Ẹn̄wam Irenowo Ẹnam N̄kọri Eke Spirit

“Ọtọn̄ọde ke emi afo edikọ owo ye uwem.”—LUKE 5:10.

1, 2. (a) Nso ke irenowo ẹkenam ke ini ẹkekopde ukwọrọikọ Jesus? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

KE INI Jesus ye mme mbet esie ẹkenamde utom ukwọrọikọ ke ofụri Galilee, mmọ ẹma ẹdiere ke ubom ẹka ndobo ndobo ebiet man ẹkedu ikpọn̄. Edi otuowo ẹma ẹsan̄a ke ukot ẹtiene mmọ. Mbon oro ẹkedide usen oro ẹkedi n̄kpọ nte “owo tọsịn ition, isịneke iban ye n̄kpri nditọwọn̄.” (Matt. 14:21) Isan̄ en̄wen, otuowo ẹma ẹdi ẹbịne Jesus man enye ọkọk mmọ udọn̄ọ ẹnyụn̄ ẹkop ikọ esie. Se ẹkebatde ke otuowo oro ekedi “owo tọsịn inan̄, isịneke iban ye n̄kpri nditọwọn̄.” (Matt. 15:38) Emi owụt ke ediwak irenowo ẹma ẹsịne ke otu mbon emi ẹkedide ẹbịne Jesus ẹnyụn̄ ẹnyene udọn̄ ke se enye ekekpepde. Ke nditịm ntịn̄, enye ama odori enyịn ke ediwak mbon en̄wen ẹyenyene udọn̄, koro ke enye ama akanam mme mbet esie ẹmụm iyak ke utịbe utịbe usụn̄, enye ama ọdọhọ Simon ete: “Ọtọn̄ọde ke emi afo edikọ owo ye uwem.” (Luke 5:10) Mme mbet esie ẹkenyene ndiduọk iyịre mmọ ke otu ubonowo ẹnyụn̄ ẹdori enyịn ke mmimọ ‘iyọkọ’ kpukpru orụk owo, esịnede ediwak irenowo.

² Mfịn, irenowo ẹsinyene udọn̄ ntre n̄ko ke etop N̄wed Abasi oro ikwọrọde ẹnyụn̄ ẹma nnyịn ikpep mmọ Bible. (Matt. 5:3) Nte ededi, ediwak irenowo ẹsitọn̄ọ ndikpep Bible edi inamke n̄kọri ke n̄kan̄ eke spirit. Didie ke ikeme ndin̄wam mmọ? Okposụkedi emi Jesus mîkọtọn̄ọke san̄asan̄a utom ukwọrọikọ ndida nyom irenowo, ke akpanikọ enye ama esineme mme n̄kpọ oro ẹkebehede irenowo ke eyo esie. Ẹyak ida uwụtn̄kpọ esie ineme nte ikemede ndin̄wam irenowo ẹkan n̄kpọ ita oro ẹsiwakde ndibehe mmọ mfịn: (1) ediyom se ẹdade ubọk ẹka inua, (2) edikop ndịk mban̄a se mme owo ẹkerede, ye (3) edikere ke mmimọ idotke.

Ediyom Se Ẹdade Ubọk Ẹka Inua

3, 4. (a) Nso isinen̄ede ibehe ediwak irenowo? (b) Ntak emi ndusụk irenowo ẹdade ediyom n̄kpọ udu uwem ke akpan n̄kpọ ẹkan n̄kpọ eke spirit?

³ Scribe kiet ọkọdọhọ Jesus ete: “Andikpep, nyetiene fi n̄ka ebiet ekededi eke afo oyomde ndika.” Edi ke ini Jesus ọkọdọhọde enye ke “Eyen owo inyeneke ebiet eke enịmde ibuot esie,” enye ama okpụhọ ekikere. Etie nte scribe oro ama etịmede esịt aban̄a se enye edidiade m̀mê ebiet emi enye edidụn̄de, sia idụhe n̄kpọ ndomokiet emi owụtde ke enye ama akabade edi anditiene Christ.—Matt. 8:19, 20.

⁴ Irenowo ẹsiwak ndida n̄kpọ obụkidem ke akpan n̄kpọ ẹkan n̄kpọ eke spirit. Ndika ufọkn̄wed ntaifiọk nnyụn̄ nnyene eti utom ẹdi mme ebeiso n̄kpọ ẹnọ ediwak mmọ. Mmọ ẹkere ke ndinam okụk enen̄ede enyene ufọn akan ndikpep N̄wed Abasi nnyụn̄ ndomo ndinam ufan ye Abasi. Mmọ ẹkeme ndima se Bible ekpepde, edi “editịmede esịt editịm n̄kpọ emi ye abian̄a abian̄a odudu inyene” ẹbaba udọn̄ oro mmọ ẹkenyenede ẹwot. (Mark 4:18, 19) Kere ban̄a nte Jesus akan̄wamde mme mbet esie ẹkpụhọ se mmọ ẹkedade nte ebeiso n̄kpọ.

5, 6. Nso ikan̄wam Andrew, Peter, James, ye John ẹdida utom ukwọrọikọ nte ebeiso n̄kpọ utu ke ediyom se ẹdade ubọk ẹka inua?

⁵ Andrew ye Simon Peter eyeneka esie ẹkesisan̄a kiet ẹkọ iyak. Kpasụk ntre ke ekedi ye John, James eyeneka esie, ye Zebedee ete mmọ. Mbubehe mmọ ama ọfọn tutu oyom ẹkpe mme owo ẹsịn. (Mark 1:16-20) Akpa ini oro John Andinịm Owo Baptism eketịn̄de ọnọ Andrew ye John aban̄a  Jesus, mmọ ẹma ẹnịm ke mmimọ imokụt Messiah. Andrew ama etịn̄ n̄kpọ emi ọnọ Simon Peter eyeneka esie, ndien etie nte John n̄ko ama eketịn̄ n̄kpọ emi ọnọ James eyeneka esie. (John 1:29, 35-41) Ke mme ọfiọn̄ oro ẹketienede, mmọ mbinan̄ ẹkesan̄a ye Jesus nte enye ọkọkwọrọde ikọ ke Galilee, Judea, ye Samaria. Ekem mbet mbinan̄ ẹma ẹfiak ẹka utom ukọiyak mmọ. Mmọ ẹma ẹnyene udọn̄ ke mme n̄kpọ eke spirit, edi utom ukwọrọikọ ikedịghe ebeiso n̄kpọ inọ mmọ.

⁶ Nte ini akakade, Jesus ama okot Peter ye Andrew ete ẹtiene imọ ẹnyụn̄ ẹkabade ẹdi “mme ọkọ owo.” Nso ke mmọ mbiba ẹkenam? “Kpa idaha oro, mmọ ẹdaha ẹkpọn̄ iyịre mmọ ẹtiene enye.” Kpasụk ntre ke ekedi ye James ye John. “Kpa idaha oro, mmọ ẹkpọn̄ ubom ye ete mmọ ẹtiene enye.” (Matt. 4:18-22) Nso ikan̄wam irenowo emi ẹdụk utom uyọhọ ini? Ndi ekedi nduaidem ebe oro? Ihih! Ke mme ọfiọn̄ oro ẹkebede, irenowo emi ẹma ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ Jesus, ẹkụt mme utịben̄kpọ oro enye akanamde, ẹkụt nte enye ekenyenede ifịk aban̄a edinen ido, ye nte mme owo ẹkenyịmede ukwọrọikọ esie. Emi ama anam mmọ ẹdọdiọn̄ ẹnyene mbuọtidem ẹnyụn̄ ẹberi edem ye Jehovah!

