1, 2. (a) Nso idi “mme n̄kukan” Satan? (b) Nso idin̄wam nnyịn isan̄a ikpere Abasi?

JEHOVAH ABASI okobot owo ye udọn̄ ndisan̄a n̄kpere enye. Edi Satan oyom nnyịn ikere n̄kpọ nte enye ekerede—nte ke nnyịn iyomke Jehovah. Nsu emi Satan osude edi oro toto ke ini emi enye akabian̄ade Eve ke In̄wan̄ Eden. (Gen. 3:4-6) Ndien toto ke ini oro, ata ediwak owo ẹkere ke mmimọ iyomke Jehovah.

² Edi ikpanaha nnyịn iduọ ke afia Satan, koro ‘nnyịn inanake ifiọk iban̄a mme n̄kukan esie.’ (2 Cor. 2:11) Satan odomo ndidian̄ade nnyịn n̄kpọn̄ Jehovah ke ndisịn udọn̄ nnọ nnyịn inam ndiọi ubiere. Edi nte ibuotikọ oro ebede okowụtde, imekeme ndinam nnennen ubiere mban̄a ubọkọkọ, unọ idem inemesịt, ye mme n̄kpọ oro ẹban̄ade ubon. Ibuotikọ enye emi oyowụt nte ndinịm mme n̄kpọ ilektrọnik, usọbọidem, okụk, ye uku ke itie mmọ ẹkemede ndin̄wam nnyịn ‘isan̄a ikpere Abasi.’—Jas. 4:8.

3. Tịn̄ nte ẹkemede ndida kọmputa ye mme n̄kpọ ilektrọnik nnam n̄kpọ nte odotde ye nte mîdotke.

³ Awak-n̄kukọhọ n̄kpọ ilektrọnik ẹdi ọsọ n̄kpọ ke kpukpru ebiet ke ererimbot mfịn. Mme n̄kpọ emi ẹkeme ndinen̄ede nnyene ufọn edieke ẹdade mmọ ẹnam n̄kpọ nte odotde. Edi edieke owo mîdaha mmọ inam n̄kpọ nte odotde, mmọ ẹkeme ndidian̄ade nnyịn n̄kpọn̄ Ete nnyịn eke heaven. Ke uwụtn̄kpọ, ẹkeda kọmputa ẹwet ẹnyụn̄ ẹkabade magazine emi afo okotde mi. Kọmputa ekeme ndifọn etieti ndida nnam ndụn̄ọde nnyụn̄ nnyene nneme, ndien ndusụk ini ekeme ndifọn ndida nnọ idem inemesịt. Edi edieke imade kọmputa ikaha, edidi nnyịn mîkwe kọmputa nnyịn ikopke inemesịt. Mme anyamurua ẹsida n̄kari ẹnam mme owo ẹnịm ke ana mmọ ẹnyene ata obufa oro ẹsiode ẹdi. Akparawa kiet ama oyom obufa nsiondi kọmputa kiet tutu edịbe osio ekpụt esie kiet anyam ada edep. Ufọn utọ n̄waidem oro?

4. Nso ke Christian kiet akanam aban̄a enye ndibiat ini n̄kaha ke kọmputa?

 ⁴ Se ikam idiọkde ikan oro edi ndiyak ufan fo ye Jehovah atak ke edida mme n̄kpọ ilektrọnik nnam n̄kpọ nte mîdotke m̀mê ndida enye nnam n̄kpọ mbe ubọk. Jon, * Christian emi edide isua 28 ọdọhọ ete: “Mmọfiọk ke Bible ọdọhọ ke akpana ‘idedep ifet’ ida inam mme n̄kpọ eke spirit. Edi amaedi n̄kpọ ke kọmputa, nsikemeke ndinyan̄a.” Jon esitie ke Intanet tutu eyo ọsọn̄. Enye ọdọhọ ete: “Mma nnen̄ede n̄kpa mba, esisọn̄ mi etieti nditre nneme kọmputa m̀mê ndise mbio mbio vidio—emi mîsiwakke ndidi nti.” Man etre idiọk edu emi, enye anam n̄kpọ ke kọmputa esie man ekpenịme ke idemesie ama ekem ini oro enye oyomde ndidụk idap.—Kot Ephesus 5:15, 16.

