Emekeme Ndikụt Ata Unen

“Do ke afo edikụt unen . . . onyụn̄ ada eti ibuot anam n̄kpọ.”—JOSH. 1:8.

DIDIE KE AFO ỌKPỌBỌRỌ?

Didie ke Solomon okokụt unen?

Didie ke Paul okokụt unen?

Didie ke ekeme ndikụt unen ke nsinsi?

1, 2. (a) Mmanie ke mme owo ẹda nte mbon emi ẹkụtde unen? (b) Didie ke ekeme ndidiọn̄ọ mbon emi afo adade nte mbon emi ẹkụtde unen?

 NSO ke owo ndikụt unen ọwọrọ? Edieke obụpde mme owo mbụme emi, oyokụt ke mmọ ẹdinọ nsio nsio ibọrọ. Ke uwụtn̄kpọ, ediwak owo ẹdọhọ ke owo emi enyenede okụk, eti ubọkutom, onyụn̄ enen̄erede ọdiọn̄ọ n̄wed okụt unen. Ndusụk owo ẹdọhọ ke owo emi okụtde unen edi owo emi odude uwem ọfọn ye mbonufọk esie, mme ufan esie, ye mbon itieutom esie. Ndusụk mbon emi ẹnamde n̄kpọ Abasi ẹkam ẹkeme ndikere ke owo emi okụtde unen edi owo emi enyenede ifetutom m̀mê emi utom ukwọrọikọ esie enyenede nti utịp.

² Man ekeme ndifiọk utọ owo emi afo adade nte owo emi okụtde unen, emekeme ndiwet enyịn̄ owo ifan̄ emi afo ekerede ke ẹkụt unen, oro edi, mbon emi enen̄erede ama onyụn̄ okpono. Nso ye nso ke mmọ ẹda ẹbiet kiet eken? Ndi mmọ ẹnyene n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹwọrọ etop? Ibọrọ fo ekeme ndinam ọfiọk se idude fi ke esịt, ndien emi ekeme nditụk ubiere fo ye mme utịtmbuba oro enịmde ọnọ idemfo.—Luke 6:45.

3. (a) Nso ke akana Joshua anam man okụt unen ke usụn̄ esie? (b) Nso ke iyom ndineme idahaemi?

³ Se ikam idide akpan n̄kpọ edi m̀mê Jehovah ada nnyịn nte mbon emi ẹkụtde unen, koro mbon emi ikpọn̄ ẹdidu uwem ke nsinsi. Ke ini Jehovah ọkọnọde Joshua akwa utom edida nditọ Israel ndụk Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, enye ọkọdọhọ Joshua okot Ibet Moses “uwemeyo ye okoneyo,” onyụn̄ etịn̄ enyịn anam se ẹwetde ke esịt. Abasi ọkọdọhọ enye ete: “Do ke afo edikụt unen ke usụn̄ fo onyụn̄ ada eti ibuot anam n̄kpọ.” (Josh. 1:7, 8) Joshua ama okụt unen nte Abasi ọkọdọhọde. Nso kaban̄a nnyịn? Didie ke ikeme ndifiọk m̀mê nnyịn ida edikụt unen nte Abasi adade?  Man ikeme ndifiọk emi, ẹyak ineme iban̄a owo iba emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke Bible.

NDI SOLOMON AMA OKỤT UNEN?

4. Ntak emi ẹkemede ndidọhọ ke Solomon ama okụt unen?

⁴ Solomon ama okụt unen ke ediwak usụn̄. Ntak emi idọhọde ntre? Koro enye ama abak Jehovah onyụn̄ okop uyo esie ke ediwak isua, ndien Jehovah ama enen̄ede ọdiọn̄ enye. N̄kọ emeti ke ini Jehovah ọkọdọhọde Solomon eben̄e imọ se ededi oro enye amade, enye ọkọdọhọ Jehovah ọnọ imọ ọniọn̄ man ikeme ndida nditọ Israel usụn̄. Ndien Abasi ama ọnọ enye ọniọn̄ ye ediwak inyene. (Kot 1 Ndidem 3:10-14.) Ọniọn̄ esie ama “okpon akan eke kpukpru mbon Edem Usiahautịn ye ọniọn̄ kpukpru nditọ Egypt.” Solomon ama onyụn̄ ọwọrọ etop “ke kpukpru mme idụt oro ẹkande ẹkụk.” (1 Ndi. 4:30, 31) Enye ama enen̄ede enyene n̄kpọ. Gold emi enye ekesibọde ke isua kiet kiet ekedi tọn 25, se ibede biliọn naira ikie ye aba ye duop idahaemi. (2 Chron. 9:13) Enye ama ọbọp ediwak n̄kpọ, ọfiọk nte anamde n̄kpọ ye mme idụt en̄wen, onyụn̄ ọfiọk ndinam mbubehe ye mmọ. Ke akpanikọ, adan̄a nte Solomon akakade iso anam n̄kpọ Abasi, enye ama okụt unen.—2 Chron. 9:22-24.