7. Didie ke ikeme ndin̄wam nditọ ukpepn̄kpọ Bible ẹbuọt idem ke Jehovah ekeme ndinọ se inanade ikọt esie?

⁷ Didie ke ikeme ndikpebe Jesus ke ndin̄wam nditọ ukpepn̄kpọ Bible nnyịn ẹbuọt idem ye Jehovah? (N̄ke 3:5, 6) Nte nnyịn ikpepde owo n̄kpọ enen̄ede enyene n̄kpọ ndinam ye emi. Ke ini ikpepde owo n̄kpọ, imekeme nditịn̄ ke Abasi ọn̄wọn̄ọ ndinen̄ede ndiọn̄ nnyịn edieke ibemde iso iyom mme n̄kpọ Obio Ubọn̄. (Kot Malachi 3:10; Matthew 6:33.) Okposụkedi emi ikemede ndida ediwak itien̄wed Abasi n̄wụt nte Jehovah esinọde ikọt esie se inanade mmọ, ikpanaha ifre ke imekeme ndida uwụtn̄kpọ emi nnyịn inịmde n̄kpep nditọ ukpepn̄kpọ nnyịn n̄kpọ. Edieke itịn̄de inọ mmọ nte Jehovah akan̄wamde nnyịn, emi ekeme ndinam mmọ ẹbuọt idem ye Jehovah. Imekeme ndibuana ndinem ifiọkutom oro ikotde ke mme n̄wed nnyịn ye mmọ. *

8. (a) Ntak emi ọfọnde eyen ukpepn̄kpọ ‘atabi onyụn̄ ese nte Jehovah ọfọnde’? (b) Didie ke ikeme ndin̄wam eyen ukpepn̄kpọ nnyịn okụt ke idem esiemmọ nte Jehovah ọfọnde?

⁸ Idịghe ndikot nnyụn̄ n̄kop nte Jehovah ọdiọn̄de mbon en̄wen kpọt edinam owo enen̄ede enyene mbuọtidem. Ana eyen ukpepn̄kpọ ke idem esiemmọ etiene okụt nte Jehovah ọfọnde ye imọ. Andiwet psalm ọkọkwọ ete: “Mbufo ẹtabi ẹnyụn̄ ẹse nte Jehovah ọfọnde; owo emi enyenede enye nte ebiet ubọhọ okop inemesịt.” (Ps. 34:8) Didie ke nnyịn ikeme ndin̄wam eyen ukpepn̄kpọ okụt nte Jehovah ọfọnde? Yak idọhọ ke eyen ukpepn̄kpọ emi etịmerede esịt aban̄a okụk ke odomo n̄ko ndikan idiọk edinam, utọ nte edin̄wọn̄ sika, edibre mbre mfọniso, m̀mê ọkpọsọn̄ un̄wọn̄ mmịn. (N̄ke 23:20, 21; 2 Cor. 7:1; 1 Tim. 6:10) Ndi ndikpep eyen ukpepn̄kpọ oro ndibọn̄ akam mben̄e un̄wam Abasi ndida n̄kan idiọk edinam idin̄wamke enye okụt nte Jehovah ọfọnde? Kere n̄ko ban̄a se ikemede nditịbe ke ini nnyịn isịnde udọn̄ inọ eyen ukpepn̄kpọ  ada mme n̄kpọ eke spirit nte ebeiso n̄kpọ ke ndisio ini kpukpru urua nda n̄kpep Bible, ntịm idem nnọ nnyụn̄ ndụk mbono esop mme Christian. Mmọn̄ọ, ndi nte enye okụtde ke idem esiemmọ nte Jehovah ọdiọn̄de ukeme oro enye esịnde idinamke mbuọtidem esie etetịm okpon?

Edikop Ndịk Mban̄a Se Mme Owo Ẹkerede

9, 10. (a) Ntak emi Nicodemus ye Joseph owo Arimathea ẹkemade Jesus ke ndịbe? (b) Ntak emi ndusụk irenowo mfịn ẹmen̄ede nditiene Christ?

⁹ Ke ntak editie nte mme uke, ndusụk irenowo ẹkeme ndimen̄e nditiene Christ ọyọhọ ọyọhọ. Nicodemus ye Joseph owo Arimathea ẹkema Jesus ke ndịbe ke ntak emi mmọ ẹkefehede se mme Jew ẹditịn̄de m̀mê ẹdinamde edieke ẹfiọkde oro. (John 3:1, 2; 19:38) Ndịk emi ekedi ata ndịk. Nte ini akakade, usua oro mme adaiso ido ukpono ẹkesuade Jesus ama okpon tutu edieke owo ekededi enyenede mbuọtidem ke enye, ẹbịn owo oro ẹsio ke synagogue.—John 9:22.

