1, 2. Ntak emi ikemede ndidọhọ ke nte n̄kpọ etiede ke ubon kiet kiet ye nte ikasan̄ade ikpep akpanikọ idịghe ukem?

JEHOVAH ọkọtọn̄ọ ubon. (Eph. 3:14, 15) Edi ọkpọkọm nnyịn ito ubon kiet, nnyịn inyeneke ukem edu, n̄kpọ inyụn̄ itiehe ukem ukem ye nnyịn. Ekeme ndidi okodụn̄ ye ete ye eka fo tutu okpon ọwọrọ owo. Edi ete ye eka ndusụk owo ẹma ẹkpan̄a ke ntak udọn̄ọ, mbabuat n̄kpọntịbe, m̀mê unọmọ en̄wen. Onyụn̄ enyene mbon emi mîkam ifiọkke-fiọk ete ye eka mmọ.

² Mbonubon Jehovah oro ẹtuakde ibuot ẹnọ enye ẹkekpep akpanikọ ke nsio nsio usụn̄. Ekeme ndidi ‘ẹkemaman fi ẹsịn ke esop Abasi,’ nte ndusụk owo ẹsidọhọde, ndien ete ye eka fo ẹma ẹdọdiọn̄ ẹkpep fi Ikọ Abasi. (Deut. 6:6, 7) Mîdịghe, ekeme ndidi esịne ke otu mbon oro mme asan̄autom Jehovah ẹkekwọrọde ikọ ẹnọ tutu mmọ ẹbọ akpanikọ.—Rome 10:13-15; 1 Tim. 2:3, 4.

3. Nso ke kpukpru nnyịn ida ibiet kiet eken?

³ Kpa ye nsio nsio idaha emi inemede mi, enyene se kpukpru nnyịn idade ibiet kiet eken. Kpukpru nnyịn ke ibọ ufen nsọn̄ibuot Adam, ikonyụn̄ idada unana mfọnmma, idiọkn̄kpọ, ye n̄kpa imana. (Rome 5:12) Kpa ye oro, imekeme ndikot Jehovah “Ete nnyịn” sia ituakde ibuot inọ enye. Ndimek ikọt Abasi ke eset ẹma ẹtịn̄ se idude ke Isaiah 64:8 ẹte: “O Jehovah,  afo edi Ete nnyịn.” Ke adianade do, Jesus ọkọtọn̄ọ Akam Ọbọn̄ ntem: “Ete nnyịn emi odude ke heaven, yak ẹnam enyịn̄ fo asana.”—Matt. 6:9.

4, 5. Nso n̄kpọ ita ke idineme emi ẹdinamde inen̄ede ima Jehovah, Ete nnyịn eke heaven?

⁴ Ete nnyịn eke heaven esise aban̄a onyụn̄ ekpeme nnyịn sia ikotde enyịn̄ esie ke mbuọtidem. Andiwet psalm ọdọhọ ke Abasi ọkọdọhọ ntem: “Koro enye [ata andituak ibuot] amade mi, ami n̄ko nyọnọ enye edinyan̄a. Ami nyekpeme enye koro enye ọfiọkde enyịn̄ mi.” (Ps 91:14) Jehovah Abasi esisiak usụn̄ ubọhọ ọnọ nnyịn emi idide ikọt esie onyụn̄ ekpeme nnyịn mbak mme asua ẹdisobo nnyịn ẹfep.

⁵ Ẹyak ineme n̄kpọ ita emi ẹdinamde inen̄ede ima Ete nnyịn eke heaven: (1) Ete nnyịn edi Andinọ nti enọ. (2) Jehovah edi Andikpeme nnyịn. (3) Abasi edi ata Ufan nnyịn. Nte inemede n̄kpọ ita emi, ọyọfọn ikere iban̄a adan̄a nte ikperede Abasi, inyụn̄ ise nte ikemede ndikpono enye nte Ete nnyịn. Ọyọfọn ikere n̄ko nte Jehovah aduakde ndidiọn̄ mbon oro ẹsan̄ade ẹkpere enye.—Jas. 4:8.

6. Siak usụn̄ kiet emi Jehovah owụtde ke imọ idi Andinọ “kpukpru nti enọ.”

⁶ James mbet Jesus ekewet ete: “Kpukpru nti enọ ye kpukpru enọ eke ẹfọnde ẹma ẹto enyọn̄, koro mmọ ẹto Ete mme un̄wana ke enyọn̄ ẹsụhọde ẹdi.” (Jas. 1:17) Uwem emi idude mi edi ata akamba enọ emi Jehovah ọnọde nnyịn. (Ps. 36:9) Edieke idade uwem nnyịn inam n̄kpọ Abasi, enye ọyọdiọn̄ nnyịn idahaemi, oyonyụn̄ anam idu uwem ke nsinsi ke obufa ererimbot. (N̄ke 10:22; 2 Pet. 3:13) Ye ofụri afanikọn̄ oro nsọn̄ibuọt Adam adade edi, idisan̄a didie ibọ mme edidiọn̄ emi?

7. Nso ke Abasi akanam man ikeme ndisan̄a n̄kpere enye?

⁷ Jehovah edi Akwa Andinọ nti enọ; nnyịn ikemeke ndibat ofụri se enye ọnọde nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, mfọnido esie oro owo mîdotke akanam enye anam n̄kpọ man anyan̄a nnyịn. Kpukpru nnyịn idi mme anamidiọk, ikonyụn̄ ida unana mfọnmma ito Adam. (Rome 3:23) Edi ima Jehovah akanam enye anam n̄kpọ man ikeme ndisan̄a n̄kpere enye. Apostle John ekewet ete: “Ẹkeda emi ẹwụt ima oro Abasi amade nnyịn, koro Abasi okosiode ikpọn̄-ikpọn̄ edibon Eyen esie ọdọn̄ edi ke ererimbot man nnyịn ikpenyene uwem ebe ke enye. Ima odu ke orụk usụn̄ emi, idịghe koro nnyịn ikamade Abasi, edi koro enye akamade nnyịn okonyụn̄ osiode Eyen esie ọdọn̄ nte uwa usio-isop kaban̄a mme idiọkn̄kpọ nnyịn.”—1Jo 4:9, 10.

8, 9. Didie ke Jehovah okowụt ke imọ idi Akwa Andinọ nti enọ ke eyo Abraham ye Isaac? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

⁸ Ke n̄kpọ nte isua 1,900 mbemiso Jesus akamanade, se iketịbede inọ Abraham ama owụt nte Jehovah edinọde kpukpru mbon oro ẹkopde uyo esie nsinsi uwem. Mme Hebrew 11:17-19 ọdọhọ ete: “Oto mbuọtidem, ke ini ẹkedomode Abraham, enye ekpere ndiwa Isaac, ndien owo oro ọkọbọde mme un̄wọn̄ọ emi ke idatesịt ama eben̄e idem ndiwa ikpọn̄-ikpọn̄ edibon eyen esie, okposụkedi ẹketịn̄de ẹnọ enye ẹte: ‘Se ẹdikotde “mfri fo” edito Isaac.’ Edi enye akabat ete Abasi ekeme ndinam enye eset ke n̄kpa; ndien ke ndamban̄a usụn̄ enye ama ọtọn̄ọ ntak ọbọ enye ke n̄kpa ada enyene.” Kpa nte Abraham ekenyịmede ndiwa Isaac eyen esie, Jehovah ama enyịme ndiwa Jesus Christ Eyen esie man anyan̄a ubonowo.—Kot John 3:16, 36.

⁹ Kere nte esịt ekenemde Isaac nte Abasi mîkayakke ