Ndinam N̄kpọ Jehovah Edi Idatesịt Mi

Nte Fred Rusk obụkde

Toto ke uyen mma n̄kụt nte ikọ David emi ke Psalm 27:10 edide akpanikọ: “Edieke ete mi ye eka mi ẹkpekpọn̄de mi, Jehovah ekpemen mi akama.” Yak ntịn̄ nte emi eketịbede ọnọ mi.

N̄KOKPON ke in̄wan̄ mfriukịm ete ete mi ke Stet Georgia ke U.S.A., ke ini akwa nsọn̄ọn̄kpọ eke iduọk isua 1930. N̄kpa eka mi ye eke ekpri udọeka mi oro akamanade obufa ama obụn̄ ete mi esịt ndien enye ama ayak mi ọnọ ete esie oro n̄wan ama akakpa onyụn̄ aka akwa obio oro oyomde usụn̄ man okoyom utom. Nte ini akakade, enye ama esisịn ukeme ndida mi ndidu ye imọ, edi ikekemeke.

Ikpọ nditọeka ete mi iban ẹkese ẹban̄a ufọk. Okposụkedi emi ete ete mi mîkamaha ido ukpono, nditọ esie iban ẹkedi ata mbon Southern Baptist. Mma nsika ufọkabasi kpukpru Sunday ke ntak emi ẹkesidọhọde ke ẹyemia mi edieke mmen̄kaha. Ntre toto ke ata ekpri, n̄kamaha ido ukpono. Edi mma mma ufọkn̄wed ye mbre mbuba.

Isenowo Oro Ẹkekpụhọrede Uwem Mi

Uwemeyo usen kiet ke 1941, ke ini n̄kedide isua 15, akamba ete kiet ye n̄wan esie ẹma ẹdi ufọk nnyịn. Ẹkedọhọ ke enye ekedi Talmadge Rusk, eyeneka eka eka mi. Akanam n̄kokopke n̄kpọ mban̄a enye, edi mma mfiọk ke enye ye n̄wan esie ẹkedi Mme Ntiense Jehovah. Se enye eketịn̄de aban̄a uduak Abasi ndinam ubonowo ẹdụn̄ ke isọn̄ ke nsinsi ama enen̄ede okpụhọde ye se n̄kesikopde ke ufọkabasi. Ata ediwak owo ke ufọk nnyịn ikamaha​—ẹnyụn̄ ẹkam ẹda se mmọ ẹketịn̄de, ke usụhọde. Owo ikayakke mmọ ẹfiak ẹdụk ufọk nnyịn. Edi, Mary udun̄wan eka ete mi oro ọkọsọn̄ọde mi ke isua ita kpọt ama ọbọ enye Bible ye mme n̄wed oro ẹkenamde Bible an̄wan̄a.

Mary ama ọsọsọp enịm ke akpanikọ nte ke imọ imokụt akpanikọ Bible onyụn̄ ana baptism ke 1942 nte kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah. Enye n̄ko ama okụt se Jesus eketịn̄de enịm ete: “Mme asua owo ẹdidi mbonufọk esie.” (Matt. 10:34-36) Ukọbọ emi okodude ke ubon nnyịn ama ọsọn̄ ubọk etieti. Akamba eyeneka Mary emi ekedide akwa owo ukara ama odụk odu ye andikara obio onyụn̄ anam ẹmụm Talmadge eyeneka eka eka mi ẹkekọbi. Ẹkedọhọ ke enye esisan̄a anyam n̄kpọ ibọhọ n̄wed unyịme. Ẹma ẹbiom enye ikpe.

N̄wedmbụk n̄kpọntịbe obio nnyịn ama ọtọt ete ke andikara obio oro, emi okonyụn̄ edide ebiereikpe, ama ọdọhọ mbon oro ẹkedude ke esop usen oro ete: “N̄wed oro ete emi asuande . . . ọdiọk ukem nte ibọkn̄kpa.” Eyeneka eka  eka mi ama osion̄o ikpe oro onyụn̄ akan, edi enye ama odu usen duop ke ufọk-n̄kpọkọbi kan̄a.