5, 6. (a) Nso ke ana mme ete ye eka ẹnam ẹnọ nditọ mmọ? (b) Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndikụt nte ke nditọ mmọ ẹnyene nti nsan̄a?

⁵ Mme ete ye eka, iyomke mbufo ẹbiere kpukpru n̄kpọ oro nditọ mbufo ẹyomde ndinam, edi oyom mbufo ẹfiọk nte mmọ ẹdade kọmputa ẹnam n̄kpọ. Ẹkûnọ mmọ ifet ndika ikpehe Intanet emi ẹkemede ndidụk idiọk ndụk, emi ẹwụtde oburobụt edinam, mbre afai, ye ubụpekpo, ke ntak emi mbufo mîyomke mmọ ẹfịna mbufo. Edieke ẹyakde mmọ ẹnam ntre, mmọ ẹkeme ndikere ẹte, ‘Sia Papa ye Mama mîsioroke uyo, ọwọrọ idiọkke.’ Sia mbufo ẹdide ete ye eka, edi utom mbufo ndikpeme nditọ mbufo—esịnede mme uyen—mbiọn̄ọ mme n̄kpọ oro ẹkemede ndidian̄ade mmọ n̄kpọn̄ Jehovah. Akam edi unam ẹsikpeme nditọ mmọ ẹbiọn̄ọ afanikọn̄. Kere se uman bear akpanamde edieke owo okpodomode ndinam nditọ esie n̄kpọ!—Men Hosea 13:8 domo.

⁶ Ẹn̄wam nditọ mbufo ẹdụk nsan̄a ye ata mme Christian, n̄kpri ye ikpọ. Ẹnyụn̄ ẹti ke nditọ mbufo ẹyom mbufo ẹda ini ẹtie ye mmimọ. Ntre, ẹyom ini ẹda ẹsak imam, ẹbre mbre, ẹnam utom, ẹnyụn̄ “ẹsan̄a ẹkpere Abasi” ọtọkiet. *

7. Ntak emi kpukpru nnyịn isiyomde idem ọsọn̄ nnyịn?

⁷ “Idem-e?” Ikọ emi ẹsiwakde nditịn̄ mi owụt nte idaha nnyịn ọdiọkde. Kpukpru nnyịn imesidọn̄ọ sia akpa ete ye aka nnyịn ẹkeyakde Satan adian̄ade mmọ ọkpọn̄ Jehovah. Udọn̄ọ edi ke ufọn Satan, sia nnyịn ima idọn̄ọ isimemke utom ndinam n̄kpọ Jehovah. Ndien edieke ikpade, nnyịn ikemeke ndinam n̄kpọ Abasi. (Ps. 115:17) Oro esịn isinam ofụri se ikekeme man ikop nsọn̄idem. * Ndien ikpenyene ndikere n̄ko mban̄a nsọn̄idem ye mfọnọn̄kpọ nditọete nnyịn.

8, 9. (a) Didie ke ikeme nditre ndikere mban̄a nsọn̄idem n̄kaha? (b) Nso idi mme ufọn edikpep ndikop idatesịt?

⁸ Edi inaha ikere iban̄a nsọn̄idem ikaha.  Ndusụk owo ẹnen̄ede ẹsịn ifịk ẹmen ndusụk udia, ibọkusọbọ, m̀mê mme ibọk emi ẹnọde owo se udia esinọde ẹwụt mme owo ẹkan idem nte mmọ ẹsịnde ifịk ẹkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi. Mmọ ẹkeme ndinen̄ede n̄kere ke mmimọ in̄wan̄wam mme owo. Idem ke edide ntre, ikpanaha inyam m̀mê ineme iban̄a ibọkusọbọ m̀mê n̄kpọ mmaidem ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄, n̄kpri, m̀mê ikpọ mbono nnyịn. Ntak-a?

