Mmenyene Ediwak Nti N̄kpọ

Nte Arthur Bonno obụkde

KE INI ami ye Edith n̄wan mi ikodụkde akamba mbono ke 1951, ẹma ẹtọt ke ẹyenịm mbono mbon emi ẹdimade ndinam utom isụn̄utom.

Mma ndọhọ nte: “Yak itiene ikokop se ẹdinemede!”

Edith ọkọbọrọ ete: “Art, nnyịn idikemeke ndinam utom isụn̄utom!”

“Ah ah, Edie, n̄kọ ndikaka n̄kokop kpọt!”

Ke mbono oro asuanade, ẹma ẹnọ nnyịn n̄wed eben̄e Ufọkn̄wed Gilead.

Mma ndọhọ enye, “Yak iwet n̄kpọ idọn̄.”

N̄wan mi obụp ndien ete: “Edi Art, nso kaban̄a mme ubon nnyịn?”

Ke n̄kpọ nte isua kiet ye ubak ẹbede, ima ika Ufọkn̄wed Gilead ndien ẹma ẹnọ nnyịn ikanam utom ke Ecuador ke South America.

Nte nneme oro n̄kenemede ye n̄wan mi ke mbono oro owụtde, ekeme ndidi omokụt ke nsinam n̄kpọ odudu odudu nnyụn̄ n̄kere ke mmekeme ndinam kpukpru n̄kpọ. Edi Edith n̄wan mi ekedi sụn̄sụn̄ owo emi esisụhọrede idem. Ke ini enye okosụk ọkọride ke obio Elizabeth, ke Pennsylvania, U.S.A., enye ikesiwọrọke ikpọn̄ ufọk ika anyan, m̀mê ndisan̄a n̄kpere esenowo. Ama ọsọn̄ enye ndikpọn̄ mbon mmọ. Kpa ye oro, enye ama enyịme ke ofụri esịt ndika n̄kanam utom ke esenidụt. Ima idisịm Ecuador ke 1954, ndien nnyịn ke isụk inanam utom isụn̄utom nnyịn do tutu mfịn emi. Imenyene ediwak nti n̄kpọ ke ofụri isua emi idude mi. Ndi akpama ndikop ndusụk mmọ?

Se Isụk Inen̄erede Iti

Ata akpa ebiet emi ẹkenọde nnyịn ika ikanam utom ekedi Quito ibuot obio idụt oro, emi edide n̄kpọ nte mita 2,850 ke Obot Andes. Ikawat usen iba ke tren ye ke ubomisọn̄ mbiomo ito Guayaquil emi okodude ke mbenesụk ika do—kpa isan̄ emi ẹwatde minit 30 kpọt ke ubomofụm idahaemi! Ima inam utom nti nti isua inan̄ ke Quito.  Ekem ke 1958, eti n̄kpọ en̄wen ama etịbe: Ẹma ẹdọhọ nnyịn inam utom circuit.

N̄kpri circuit iba kpọt ẹkedu ke ofụri Ecuador ini oro. Ntem, ke adianade ye edisan̄a nse mme esop, ima isida ediwak urua ikwọrọ ikọ ke n̄kpri obio mbon India emi Ntiense ndomokiet mîkodụhe. Ufọk ke mme obio oro ẹkesinyene n̄kpri ubet emi ẹnịmde bed kpọt, inyụn̄ inyeneke window. Ima ikama ekebe eto emi esịnede mfiọk mbakara, ekpri eso atian, usan, besịn, ọfọn̄ bed, ufọkọbọn̄, ọfọn̄, n̄kani n̄wedmbụk n̄kpọntịbe, ye mme n̄kpọ en̄wen. Ikesida n̄wedmbụk n̄kpọntịbe oro isịri ndudu ke ibibene mbak eku ẹdibe ẹdụk nte ẹmama.

Okposụkedi mme ubet oro ẹkekịmde ẹnyụn̄ ẹtahade, isụk iteti nneme oro ikenyenede ke adan̄aemi iketiede ke bed idia udia emi iketemde ke mfiọk mbakara nnyịn. Ndisinam n̄kpọ odudu odudu ama esinam ntịn̄ ikọ ibụmede ibụmede. Ndien ndusụk ini n̄wan mi ama esida mbufiọk ke utọ ini udia oro etịn̄ nte n̄kpesitịn̄de ikọ ye nditọete ke ini ikade ikese mmọ. Mma nnam oro, ndien nnyịn ndika n̄kese nditọete ama esinen̄ede esịn udọn̄ ọnọ mmọ. N̄ko, enye ikesisioroke uyo ke ini ntịn̄de se mîfọnke mban̄a mbon en̄wen. Emi ama ekpep mi ndinyene in̄wan̄-in̄wan̄ ekikere mban̄a nditọete mi. Ndien ikesiwak ndineme ke okoneyo mban̄a se ikekpepde ke Enyọn̄-Ukpeme ye se iketịbede ke an̄wautom usen oro. Ima isinyene ata nti ifiọkutom!