Nte Mary Eyeneka Ete Mi Akan̄wamde Mi

Ke adianade ye Mary ndisian mi mban̄a mbufa n̄kpọ oro enye enịmde ke akpanikọ, enye ama ọtọn̄ọ ndinọ mme mbọhọidụn̄ ikọ ntiense. Mma ntiene enye n̄ka ukpepn̄kpọ Bible oro enye ekenịmde ye ete kiet emi ọkọbọde n̄wed The New World. * N̄wan ete oro ọkọdọhọ ke ebe imọ ama ataba idap ofụri okoneyo okot n̄wed oro. Okposụkedi emi mmen̄koyomke ndisọsọp nsịn idem ke n̄kpọ ido ukpono, se n̄kekpepde ama enem mi. Edi idịghe mme ukpepn̄kpọ Bible ẹkenen̄ede ẹnam mi nnịm ke Mme Ntiense ẹkedi ikọt Abasi. Nte ẹkenamde n̄kpọ ye mmọ akanam mi nnen̄ede nnịm.

Ke uwụtn̄kpọ, usen kiet ke ini ami ye Mary ikọnyọn̄de uwak mbiet ke in̄wan̄ tomato, ima ikụt idiọn̄ọ ke itie ufọp mbio emi owụtde ke ikpọ nditọeka esie iban ita ẹma ẹfọp mme n̄wed, ukwak ubre usanikwọ, ye mme usanikwọ esie emi ẹkedọn̄ọde mme etop Bible. Mma nyat esịt etieti, edi eyeneka ete mi ama ọbọrọ mi nte n̄kpọ eke mmendịghe n̄kpọ ndomokiet ete, “Ama okpon ọwọrọ owo ọyọkọm nnyịn ke se inamde emi.”

Ẹma ẹnyịk Mary ọkpọn̄ ufọk ke 1943 sia enye mîkenyịmeke nditre obufa ido ukpono esie nnyụn̄ ntre ndisikwọrọ ikọ nnọ mme mbọhọidụn̄. Etisịm ini emi, ama enem mi ndikpep nte ke Abasi enyene enyịn̄, oro edi, Jehovah, ye nte ke enye edi Abasi emi amade onyụn̄ atuade mme owo mbọm, ke enye isifọpke mme owo ke hell emi asakde ikan̄. Mma n̄kpep n̄ko nte ke Jehovah enyene ima ima esop, okposụkedi mmen̄kakaha kan̄a mbono esop ndomokiet.

Ekem usen kiet nte n̄kosụk ntemde mbiet ke an̄wa, irenowo iba ẹma ẹwat ubomisọn̄ sụn̄sụn̄ ẹdi ndien owo mmọ kiet esịne ke esịt obụp mi m̀mê ami ndi Fred. Ke ini n̄kọdiọn̄ọde ke mmọ ẹdi Mme Ntiense, mma ndọhọ nte, “Ẹyak ndụk iwat ikada ke eti itie man ineme nneme.” Mary ọkọdọhọ mmọ ẹdi ẹdise mi. Kiet ke otu mmọ ekedi Shield Toutjian, esenyịn oro asan̄ade-san̄a, emi ekesịnde udọn̄ ọnọ mi onyụn̄ etemede mi se n̄kpanamde ke ata nnennen ini. Idahaemi ubon ẹkebiọn̄ọ mi sia n̄kadade nnọ se Mme Ntiense Jehovah ẹkpepde.