⁹ Nnyịn isisop idem man ineme mme n̄kpọ eke spirit inyụn̄ idọdiọn̄ ikop idatesịt, kpa n̄kpọ emi spirit Abasi esinọde. (Gal. 5:22) Idịghe ndineme ibọkusọbọ ye mme n̄kpọ ntre akada nnyịn aka mme edinam emi. Ndien ndineme n̄kpọ emi, edide owo obụp m̀mê ibụpke, ekeme ndinam owo ikopke idatesịt. (Rome 14:17) Nte owo esede aban̄a idemesie edi mbubehe enyene-idem. Akan oro, idụhe owo emi ọfiọkde ibọk kpukpru udọn̄ọ. Idem mbiausọbọ oro ẹfiọkde ibọk ẹkan ẹsisọn̄ ẹnyụn̄ ẹdọn̄ọ, ekem ẹkpan̄a. Ndien ndikere n̄kaha mban̄a nsọn̄idem nnyịn ikemeke ndinam nnyịn idu uwem ibịghi ikan nte ikpodude. (Luke 12:25) Edi “esịt eke adarade ọkọk ubiak.”—N̄ke 17:22.

10. (a) Mme edu ewe iye Jehovah? (b) Ini ewe ke idinyene mfọnmma nsọn̄idem?

¹⁰ Kpasụk ntre n̄ko, ọfọn ikere iban̄a nte itiede. Edi iyomke isịn ifịk ikaha iyom nditre kpukpru n̄kpọ oro ẹwụtde ke imọsọn̄. Mme n̄kpọ oro ẹkam ẹkeme ndiwụt ke imọkọri isịm ọyọhọ idaha, inyene uku, inyụn̄ inyene nti edu. Ke uwụtn̄kpọ, Bible ọdọhọ ete: “Iwat edi anyanya uyai ke ini ẹkụtde enye ke usụn̄ edinen ido.” (N̄ke 16:31) Nte Jehovah esede nnyịn edi oro, ndien nnyịn ikpenyene ndidomo ndise idem nnyịn nte enye esede nnyịn. (Kot 1 Peter 3:3, 4.) Do, ndi owụt eti ibuot ndika usiakidem m̀mê usọbọ emi asan̄ade ye afanikọn̄ ke ntak uyai kpọt? “Idatesịt Jehovah” anam owo eye ata uyai emi otode esịtidem, inamke n̄kpọ m̀mê owo ọsọn̄ m̀mê isọn̄ke, m̀mê okop nsọn̄idem m̀mê ikopke. (Neh. 8:10) Obio Ubọn̄ Abasi kpọt edinam nnyịn inyene mfọnmma nsọn̄idem ye nsehe ye uyai. (Job 33:25; Isa. 33:24) Tutu ini oro, edieke inyenede ọniọn̄ ye mbuọtidem, emi ayan̄wam nnyịn isan̄a ikpere Jehovah inyụn̄ ida eti ibuot idu uwem idahaemi.—1 Tim. 4:8.

11. Didie ke okụk ekeme ndikabade ekpọ?

¹¹ Okụk idịghe idiọkn̄kpọ, inyụn̄ idiọkke ndinam eti mbubehe. (Eccl. 7:12; Luke 19:12, 13) Edi ‘ndima okụk’ ayadian̄ade nnyịn ọkpọn̄ Jehovah. (1 Tim. 6:9, 10) “Editịmede esịt editịm n̄kpọ emi,” oro edi, edikere n̄kaha mban̄a nte idisan̄ade inyene n̄kpọ udu uwem, ekeme ndibaba mme n̄kpọ eke spirit n̄wot. Kpasụk ntre ye “abian̄a abian̄a odudu inyene,” oro edi, ndikere ke inyene ekeme ndinam owo enyene inemesịt oro ebịghide, n̄kpọ onyụn̄ ọfọn enye ke ini iso. (Matt. 13:22) Jesus ama anam ẹfiọk ke “baba owo kiet” ikemeke ndidụk ufụn nnọ Abasi ye inyene.—Matt. 6:24.