Nte Ikasan̄ade Ikụt Carlos

Ẹma ẹnọ nnyịn enyịn̄ Carlos Mejía emi ẹkenyenede udọn̄ onyụn̄ odụn̄de ke Jipijapa, ke edem usoputịn Ecuador, edi owo ikọnọhọ nnyịn enyịn̄ efak ye nọmba ufọk esie. Usenubọk usen kiet, ima iwọrọ ke ufọk itọn̄ọ ndisan̄a ndụk ebiet ekededi sia nnyịn mîkọfiọkke ebiet emi idikụtde enye. Sia ọkpọsọn̄ edịm ekedepde okoneyo oro, nnyịn ikenyene ndifep ediwak okpụk mbat ke idiọk usụn̄. Nte n̄kosụk nsan̄ade n̄ka ke iso, mma n̄kop owo ke edem okotde mi mbọm mbọm: “Art!” Mma n̄wọn̄ọde enyịn n̄kụt Edie n̄wan mi obụhọde ke mbat emi ekesịmde enye edọn̄. N̄kpọ emi ama enem mi imam tutu nyom ndisak mîkpedịghe emi enye okoyomde nditua.

Mma ndụri enye nsio ke mbat oro, edi ikpaukot esie ama obụhọ do. Nditọwọn̄ iba, erenowo ye n̄wan, ke ẹkeda ẹse nnyịn. Ndien mma ndọhọ mmọ, “Nyọnọ mbufo okụk edieke ẹsion̄ode ikpaukot oro ẹnọ mi.” Mmọ ẹma ẹsion̄o ikpaukot oro inikiet inikiet, edi Edie ama oyom ebiet emi enye ediyetde ukot ye ikpaukot oro. Eka nditọ oro ama okụt kpukpru emi, ndien ada okot nnyịn ufọk onyụn̄ eyet n̄wan mi ukot ke adan̄aemi nditọ oro ẹyetde ikpaukot. Eti n̄kpọ ama etịbe mbemiso nnyịn inyọn̄de. Mma mbụp mma oro m̀mê enye ọdiọn̄ọ owo emi ekerede Carlos Mejía. Enye ama ọbọrọ ye n̄kpaidem ete: “Ebe mi ke edi.” Nte ini akakade, ima itọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible, ndien kpukpru owo ke ubon oro ẹma ẹna baptism. Ke isua ifan̄ ẹbede, Carlos, n̄wan esie, ye nditọ mmọ iba ẹma ẹnam utom nte akpan asiakusụn̄.

Ọkpọsọn̄ Isan̄ ye Ima Ima Mfọnido

Ndinam utom esenyịn circuit ikememke. Ima isidụk bọs, tren, ubomisọn̄ mbiomo, ubom, ye n̄kpri ubomofụm. Isan̄ kiet John McLenachan emi ekedide esenyịn district, ye Dorothy n̄wan esie ẹma ẹtiene nnyịn ẹka ukwọrọikọ ke ine kiet emi ekperede adan̄a Colombia. Nnyịn ima idụk ubom engine. Mme anịm emi ẹkponde nte ubom oro ke ẹkewọk ẹtiene nnyịn! Idem ete awat-ubom emi ekenyenede mbufiọk mi ama ofiori n̄kpo onyụn̄ ọsọsọp awat ubom oro akadian ke mben akpa.

 N̄kpọ-ata oro ikosobode ke utom circuit ama enen̄ede enyene ufọn. Ima isobo ye nditọete emi ẹkenen̄erede ẹfọn ido ẹnyụn̄ ẹfiọkde ndikama owo esen. Ediwak ini mme ubon emi ikodụn̄de ntre ẹma ẹsikpak nnyịn ẹte idia udia ikata ke usen ke adan̄aemi mmọ ẹdiade ini kiet kpọt. Mîdịghe ẹnọ nnyịn bed kiet oro mmọ ẹkenyenede man nnyịn ikpana do, edi mmọ ẹna ke isọn̄. N̄wan mi ama esiwak ndidọhọ, “Ndima nditọete emi ẹkpep mi ke iyomke nnyịn inyene ediwak n̄kpọ.”

