1. (a) Mme owo ẹsinam n̄kpọ didie ke ini ẹnọde mmọ item, ndien ntak-a? (b) Ntan̄idem ekeme ndinam owo ese didie item?

MME owo ẹsinam n̄kpọ ke nsio nsio usụn̄ ke ini ẹnọde mmọ item. Ẹsisọp ẹnyịme item emi akwa owo ọnọde, edi owo isiyomke-yom ndikop amaedi ubọkn̄ka m̀mê eyenọwọn̄ ọnọ. Ndusụk owo ẹkeme ndifụhọ m̀mê ẹkop bụt ke ini ẹnọde mmọ item. Edi mbon en̄wen ẹkeme ndida ke ẹsịn udọn̄ ẹnọ mmimọ ẹnyụn̄ ẹyom ndisịn ofụri ukeme mmọ nnam n̄kpọ. Ntak ukpụhọde emi? Ntan̄idem edi ntak kiet. Ke akpanikọ, edu iseri isiyakke owo okụt ke item ebehe imọ, ndien ke ntem enye isibọhọ ufọn item oro.—N̄ke 16:18.

2. Ntak emi ata mme Christian ẹsiwụtde esịtekọm ke ini ẹdade Ikọ Abasi ẹnọ mmọ item?

² Edi ata mme Christian ẹsiwụt esịtekọm ke ini ẹnọde mmọ item, akpan akpan ke ini ẹdade Ikọ Abasi ẹnọ. Se Jehovah etide nnyịn esinam nnyịn inyene ikike, ekpep nnyịn n̄kpọ, onyụn̄ an̄wam nnyịn ifep mme utọ afia nte uma-inyene, oburobụt idan̄, edida n̄kpọsọn̄ ibọk, ye edin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk. (N̄ke 20:1; 2 Cor. 7:1; 1 Thess. 4:3-5; 1 Tim. 6:6-11) Akan oro, ndinam se Jehovah etide nnyịn esinam nnyịn ‘idat esịt.’—Isa. 65:14.

3. Ewe edu andiwet psalm ke ọkpọfọn ikpebe?

³ Man ika iso idi ata ufan Ete nnyịn eke heaven, ana ika iso inam item oro Jehovah ọnọde nnyịn. Ekpenen̄ede ọfọn edieke edu nnyịn ekpebietde eke andiwet psalm, emi ekewetde ete: “Mmada se afo etide mi nte inyene ke nsinsi, koro mmọ ẹdatde mi esịt.” (Ps. 119:111) Ndi nnyịn imama mme ewụhọ Jehovah ntre n̄ko, mîdịghe ndi isise mmọ ndusụk ini nte ndodobi mbiomo? Idem edieke esisọn̄de nnyịn ndibọ item ndusụk ini, inaha iyak idem emem nnyịn.  Imekeme ndinen̄ede mberi edem ke akaka ọniọn̄ Abasi! Ẹyak ineme usụn̄ ita emi ikemede ndinam ntre.

4. Nso idi n̄kpọ emi mîkokpụhọkede ke uwem David?

⁴ Edidem David ama esinyene mfịna onyụn̄ okop inemesịt, edi enyene se mîkokpụhọkede ke uwem esie—enye ama enen̄ede ọbuọt idem ye Andibot. Enye ọkọdọhọ ete: “Mman̄wan̄a ukpọn̄ mi nnọ fi, O Jehovah. O Abasi mi, mmọbuọt idem ye afo.” (Ps. 25:1, 2) Nso ikan̄wam David ọbuọt idem ntre ye Ete esie eke heaven?

5, 6. Nso ke Ikọ Abasi asian nnyịn aban̄a nte David ekekperede Jehovah?

⁵ Ediwak owo ẹsibọn̄ akam ẹnọ Abasi n̄kukụre ke ini mmọ ẹnyenede mfịna. Ekpetie fi didie edieke edide n̄kukụre ini emi ufan m̀mê iman fo etịn̄de ikọ ye afo edi ini emi enye oyomde okụk m̀mê un̄wam? Nte ini akade, ekeme ndidi ọyọtọn̄ọ ndikere m̀mê enye enen̄ede ama fi. Edi David iketiehe ntre. Nte enye ekekperede Jehovah owụt ke enye ama ọbuọt idem onyụn̄ ama Abasi esie ke ofụri uwem esie—ke ini n̄kpọ ọkọfọnde ye ke ini n̄kpọ ọkọsọn̄de.—Ps. 40:8.