12. Siak mme usụn̄ emi mme owo ẹyomde ndiforo mfịn usọp usọp. Ndien didie ke nnyịn ikeme ndifep mmọ?

¹² Ndida okụk nte akakan n̄kpọ ekeme ndinam owo anam se mîfọnke. (N̄ke 28:20) Ke ntak emi mme owo ẹyomde ndinyene ediwak okụk usọp usọp, mmọ ẹsidep tiket mbre mfọniso. Ndusụk nditọete ẹnam mbubehe oro ẹdọhọde ke ayanam mmọ ẹforo usọp usọp, ẹnyụn̄ ẹkam ẹda nditọete ke esop ẹsịn. Ẹma ẹkam ẹbian̄a ndusụk owo ẹbuọt okụk ẹte ke ẹyenọ mmọ ata akamba udori. Kûyak idiọkitọn̄ anam ẹbian̄a fi. Da mbufiọk nam n̄kpọ. Edieke etiede nte ke se ẹn̄wọn̄ọde ndinọ fi okpon akaha, anaedi ẹbabian̄a fi.

13. Didie ke nte Jehovah esede okụk okpụhọde ye nte ererimbot ẹsede?

¹³ Edieke ibemde iso iyom “obio ubọn̄ ye edinen ido esie,” Jehovah ọyọdiọn̄ ukeme oro isịnde man inyene se idade idu  uwem. (Matt. 6:33; Eph. 4:28) Enye iyomke nnyịn ide idap ke mbono esop ke ntak emi inamde utom ikaha, inyụn̄ iyomke itịmede esịt ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ iban̄a okụk. Edi ediwak owo ke ererimbot ẹkere ke ndisịn ibuot nsịn itọn̄ n̄n̄wana okụk edinam mmimọ ikûnyene mfịna ke ini iso. Se mmọ ẹsinyụn̄ ẹsịnde udọn̄ ẹnọ nditọ mmọ ẹnam edi oro. Jesus ama owụt ke utọ ekikere oro iwụtke eti ibuot. (Kot Luke 12:15-21.) Emi ekeme ndinam nnyịn iti Gehazi, emi ekekerede ke imọ imekeme ndidiọk itọn̄ edi isụk ika iso inam n̄kpọ Jehovah.—2 Ndi. 5:20-27.

14, 15. Ntak emi mîfọnke ndikọn̄ idotenyịn ke okụk? Nọ uwụtn̄kpọ.

¹⁴ Mmọn̄ esida ndusụk ntrukpom ke ntak emi mmọ mîmaha ndikpọn̄ iyak emi mmọ ẹdomode ndimụm, edi emi odobide akan mmọ. Ndi orụk n̄kpọ oro ekeme nditịbe nnọ Christian? Ebiowo emi ekerede Alex ọdọhọ ete, “Ami mmọfiọk ndifam n̄kpọ etieti. Edieke ntọhọde suọp uyet idet awak akaha, mmesifiak nyak ndusụk ndọn̄ ke ekpeme.” Edi enyene mbubehe emi Alex ekesịnde idem, ekere ke imọ iyọsọp ikpọn̄ utom imọ man idụk utom usiakusụn̄. Enye ama enen̄ede esịn idem ekpep ekese n̄kpọ aban̄a mbubehe emi. Enye ama ada ofụri okụk emi enye akafamde enịm onyụn̄ ọbuọt mme owo okụk esịn ke mbubehe emi ye idotenyịn ndidia akwa udori. Edi mbubehe emi ama atak enye. Alex ọdọhọ ete: “Mma mbiere ke nyọbọ okụk mi. N̄kekere ke edieke n̄kade iso nsịn idem ke nyafiak ntọn̄ọ ndidia udori.”

