1, 2. (a) Nso ikan̄wam fi ebiere ndinam n̄kpọ Abasi? (b) Mme mbụme ewe ke ikeme ndibụp mban̄a udeme emi Abasi ọnọde nnyịn?

ATA ediwak owo ẹnam eti ubiere ndinam n̄kpọ Jehovah Abasi nnyụn̄ ntiene nde ikpat Jesus Christ ketket. (Matt. 16:24; 1 Pet. 2:21) Nnyịn idaha ediyak idem nnyịn nnọ Abasi nte n̄kpọ mbubru. Nnyịn ikanamke ubiere emi ke ima ikenyene enyọn̄ enyọn̄ ifiọk iban̄a itie N̄wed Abasi ifan̄, edi ikanam ke ima ikenen̄ede ikpep Ikọ Abasi. Emi ama anam ikpep ediwak akpan n̄kpọ iban̄a udeme oro Jehovah ọn̄wọn̄ọde ndinọ mbon oro ‘ẹkọde ifiọk emi aban̄ade enye ye enye emi enye okosiode ọdọn̄, kpa Jesus Christ.’—John 17:3; Rome 12:2.

² Man ika iso idi mme Christian, ana inam mme ubiere oro ẹnemde Ete nnyịn eke heaven esịt. Ke ntem, ibuotikọ emi ọyọbọrọ mme akpan mbụme emi: Nso idi udeme emi Abasi ọnọde nnyịn? Ikpese enye didie? Nso ke ikpanam man ikụt ite ke imọbọ udeme nnyịn? Nso idin̄wam nnyịn inam nti ubiere?

3. Nso ke ẹn̄wọn̄ọ ẹnọ (a) mbon oro ẹyetde aran ye (b) “mme erọn̄ en̄wen”?

³ Ibat ibat mme Christian ẹnyene idotenyịn ndibọ “udeme eke mîkemeke ndibiara mînyụn̄ isabakede mînyụn̄ ikemeke ndibe mfep”—kpa akakan ifet ndikara ye Christ ke heaven. (1 Pet. 1:3, 4) Ana mmọ ‘ẹtọn̄ọ ntak ẹmana’ man ẹbọ udeme emi. (John 3:1-3) Nso idi udeme ediwak miliọn “mme erọn̄ en̄wen,” emi ẹdianade kiet ye mme anditiene Christ oro ẹyetde aran ẹkwọrọ eti mbụk Obio Ubon̄ Abasi? (John 10:16) Mme erọn̄ en̄wen ẹyebọ  udeme emi Adam ye Eve mîkọbọhọ ke ntak idiọkn̄kpọ—oro edi, uwem nsinsi ke Paradise isọn̄, emi ndutụhọ, n̄kpa, m̀mê ntuan̄a mîdidụhe. (Edi. 21:1-4) Oro akanam Jesus ọn̄wọn̄ọ ọnọ anamidiọk emi akakpade ye enye ete: “Ke akpanikọ ke ndọhọ fi mfịn emi, Afo oyodu ye ami ke Paradise.”—Luke 23:43.

4. Mme edidiọn̄ ewe ke inyene idem idahaemi?

⁴ Idem idahaemi, nnyịn imọbọ ndusụk n̄kpọ ke udeme nnyịn. Sia ibuọtde idem ke “ufak oro Christ Jesus ekekpede,” esịt ana nnyịn sụn̄, nnyịn inyụn̄ idi ufan Abasi. (Rome 3:23-25) Mme un̄wọn̄ọ oro ẹdude ke Ikọ Abasi ẹnen̄ede ẹn̄wan̄a nnyịn. Akan oro, imenen̄ede ikop idatesịt sia isịnede ke otu nditọete ofụri ererimbot. Ndien nso akwa ifet ke inyene ntem ndidi Mme Ntiense Jehovah! Oro esịn nnyịn idaha udeme nnyịn inam mbubru!

