalm ọdọhọ ete: “Enyịn Jehovah ese mbon eti ido, utọn̄ esie onyụn̄ ọbiọn̄ọ ọnọ eseme mmọ.” (Ps. 34:15) Nnyịn iwụt ke ikpebe Jehovah ke ndise eyenete oro etịn̄de ikọ ọnọ nnyịn nnyụn̄ n̄kpan̄ utọn̄ n̄kop se enye etịn̄de—oro edi, ndinọ eyenete nnyịn ọyọhọ n̄kpan̄utọn̄, akpan akpan edieke enye oyomde un̄wam. Ndinam ntre owụt ke imokpono enye.

20. Nso ke ikpeti kaban̄a edikpono kiet eken?

²⁰ Nte ikpepde ke ibuotikọ emi, akpana iti ntak emi ikpenen̄erede ikpono nditọete nnyịn. N̄ko-n̄ko, akpana iyom ifet ndibem iso n̄kpono kpukpru orụk owo, emi esịnede mme ubuene. Ndinam emi ayanam idọdiọn̄ ima kiet eken onyụn̄ anam esop ọdọdiọn̄ adiana kiet. Mmọdo, ẹyak ika iso ikpono kiet eken, inyụn̄ ida iso ke ndinam emi. Ndi emebiere ndinam oro?

[Ikọ Idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

• Nso ke ndinọ kiet eken ukpono abuana?

• Tịn̄ mme ntak emi ikpokponode nditọete nnyịn.

• Ntak emi edide akpan n̄kpọ ndikpono kiet eken?

• Didie ke ikpowụt ke imokpono nditọete nnyịn?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 18]

Didie ke ikpowụt ke imokpono kiet eken?