Mary ama etie ke Virginia emi enye ọkọwọrọde okodụn̄ ewet mi leta ọdọhọ ke edieke mbierede ndinam n̄kpọ Jehovah, ke mmekeme ndiwọrọ ndidụn̄ ye imọ. Mma mbiere ke ebe oro ndiwọrọ n̄ka. Ke mbubreyo Friday kiet ke October 1943, mma ndọn̄ mme akpan n̄kpọ ifan̄ ke ekebe mmen n̄keyịri ke eto kiet emi oyomde usụn̄ ọkpọn̄ ufọk nnyịn. Ke  Saturday, mma n̄kemen ekebe oro nsan̄a ke usụn̄ esa mbọhọidụn̄ nnyịn kiet mbe n̄kodụk ubomisọn̄ n̄ka obio. Ke mma n̄kaka n̄kesịm Roanoke emi edide akwa obio, mma n̄kụt Mary ke ufọk Edna Fowlkes.

N̄kọri Eke Spirit, Baptism, Bethel

Edna eketie nte Lydia eyomfịn. Enye ekedi Ntiense oro ẹyetde aran, emi ekesituade owo mbọm. Edna ama ọbọ akamba ufọk ada n̄wan eyeneka esie ye nditọ esie iban iba ye Mary ẹdidụn̄ ye enye. Nditọ iban iba oro​—Gladys ye Grace Gregory​—ẹma ẹkabade ẹdi mme isụn̄utom. Gladys ebe isua 90 idahaemi; enye ke osụk ọsọsọn̄ọ ada anam utom ke n̄kọk itieutom Japan.

Ke ini n̄kodụn̄de ke ufọk Edna, mma nsidụk mbono esop kpukpru ini nnyụn̄ n̄kpep ndikwọrọ ikọ. Ifụre oro n̄kenyenede ndikpep Ikọ Abasi nnyụn̄ ndụk mbono esop mme Christian ama an̄wam mi ntetịm mfiọk Jehovah. Mma nna baptism ke June 14, 1944. Mary, Gladys, ye Grace ẹma ẹtọn̄ọ utom usiakusụn̄ ẹnyụn̄ ẹka ndinam utom ke edem edere Virginia. Mmọ ẹkesiak esop ke Leesburg. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1946, mma ntọn̄ọ ndinam utom usiakusụn̄ ke obio oro okodude ekpere. Ke ndaeyo isua oro, ima ika ọwọrọetop mbono ofụri ererimbot oro ẹkenịmde ke Cleveland, Ohio, ke August 4-11.

Ke mbono oro, Nathan Knorr oro akadade usụn̄ ke esop Abasi ini oro ama etịn̄ aban̄a mbufa ufọk oro ẹkeduakde ndibọp ndian ke Bethel Brooklyn. Emi ama esịne ndibọp obufa ufọkidụn̄ ye mbọp-ndian ke itie umịn̄n̄wed. Ẹma ẹyom ediwak n̄kparawa owo. Mma mbiere ke n̄kpama ndinam n̄kpọ Jehovah do. Ntem mma nsịn n̄wed eben̄e, ndien ke ọfiọn̄ ifan̄ ẹbede, ke December 1, 1946, mma ndaha Bethel.

Ke n̄kpọ nte isua kiet ama ekebe, Brọda Max Larson, esenyịn ufọk umịn̄n̄wed, ama edida ye ami ke Itieutom Unọ Magazine ye Leta. Enye ama ọdọhọ mi ete ke ẹkpụhọ mi n̄kanam utom ke Itieutom Utịmutom. Mma n̄kpep ekese mban̄a nte ẹkemede ndida edumbet Bible nsịn ke edinam nnyụn̄ n̄kpep mban̄a nte ẹnamde n̄kpọ ke esop Abasi, akpan akpan ke ini n̄kanamde utom ye T. J. (Bud) Sullivan emi ekedide esenyịn itieutom oro.