¹⁰ Ke ndusụk itie mfịn, edieke erenowo enen̄erede ama Abasi, Bible, m̀mê ido ukpono, mme nsan̄autom, mme ufan, m̀mê mme iman esie ẹkeme ndifịna enye uwem. Ke mme itie en̄wen, owo nditịn̄ mban̄a ndikpụhọ ido ukpono akam ekeme ndida owo ibuot. Udọn̄ editie nte uke ekeme ndinen̄ede ndi mfịna ke ini owo anamde utom ekọn̄, esịnde idem ke mbre ukara m̀mê ukara obio. Ke uwụtn̄kpọ, ete kiet ke Germany ọkọdọhọ ete: “Se mbufo Mme Ntiense ẹkwọrọde ẹban̄a Bible edi akpanikọ. Edi edieke n̄kabarede ndi Ntiense mfịn emi, etisịm n̄kpọn̄ kpukpru owo ẹyefiọk ẹban̄a oro. Nso ke mme owo ẹdikere ke itieutom, ke mbọhọ, ye ke n̄ka emi ami ye ubon mi idụkde? N̄kemeke ndiyọ oro.”

11. Didie ke Jesus akan̄wam mme mbet esie ẹkan ndịk owo?

¹¹ Okposụkedi emi owo ndomokiet ke otu mme apostle Jesus mîkedịghe mbe, mmọ ẹken̄wan̄wana ndikan ndịk owo. (Mark 14:50, 66-72) Didie ke Jesus akan̄wam mmọ ẹnam n̄kọri kpa ye ọkpọsọn̄ udọn̄ oro mmọ ẹkenyenede nditie nte uke? Jesus ama anam n̄kpọ man etịm mme mbet esie idem ọnọ ubiọn̄ọ oro mmọ ẹkenyenede ndisobo ke ini iso. Enye ọkọdọhọ ete: “Mbufo ẹkop inemesịt ke ini mme owo ẹsuade mbufo, ẹnyụn̄ ẹdian̄arede mbufo ke idem mmọ ẹfep, ẹnyụn̄ ẹsụn̄ide mbufo ẹnyụn̄ ẹtịn̄de idiọk ẹdian enyịn̄ mbufo kaban̄a Eyen owo.” (Luke 6:22) Jesus ama ọtọt mme anditiene enye ete ke mmọ ẹkpenyene ndidori enyịn ke ẹyesụn̄i mmọ. Isụn̄i ekededi ekedi “kaban̄a Eyen owo.” Jesus ama ọn̄wọn̄ọ ọnọ mmọ n̄ko ke Abasi ọyọnọ mmọ ibetedem edieke mmọ ẹben̄ede Enye un̄wam ye ukeme. (Luke 12:4-12) Akan oro, Jesus ama okot mbufa owo ete ẹdibuana ifụre ifụre ye mme mbet ẹnyụn̄ ẹnam ufan ye mmọ.—Mark 10:29, 30.

12. Didie ke ikeme ndin̄wam mbufa owo ẹkan ndịk owo?

¹² Ana nnyịn n̄ko in̄wam nditọ ukpepn̄kpọ Bible ẹkan ndịk owo. Esimem utom ndikan mfịna ke ini owo ọfiọkde ke iyosobo mfịna oro. (John 15:19) Ke uwụtn̄kpọ, ntak mûn̄wamke eyen ukpepn̄kpọ odiomi mmemmem, eti ibọrọ Bible  ọnọ mbụme ye mfan̄a emi mbonutom mmọ ye mbon en̄wen ẹkemede ndidemede? Imekeme ndidi ufan esie, imonyụn̄ ikeme ndimen enye n̄wụt mbon en̄wen ke esop, akpan akpan mbon oro idaha mmọ ekemede ndibiet esiemmọ. Ke edide akpan n̄kpọ akan, ikpenyene ndikpep enye ndibọn̄ akam kpukpru ini ye ke ofụri esịt. Emi ekeme ndinam enye asan̄a ekpere Abasi onyụn̄ ada Jehovah nte Ebiet Ubọhọ ye Akwa Itiat esie.—Kot Psalm 94:21-23; James 4:8.