5. Mmanie ke Solomon akada nte mbon emi ẹkụtde ata unen?

⁵ Se Solomon ekewetde ke Ecclesiastes owụt ke enye ikenịmke ke inyene ye uwọrọiso ẹsinam owo okụt unen onyụn̄ okop idatesịt. Enye ekewet ete: “Ami mmedifiọk nte ke idụhe se ifọnde ye mmọ ikan ndidat esịt nnyụn̄ nnam se ifọnde ke ini emi owo odude uwem; ye nte kpukpru owo ẹdia ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄ ẹnyụn̄ ẹkụt se ifọnde ke kpukpru ọkpọsọn̄ utom mmọ. Emi edi enọ Abasi.” (Eccl. 3:12, 13) Ndien enye ama ọfiọk ke mbon emi ẹnamde n̄kpọ Abasi ke mme n̄kpọ emi ẹsinọ ata idatesịt. Oro akanam enye ewet ete: “Ke ẹma ẹkekop kpukpru n̄kpọ, utịt n̄kpọ emi edi: Bak ata Abasi nyụn̄ nịm mme ibet esie. Koro ofụri mbiomo emi owo enyenede edi emi.”—Eccl. 12:13.

6. Didie ke uwụtn̄kpọ Solomon anam ifiọk se idide ata edikụt unen?

⁶ Solomon ama abak Abasi ke ediwak isua. Bible ọdọhọ ke enye ama “aka iso ama Jehovah onyụn̄ asan̄a ke mme ewụhọ David ete esie.” (1 Ndi. 3:3) Ndi ukpadaha ke Solomon ama okụt ata unen? Solomon ama etiene ndausụn̄ Abasi onyụn̄ ọbọp akwa ediye temple man ẹda ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah onyụn̄ ewet ita ke otu n̄wed Bible. Okposụkedi emi nnyịn mîkemeke ndinam ukem se Solomon akanamde, uwụtn̄kpọ oro enye ekenịmde ke ini enye akanamde n̄kpọ Abasi ekeme ndinam nnyịn ifiọk se idide edikụt ata unen, onyụn̄ an̄wam nnyịn ikụt unen n̄ko. Ti ke Abasi ama ọnọ Solomon odudu spirit esie ewet ete ke inyene, ọniọn̄, uwọrọiso, ye odudu—se mme owo ẹdade mfịn nte edikụt unen—ọwọrọ ikpîkpu. Mme utọ n̄kpọ emi ẹtie nte “edifehe mbịne ofụm.” Ndi ukwe ke inyene isiyụhọke mme ama inyene? Esịt esinyụn̄ etịmede mmọ ke ntak inyene mmọ. Akan oro, usen kiet usen kiet, owo en̄wen edidia ufọn inyene mmọ.—Kot Ecclesiastes 2:8-11, 17; 5:10-12.

7, 8.  Solomon akasan̄a didie etre ndisọn̄ọ nda ye Abasi, ndien nso ke emi akada edi?

⁷ Solomon ikokponoke Jehovah aba ke eyo usọn̄. Ikọ Abasi ọdọhọ ete: “Ke ini Solomon ọsọn̄de, iban esie ẹwọn̄ọde enye esịt ẹtiene mme abasi efen; ndien enye isan̄ake aba ke ofụri esịt ye Jehovah Abasi esie nte David ete esie akasan̄ade. . . . Solomon anam se idiọkde ke enyịn Jehovah.”—1 Ndi. 11:4-6.

⁸ Se Solomon akanamde emi ama ayat Jehovah esịt, ntre enye ama ọdọhọ Solomon ete: “Sia afo . . . mûnyụn̄ unịmke  ediomi mi ye mme ewụhọ oro n̄kowụkde fi, nditreke ndiwai ubọn̄ nsio fi ke ubọk, nyonyụn̄ nda enye nnọ asan̄autom fo.” (1 Ndi. 11:11) Ata n̄kpọ mbọm! Okposụkedi emi Solomon okokụtde unen ke ediwak usụn̄, nte ini akakade, enye ama anam se iyatde Jehovah. Solomon ikekwe unen ke se ikam idide ata akpan n̄kpọ, oro edi, ndisọn̄ọ nda ye Abasi. Owo nnyịn kiet kiet ekeme ndibụp idemesie ete, ‘Ndi mmebiere ndikụt nte ke se n̄kpepde nto uwem Solomon ayanam mi n̄kụt ata unen?’

