1, 2. Nso ikeme ndinam ndusụk owo ẹyom ndifiọk n̄kpọ mban̄a fig?

NDI akanam amadia mfri emi ẹkotde fig? Nditọ Israel eyo Bible ẹma ẹsinen̄ede ẹma mfri emi. (Nah. 3:12; Luke 13:6-9) Enyene mme n̄kpọ emi ẹdude ke fig, ndien ediwak owo ẹdọhọ ke mme n̄kpọ emi ẹnen̄ede ẹfọn owo ke esịt.

² Enyene ini emi Jehovah ekemende esịt owo odomo ye fig. Enye iketịn̄ke iban̄a nte fig ọfọnde owo ke idem, edi eketịn̄ aban̄a n̄kpọ en̄wen. Se enye ọkọdọhọde Jeremiah etịn̄ ekeme ndinyene ufọn nnọ esịt nnyịn ye esịt mbon nnyịn. Ke ini idinemede se enye eketịn̄de emi, kere ban̄a nte emi ekemede ndibehe mme Christian mfịn.

3. Nso ke fig emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke Jeremiah ibuot 24 ada aban̄a?

³ Ẹyak ibem iso ineme se Abasi eketịn̄de ke eyo Jeremiah aban̄a fig. Mbon Judah ẹma ẹduọ ẹnyịne ke idiọkn̄kpọ ke isua 617 M.E.N. Jeremiah ama okụt utọ fig iba, oro edi, eti ye idiọk fig, ke n̄kukụt. N̄kukụt emi akaban̄a se iditịbede inọ mmọ ke ini iso. (Kot Jeremiah 24:1-3.) Idiọk fig akada aban̄a Edidem Zedekiah ye mme owo nte enye emi Edidem Nebuchadnezzar ye mbonekọn̄ esie ẹketụhọrede. Edi nso kaban̄a Ezekiel, Daniel, ye mme ufan esie ita emi ẹma ẹketatan̄ ẹka Babylon, ye mme Jew eken emi ẹketan̄de ẹka do esisịt ini ke oro ebede? Mmọ ẹketie nte nti fig. Mbon emi ẹkesụhọde ke otu mmọ ẹma ẹfiak ẹnyọn̄ ẹkebọp Jerusalem ye temple.—Jer. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.

4. Didie ke se Abasi eketịn̄de aban̄a nti fig ekeme ndidọn̄ nnyịn esịt?

⁴ Jehovah eketịn̄ ntem aban̄a mbon emi ẹdade ẹban̄a nti fig: “Ami nyọnọ mmọ esịt eke ọfiọkde mi, ete ke ami ndi Jehovah; ndien mmọ ẹyedi ikọt mi.” (Jer. 24:7) Ẹda ibuotikọ emi ẹto itien̄wed Bible emi, ndien  itien̄wed emi ọdọn̄ nnyịn esịt. Abasi oyom ndinọ mme owo “esịt eke ọfiọkde” enye. Ke itien̄wed emi, “esịt” ada aban̄a edu owo. Anaedi afo omoyom utọ esịt emi onyụn̄ oyom ndisịne ke otu ikọt Abasi. Ke ntre, se ekpenyenede ndinam edi ndikpep Ikọ Abasi nnyụn̄ nnam se ekpepde, ndikabade esịt nnyụn̄ n̄wọn̄ọde n̄kpọn̄ idiọk, ndiyak uwem fo nnọ Abasi nnyụn̄ nna baptism ke enyịn̄ Ete, Eyen, ye edisana spirit. (Matt. 28:19, 20; Utom 3:19) Ekeme ndidi ama ananam mme n̄kpọ emi, mîdịghe edi ke emesidụk mbono esop Mme Ntiense Jehovah kpukpru ini, ndien ke esịn ifịk oyom ndinam mme n̄kpọ emi.