⁶ David okotoro onyụn̄ ọkọm Jehovah ntem: “O Jehovah Ọbọn̄ nnyịn, enyịn̄ fo okpon didie ntem ke ofụri isọn̄, afo emi ẹbụkde uku fo okon̄ akan mme heaven!” (Ps. 8:1) Ndi emekeme ndikụt adan̄a nte David ekekperede Ete esie eke heaven? Nte David akamade ubọn̄ ye uku Abasi akanam enye otoro Jehovah “ofụri usen.”—Ps. 35:28.

7. Nso ufọn ke inyene ke ndisibọn̄ akam nnọ Abasi?

⁷ Ukem nte David, oyom isibọn̄ akam kpukpru ini inọ Jehovah man inen̄ede inyene mbuọtidem. Bible ọdọhọ ete: “Ẹsan̄a ẹkpere Abasi, ndien enye ayasan̄a ekpere mbufo.” (Jas. 4:8) Ndisibọn̄ akam nnọ Abasi ayanam nnyịn isan̄a ikpere enye, ndien emi edi akpan usụn̄ kiet emi ikemede ndinyene edisana spirit.—Kot 1 John 3:22.

8. Ntak emi mîfọnke inyene ikọ m̀mê n̄kpọ kiet emi isitịn̄de kpukpru ini emi ibọn̄de akam?

⁸ Ndi enyene ikọ m̀mê n̄kpọ kiet emi esitịn̄de kpukpru ini emi ọbọn̄de akam? Edieke edide ntre, mbemiso ọbọn̄de akam, da esisịt ini tie kere se oyomde nditịn̄. Edieke isitịn̄de ikọ kiet inọ ufan m̀mê iman nnyịn kpukpru ini oro inemede nneme ye enye, ndi enye ayama nneme oro? Enye ekeme nditre ndikpan̄ utọn̄ nnọ nnyịn. Edi akpanikọ ke Jehovah iditreke ndikop akam emi anam-akpanikọ asan̄autom esie ọbọn̄de ke ofụri esịt. Edi ifọnke inyene ikọ m̀mê n̄kpọ kiet emi isitịn̄de kpukpru ini emi ibọn̄de akam.

9, 10. (a) Nso ye nso ke ikpesịn ke akam nnyịn? (b) Nso ikeme ndin̄wam nnyịn ibọn̄ akam ofụri esịt?

⁹ Ke ntem, ikpanaha akam nnyịn etie eto eto edieke iyomde ndisan̄a n̄kpere Abasi. Adan̄a nte in̄wan̄ade esịt nnyịn inọ Jehovah, ntre ke ididọdiọn̄ isan̄a ikpere enye inyụn̄ idọdiọn̄ ibuọt idem ye enye. Edi nso ke ikpọbọn̄ iban̄a? Ikọ Abasi ọbọrọ ete: “Ke kpukpru n̄kpọ ẹda akam ye n̄kpeubọk ọkọrọ ye ekọm ẹben̄e Abasi se mbufo ẹyomde.” (Phil. 4:6) Se idude edi ke odot ẹsịn n̄kpọ ekededi emi enyenede ebuana ye uwem nnyịn m̀mê itie ufan nnyịn ye Abasi ke akam.

¹⁰ Imekeme ndikpep ekese nto akam emi mme asan̄autom Abasi ẹkebọn̄de, emi ẹwetde ke Bible. (1 Sam. 1:10, 11; Utom 4:24-31) Akam ofụri esịt ye mme ikwọ oro ẹkwọde ẹnọ Jehovah ẹyọyọhọ n̄wed Psalm. Ẹkụt nte esitiede owo ke idem, ọtọn̄ọde ke ọkpọsọn̄ mfụhọ tutu esịm akwa idatesịt ke mme akam ye  ikwọ emi. Edieke itiede ikere ikọ mbon nsọn̄ọnda emi, emi ekeme ndin̄wam nnyịn isibọn̄ akam ke ofụri esịt inọ Jehovah.