5. Nso ke Satan odomo ndinam ikọt Abasi, ndien nso ikeme ndin̄wam nnyịn isọn̄ọ ida in̄wana ye n̄kari esie?

⁵ Man ika iso inyene utịbe utịbe udeme oro Abasi ọnọde nnyịn, ana ikpeme idem ke mme afia Satan. Satan esidomo kpukpru ini ndinam ikọt Abasi ẹnam mme ubiere oro ẹkemede ndinam mmọ ẹtaba udeme mmọ. (Num. 25:1-3, 9) Sia Satan ọfiokde ke ẹmọn̄ ẹsọp ẹsobo imọ, enye esịn ofụri ukeme nditụn nnyịn usụn̄. (Kot Ediyarade 12:12, 17.) Ana ika iso inen̄ede ima udeme nnyịn edieke iyomde ndika iso “[nsọn̄ọ] nda n̄n̄wana ye n̄kari Devil.” (Eph. 6:11) Man inam emi, oyom ikpep n̄kpọ ito se ikọwọrọde Esau akpan Isaac.

6, 7. Anie ekedi Esau, ndien nso udeme ke enye ekpekenyene?

⁶ Ke se ikperede ndisịm isua 4,000 emi ẹkebede, Esau ye Jacob amanamba eyeneka esie ẹma ẹmana ẹnọ Isaac ye Rebekah. Nte amanamba emi ẹkekọride, mmọ ẹkenyene nsio nsio edu ẹnyụn̄ ẹmek ndinam nsio nsio n̄kpọ. “Esau [ama] akabade edi atautop, awak ndidu ke ikọt, edi Jacob edi owo emi mînyeneke nduduọhọ onyụn̄ odụn̄ ke tent.” (Gen. 25:27) Robert Alter, akabade a-Bible, ọdọhọ ke ikọ Hebrew oro ẹkabarede “owo emi mînyeneke nduduọhọ” “ọwọrọ nsọn̄ọnda m̀mê eke mîduehe.”

⁷ Ke ini Esau ye Jacob ẹkedide isua 15, Abraham ete ete mmọ ama akpa, edi un̄wọn̄ọ oro Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ Abraham ikakpaha. Nte ini akakade, Jehovah ama afiak ọn̄wọn̄ọ un̄wọn̄ọ oro ọnọ Isaac, onyụn̄ ọdọhọ ke ẹdida mfri Abraham idiọn̄ kpukpru mme idụt isọn̄. (Kot Genesis 26:3-5.) Un̄wọn̄ọ oro ama owụt ke Messiah—kpa anam-akpanikọ “mfri” oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Genesis 3:15—edito ubon Abraham. Messiah okpokoto ubon Esau sia Esau ekedi akpan Isaac. Nso utịbe utịbe udeme Abasi ke Esau ekpekenyene ntem! Edi ndi enye ama ama udeme emi?

8, 9. (a) Nso ke Esau ekebiere ndinam ye udeme emi Abasi ọkọnọde enye? (b) Ke ediwak isua ẹma ẹkebe, nso ke Esau ekedifiọk aban̄a ubiere esie, ndien nso ke enye akanam?

⁸ Ke ini Esau ọkọnyọn̄de utop edi usen kiet, enye ama edikụt nte “Jacob osụk etemde udia.” Esua ama ọdọhọ enye ete: “Mbọk, sọp di nọ mi ndatndat udia ndia—ndatndat udia oro odude do, koro mmakpa mba!” Jacob ama ọbọrọ Esau ete: “Nyam unen itie akpan fo nọ mi kan̄a!” Nso ke Esau akanam? Edi ata n̄kpọ n̄kpaidem ndikop ke Esau ọkọdọhọ ete: “Unen itie akpan ọfọn mi ke nso?” Esau ekemek udia utu ke itie akpan! Ndien man Jacob ọsọn̄ọ ke Esau anyam n̄kpọ emi ọnọ imọ, enye  ama ọdọhọ Esau ete: “Bem iso n̄wọn̄ọ nọ mi!” (Gen. 25:29-34) Inikiet inikiet, Esau ama anyam itie akpan esie. Ke oro ebede, “Jacob ọnọ Esau uyo ye lentil, ndien enye adia onyụn̄ ọn̄wọn̄ n̄kpọ. Ekem enye adaha ọwọrọ. Ntem ke Esau esịn unen itie akpan esie ke ndek.”—Gen. 25:29-34.

