Jehu An̄wana Aban̄a Utuakibuot Akpanikọ

JEHU ama an̄wana aban̄a utuakibuot akpanikọ. Ke ini enye akanamde oro, enye ama enyene odudu, esịn usọp, ikpaha mba, enyene ifịk, onyụn̄ enyene uko. Jehu ama enyene mme edu oro oyomde nnyịn ikpebe.

Ẹkenọ Jehu utom ke ini afanikọn̄ okodude ke idụt Israel. Idiọk odudu Jezebel ama akara idụt oro. Jezebel ekedi n̄wan Ahab emi ama akakpa ye eka Jehoram, edidem emi akakarade ini oro. Enye ama esịn udọn̄ ọnọ mme owo ẹsịn idem ke utuakibuot Baal utu ke utuakibuot Jehovah, owot mme prọfet Abasi, onyụn̄ ada “ofụri use” ye “ubreidiọn̄” esie abiat mme owo. (2 Ndi. 9:22; 1 Ndi. 18:4, 13) Jehovah ama owụk ete ẹsobo ofụri ufọk Ahab, esịnede Jehoram ye Jezebel. Jehu ekenyene ndida iso ke nsobo emi.

N̄wed Abasi ọtọn̄ọ nditịn̄ mban̄a Jehu ke ini enye eketiede ye ikpọ mbonekọn̄ Israel, ke ini nditọ Israel ẹken̄wanade ye mbon Syria ke Ramoth-gilead. Jehu ekedi ata akamba owoekọn̄, edieke mîkakam idịghe etubom ekọn̄ Israel. Prọfet Elisha ama ọdọn̄ kiet ke otu nditọ mme prọfet ete ekeyet Jehu aran nte edidem onyụn̄ ọdọhọ enye ete owot kpukpru irenowo ke ufọk Ahab sia mmọ ẹdide mbon nsọn̄ibuot.—2 Ndi. 8:28; 9:1-10.

Ke ini ikpọ mbonekọn̄ eken ẹkebụpde Jehu m̀mê ẹkedi ẹdikụt enye ẹban̄a nso, enye ikamaha nditịn̄. Edi ke ini ẹkeyịrede enye, enye ama etịn̄ akpanikọ ọnọ mmọ, enye ye mme nsan̄a esie ẹnyụn̄ ẹdụk odu ẹban̄a Jehoram. (2 Ndi. 9:11-14) Anaedi mme ntak ẹma ẹdodu ndisua nnyụn̄ mbiọn̄ọ mme usụn̄ unam n̄kpọ ufọk ubọn̄ ye odudu Jezebel. Se ededi oro eketịbede, Jehu ama enen̄ede etie ekere man ọfiọk mfọnn̄kan usụn̄ ndinam se ẹkedọn̄de enye.

Ẹma ẹnọ Edidem Jehoram unan ke ekọn̄, enye onyụn̄ ọnyọn̄ Jezreel man ẹkekọk unan esie. Jehu ama ọfiọk ke edieke anade inam se ẹkedọn̄de imọ, ke inaha ẹkop n̄kpọ ndomokiet ẹban̄a emi ke Jezreel. Jehu ama ọdọhọ ete: “Ẹkûyak baba owo kiet efehe ọwọrọ ke obio emi aka ọkọnọ ntọt ke Jezreel.” (2 Ndi. 9:14, 15) Ekeme ndidi enye ama ekere ke ndusụk mbon oro ẹsụk ẹdade ye Jehoram ẹyebiọn̄ọ imọ. Jehu ikoyomke utọ n̄kpọ oro etịbe.

ATA IDAT IDAT UWAT!

Man emen mmọ ke mbuari, Jehu ama awat kilomita 72 ke chariot oto Ramoth-gilead esịm Jezreel. Ke ini enye akawatde usọp usọp ekpere Jezreel, owo ukpeme emi okodorode ke tọwa ama ada okụt “akwa udịmowo.”  (2 Ndi. 9:17) Enen̄ede etie nte Jehu akasan̄a ye ata ediwak mbonekọn̄ man okụt ete ke imanam se ikaduakde.

Ke ini ọkọfiọkde ke Jehu akawat kiet ke otu chariot oro, owo ukpeme oro ama ofiori ete: ‘Enye awat idat idat.’ (2 Ndi. 9:20) Edieke Jehu ekesiwatde ntre, ọwọrọ ke enye akawat isan̄ emi ata idat idat.

Ke ama eketre ndibọrọ isụn̄utom iba, Jehu ama osobo ye Edidem Jehoram ye nsan̄a esie Ahaziah, edidem Judah, owo mmọ kiet kiet ke chariot esie. Jehoram ama obụp ete, “Jehu, nte edi ke emem?” edi Jehu ama ọbọrọ uyat uyat ete: “N̄kpasan̄a didie ndi ke emem ke adan̄a ofụri use emi uka, Jezebel, anamde ye ediwak ubreidiọn̄ esie?” Sia ibọrọ emi akanamde Jehoram ndịk, enye ama ọwọn̄ọde ete ifehe. Edi enye ikọsọpke nte Jehu! Jehu ama osio utịgha atịgha Jehoram ke esịt, edidem oro onyụn̄ ọduọ akpa esịne ke chariot esie. Okposụkedi emi Ahaziah ekefehede, Jehu ama ebịne ekesịm enye onyụn̄ ọdọhọ ẹwot enye n̄ko.—2 Ndi. 9:22-24, 27.