Edikere ke Imọ Idotke

13. Didie ke owo ndikere ke imọ idotke ekeme ndinam enye emen̄e ndinam mme n̄kpọ eke spirit?

¹³ Ndusụk irenowo imaha ndisịn idem ke mme n̄kpọ eke spirit sia mmọ mîkemeke ndikot n̄wed ọfọn m̀mê koro mîkemeke nditịn̄ ekikere mmọ in̄wan̄-in̄wan̄ m̀mê sia ẹsikopde bụt. Ndusụk irenowo isikemeke nditịn̄ ekikere mmọ m̀mê nte etiede mmọ ke idem ke otuowo. Ẹma ẹkere ẹban̄a ndikpep n̄kpọ, mbọrọ mbụme ke mbono esop mme Christian, m̀mê nditịn̄ se mmọ ẹnịmde nnọ mbon en̄wen, oro ekeme ndinam mmọ ẹkop ndịk. Eyenete eren kiet ọdọhọ ete: “Ke ini n̄kedide akparawa, mma nsisọsọp nsan̄a n̄ka enyịnusụn̄, nnam nte mmia n̄kanika enyịnusụn̄, ndien nsan̄a sụn̄sụn̄ ndaha, ndoride enyịn ke owo ndomokiet idikopke m̀mê idikwe mi. . . . Ekikere edisan̄a ke enyịnusụn̄ ke enyịnusụn̄ ama esinam mi ndọn̄ọ.”

14. Ntak emi mme mbet Jesus mîkekemeke ndikọk eyen emi ekenyenede demon?

¹⁴ Kere nte eketiede mme mbet Jesus ke idem ke ini mmọ mîkekemeke ndikọk udọn̄ọ ekpri eyen emi ekenyenede demon. Ete eyen oro ama edi edidọhọ Jesus ete: “[Eyen mi edi] owo ndisi onyụn̄ ọdọdọn̄ọ, enye esiduọ ediwak ini odụk ikan̄ onyụn̄ ọduọ ediwak ini odụk mmọn̄; n̄konyụn̄ nda enye nsọk mbet fo, edi mmọ ikemeke ndikọk enye udọn̄ọ.” Jesus ama ebịn demon oro efep onyụn̄ ọkọk eyen oro. Ekem mme mbet ẹma ẹka ẹkebụp Jesus ẹte: “Ntak emi nnyịn mîkekemeke ndibịn enye nduọk?” Jesus ama ọbọrọ mmọ ete: “Ke ntak ekpri mbuọtidem mbufo. Koro ke akpanikọ ke ndọhọ mbufo nte, Edieke mbufo ẹnyenede mbuọtidem eke ekpride nte n̄kpasịp mustard, mbufo ẹyedọhọ obot emi ẹte, ‘Wụhọde mi kowụhọ ko,’ ndien enye oyowụhọde, n̄kpọ ndomokiet idinyụn̄ isọn̄ke ikan mbufo.” (Matt. 17:14-20) Oyom ẹnyene mbuọtidem ke Jehovah man ẹkan mfịna emi etiede nte obot. Nso isitịbe edieke owo mîbuọtke idem ke Jehovah edi anamde n̄kpọ ke ukeme idemesie? Enye idikwe unen ndien emi ayanam enye ekere ke imọ idotke.

15, 16. Didie ke ikeme ndin̄wam eyen ukpepn̄kpọ emi ekerede ke imọ idotke?