Ete mi ama esidi edise mi ke Bethel. Nte ini akakade, enye ama edima ido ukpono. Ke akpatre ini emi enye ekedide edise mi, ke 1965, enye ama ọdọhọ ete: “Akpama emekeme ndidi ndise mi, edi tutu amama ndidịghe aba ndise fi mi.” Mma n̄ka n̄kese enye ikafan̄ mbemiso enye akakpade. Enye ama enen̄ede enịm ke idika heaven. Mmodori enyịn ke Jehovah eyeti enye, ndien edieke edide ntre, ọwọrọ ke ini ẹdinamde mme owo ẹset, enye ididụhe ke heaven  nte enye ekekerede, edi edidu mi ke isọn̄, ke ini ẹdinamde isọn̄ edi Paradise.

Mme N̄wọrọnda Ikpọ Mbono En̄wen ye Ubọpn̄kpọ

Ikpọ mbono ẹma ẹsida n̄kọri eke spirit ẹdi. Ntre ke ekedi ye mme mbono ofụri ererimbot oro ẹkenịmde ke An̄wambre Yankee ke New York ke mme iduọk isua 1950. Owo 253,922 emi ẹketode idụt 123 ẹma ẹyọhọ An̄wambre Yankee ye An̄wambre Polo ke ikpehe edinam kiet ke 1958. Ndifreke n̄kpọ kiet emi eketịbede ke mbono oro. Ke ini n̄kosụk nnamde utom ke ọfis ke itie mbono oro, Brọda Knorr ama asan̄a itọk itọk ebịne mi. Enye ama ọdọhọ ete: “Fred, ọmọdiọn̄ọ ke mma mfre ndimek eyenete emi editịn̄de ikọ ọnọ mme asiakusụn̄ oro ẹsopde idem ke akwa ufọkudia oro ẹkebọde ke ukpeokụk. Mbọk, ndi emekeme ndisọsọp n̄ka n̄kọnọ utịn̄ikọ ke ibuotikọ ekededi oro etide nte osụk akade ke usụn̄?” Mma nnen̄ede mbọn̄ akam mbemiso n̄kesịmde do, ibifịk onyụn̄ ababa mi.

Nte esop ẹkewakde ke New York City ke iduọk isua 1950 ye 1960, mme ebiet emi ẹkesibọde ẹda ẹnam Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ikekemke aba. Ntem ọtọn̄ọde ke 1970 esịm 1990, ẹma ẹdep ufọk ita ke Manhattan ẹnyụn̄ ẹdiọn̄ mmọ man ọfọn se ẹdade ẹnịm mme mbono esop. Ami n̄kedi etieibuot okpokoro mme kọmiti ubọpn̄kpọ emi, mmonyụn̄ nti nte Jehovah ọkọdiọn̄de mme esop emi ẹkedianade kiet ẹtịp okụk ẹbọp mme ufọk oro, emi ẹsụk ẹdade ẹnịm utuakibuot akpanikọ.

Mme Ukpụhọde ke Uwem Mi

Usen kiet ke 1957, ke ini n̄kasan̄ade ke itie inemesịt emi okodude ke ufọt itie umịn̄n̄wed ye ufọkidụn̄ Bethel, edịm ama osion̄o. Mma n̄kụt ediye n̄kaiferi emi ekedide obufa owo Bethel. Enye ikakamake ufụkeyo, ntre mma nda okịmmọ n̄kofụk enye. Nte n̄kasan̄ade ndiọn̄ọ Marjorie edi oro, ndien tọn̄ọ ikọdọ ndọ ke 1960, nnyịn ke ikop inemesịt ndinam n̄kpọ Jehovah ke ndaeyo ye ke ukwọ edịm. September 2010 ekedi ọyọhọ isua 50 tọn̄ọ ikọdọ ndọ.