ATA EDIKỤT UNEN

9. Ndi mbon ererimbot ẹkeda Paul nte owo emi okụtde unen? Nam an̄wan̄a.

⁹ Apostle Paul ikodụhe uwem nte Edidem Solomon. Paul iketiehe ke ebekpo nnụkenen, ikonyụn̄ idiaha udia ye ndidem. Utu ke oro, enyene ini emi enye okokopde biọn̄, nsatitọn̄, ye tuep, onyụn̄ asan̄a iferi. (2 Cor. 11:24-27) Ke ndondo oro Paul ekenyịmede ke Jesus edi Messiah, owo ikadaha enye aba nte n̄kpọ ke Ido Ukpono Mme Jew. Ikpọ owo Ido Ukpono Mme Jew ẹkekam ẹsasua enye. Ẹma ẹkọbi enye, ẹmia enye ke eto, ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ enye ke itiat. Paul ọdọhọ ke ẹma ẹsụn̄i, ẹkọbọ, ẹnyụn̄ ẹbiat enyịn̄ imọ ye eke mme Christian eken. Afiak ọdọhọ ke mmimọ “imakabade itie nte mbio inọ ererimbot, ye nte ndek ke otu kpukpru n̄kpọ, tutu esịm emi.”—1 Cor. 4:11-13.

10. Ntak emi mme owo ẹkekerede ke Paul ama ọduọk ifet esie ndikụt unen?

¹⁰ Eketie nte Paul ama okụt unen ke ini enye ekedide akparawa, ẹkenyụn̄ ẹdiọn̄ọde enye nte Saul. Etie nte enye okoto ubon oro ọwọrọde etop; Gamaliel emi ekedide ọwọrọetop andikpep ekekpep enye n̄wed. Paul ama ewet nte ini akakade ete: “Mma . . . nnam akwa n̄kọri ke ido ukpono mme Jew n̄kan ediwak ubọkn̄ka mi.” (Gal. 1:14) Enye ama enen̄ede ọfiọk usem Hebrew ye Greek, okonyụn̄ edi eyen Rome ndien emi ama anam enye enyene unen ndinam ediwak n̄kpọ emi mme owo ẹkenen̄erede ẹyom. Edieke Paul ekpekemekde ndika iso n̄kụt unen ke ererimbot, etie nte enye ekpekenen̄ede enyene n̄kpọ onyụn̄ ọwọrọ etop. Edi enye akakam emek orụk uwem emi mbon en̄wen, eyedi idem mbonubon esie, ẹkesede nte nditen̄. Ntak-a?

11. Nso ke Paul akada nte ata akpan n̄kpọ, ndien nso ikedi utịtmbuba esie? Ntak-a?

¹¹ Paul ama ama Jehovah onyụn̄ oyom mfọn esie akan inyene ye uwọrọiso. Ke enye ama ekedi edifiọk akpanikọ, enye ama ama ufak, utom ukwọrọikọ, ye idotenyịn ndidu uwem ke heaven—kpa mme  n̄kpọ emi ererimbot mîdọn̄ke enyịn. Paul ama ọfiọk ke Satan ọkọdọhọ ke imọ imekeme ndinam mme owo ẹtre ndinam n̄kpọ Abasi. (Job 1:9-11; 2:3-5) Inamke n̄kpọ m̀mê nso utọ idomo ikesịm Paul, enye ama ebiere ndika iso nnam akpanikọ nnọ Abasi nnyụn̄ n̄ka iso ntuak ibuot nnọ enye. Ata ediwak owo ke ererimbot emi ẹyomde ndikụt unen imaha utịtmbuba enye emi.