Owo en̄wen emi akanade ẹwot ke ufọk Ahab ekedi Jezebel, idiọk ọbọn̄ an̄wan. Ama enen ke ini Jehu okokotde enye “owo emi ẹma ẹkesụn̄i.” Nte Jehu akawatde odụk Jezreel, enye okụt nte Jezebel osiode iso anyan ke window ufọkubọn̄ ete ise isọn̄. Jehu ikedịpke inua, enye ama owụk mme adaidaha okụre ete ẹsio Jezebel ke window ẹduọk ke isọn̄. Ekem Jehu anam horse esie edịghi n̄wan emi akabiatde ofụri Israel mi. Ke oro ebede, Jehu ama osobo ediwak owo eken ke ufọk idiọk Ahab.—2 Ndi. 9:30-34; 10:1-14.

Okposụkedi emi uduọ obom mîdịghe eti n̄kpọ, ikpenyene nditi nte ke eyo oro, Jehovah ekesida mme asan̄autom esie anam se enye ekebierede. N̄wed Abasi ọdọhọ ete: “Iduọ Ahaziah okoto Abasi ke enye ndika mbịne Jehoram; ndien ke ini enye akade ekesịm, enye asan̄a ye Jehoram ọwọrọ okosobo ye Jehu eyeyen Nimshi emi Jehovah ekeyetde aran enịm ete esịbe mbonufọk Ahab efep.” (2 Chron. 22:7) Nte Jehu okosiode okpo Jehoram ke chariot esie otop ọduọk ke in̄wan̄ Naboth, enye ama ọfiọk ke edinam emi okosu un̄wọn̄ọ oro Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde ndimia Ahab ufen ke ntak emi okowotde Naboth. Akan oro, ẹma ẹwụk Jehu ẹte osio “usiene iyịp mme asan̄autom [Abasi]” emi Jezebel ọkọduọkde.—2 Ndi. 9:7, 25, 26; 1 Ndi. 21:17-19.

 Mfịn, ikọt Jehovah isin̄wanake ata en̄wan ye mbon oro ẹbiọn̄ọde utuakibuot akpanikọ. Abasi ọdọhọ ete: “Usiene enyene mi.” (Heb. 10:30) Edi man ẹkpeme esop ẹbiọn̄ọ mme owo emi ẹkemede ndibiat enye, ekeme ndiyom mbiowo ẹnam n̄kpọ ye ukem uko oro Jehu akanamde. (1 Cor. 5:9-13) Ndien ana kpukpru owo ke esop ẹbiere nditre ndụk ye mbon oro ẹsiode ẹfep.—2 John 9-11.

JEHU IKỌYỌHỌ NDOMOIDEM YE JEHOVAH

Ẹkụt se ikanamde Jehu anam utom esie ke ikọ emi enye eketịn̄de ọnọ anam-akpanikọ Jehonadab ete: “San̄a ye ami nyụn̄ se nte mmenyọhọ ndomoidem ye Jehovah.” Jehonadab ama enyịme, ọdọk odụk chariot Jehu, onyụn̄ awat ye enye aka Samaria. Do ke Samaria, Jehu “[ama anam] n̄kari man osobo mme andituak ibuot nnọ Baal.”—2 Ndi. 10:15-17, 19.

Jehu ama ọtọt ke imọ imenyene “akamba uwa” ndiwa nnọ Baal. (2 Ndi. 10:18, 19) Ata ekpep n̄kpọ mban̄a Bible ọdọhọ ete: “Jehu akada usọ etịn̄ n̄kpọ emi ke usụn̄ en̄wen.” Okposụkedi emi ikọ oro “esiwakde ndiwọrọ ‘uwa,’ enye n̄ko esiwọrọ ‘ndiwot’ mbon nsọn̄ibuot.” Sia Jehu mîkoyomke andituak ibuot nnọ Baal ndomokiet etre ndidi, enye ama osop kpukpru mmọ ke ufọk Baal onyụn̄ anam mmọ ẹsịne san̄asan̄a ọfọn̄. “Ke ndondo oro mmọ ẹkụrede ndiwa edifọp uwa,” Jehu ọdọhọ owo 80 emi ẹkekamade n̄kpọekọn̄ ete ẹwot mme andituak ibuot nnọ Baal. Ekem ọdọhọ ẹwụri ufọk Baal ẹnyụn̄ ẹnịm enye ke ufọk ekwe mbak ẹdifiak ẹda enye ẹtuak ibuot.—2 Ndi. 10:20-27.