¹⁵ Ke ediwak ọfiọn̄, Alex ikekereke n̄kpọ en̄wen ikan okụk esie. Enye ikekemeke ndiwụk ntịn̄enyịn ke mme n̄kpọ eke spirit, ikonyụn̄ ikemeke ndide idap. Edi mbubehe oro ikeseneke enye. Ofụri se enye akafamde enịm ama atak, enye onyụn̄ anyam ufọk esie. Enye ọdọhọ ke ‘ima inam ubon imọ akpakpa ufreke.’ Enyene akpan n̄kpọ emi enye ekekpepde oto emi. Enye ọdọhọ ete: “Idahaemi mmọfiọk ke owo ekededi emi ọbuọtde idem ke editịm n̄kpọ Satan iditreke-tre ndikụt edikpu.” (N̄ke 11:28) Ke akpanikọ, ndikọn̄ idotenyịn nnyịn ke se ifamde inịm, mbubehe, m̀mê ukeme oro inyenede ndin̄wana okụk ke editịm n̄kpọ emi, ọwọrọ ndikọn̄ mbuọtidem ke Satan, kpa “abasi editịm n̄kpọ emi.” (2 Cor. 4:4; 1 Tim. 6:17) Toto ke ini oro, Alex odu mmemmem uwem “ke ntak eti mbụk.” Enye ọdọhọ ke ndidu uwem ntre anam imọ ye ubon imọ inen̄ede ikop inemesịt onyụn̄ anam mmimọ inen̄ede isan̄a ikpere Jehovah.—Kot Mark 10:29, 30.

16. Didie ke ndibụre mbụre ke n̄kpọ oro odotde okpụhọde ye ndida idem nnyịn ke n̄kpọ n̄kaha?

¹⁶ Enyene n̄kpọ emi ikemede ndida mbụre mbụre. Ke uwụtn̄kpọ, ikpenyene ndibụre mbụre kpukpru ini ke ntak emi idide Mme Ntiense Jehovah. (Jer. 9:24) Emi esinam ikeme ndinam nti ubiere inyụn̄ ika iso inịm mme edumbet Abasi. Edi ndikere ke ekikere m̀mê idaha nnyịn ọfọn akan ekeme ndidian̄ade nnyịn n̄kpọn̄ Jehovah.—Ps. 138:6; Rome 12:3.

17, 18. (a) Siak mme owo ke Bible oro ẹkesụhọrede idem ye mbon oro ẹketan̄de idem. (b) Didie ke eyenete kiet mîkayakke ntan̄idem adian̄ade enye ọkpọn̄ Jehovah?

¹⁷ Bible ọdọn̄ọ uwụtn̄kpọ mbon oro ẹketan̄de idem ye eke mbon oro ẹkesụhọrede idem. Edidem David ama osụhọde idem eben̄e Jehovah ada imọ usụn̄, ndien Jehovah ama ọdiọn̄ enye. (Ps. 131:1-3) Edi Jehovah ama ekpep Nebuchadnezzar ye Belshazzar emi ẹketan̄de idem nsụhọdeidem. (Dan. 4:30-37; 5:22-30) Mfịn n̄ko, ekeme ndisọn̄ nnyịn ndisụhọde idem ke ndusụk idaha. Ryan, asan̄autom unamutom emi edide isua 32 ama ọwọrọ aka esop en̄wen. Enye ọdọhọ ete, “N̄kekere ke ẹyesọp ẹmek mi ebiowo do, edi isua kiet ama ebe n̄kopke n̄kpọ ndomokiet.” Ndi Ryan ama ayat esịt onyụn̄ ọdiọk esịt ye mbiowo ete ke  mmọ inọhọ imọ ukpono oro idotde? Ndi enye ama etre ndisidụk mbono esop onyụn̄ ayak ntan̄idem adian̄ade enye ọkpọn̄ Jehovah ye ikọt Abasi? Ekpedi afo, nso ke akpanam?