12. Nso ikanam fi emek ndidori enyịn ke Abasi?

¹² Ndi emenyene ukem utịtmbuba emi Paul ekenyenede? Kpa ye oro mîmemke ndika iso nnam akpanikọ, imọfiọk ke se isinamde Jehovah ama onyụn̄ ọdiọn̄ owo edi oro, se isinyụn̄ inamde owo okụt ata unen edi oro. (N̄ke 10:22) Imadia ufọn idahaemi inyụn̄ idori enyịn ndibọ edidiọn̄ ke ini iso. (Kot Mark 10:29, 30.) Ntem, ikpanaha ‘idori enyịn ke inyene oro mînyeneke iwụk, edi idori enyịn ke Abasi, emi ọnọde nnyịn kpukpru n̄kpọ uwak uwak ete ida ikop inemesịt.’ Nnyịn ‘isịn eti itiat idakisọn̄ nte n̄kpọuto inịm inọ idemmọ kaban̄a ini iso, man nnyịn ikpọsọn̄ọ imụm ata uwem ikama.’ (1 Tim. 6:17-19) Ke akpanikọ, imekeme ndinen̄ede nnịm ke isua ikie ke ini iso, isua tọsịn kiet m̀mê akande oro, ke iyetie ikere se ikadade uwem nnyịn inam inyụn̄ idọhọ ite “Mma n̄kụt ata unen!”

EBIET EMI N̄KPỌUTO FO ODUDE

13. Nso item ke Jesus ọkọnọ aban̄a edibon n̄kpọuto?

¹³ Kop se Jesus eketịn̄de aban̄a n̄kpọuto mi: “Ẹtre ndibon n̄kpọuto nnọ idem mbufo ke isọn̄, ke ebiet emi utan̄kpọ ye n̄karafan̄ ẹbiatde, ye ke ebiet emi mme inọ ẹbụn̄de ẹdụk ẹyịp. Utu ke oro, ẹbon n̄kpọuto ẹnọ idem mbufo ke heaven, ke ebiet emi utan̄kpọ m̀mê n̄karafan̄ mîbiatke, mme inọ mînyụn̄ ibụn̄ke idụk iyịp. Koro ebiet emi n̄kpọuto fo odude, do ke esịt fo edidu n̄ko.”—Matt. 6:19-21.

14. Ntak emi mîfọnke ndiyom n̄kpọuto ererimbot emi?

¹⁴ Idịghe okụk ikpọn̄ ke mme owo ẹda nte n̄kpọuto. Ẹkeme ndidọhọ ke n̄kpọuto edi ekededi ke otu mme n̄kpọ oro Solomon ekewetde aban̄a, emi mme owo ẹbatde nte edikụt unen—utọ nte uwọrọetop, uwọrọiso, m̀mê odudu. Jesus ama etịn̄ ikọ emi ebietde se Solomon eketịn̄de ke Ecclesiastes nte ke n̄kpọuto ererimbot emi isibịghike. Anaedi afo ke idemfo omokụt ke utọ n̄kpọuto emi esisọsọp atahade mîdịghe osop. Kop se Prọfesọ F. Dale Bruner ewetde mi aban̄a utọ n̄kpọuto oro: “Mme owo ẹfiọk ke uwọrọetop isibịghike. Owo onyụn̄ ọwọrọ etop mfịn, n̄kpọn̄ edidi mbụkeset. Owo emi enyenede okụk mfịn ekeme ndidi ubuene n̄kpọn̄. . . . [Jesus] ama mme owo. Enye ọdọhọ mmọ ẹkûyom ubọn̄ emi mîsibịghike sia enye esisan̄a ye iduọesịt. Jesus iyomke mme mbet esie ẹnyene iduọesịt. ‘Idụhe usen emi idotenyịn mbon oro ẹwọrọde etop mîkpaha mfụhọ.’”  Okposụkedi emi ata ediwak owo ẹnyịmede ye se ete emi etịn̄de, owo ifan̄ ẹnyịme ndiyak ikọ emi okpụhọde nte mmọ ẹdude uwem? Nso kaban̄a fi?

15. Ikpoyom ndikụt unen ke enyịn anie?

¹⁵ Ndusụk mme adaiso ido ukpono ẹsikwọrọ ke ifọnke owo ndisịn ifịk nyom ndikụt unen, ndien ke owo ekededi emi anamde emi akpana etre. Edi Jesus ikọdọhọke ke ikpanaha owo esịn ifịk anam n̄kpọ ndomokiet. Enye ọkọdọhọ mme mbet esie ẹkam ẹsịn ifịk ẹbon ‘n̄kpọuto emi mîdibiarake ke heaven.’ Se ikpenen̄erede ibehe nnyịn ekpedi ndikụt unen ke enyịn Jehovah. Ikọ Jesus eti nnyịn ke nnyịn inyene ndibiere se idinamde. Ndien ke nditịn̄ ibio ibio, nnyịn idinam se isịnede nnyịn ke esịt, oro edi, se nnyịn idade nte akpan n̄kpọ.