11. Ntak emi oyomde itie ikere item emi Abasi ọnọde?

¹¹ David ọkọdọhọ ete: “Se Jehovah etide nnyịn edi se ẹberide edem, anam ọkọi edi ọniọn̄.” (Ps. 19:7) Idem edieke nnyịn idide ọkọi, imekeme ndidi ọniọn̄ edieke inịmde mme ewụhọ Abasi. Nte ededi, oyom itie ikere ndusụk item N̄wed Abasi edieke anade ibọ ufọn ọyọhọ ọyọhọ ito mmọ. Ntre ke edi ye edika iso nsọn̄ọ nda ke ini isobode idomo ke ufọkn̄wed m̀mê ke itieutom, ndinịm ibet Abasi oro aban̄ade iyịp, ndida san̄asan̄a nte mme Christian, ye ndinam mme edumbet Bible oro ẹban̄ade ọfọn̄ ye ukamaidem. Edieke inyenede ekikere Abasi ke mme n̄kpọ emi, emi ayan̄wam nnyịn iben̄e idem inọ mme utọ idaha emi. Ekem ibiere ke esịt nnyịn se idinamde edieke isobode utọ idaha oro. Utọ mben̄eidem oro idiyakke nnyịn inam akwa ndudue.—N̄ke 15:28.

12. Nditie n̄kere nso ekeme ndin̄wam nnyịn inam se Abasi etide nnyịn?

¹² Nte itiede ibet se Abasi ọkọn̄wọn̄ọde, ndi nte nnyịn idude uwem owụt ke nnyịn ke isọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit? Ke uwụtn̄kpọ, ndi imenen̄ede inịm ke ẹyesọp ndisobo Akwa Babylon? Ndi ke isụk ikokop nduaidem idahaemi iban̄a mme edidiọn̄ oro idibọde ke ini iso, utọ nte nsinsi uwem ke Paradise isọn̄, nte ikokopde ke ini ikọbọde akpanikọ obufa? Ndi ke ika iso isịn ifịk ke utom ukwọrọikọ utu ke ndiyak mbubehe idem nnyịn edi ata akpan n̄kpọ ke uwem nnyịn? Nso kaban̄a idotenyịn ediset ke n̄kpa, edinam enyịn̄ Jehovah asana, ye ediwụt ke enye enyene unen ndikara ofụri ekondo? Ndi mmọ emi ke ẹdedi akpan n̄kpọ ẹnọ nnyịn? Nditie n̄kere mme utọ mbụme emi ekeme ndin̄wam nnyịn inam nte andiwet psalm ọkọdọhọde, inịm ‘se Abasi etide nnyịn nte inyene ke nsinsi.’—Ps. 119:111.

13. Ntak emi ndusụk n̄kpọ mîkọsọpke in̄wan̄a mme Christian eyo mme apostle? Nọ uwụtn̄kpọ.

¹³ Ndusụk n̄kpọ ke Bible itịmke in̄wan̄a nnyịn idahaemi sia mîkemke kan̄a ini Jehovah ndinam mmọ ẹn̄wan̄a nnyịn. Jesus ama etịn̄ afiak etịn̄ ọnọ mme apostle esie ke imọ inyene ndikụt ndutụhọ ye nte ke ẹyewot imọ. (Kot Matthew 12:40; 16:21.) Edi se enye eketịn̄de ikan̄wan̄ake mme apostle. N̄kpọ emi ekedi edin̄wan̄a mmọ ke enye ama akakpa onyụn̄ eset, owụt ediwak mbet esie idem onyụn̄ “atat mmọ ikike ọyọhọ ọyọhọ man mmọ ẹfiọk se N̄wed Abasi ọwọrọde.” (Luke 24:44-46; Utom 1:3) Ndien, ke ẹma ẹken̄wan̄a edisana spirit ẹduọk mme anditiene Christ ke Pentecost 33 E.N., ke mmọ ẹkedi ẹdifiọk ke Obio Ubọn̄ Abasi edikara ke heaven.—Utom 1:6-8.

14. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1900, nso eti uwụtn̄kpọ ke ediwak nditọete ẹkenịm kpa ye oro ediwak n̄kpọ emi ẹban̄ade mme akpatre usen mîkan̄wan̄ake mmọ?