¹⁵ Eti usụn̄ ndin̄wam owo emi ekerede ke imọ idotke edi ndisịn udọn̄ nnọ enye ọbuọt idem ke Jehovah utu ke ukeme idemesie. Peter ekewet ete: “Ẹsụhọde idem ke idak ọkpọsọn̄ ubọk Abasi, man enye ekpemenede mbufo ke edikem ini; ke adan̄aemi ẹtopde kpukpru editịmede esịt mbufo ẹdori enye ke idem.” (1 Pet. 5:6, 7) Emi oyom in̄wam nditọ ukpepn̄kpọ Bible ẹnen̄ede ẹsan̄a ẹkpere Abasi. Owo emi asan̄ade ekpere Abasi esima mme n̄kpọ eke spirit. Enye ama Ikọ Abasi onyụn̄ owụt ke imenyene “mbun̄wụm spirit.” (Gal. 5:22, 23) Enye esima ndibọn̄ akam. (Phil. 4:6, 7) Akan oro, enye odori enyịn ke Abasi man enyene uko ye ukeme ndida nyọ idaha ekededi nnyụn̄ nnam utom ekededi oro ẹnọde uforo uforo.—Kot 2 Timothy 1:7, 8.

¹⁶ Ekeme ndiyom ẹkpep ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ Bible nte ẹkotde n̄wed, ẹnemede nneme, m̀mê ẹnọde utịn̄ikọ. Mmọ eken ẹkeme ndikere ke mmimọ idotke ndinam n̄kpọ Abasi ke ntak ndiọi n̄kpọ oro mmọ ẹkenamde mbemiso ẹdide ẹdifiọk Jehovah. Ke idaha ekededi, n̄kukụre  se mmọ ẹyomde ekeme ndidi nnyịn ndida ima ye ime n̄n̄wam mmọ. Jesus ọkọdọhọ ete: “Mbon emi idem ọsọn̄de isiyomke abiausọbọ, edi mbon oro idem mîsọn̄ke ẹsiyom.”—Matt. 9:12.

‘Ẹn̄wam Ediwak Irenowo En̄wen’

17, 18. (a) Didie ke ikeme ndikwọrọ ikọ nnọ ediwak irenowo? (b) Nso ke idikpep ke ibuotikọ oro etienede?

¹⁷ Bible kpọt enyene etop emi ekemede ndinam owo enen̄ede okop inemesịt, ndien nnyịn iyom ndin̄wam ediwak irenowo en̄wen ẹnyịme etop emi. (2 Tim. 3:16, 17) Ntre, didie ke ikeme ndikwọrọ ikọ nnọ ediwak irenowo? Ke ndisiwọrọ an̄wautom ediwak mbubreyo, ke uwemeyo utịturua, m̀mê ke mme ini nduọkodudu emi ediwak irenowo ẹsidude ke ufọk. Imekeme ndidọhọ ke iyom nditịn̄ ikọ ye ibuot ufọk edieke ikemede ndinam ntre. Ẹyak inọ nsan̄autom nnyịn emi ẹdide irenowo ikọ ntiense ke ini odotde inyụn̄ inọ mme ebe emi mînịmke ke akpanikọ ikọ ntiense.

¹⁸ Nte nnyịn ikwọrọde ikọ inọ kpukpru owo oro isobode, imekeme ndinen̄ede nnịm ke mbon oro ẹnyenede eti esịt ẹyenyịme. Ẹyak ida ime in̄wam mbon oro ẹnen̄erede ẹnyene udọn̄ ke akpanikọ. Edi didie ke ikeme ndin̄wam irenowo emi ẹnade baptism ke esịt esop ẹnyanade ẹbịne ẹnyụn̄ ẹdot ndikama ifetutom ke esop Abasi? Ibuotikọ oro etienede ọyọbọrọ mbụme emi.

[Ikọ Idakisọn̄]

Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?

• Didie ke ẹkeme ndin̄wam irenowo ẹda mme n̄kpọ eke spirit nte ebeiso n̄kpọ?

• Didie ke ikeme ndin̄wam mbufa owo ẹkan udọn̄ editie nte uke?

• Nso ikeme ndin̄wam ndusụk owo ẹtre ndikere ke mmimọ idotke?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 25]

Ndi afo emesiyom mme ifet ndikwọrọ eti mbụk nnọ irenowo?

[Ndise ke page 26]

Didie ke afo ekeme nditịm eyen ukpepn̄kpọ Bible fo idem man ọyọ idomo?