⁹ Ediwak isua ke oro ebede, ke ini Isaac ekekerede ke imọn̄ ikpa, Rebekah ama anam ndutịm man okụt ete Jacob ọbọ unen itie akpan emi Esau ekesịnde. Ke ini enyịn akan̄wan̄ade Esau, enye ama edikụt ke imọ ikanam ata idiọk ubiere onyụn̄ ekpe Isaac ubọk ete: “Diọn̄ mi n̄ko, ete mi! . . . Nte usụk usụhọke edidiọn̄ ndomokiet unọ mi?” Ke ini Isaac ọkọdọhọde Esau ke imọ idikemeke ndikpụhoḍe edidiọn̄ emi imọ ikọdiọn̄de Jacob, “Esau [ama] emenede uyo esie atua eyet.”—Gen. 27:30-38.

10. Didie ke Jehovah akada Esau ye Jacob, ndien ntak-a?

¹⁰ N̄wed Abasi owụt ke nso utọ edu ke Esau ekenyene? Esau okowụt ke ndiyụhọ udọn̄ idemesie edi akpan n̄kpọ akan mme edidiọn̄ emi enye ọkpọbọde oto udeme emi Abasi ọnọde enye. Enye ikenen̄ekede ima unen itie akpan esie, onyụn̄ etie n̄ko nte ke enye ikenen̄ekede ima Abasi. Ke adianade do, Esau ikekereke iban̄a nte se enye anamde editụkde nditọ esie. Edi Jacob iketiehe ntem, enye ama enen̄ede ama udeme Abasi emi. Ke uwụtn̄kpọ, Jacob ama ọdọ oruk an̄wan emi ete ye eka esie ẹkedọhọde enye ọdọ. (Gen. 27:46–28:3) Jacob ndikanam emi okposụkedi emi akanade enye enyene ime onyụn̄ ayak n̄kpọ atak enye, ama anam enye akabade edi kiet ke otu mme ete ete Messiah. Didie ke Abasi akada Esau ye Jacob? Jehovah ọkọdọhọ ete: “N̄kama Jacob, nnyụn̄ nsua Esau.”—Mal. 1:2, 3.

11. (a) Ntak emi se Esau akanamde ebehede nnyịn mme Christian? (b) Ntak emi Paul ekemende use abuan ye se Esau akanamde?

¹¹ Ndi se Bible etịn̄de aban̄a Esau ebehe mme Christian mfịn? Ih, ebehe! Apostle Paul ama ọnọ mme Christian item ete ẹkpeme “mbak owo use m̀mê owo ekededi eke mîwụtke esịtekọm inọ ndisana n̄kpọ edidu, nte Esau, emi akadade unen esie nte akpan okpụhọ ye udia ini kiet.” (Heb. 12:16) Nnyịn n̄ko ikpenyene ndikpep n̄kpọ nto item emi. Ana iwụt esịtekọm inọ ndisana n̄kpọ mbak udọn̄ idem nnyịn edinam itaba udeme emi Abasi ọnọde nnyịn. Edi ntak emi Paul ekemende use abuan ye se Esau akanamde? Koro ndima n̄kpọ obụkidem nte Esau akamade ekeme  ndinam owo ama utọ idiọkn̄kpọ nte use akan ndisana n̄kpọ.

12. (a) Didie ke Satan esidomo nnyịn? (b) Ewe mbụk Bible ekeme ndin̄wam nnyịn ke ini idomo esịmde nnyịn?