Edi akpanikọ ke Jehu ama ọduọk ekese iyịp. Kpa ye oro, N̄wed Abasi ọdọhọ ke enye ekedi eren uko emi okosiode Israel ke ufịk ufịk ukara Jezebel ye ubon esie. Edieke akanade andikara ekededi ke Israel anam emi, enye ekenyene ndidi owo emi enyenede uko, iwụk, ye ifịk. N̄wed ukabadeikọ Bible kiet ọdọhọ ete: “Ekedi ọkpọsọn̄ utom ndien ẹkenam emi ata ọyọhọ ọyọhọ. Etie nte owo ikpekekemeke ndisio utuakibuot Baal mfep ke Israel edieke ẹkpekenamde oro eyen eyen.”

Eyịghe idụhe ke afo omokụt ke se mme Christian ẹsobode mfịn oyom mmọ ẹnyene ndusụk edu oro Jehu ekenyenede. Ke uwụtn̄kpọ, ikpanam n̄kpọ didie edieke isobode idomo ndinam n̄kpọ ekededi oro Jehovah akpande? Ikpenyene ndinam n̄kpọ ye usọp, uko, ye ifịk. Amaedi se iban̄ade uten̄e Abasi, nnyịn ikemeke ndiyọ ndomoidem ekededi ye Jehovah.

KPEME NDISAN̄A KE IBET JEHOVAH

Utịt mbụk emi ekpep nnyịn n̄kpọ. Jehu ‘iketreke nditiene nditọ enan̄ gold emi ẹkedude ke Bethel ye Dan.’ (2 Ndi. 10:29) Owo emi eketiede nte ama enen̄ede enyene ifịk aban̄a utuakibuot akpanikọ akasan̄a didie enyịme ukpono ndem?

Ekeme ndidi Jehu ekekere ke obio ubọn̄ Israel ndida ke idem n̄kpọn̄ Judah ọkọwọrọ ke ana obio ubọn̄ mbiba ẹnyene nsio nsio ido ukpono. Ntem, ukem nte ndidem Israel ini edem, enye ama odomo ndinam mmọ ẹda san̄asan̄a ke ndinam ẹka iso ẹtuak ibuot ẹnọ eyenenan̄. Edi emi okowụt ke enye ibuọtke idem ye Jehovah emi akanamde enye edidem.

Jehovah ama otoro Jehu sia enye ama ‘etịm anam se inende Abasi ke enyịn.’ Edi, Jehu “ikekpemeke ndisan̄a ke ibet Jehovah Abasi Israel ke ofụri esịt esie.” (2 Ndi. 10:30, 31) Ama ekere aban̄a ofụri n̄kpọ eken oro Jehu akanamde, emi ekeme ndikpa fi idem onyụn̄ abiak fi. Edi oro ekpep nnyịn n̄kpọ. Nnyịn ikemeke ndida itie ufan nnyịn ye Jehovah didie didie. Kpukpru usen, ana ika iso isọn̄ọ ida ye Abasi ebe ke ndikpep Ikọ esie, ntie n̄kere enye, nnyụn̄ mbọn̄ akam ofụri esịt nnọ Ete nnyịn eke heaven. Mmọdo, ẹyak ikpeme etieti ndika iso nsan̄a ke ibet Jehovah ke ofụri esịt nnyịn.—1 Cor. 10:12.

[Ekebe ke page 4]

Jehu ke Mbụk Ererimbot

Mme okụt ndudue ẹsiwak ndidọhọ ke mme owo oro ẹsiakde ke N̄wed Abasi ikodụhe. Ke ntre, ndi n̄wed en̄wen ke ẹsiode Bible ẹfep ọsọn̄ọ ke Jehu ama odu?

Ke nsụhọde n̄kaha adaha ita ke Assyria eset ẹsiak enyịn̄ edidem Israel emi. Kiet ke otu adaha oro ọdọhọ ke iwụt nte Jehu, mîdịghe kiet ke otu mme isụn̄utom esie, onụhọde ọnọ Edidem Shalmaneser III eke Assyria onyụn̄ ọnọde utomo. Se ẹkapde do ọdọhọ ete: “Utomo Jehu (Ia-ú-a), eyen Omri (Hu-um-ri); mma mbọ enye silver, gold, saplu-bowịd o-gold, omụk o-gold emi ebietde ikoso, ọtọmbịt o-gold, bọket o-gold, tian, esan̄ edidem, (ye) puruhtu eto [owo ifiọkke se ikọ enye emi ọwọrọde].” Jehu ikedịghe ata “eyen Omri,” edi ẹkesikot ndidem Israel emi ẹkekarade ke Omri ama akakara ntre, eyedi ke ntak etop Omri ye ke ntak emi enye ọkọbọpde Samaria, ibuot obio Israel.

Idụhe ebiet en̄wen emi ọsọn̄ọde edidọhọ emi edidem Assyria ọdọhọde nte Jehu ọkọnọde imọ utomo. Kpa ye oro, enye asiak Jehu utịm ikata—ke adaha itiat, ke adaha Shalmaneser, ye ke n̄wetnnịm n̄kpọ Assyria eke isua ke isua. Mme n̄kpọ ndụn̄ọde emi ẹwụt ke Jehu oro ẹsiakde ke Bible ama enen̄ede odu.