¹⁸ Ryan ọdọhọ ete, “Mma n̄kot kpukpru n̄kpọ oro n̄kemede ndikot ke n̄wed nnyịn mban̄a idotenyịn emi akpade mfụhọ.” (N̄ke 13:12) “Mma ndi ndifiọk ke oyom n̄kpep ime ye nsụhọdeidem. N̄kenyene ndiyak Jehovah ọnọ mi ukpep.” Ryan ama etre ndikere mban̄a idemesie onyụn̄ ọtọn̄ọ ndikere nte ikpanamde n̄kpọ inọ mbon en̄wen—ke esop ke ye an̄wautom. Ikebịghike enye ama ọtọn̄ọ ndinịm ediwak nti ukpepn̄kpọ Bible. Enye ọdọhọ ete, “N̄kodorike enyịn ke ini ẹkemekde mi ebiowo ke isua kiet ye ubak ẹma ẹkebe. Nditre ndimek mi ikafịnake mi aba sia utom ukwọrọikọ ama enem mi etieti.”—Kot Psalm 37:3, 4.

19, 20. (a) Nso ke oyom inam mbak mme edinam nnyịn eke usen ke usen edidian̄ade nnyịn ọkpọn̄ Jehovah? (b) Uwụtn̄kpọ mmanie oro ẹkesọn̄ọde ẹda ye Jehovah ke ikeme ndikpebe?

¹⁹ Kpukpru n̄kpọ oro inemede ke ibuotikọ emi ye ke enye oro ekebemde iso idiọkke. Nnyịn imesibụre mbụre ke ntak emi idide mme asan̄autom Jehovah. Inem inem ubon ye nsọn̄idem ẹsịne ke otu akakan enọ Jehovah. Imọfiọk ke utom ye okụk ẹkeme ndin̄wam nnyịn ise iban̄a ubon nnyịn. Imonyụn̄ ifiọk n̄ko ke mme edinam ini nduọkodudu ẹkeme ndinam nnyịn ikop inem uwem ye nte ke mme n̄kpọ ilektrọnik ẹkeme ndinyene ufọn. Edi ndinam ekededi ke otu n̄kpọ emi ke ini oro mîdotke, ndinam mbe ubọk, m̀mê ndinam ke usụn̄ oro mîyakke ituak ibuot nte ikpatuakde, ekeme ndidian̄ade nnyịn n̄kpọn̄ Jehovah.

²⁰ Edi se Satan oyomde edi oro. Edi afo emekeme ndikpan utọ afanikọn̄ oro ndiwọrọ fi ye ubon fo! (N̄ke 22:3) San̄a kpere Jehovah, kûnyụn̄ udian̄ade ukpọn̄ enye. Imenyene ediwak uwụtn̄kpọ ke Bible emi ẹkemede ndin̄wam nnyịn ke afan̄ emi. Enoch ye Noah ẹma ‘ẹsan̄a ye ata Abasi.’ (Gen. 5:22; 6:9) Moses ama “[ọsọn̄ọ] ada nte n̄kpọ eke okụtde Enye emi enyịn owo mîkwe.” (Heb. 11:27) Abasi ama ọnọ Jesus ibetedem kpukpru ini sia enye ekesinamde se inemde Ete nnyịn eke heaven esịt kpukpru ini. (John 8:29) Kpebe mme utọ uwụtn̄kpọ oro. “Ẹdat esịt kpukpru ini. Ẹkûdop ndibọn̄ akam. Ẹnọ ekọm ke kpukpru n̄kpọ.” (1 Thess. 5:16-18) Akpakam afo uyakke baba n̄kpọ kiet adian̄ade fi ọkpọn̄ Jehovah!