Ikebịghike ke ima ikọnyọn̄ ini udara obufa ndọ nnyịn idi, Brọda Knorr ama ọdọhọ mi ke ẹmek mi ndi andikpep ke Ufọkn̄wed Gilead. Nso akwa ifet ke emi ekedi ntem! Ọtọn̄ọde ke 1961 esịm 1965, mbonubon Bethel ẹkenen̄ede ẹnam otu ition oro ẹkenịmde ẹbịghi akan nte ẹsinịmde, man ẹnọ mmọ ukpep ke nte ẹsede ẹban̄a n̄kọk itieutom. Ke utịt utịt 1965, ẹma ẹfiak ẹtọn̄ọ ndisida ọfiọn̄ ition nnịm ufọkn̄wed oro ẹnyụn̄ ẹfiak ẹtọn̄ọ ndinọ mme isụn̄utom ukpep.

Ke 1972, ẹma ẹkpụhọ mi utom ke Ufọkn̄wed Gilead ẹnọ n̄ka Itieutom Ubọrọ Mbụme, emi  n̄kedide esenyịn. Ndinam ndụn̄ọde man ẹbọrọ nsio nsio mbụme ẹnyụn̄ ẹse ẹban̄a nsio nsio mfịna aman̄wam mi nnen̄ede mfiọk mme ukpepn̄kpọ Ikọ Abasi ye nte ẹdade ndikon̄ edumbet Abasi nnyịn ẹn̄wam mbon en̄wen.

Ekem ke 1987 ẹma ẹnọ mi n̄kanam utom ke obufa itieutom emi ẹkekotde Itieutom Utịm Ntọt Ufọkibọk. Ẹma ẹsidiomi mbono nneme man ẹkpep mbiowo emi ẹdude ke Mme Kọmiti Unyene Nneme ye Mbon Ufọkibọk nte ẹkpenyenede nneme ye mbiausọbọ, mme ebiereikpe, ye mbon emi ẹnamde utom edin̄wam mme owo ẹban̄a se N̄wed Abasi ekpepde nnyịn aban̄a iyịp. Akpan mfịna ekedi ke mbiausọbọ ẹma ẹsida odudu idemmọ ẹsịn nditọ nnyịn iyịp, ndien ẹkesiwak ndibọ esop odudu nda nnam emi.

Ke ini ikesinọde mmọ ekikere iban̄a mme ibọkusọbọ emi ẹkemede ndida nsọbọ owo idem utu ke edikịm iyịp nsịn ke idem, mmọ ẹkesiwak ndidọhọ ke idụhe m̀mê ke ẹsọn̄ urua ẹkaha. Mma nsiwak ndidọhọ asiak-owo-idem emi ọdọhọde ntre nte, “Mbọk nyan ubọk fo ise.” Enye ama anyan nyọdọhọ nte, “Omokụt do, emenyene kiet ke otu mfọnn̄kan n̄kpọ oro ẹkemede ndida nsọbọ owo idem utu ke iyịp.” Itoro emi ama esinam enye eti n̄kpọ emi enye enen̄erede ọfiọk​—oro edi, ke nditịn̄ enyịn nda ikwa usiakidem nsiak owo idem ekeme ndinam iyịp okûnen̄ede ọwọrọ owo.

Ke isua 20 emi ẹbede, Jehovah emenen̄ede ọdiọn̄ ukeme oro ẹsịnde ndinọ mbiausọbọ ye mme ebiereikpe ukpep. Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹkpụhọde edu mmọ ke ini mmọ ẹkedide ẹdifiọk se nnyịn inịmde ke akpanikọ. Mmọ ẹma ẹdifiọk ke mme ndụn̄ọde oro ẹnamde ẹban̄a ibọkusọbọ ẹwụt ke mme n̄kpọ oro ẹdade ẹsọbọ owo idem utu ke iyịp ẹnen̄ede ẹfọn ye nte ke odu ediwak mbiausọbọ ye ufọkibọk emi ẹkemede ndinọ mbọn udọn̄ọ ẹka.