¹² Sia idide mme asan̄autom Jehovah, nnyịn isiyomke-yom mme idaha emi ẹkemede ndinam nnyịn inam oburobụt ido. Utu ke oro, nnyịn isikam ibọn̄ akam iben̄e Jehovah Abasi ite okûyak nnyịn iduọ ke ini owo odomode ndinam nnyịn idue Enye. (Matt. 6:13) Edi ke adan̄aemi idomode ndisọn̄ọ nda ke oburobụt ererimbot emi, Satan ke esịn ifịk oyom ndinam nnyịn ikûsọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit. (Eph. 6:12) Sia Devil edide abasi idiọk editịm n̄kpọ emi, enye ọfiọk ndinịm mme owo nsio nsio idomo ke iso man ẹnam idiọkn̄kpọ oro ọdọn̄de mmọ. (1 Cor. 10:8, 13) Ke uwụtn̄kpọ, yak idọhọ ke odu ke idaha emi ekemede ndiyụhọ se idọn̄de fi ke idiọk usụn̄. Nso ke akpanam? Ndi akpanam nte Esau onyụn̄ ọdọhọ ete: ‘Sọp nọ mi’? Mîdịghe ndi eyebe idomo oro onyụn̄ efehe ọbọhọ enye nte Joseph eyen Jacob akanamde ke ini n̄wan Potiphar okodomode enye?—Kot Genesis 39:10-12.

13. (a) Didie ke ediwak owo mfịn ẹsinam n̄kpọ nte Joseph, edi ndusụk ẹnam nte Esau? (b) Mme owo ndinam n̄kpọ nte Esau ekpep nnyịn nso?

¹³ Ediwak nditọete nnyịn ẹsidu ke idaha emi anade mmọ ẹbiere m̀mê mmimọ idinam n̄kpọ nte Esau m̀mê nte Joseph. Ata ediwak mmọ ẹsinyene ọniọn̄ ẹnyụn̄ ẹnam esịt adat Jehovah. (N̄ke 27:11) Edi ke ini ndusụk nditọete nnyịn ẹsobode idomo mmọ ẹsinam n̄kpọ nte Esau, ẹnyụn̄ ẹyak udeme mmọ atak. Ke nditịm ntịn̄, ediwak mbon emi ẹsinọde nsuannọ ye mbon emi ẹsisiode ke esop esidi ke ntak use. Ntem, enen̄ede ọfọn itịm esịt nnyịn idahaemi—idịghe ndibet tutu idomo edi. (Ps. 78:8) Ke nsụhọde n̄kaha, imekeme ndinam n̄kpọ iba emi ẹkemede ndinam nnyịn isọn̄ọ ida ikan idomo, ndien emi ayan̄wam nnyịn inam nti ubiere.

¹⁴ Akpa n̄kpọ emi akpanamde edi ndikere mban̄a idiọk utịp emi idiọkn̄kpọ edidade idi. Nte nnyịn imade Jehovah, ntre ke iditetịm ima udeme emi enye ọnọde nnyịn. Nnyịn isinamke owo emi nnyịn imade ibak. Utu ke oro, isikam iyoyom usụn̄ ndinam enye ama nnyịn. Ntre, ọfọn ida ini itie ikere se iditịbede inọ nnyịn ye mbon en̄wen edieke inamde oburobụt ido. Ọkpọfọn ibụp idem nnyịn ite: ‘Didie ke oburobụt edinam mi emi editụk itie ufan mi ye Jehovah? Didie ke idiọk edinam mi emi editụk ubon mi? Didie ke enye editụk nditọete mi ke esop? Okûdi mmekeme ndinam mbon en̄wen ẹtuak ukot ẹduọ?’ (Phil. 1:10) Imekeme ndibụp n̄ko ite: ‘Ndi iduọesịt oro ndinyenede eyekem ye inemesịt idiọkn̄kpọ ekpri ibio ini? Ndi mmenen̄ede nyom nditua idiọk idiọk nte Esau akatuade ke ini enyịn akan̄wan̄ade enye?’ (Heb. 12:17) Nditie n̄kere mme utọ mbụme oro ayan̄wam nnyịn ‘isua se idiọkde, iyịre ke se ifọnde.’ (Rome 12:9) Ima oro imade Jehovah ayanam nnyịn iyịre ke udeme emi enye ọnọde nnyịn.—Ps. 73:28.