¹⁴ Kpasụk ntre, ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1900, odu ediwak n̄kpọ emi ata mme Christian ẹkedoride enyịn ke ẹyetịbe ke “mme akpatre usen,” edi emi mîketịbeke nte mmọ ẹkekerede. (2 Tim. 3:1) Ke uwụtn̄kpọ, ke 1914, ndusụk mmọ ẹkekere ke ibịghike ke ẹmọn̄ ẹda mmimọ ẹka heaven. Ke ini se mmọ ẹkedoride enyịn mîketịbeke, mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹdụn̄ọde N̄wed Abasi ẹnyụn̄ ẹkụt ke ẹnyene ndibem iso nnam ata akwa utom ukwọrọikọ. (Mark 13:10) Ntem, ke 1922, J. F. Rutherford, emi akadade iso ke utom ukwọrọikọ ini oro, ama asian mbon emi ẹkedụkde mbono ofụri ererimbot ke Cedar Point, Ohio, U.S.A.,  ete: “Sese, Edidem ada ubọn̄! Mbufo ẹdi mme ọnọ-ntọt esie. Mmọdo ẹtan̄a, ẹtan̄a, ẹtan̄a, Edidem ye obio ubọn̄ esie.” Toto ke ini oro, ẹda editan̄a “eti mbụk obio ubọn̄” ẹdiọn̄ọ mme asan̄autom Jehovah eyomfịn.—Matt. 4:23; 24:14.

15. Nso ufọn ke ibọ ito nditie n̄kere nte Abasi esinamde n̄kpọ ye ikọt esie?

¹⁵ Edieke itiede ikere utịbe utịbe usụn̄ oro Jehovah esinamde n̄kpọ ye ikọt esie, ke eset ye idahaemi, emi ayanam inen̄ede inịm ke enye ayanam uduak esie ke ini iso. Se Abasi etide nnyịn n̄ko an̄wam nnyịn isiti mme ntịn̄nnịm ikọ oro ẹdisude ke ini iso. Nditi mme ntịn̄nnịm ikọ emi ayanam nnyịn inịm ke mme un̄wọn̄ọ Abasi ẹyesu.

16. Nso edidiọn̄ ke isinyene ke ini isịnde ifịk inam utom Abasi?

¹⁶ Jehovah Abasi nnyịn edi Abasi emi okopde odudu etieti. Andiwet psalm okobụp ete: “Anie okop odudu nte afo, O Jah?” Enye adian do ete: “Ubọk fo ọmọsọn̄, ubọk nnasia fo okon̄.” (Ps. 89:8, 13) Sia Jehovah okopde odudu, enye esinen̄ede okop inemesịt onyụn̄ ọdiọn̄ nnyịn ke ini isịnde ofụri ukeme nnyịn ke utom esie. Enye esikụt ke mme asan̄autom esie—edide n̄wan m̀mê erenowo, eyenọwọn̄ m̀mê akwa owo—isiwan̄ke-wan̄ ubọk itie ‘idia udia ifu.’ (N̄ke 31:27) Nnyịn ikpebe Andibot nnyịn ke ini isịnde ifịk ke utom esie. Ndinam n̄kpọ Abasi ke ofụri esịt esinyene ufọn ọnọ nnyịn onyụn̄ anam Jehovah ọdiọn̄ utom nnyịn.—Kot Psalm 62:12.

17, 18. Ntak emi ikemede ndidọhọ ke mme edinam uten̄e Abasi ẹn̄wam nnyịn inam se Jehovah etemede? Nọ uwụtn̄kpọ.

¹⁷ Didie ke mme edinam uten̄e Abasi ẹsisọn̄ọ mbuọtidem nnyịn ke Jehovah? Kere ban̄a mbụk Bible emi aban̄ade ini emi nditọ Israel ẹkeyomde ndidụk  Isọn̄ Un̄wọn̄ọ. Jehovah ama eteme mme oku emi ẹkebiomde ekebe ediomi ete ẹsan̄a ẹdụk Akpa Jordan. Edi ke ini nditọ Israel ẹkesịmde akpa oro, mmọ ẹma ẹkụt ke edịm ama anam mmọn̄ akpa oro ọtọ ọdọk obot. Nso ke nditọ Israel ẹkenam? Ndi mmọ ẹma ẹnam nna ke mben akpa oro ẹbet ke ediwak urua m̀mê akande oro tutu mmọn̄ oro ekebe? Baba, mmọ ẹma ẹnyene ọyọhọ mbuọtidem ke Jehovah ẹnyụn̄ ẹnam se enye eketemede. Nso ikedi utịp? Ikọ Abasi ọdọhọ ete: “Ke ndondo oro . . . mme oku oro ẹbiomde Ekebe oro ẹdebide ikpat ke mben mmọn̄ oro . . . mmọn̄ oro otode ke iso efehe osụhọde ọtọn̄ọ ndituak nda. . . . Ndien kpukpru owo ẹsan̄a ke iso Jericho ẹbe. Mme oku emi ẹmende ekebe ediomi Jehovah ẹsụk ẹdada ke ufọt Jordan oro ke edisat isọn̄, inyụn̄ isioho ikpat, ke adan̄aemi ofụri Israel ẹsan̄ade ke edisat isọn̄ ẹbe.” (Josh. 3:12-17) Kere nte esịt ekenemde nditọ Israel ndikụt nte akwa mmọn̄ oro atuakde ada! Ke akpanikọ, mbuọtidem oro nditọ Israel ẹkenyenede ke Jehovah ama enen̄ede okpon ke ntak emi mmọ ẹkenamde se enye eketemede.