5. Mmanie ke Jeremiah ekenen̄ede ewet n̄kpọ aban̄a?

⁵ Edide imanam kpukpru m̀mê ndusụk n̄kpọ emi ibatde mi, osụk oyoyom ifiak ise ido ye edu uwem nnyịn. N̄kpọ en̄wen emi Jeremiah ekewetde aban̄a esịt anam ikụt ntak emi oyomde inam emi. Ndusụk se Jeremiah ekewetde akaban̄a mme idụt emi ẹkedude ẹkpere Judah, edi enye ekenen̄ede ewet n̄kpọ aban̄a Judah ke ufan̄ ini emi ndidem ition ẹkekarade do. (Jer. 1:15, 16) Jeremiah ekenen̄ede ewet n̄kpọ aban̄a irenowo, iban, ye nditọwọn̄ emi ẹkeyakde idem ẹnọ Jehovah. Mme ete ete mmọ ẹma ẹbiere ke idemmọ ndiyak idem nnọ Abasi. (Ex. 19:3-8) Mbon eyo Jeremiah ke idemmọ ẹma ẹnyịme ke mmimọ ima iyak idem inọ Abasi. Mmọ ẹkedọhọ ẹte: “Nnyịn imedi ibịne fi, koro afo, O Jehovah, edide Abasi nnyịn.” (Jer. 3:22) Edi afo ekere ke esịt mmọ eketie didie?

6. Ntak emi se Abasi eketịn̄de aban̄a esịt ekpenen̄erede ebehe nnyịn?

⁶ Mbiausọbọ ẹkeme ndida n̄kpọ nse owo esịtidem nnyụn̄ mfiọk m̀mê esịt owo oro enyene mfịna. Edi Jehovah ekeme ndinam se ikande oro, nte enye akanamde ke eyo Jeremiah. Abasi enen̄ede odot ndinam emi, koro enye ọdọhọ ete: “Esịt abian̄a akan n̄kpọ efen ekededi onyụn̄ anam n̄kpọ ke mbrenyịn. Anie ekeme ndifiọk enye? Ami Jehovah ndụn̄ọde esịt, . . . man nnọ owo kiet kiet nte ekemde ye usụn̄ esie, nte ekemde ye utịp utom esie.” (Jer. 17:9, 10) ‘Ndidụn̄ọde esịt’ itiehe nte ndise nte ata esịt owo etiede ke ufọkibọk. Utu ke oro, Jehovah eketịn̄ aban̄a ndamban̄a esịt. “Esịt” enye emi ada aban̄a ofụri se owo edide, esịnede udọn̄, ekikere, edu, ido, ye utịtmbuba owo. Afo emenyene utọ esịt oro. Abasi esidụn̄ọde esịt emi, afo omonyụn̄ ekeme ndidụn̄ọde enye ke ukeme fo.

7. Nso ke Jeremiah eketịn̄ aban̄a esịt ediwak mme Jew eyo esie?

⁷ Man iben̄e idem inọ ndụn̄ọde emi, imekeme ndibụp idem nnyịn ite, ‘Ndamban̄a esịt ediwak mme Jew eyo Jeremiah eketie didie?’ Ibọrọ mbụme emi esịne ke ikọ emi Jeremiah ekewetde mi: “Kpukpru ufọk Israel . . . inaha mbobi ke esịt.” Enye iketịn̄ke iban̄a ata mbobi emi irenowo Jew ẹkesinade, koro enye ọkọdọhọ ete: “‘Sese! Mme usen ke ẹdi,’ uyo Jehovah edi emi, ‘ndien ami nyokot kpukpru owo oro ẹnịmde mbobi edi oro mînaha mbobi nte ẹdinam ibat.’” Ntem, idem irenowo Jew oro ẹma ẹkena mbobi ‘ikanaha mbobi ke esịt.’ (Jer. 9:25, 26) Nso ke ikọ emi ọkọwọrọ?

8, 9. Okoyom ediwak mme Jew ẹnam nso ẹban̄a esịt mmọ?

⁸ Imekeme ndifiọk se ikọ oro “inaha mbobi ke esịt” ọwọrọde ke ini ikerede iban̄a se Abasi ọkọdọhọde mme Jew ẹnam. Enye ọkọdọhọ mmọ ete: “Ẹsịbe edụt esịt mbufo ẹfep, mbufo mbon Judah ye mme andidụn̄ Jerusalem; mbak ifụtesịt mi edibụbede . . . ke  ntak ndiọi edinam mbufo.” Edi idiọk edinam mmọ okoto m̀mọ̀n̄? Okoto esịt mmọ. (Kot Mark 7:20-23.) Jehovah ama ada Jeremiah etịn̄ ntak emi mme Jew ẹkenamde idiọk. Mmọ ẹkenyene esịt itiat. Ekikere ye uduak mmọ ikenemke Jehovah esịt. (Kot Jeremiah 5:23, 24; 7:24-26.) Abasi ama ọdọhọ mmọ ete: “Ẹna mbobi ẹnọ Jehovah, ẹnyụn̄ ẹsịbe edụt esịt mbufo ẹfep.”—Jer. 4:4; 18:11, 12.