“Nnyịn Iyomke Nditre”

Eti n̄kpọ en̄wen ama etịbe ọnọ nnyịn ke 1960—ẹma ẹkot nnyịn idinam utom ke n̄kọk itieutom ke Guayaquil. Edith akanam utom ukwọrọikọ ke esop emi ekperede n̄kọk itieutom, ke adan̄aemi ami n̄kanamde utom ke itieutom utịm utom. Akananam n̄kekereke nte ke mmekeme ndinam utom ke ọfis, edi Hebrew 13:21 owụt ke Abasi ọnọ nnyịn “kpukpru nti n̄kpọ ndinam uduak esie.” Ke isua iba ẹbede, ẹma ẹkot mi Ufọkn̄wed Gilead emi edibịghide ọfiọn̄ duop ke Bethel Brooklyn, ke New York. Ini oro mme ebe ẹkesika ke adan̄aemi iban mmọ ẹkade iso ke utom mmọ. Ẹma ẹtie ke Brooklyn ẹwet n̄wan mi ẹdọhọ enye enen̄ede ekere m̀mê eyenyịme ndidu ikpọn̄ ke ofụri ọfiọn̄ duop oro.

Edith ama onyụn̄ ewet mmọ ete: “Mmọfiọk ke emi idimemke, edi imọfiọk ke Jehovah ayan̄wam nnyịn ke se ededi oro editịbede. . . . Nnyịn iyomke ndisịn ifetutom ekededi oro ebererede ọnọ nnyịn, m̀mê ifet oro edinamde nnyịn itịm idot ndinam utom nnyịn nte ọfọnde.” N̄wan mi ama esiwet mi leta kpukpru urua ke ini n̄kodude ke Brooklyn.

Ndinam Utom ye Nditọete Oro Ẹnamde Akpanikọ

Ke 1966 ami ye Edith ima ifiak inyọn̄ Quito ke ntak udọn̄ọ, ikọtọn̄ọ utom isụn̄utom ye nditọete nnyịn do. Nditọete emi ẹma ẹnen̄ede ẹnam akpanikọ!

Ebe anam-akpanikọ eyenete an̄wan kiet ama esiwak ndimia enye. Usen kiet, ke n̄kanika itiokiet usenubọk, owo ama edidọhọ nnyịn ke ebe esie afiak amia enye. Mma nsọsọp n̄ka ufọk mmọ. Ke ini n̄kesịmde do, n̄kọdiọn̄ọke eyenete an̄wan oro aba. Enye akana ke bed, idem ofụt enye, unan onyụn̄ ọyọhọ enye ofụri idem. Ebe esie ama ada ibuot ayan̄ etịm enye tutu kpukpru ayan̄ oro asuana. Nte ini akakade usen oro, mma n̄kokụt ebe esie ke ufọk nnyụn̄ ndọhọ enye ke se enye akanamde ọdiọk etieti. Enye ama enen̄ede ekpe ubọk.

Idem mi ama afiak ọsọn̄ ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1970, ntem ima ifiak itọn̄ọ utom circuit. Ibarra ekesịne ke circuit nnyịn. Ke ini ikakade obio oro ke utịt utịt iduọk isua 1950, Ntiense iba kpọt ẹkedu do, isụn̄utom kiet ye eyenete kiet. Ntem, ama ọdọn̄ nnyịn ndisobo mbufa owo oro ẹkedụkde esop do.

 Ke ini ikodụkde akpa mbono esop nnyịn do, Brọda Rodrigo Vaca ama enịm ikpehe mbono esop emi okoyomde ebuana otuowo. Ke ini enye okobụpde mbụme, mme owo ẹma ẹsidọhọ “Ami, ami!” utu ke ndimenede ubọk. Ami ye Edith n̄wan mi ima iwọn̄ọde enyịn ise kiet eken, idem onyụn̄ akpa nnyịn. Mma n̄kere m̀mê ‘nso itịbe?’ Nte ini akakade, ima idifiọk ke eyenete oro edi nnan, ye nte ke enye ọfiọk uyo owo kiet kiet ke esop. Enye edi ekpemerọn̄ emi enen̄erede ọfiọk mme erọn̄ esie! Emi ama anam iti ikọ Jesus ke John 10:3, 4, 14, emi aban̄ade Eti Ekpemerọn̄ emi enen̄erede ọdiọn̄ọ mme erọn̄ esie mmọ ẹnyụn̄ ẹdiọn̄ọ enye. Mfịn, esop usem Spanish itiokiet, eke usem Quichua kiet, ye esop usem idiọn̄ọ kiet ẹdu ke Ibarra. Brọda Vaca ke ededi ebiowo ye akpan asiakusụn̄. *