Toto ke 1996, ami ye n̄wan mi inam utom ke Itie Unọ Ukpep Enyọn̄-Ukpeme ke Patterson, New York, emi edide n̄kpọ nte kilomita 110 ọtọn̄ọde ke edem edere Brooklyn. Mma nnam utom ke esisịt ini ke Itieutom Utịmutom ndien ekem ntiene nnọ mbonubon Bethel ye mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ukpep. Ke isua 12 emi ẹbede, mmafiak nnam utom nte esenyịn Itieutom Ubọrọ Mbụme, emi ẹma ẹkesio ke Brooklyn ẹnyọn̄ Patterson.

Mme Mfịna Usọn̄

Enen̄ede ọsọn̄ ndinam mme utom mi ke Bethel ke ntak emi mma n̄kesịm isua 85. Mman̄wana ye kansa ke se ibede isua duop. Esitie mi ke idem nte eketiede Hezekiah, emi Jehovah akadiande isua uwem ọnọ. (Isa. 38:5) Idem n̄wan mi n̄ko isọn̄ke, ndien nnyịn idiana kiet in̄wana ye udọn̄ọ mfre esie emi ẹkotde Alzheimer. N̄wan mi edi asan̄autom Jehovah emi enyenede ukeme, andinọ mme uyen item, onyụn̄ edi anam-akpanikọ andin̄wam ye enyene-nsọn̄ọnda nsan̄a mi. Enye ama esima ndikpep Bible nnyụn̄ n̄kpep mme owo n̄kpọ, ndien ediwak nditọ nnyịn eke spirit ẹsinyene nneme ye nnyịn.

Mary eyeneka ete mi ama akpa ke March 2010 ke ini ekedide isua 87. Enye ekedi ata eti andikpep Ikọ Abasi onyụn̄ an̄wam mbon en̄wen ẹdụk utuakibuot akpanikọ. Enye ama anam utom uyọhọ ini ke ediwak isua. Mmenen̄ede n̄wụt esịtekọm mban̄a se enye akanamde man an̄wam mi n̄kpep akpanikọ emi odude ke Ikọ Abasi nnyụn̄ ntiene enye ndi asan̄autom edima Abasi nnyịn, Jehovah. Ẹbụk Mary ẹkpere ebe esie, emi akanamde utom isụn̄utom ke Israel. Mmenen̄ede nnịm ke Jehovah eyeti mmọ, ndien ke mmọ ẹbet ediset ke n̄kpa.

Ke ini ntide se ibede isua 67 oro nnamde n̄kpọ Jehovah, mmowụt esịtekọm mban̄a ekese edidiọn̄ oro mbọde. Esinen̄ede adat mi esịt ndinam n̄kpọ Jehovah! Sia nnen̄erede nnịm ke nyenyene mfọnido esie emi owo mîdotke, mmenen̄ede ndori enyịn nditiene mbọ se Eyen esie ọkọn̄wọn̄ọde ete: “Owo ekededi emi ọkọkpọn̄de ufọk m̀mê nditọeka iren m̀mê nditọeka iban m̀mê ete m̀mê eka m̀mê nditọ m̀mê isọn̄ ke ntak enyịn̄ mi ọyọbọ se iwakde ikan oro, oyonyụn̄ enyene nsinsi uwem.”​—Matt. 19:29.

[Ikọ Idakisọn̄]

[Ndise ke page 19]

Ami ke in̄wan̄ mfriukịm ete ete mi ke Georgia, U.S.A., ke1928

[Ndise ke page 19]

Mary ye Talmadge eyeneka eka eka mi

[Ndise ke page 20]

Mary, Gladys, ye Grace

[Ndise ke page 20]

Ini n̄kanade baptism ke June 14, 1944

[Ndise ke page 20]

Ami ke Itieutom Utịmutom ke Bethel

[Ndise ke page 21]

Ami ye Mary ke mbono ofụri ererimbot ke An̄wambre Yankee ke 1958

[Ndise ke page 21]

Ami ye Marjorie ke usen ndọ nnyịn

[Ndise ke page 21]

Nnyịn mbiba ke 2008