⁹ Ntem, akana ẹsiak mme Jew eyo Jeremiah esịt ke ndamban̄a usụn̄, oro edi, ‘ẹna mbobi ke esịt,’ kpa nte mbon eyo Moses ẹkenade. (Deut. 10:16; 30:6) ‘Ndisịbe edụt esịt mmọ mfep’ ọkọwọrọ ndision̄o mme n̄kpọ oro ẹkenamde esịt mmọ okûkop item mfep, oro edi, ndision̄o ekikere, udọn̄, ye uduak emi mîkemke ye uduak Abasi mfep ke esịt mmọ.—Utom 7:51.

10. Nso ke David akanam emi akpanade itiene inam?

¹⁰ Esịt enen̄ede enem nnyịn ke emi Abasi anamde nnyịn ifiọk n̄kpọ iban̄a ndamban̄a esịt mi. Edi ndusụk owo ẹkeme ndikere ẹte, ‘Ntak emi n̄kpọ emi ekpebehede Mme Ntiense Jehovah mfịn?’ Idịghe nte ke ediwak Christian ke esop ẹduọ ẹnyịne ke idiọkn̄kpọ m̀mê ẹkabade ‘ndiọi fig,’ nte ediwak mme Jew ẹkekabarede. Utu ke oro, ata ediwak owo ke esop ke ẹka iso ẹnam akpanikọ ẹnọ Abasi ẹnyụn̄ ẹdu edisana uwem. Edi kere ban̄a akam emi David ọkọbọn̄de mi ọnọ Jehovah: “O Abasi, dụn̄ọde mi nyụn̄ fiọk esịt mi. Domo mi se, nyụn̄ fiọk ekikere mi, nyụn̄ se m̀mê idiọk ekikere odu mi ke esịt.”—Ps. 17:3; 139:23, 24.

11, 12. (a) Ntak emi nnyịn owo kiet kiet ikpodụn̄ọrede esịt nnyịn? (b) Nso ke Abasi mîdinamke?

¹¹ Jehovah oyom nnyịn owo kiet kiet ifiọk enye inyụn̄ ika iso idu uwem ke usụn̄ oro enye amade. Kop se Jeremiah ekewetde mi aban̄a edinen owo: “O Jehovah mme udịm, edi afo odụn̄ọde edinen owo; afo omokụt mme ekpụt ye esịt.” (Jer. 20:12) Edieke Ata Ọkpọsọn̄ Abasi odụn̄ọrede esịt edinen owo, ndi nnyịn ke idem nnyịn ikponyụn̄ idomoke ndidụn̄ọde esịt nnyịn? (Kot Psalm 11:5.) Ke ini inamde emi, imekeme ndikụt edu, uduak, m̀mê udọn̄ emi anade ikpụhọde. Imekeme ndikụt ke enyene n̄kpọ ke esịt nnyịn emi esinamde nnyịn ikûsọp ukop item—n̄kpọ emi etiede nte “edụt esịt” nnyịn—emi anade isio ifep. Oro ekpedi ndisiak esịt nnyịn ke ndamban̄a usụn̄. Edieke enịmde ke ọkpọfọn odụn̄ọde ndamban̄a esịt fo, nso ke afo okpoyom ndikụt ke esịt fo? Ndien didie ke akpanam mme ukpụhọde oro anade anam?—Jer. 4:4.

¹² Se idude edi nte ke Jehovah idinyịkke-nyịk nnyịn ikpụhọde. Enye ọkọdọhọ ke amaedi “fig emi ẹfọnde” ke imọ ‘iyọnọ mmọ esịt eke ọfiọkde’ imọ. Enye ikọdọhọke ke iyenyịk mmọ ẹkabade esịt. Akana mmọ ẹyom ndinyene esịt n̄kopitem emi owụtde ke mmọ ẹfiọk Abasi. Ndi idịghe se nnyịn n̄ko iyomde edi oro?