16. Nso utọ idotenyịn ke nnyịn inyene?

¹⁶ Edieke ibierede ndinem Jehovah esịt, enye oyokụt ete ke imọ imọnọ nnyịn se inanade nnyịn. Enye ekeme ndiyak biọn̄ ọdọn̄ nnyịn onyụn̄ ayak itọn̄ asat nnyịn ke esisịt ini, nte ekedide ye apostle Paul. (1 Cor. 4:11) Edi imenen̄ede ifiọk ke ata eti item ke Jesus ọkọnọ emi ete: “Ẹkûtịmede esịt ẹdọhọ ẹte, ‘Nnyịn ididia nso?’ m̀mê, ‘Nnyịn idin̄wọn̄ nso?’ m̀mê, ‘Nnyịn idisịne nso?’ Sia kpukpru emi ẹdi mme n̄kpọ emi mme idụt ẹsịnde idem ẹyom. Koro Ete mbufo eke heaven ọfiọk ke mbufo ẹmeyom kpukpru n̄kpọ emi. Ẹka iso, ndien, ndibem iso nyom obio ubọn̄ ye edinen ido esie, ndien ẹyedian kpukpru n̄kpọ emi ẹnọ mbufo.”—Matt. 6:31-33.

KỤT UNEN KE ENYỊN JEHOVAH

17, 18. (a) Nso ke ẹda ẹdiọn̄ọ ata edikụt unen? (b) Nso ke owo mîdaha idiọn̄ọ ata edikụt unen?

¹⁷ Se idude edi: Idịghe se inamde ke ererimbot m̀mê nte iwọrọde etop anam nnyịn ikụt ata unen. Inyụn̄ idịghe n̄ko ifetutom emi inyenede ke esop anam ikụt ata unen. Edi ndinyene ifetutom ekeme ndinyene ebuana ye n̄kpọ emi enen̄erede anam owo okụt unen, oro edi, ndikop uyo Abasi nnyụn̄ nnam akpanikọ nnọ enye. Ikọ esie ọdọhọ ete: “Se ẹyomde ẹto mme akama-ukpọhọde edi mmọ ndinam akpanikọ.” (1 Cor. 4:2) Ntre, ana ika iso inam akpanikọ. Jesus ọkọdọhọ ete: “Ẹyenyan̄a owo eke ediyọde tutu esịm utịt.” (Matt. 10:22) Ndi ukereke ke owo ndinyene edinyan̄a owụt ke enye okụt unen?

¹⁸ Se inemede emi owụt ke ndinam akpanikọ nnọ Abasi inyeneke n̄kpọ ndinam ye uwọrọiso, ifiọk n̄wed, okụk, m̀mê akamba itie. Imekeme ndinam akpanikọ nnọ Abasi, inamke n̄kpọ m̀mê nso idi idaha nnyịn. Ndusụk ikọt Abasi ke eyo mme apostle ẹkedi imọ, ndusụk ẹdi ubuene. Item emi Paul ọkọnọde mme imọ owo oro ete “ẹfọn ido, ẹyọhọ ye nti utom, ẹtat ubọk, ẹnyịme ndibuana se mmọ ẹnyenede” ama enyene ufọn. Mme imọ ye ubuene ẹma ẹkeme ‘ndisọn̄ọ mmụm ata uwem n̄kama.’ (1 Tim. 6:17-19) Ukem oro ke edi mfịn. Kpukpru nnyịn inyene ukem ifet ye ukem utom: Ana ika iso inam akpanikọ inyụn̄ “[iyọhọ] ye nti utom.” Edieke inamde emi, nnyịn iyokụt unen ke enyịn Andibot nnyịn inyụn̄ ikop idatesịt ndifiọk nte ke imanam se idatde enye esịt.—N̄ke 27:11.

19. Nso ke ebiere ndinam ke se iban̄ade edikụt unen?

¹⁹ Ekeme ndidi udukeme ndikpụhọde nte mme owo ẹdade fi, edi emekeme ndikpụhọde nte afo adade idemfo. Emekeme ndikụt ata unen edieke odomode ndinam akpanikọ ke idaha ekededi. Esịt eyenem fi edieke anamde akpanikọ ọnọ Abasi. Jehovah eyenen̄ede ọdiọn̄ fi idahaemi ye ke nsinsi. Kûdedei ufre ikọ emi Jesus eketịn̄de ye mme Christian emi ẹyetde aran ete: “Wụt idem nte anam-akpanikọ tutu esịm n̄kpa, ndien nyọnọ fi anyanya uwem.” (Edi. 2:10) Ata ata edikụt unen edi emi!

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 6]

Mme owo ẹkeda Saul nte owo emi edikụtde unen ke uwem

[Ndise ke page 7]

Paul ama okụt ata unen