Mmọkọm Jehovah Mban̄a Mfọnido Esie

Mfọn Jehovah ama afiak ekem nnyịn udeme ke 1974, ke ini ẹkekotde nnyịn ifiak idinam utom ke Bethel, ẹdọhọ mi ndu ke itieutom utịm utom, ndien ekem ẹmek mi ẹsịn ke Kọmiti N̄kọk Itieutom. Edith akanam utom ke itie utemudia, ndien nte ini akakade akanam ke ọfis, esiwet n̄kpọ onyụn̄ ese aban̄a efọkn̄wed tutu mfịn.

Ke ediwak isua idahaemi, esịt esinem nnyịn ndikụt ata ediwak isụn̄utom emi ẹkebọde ukpep ke Ufọkn̄wed Gilead, emi ẹnamde mme esop ẹsọn̄ idem ẹnyụn̄ ẹnyene ifịk. Ediwak tọsịn nditọete emi ẹtode se ibede idụt 30 ẹdin̄wam ke utom ke idụt emi ẹsịn udọn̄ ẹnọ nnyịn n̄ko. N̄waidem oro mmọ ẹnamde esinen̄ede otụk nnyịn. Ndusụk mmọ ẹma ẹnyam ufọk ye mbubehe mmọ man ẹken̄wam ke ebiet emi ẹnen̄erede ẹyom mme ọkwọrọ etop Obio Ubọn̄. Mmọ ẹma ẹdep ubomisọn̄ ẹda ẹkekwọrọ ikọ ke anyan ebiet, ẹsiak mbufa esop, ẹnyụn̄ ẹn̄wam ẹbọp mme Ufọkmbono Obio Ubọn̄. Ediwak nditọete iban emi mîdọhọ ebe ẹto isenidụt ẹdinam usiakusụn̄ ke idụt emi—mmọ ẹnen̄ede ẹnyene ifịk ẹnyụn̄ ẹkop odudu ke utom!

Ke akpanikọ, mmenyene ediwak nti n̄kpọ ke isua ifan̄ emi nnamde n̄kpọ Abasi. Akakan ke otu emi edi itie ufan mi ye Jehovah. Mmokop inemesịt mban̄a “andin̄wam” emi Jehovah ọkọnọde mi. (Gen. 2:18) Edieke ntiede n̄kere isua 69 emi ami ye n̄wan mi idude kiet, mmesikere mban̄a Mme N̄ke 18:22, emi ọdọhọde ete: “Nte owo okụt eti n̄wanndọ? Do, owo okụt eti n̄kpọ.” Enem mi etieti ndidu ye Edith. Enye an̄wam mi ke ata ediwak usụn̄. Enye okonyụn̄ edi eyen ima eka esie. Tọn̄ọ nnyịn ikedi Ecuador, n̄wan mi ama esiwet eka esie leta kpukpru urua tutu esịm 1990, emi eka esie akakpade ke ama ekesịm isua 97.

Ami ndi isua 90 ndien Edith edi 89. Nnyịn imenen̄ede ikop idatesịt ndin̄wam owo 70 ẹdi ẹdidiọn̄ọ Jehovah. Esịt enen̄ede enem nnyịn ke ndikewet n̄kpọ nyọhọ n̄wed eben̄e Ufọkn̄wed Gilead oro ke isua 60 emi ẹkebede. Ubiere oro anam nnyịn inyene ediwak nti n̄kpọ.

[Ikọ Idakisọn̄]

[Ndise ke page 29]

Ami ye mme isụn̄utom emi ikodude kiet ke Ufọkn̄wed Gilead ke 1985, an̄wambre Yankee, ke New York

[Ndise ke page 31]

Ini emi ikakade ikese ubon Mme Ntiense ke ini isụk inamde utom circuit ke 1959

[Ndise ke page 32]

Ke n̄kọk Itieutom Ecuador ke 2002