13, 14. Didie ke se isịnede Christian ke esịt ekeme ndibiat enye?

 ¹³ Jesus ọkọdọhọ ete: “Ndiọi ekikere, uwotowo, efịbe, use, inọ, ikọ ntiense nsu, ikọ isụn̄i, ẹto owo ke esịt ẹwọn̄ọ.” (Matt. 15:19) Ke uwụtn̄kpọ, edieke owo enyenede idiọk udọn̄, enye ekeme ndisịn efịbe mîdịghe anam use. Ndien edieke enye mîkabakede esịt, enye ekeme nditaba mfọn Abasi ke nsinsi. Edi idem owo emi mînamke utọ idiọkn̄kpọ emi ekeme ndisụk nyak idiọk udọn̄ aka iso odu enye ke esịt. (Kot Matthew 5:27, 28.) Ntak edi oro ọfọnde itịm idụn̄ọde esịt nnyịn. Edieke enen̄erede odụn̄ọde esịt fo, ndi oyokụt ke emenyene idiọk udọn̄ aban̄a n̄wan m̀mê erenowo emi mîdịghe nsan̄a ndọ fo, ndien ke akpana osio utọ n̄kpọ oro efep ke esịt fo?

¹⁴ Mîdịghe eyenete emi mîwotke owo ekeme ndisịn eyenete en̄wen ke esịt tutu ọtọn̄ọ ndisua enye. (Lev. 19:17) Ndi enye eyesịn ukeme man osio utọ usua oro efep ke esịt esie?—Matt. 5:21, 22.

15, 16. (a) Tịn̄ nte Christian ekemede nditre ‘ndina mbobi ke esịt’? (b) Ekere ke nso inam Jehovah okûma ‘esịt emi mînaha mbobi’?

¹⁵ Ata ediwak Christian inyeneke utọ ndiọi udọn̄ emi ke esịt mmọ. Edi Jesus ama etịn̄ n̄ko aban̄a “ndiọi ekikere.” Emi ekeme ndibiat ediwak n̄kpọ ke uwem nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, owo ekeme ndima iman esie n̄kan nte akpamade. Edi akpanikọ ke akpana mme Christian ẹnyene “ndammana ima” ẹnọ iman mmọ, ikpanaha mmọ ẹtie nte ediwak owo mfịn emi mînyeneke utọ ima oro ke “mme akpatre usen” emi. (2 Tim. 3:1, 3) Edi ẹkeme ndinam n̄kpọ mbe ubọk ke afan̄ emi. Ediwak owo ẹsidọhọ ke “eyeneka owo osụk edi eyeneka owo.” Ntem, mmọ ẹkeme ndida nnọ iman mmọ ke se ededi oro etịbede, ẹnyụn̄ ẹyat esịt ye owo edieke enye eduede iman mmọ. N̄kọ emeti se utọ edu emi akanamde nditọeka Dinah ẹnam. (Gen. 34:13, 25-30) Kere n̄ko se ikesịnede Absalom ke esịt, emi akanamde enye owot Amnon eyenete esie. (2 Sam. 13:1-30) Ndi idịghe “ndiọi ekikere” ẹkesịn mmọ ẹnam se ẹkenamde oro?

¹⁶ Edi akpanikọ ke ata mme Christian isiwotke owo. Nte ededi, mmọ ẹkeme ndinen̄ede nsua eyenete emi eduede iman mmọ m̀mê emi mmọ ẹkerede ke edue iman mmọ. Mmọ ẹkeme ndisịn ndika ufọk eyenete emi mîdịghe ẹsịn ndikot enye ufọk. (Heb. 13:1, 2) Edi Christian emi amade nditọete esie idinamke n̄kpọ ntre. Jehovah ọfiọk se isịnede nnyịn  ke esịt. Edieke enye okụtde idiọkn̄kpọ ke esịt nnyịn, enye edidọhọ ke nnyịn “inaha mbobi ke esịt.” (Jer. 9:25, 26) Ti mbon oro Jehovah eketemede ete: “Ẹsịbe edụt esịt mbufo ẹfep.”—Jer. 4:4.