¹⁸ Edi akpanikọ ke Jehovah isinamke mme utọ utịben̄kpọ oro inọ ikọt esie mfịn, edi enye esidiọn̄ mmọ ke ini mmọ ẹnamde se enye etemede. Edisana spirit Abasi esinọ mmọ odudu ndinam utom edikwọrọ etop Obio Ubọn̄ oro ẹnọde mmọ ẹnam ke ofụri ererimbot. Ndien Christ Jesus oro ẹkenamde eset, kpa akakan Ntiense Jehovah, ama ọn̄wọn̄ọ ọnọ mme mbet esie ete ke imọ iyodu ye mmọ ke akpan utom emi, ete: “Ẹka ẹkenam mme owo ke kpukpru idụt ẹdi mbet mi . . . Ami ndodu ye mbufo kpukpru usen tutu esịm akpatre ini editịm n̄kpọ emi.” (Matt. 28:19, 20) Ediwak Ntiense emi ẹkesifehede bụt ẹkeme nditịn̄ nte edisana spirit Abasi anamde mmimọ inyene uko ndinyene nneme ye mme owo ke an̄wautom.—Kot Psalm 119:46; 2 Corinth 4:7.

19. Nso ke ẹn̄wọn̄ọ ẹnọ nnyịn idem edieke nnyịn mîkemeke ndinam n̄kpọ Abasi nte ikpamade ndinam?

¹⁹ Ndusụk nditọete ikemeke ndinam n̄kpọ Abasi nte mmọ ẹkpemade ndinam ke ntak udọn̄ọ m̀mê usọn̄. Edi mmọ ẹkeme nditịm nnịm ke idaha ata Christian kiet kiet an̄wan̄a “Ete mbọm ye Abasi kpukpru ndọn̄esịt.” (2 Cor. 1:3) Enye ama ofụri se ikemede ndinam ke utom esie. Oyom kpukpru nnyịn iti ke akpan n̄kpọ oro edinyan̄ade ukpọn̄ nnyịn edi mbuọtidem oro inyenede ke ufak Christ ke adan̄aemi inamde se idaha nnyịn ayakde.—Heb. 10:39.

20, 21. Nso idi ndusụk usụn̄ oro ikemede ndiwụt ke imenyene mbuọtidem ke Jehovah?

²⁰ Utuakibuot nnyịn esịne ndida ini, odudu, ye inyene nnyịn nnam n̄kpọ adan̄a nte ikekeme. Iyom ndinam “utom ọkwọrọ eti mbụk” ke ofụri esịt. (2 Tim. 4:5) Edi iyokop inemesịt edieke inamde ntre, sia emi an̄wam mme owo “ẹsịm nnennen ifiọk akpanikọ.” (1 Tim. 2:4) Ke akpanikọ, ndikpono nnyụn̄ ntoro Jehovah ofori nnyịn ke n̄kan̄ eke spirit. (N̄ke 10:22) Oro onyụn̄ anam nnyịn inyene mbuọtidem ke Andibot, inamke n̄kpọ m̀mê nso itịbe.—Rome 8:35-39.

²¹ Nte ima ikeneneme, owo idaha-da mbuọtidem ke ọniọn̄ ọniọn̄ item Jehovah imana; ikpekpep ndinyene utọ mbuọtidem oro. Ke ntre, sibọn̄ akam man enyene mbuọtidem. Tie kere nte Jehovah akanamde uduak esie ke eset ye nte edinamde ke ini iso. Nyụn̄ ka iso nyene mbuọtidem ke Jehovah ebe ke ndinam mme utom uten̄e Abasi. Ke akpanikọ, se Jehovah etide nnyịn edidu ke nsinsi nsinsi. Afo n̄ko emekeme ndidu uwem ke nsinsi!