15. Nso idinam nnyịn inen̄ede ikeme ndikan mme idomo?

¹⁵ Ọyọhọ n̄kpọ iba edi ndiben̄e idem ndikan mme idomo. Jehovah ọnọ nnyịn ediwak n̄kpọ man ikeme ndiyọ mme idomo ererimbot emi ẹkemede ndibiat ufan nnyịn ye enye. N̄kpọ emi enye  ọnọde nnyịn esịne edikpep Bible, mbono esop, utom ukwọrọikọ, ye akam. (1 Cor. 15:58) Kpukpru ini emi in̄wan̄ade esịt nnyịn inọ Jehovah ke akam ye kpukpru ini oro inen̄erede ibuana ke utom ukwọrọikọ, emi anam nnyịn inen̄ede inyene ukeme ndikan mme idomo. (Kot 1 Timothy 6:12, 19.) Ana ika iso isịn ukeme ndinam mme n̄kpọ emi edieke iyomde ndika iso nyọ mme idomo. (Gal. 6:7) Ẹtịn̄ ẹban̄a emi ke ọyọhọ ibuot iba ke n̄wed Mme N̄ke.

16, 17. Ikeme ndisan̄a didie nnyene ukeme ndisinam nti ubiere?

¹⁶ Mme N̄ke ibuot 2 esịn udọn̄ ọnọ nnyịn ete inyene ọniọn̄ ye ukeme ukere n̄kpọ. Edu mbiba emi ẹyen̄wam nnyịn imek eti utu ke idiọk, imek mfara ke idem utu ke ndiyak idem nnọ oburobụt ido. Edi nnyịn idikeme ndinam ntre edieke isịnde ukeme. Bible owụt nte emi edide akpanikọ ke ini ọdọhọde ete: “Eyen mi, edieke afo edibọde ikọ mi onyụn̄ ekpemede mme ewụhọ mi nte n̄kpọuto, man afo akpan̄ utọn̄ ke ọniọn̄, onyụn̄ esịn esịt fo ke mbufiọk; n̄ko, edieke afo ofioride okot asian onyụn̄ emenerede uyo fo okot mbufiọk, edieke afo akade iso oyom enye nte silver, onyụn̄ akade iso odụn̄ọde oyom enye nte mme n̄kpọuto eke ẹdịbede, do, afo ọyọfiọk ndibak Jehovah, afo oyonyụn̄ okụt ifiọk Abasi. Koro Jehovah ọnọde ọniọn̄; ifiọk ye mbufiọk ẹnyụn̄ ẹto enye ke inua.”—N̄ke 2:1-6.

¹⁷ Do, ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke edieke anade inyene mme edu oro ẹyomde man imek se ifọnde, ana inam se ẹtịn̄de ke n̄wed Mme N̄ke. Imekeme ndisọn̄ọ nda n̄kan mme idomo edieke ikọ Jehovah okpụhọrede owo emi idide ke esịtidem, edieke isibọn̄de akam kpukpru ini iyom ndausụn̄ Abasi, edieke inyụn̄ ikade iso iyom ifiọk Abasi nte n̄kpọuto eke edịbede.

18. Nso ke afo ebiere ndika iso nnam, ndien ntak-a?

¹⁸ Mbon oro ẹsịnde ifịk ẹyom ifiọk, mbufiọk, ikike, ye ọniọn̄ ke Jehovah esinọ mme enọ emi. Nte iyomde mme n̄kpọ emi inyụn̄ idade mmọ idu uwem, ntre ke iditetịm ikpere Jehovah emi ọnọde nnyịn mme n̄kpọ emi. Ndien nnyịn ndinen̄ede n̄kpere Jehovah Abasi eyekpeme nnyịn ke ini idomo esịmde nnyịn. Ndika iso n̄kpere Jehovah nnyụn̄ mbak enye idiyakke inam idiọkn̄kpọ. (Ps. 25:14; Jas. 4:8) Nnyịn ndidi ufan Jehovah nnyụn̄ nda ọniọn̄ emi enye ọnọde nnam n̄kpọ ayan̄wam nnyịn ndinam nti ubiere emi enemde enye esịt onyụn̄ anamde ika iso inyene udeme emi enye ọnọde nnyịn.