17. Didie ke ndibak Jehovah ekeme ndin̄wam nnyịn isisọp ikop item inọ enye?

¹⁷ Nso ke akpanam edieke odụn̄ọrede esịt fo onyụn̄ okụtde ke ususọpke ndikop item Jehovah, ndien ke enyene mme n̄kpọ emi ẹwụtde ke ‘unaha mbobi ke esịt’? Ekeme ndidi omokụt ke emesifehe owo enyịn, amama uwọrọiso m̀mê inyene, mîdịghe edi ke emesisọn̄ ibuot ndusụk ini m̀mê ama ndinam n̄kpọ ke usụn̄ idemfo. Mbon en̄wen n̄ko ẹsikụt ukem n̄kpọ emi ke esịt mmọ. (Jer. 7:24; 11:8) Jeremiah ekewet ete ke mme Jew eyo esie emi mîkanamke akpanikọ ẹkenyene “esịt ntụtutọn̄ ye eke nsọn̄ibuot.” Enye ama adian do ete: “Mmọ idọhọke ke esịt mmọ ite: ‘Ẹyak nnyịn ke emi ibak Jehovah Abasi nnyịn, Enye emi anamde edịm edep.’” (Jer. 5:23, 24) Ndi emi iwụtke ke usụn̄ kiet emi ikemede ndisịbe ‘edụt esịt nnyịn mfep’ edi ndikpep ndinen̄ede mbak Jehovah nnyụn̄ n̄wụt esịtekọm mban̄a se enye anamde ọnọ nnyịn? Ndibak Jehovah ntem ekeme ndin̄wam nnyịn isisọp inam se enye oyomde nnyịn inam.

18. Nso ke Jehovah ọn̄wọn̄ọ ọnọ mbon emi ẹdude ke obufa ediomi?

¹⁸ Edieke isịnde ifịk inam emi, Jehovah ọyọnọ nnyịn “esịt eke ọfiọkde” enye. Ke nditịm ntịn̄, se enye ọn̄wọn̄ọde ndinam nnọ mme Christian emi ẹyetde aran emi ẹdude ke obufa ediomi edi emi. Enye ọn̄wọn̄ọ ọnọ mmọ ete: “Nyesịn ibet mi ke esịtidem mmọ, nyonyụn̄ n̄wet enye ke esịt mmọ. Ndien nyedi Abasi mmọ, mmọ ẹyenyụn̄ ẹdi ikọt mi.” Edi nso kaban̄a ndinen̄ede mfiọk enye? Enye ama adian do ete: “Owo mmọ kiet kiet idikpepke aba nsan̄a esie ye eyenete esie, ite, ‘Ẹfiọk Jehovah!’ koro kpukpru mmọ ẹyefiọk mi, ọtọn̄ọde ke n̄kpri-n̄kan ke otu mmọ tutu esịm n̄kponn̄kan ke otu mmọ . . . Koro nyefen ndudue mmọ, ndinyụn̄ ntịghi aba mme idiọkn̄kpọ mmọ.”—Jer. 31:31-34. *

19. Nso ke ata mme Christian ẹdori enyịn ẹban̄a?

¹⁹ Edide enyene idotenyịn ndidia ufọn obufa ediomi ke nsinsi ke heaven m̀mê ke isọn̄, ekpenyene ndiyom ndifiọk Jehovah nnyụn̄ nsịne ke otu ikọt esie. Afo edikeme ndifiọk Jehovah ke nsinsi n̄kukụre edieke ẹdade uwa ufak Christ ẹfen mme idiọkn̄kpọ fo. Ndifiọk ke ẹkeme ndifen mme idiọkn̄kpọ fo ekpenyene ndinam efen ọnọ mbon en̄wen, kpa ye idem mbon emi ọsọn̄de fi ndifen nnọ. Ndinyịme ndifen nnọ owo ọyọfọn ye esịt fo. Ndinam ntem owụt ke amama ndituak ibuot nnọ Jehovah nnyụn̄ nnen̄ede mfiọk enye. Editie nte mbon emi Jehovah ọkọdọhọde Jeremiah ete: “Mbufo ẹyeyom mi ẹnyụn̄ ẹkụt mi, koro mbufo ẹdiyomde mi ke ofụri esịt mbufo. Ndien ami nyayak mbufo ẹkụt mi.”—Jer. 29:13, 14.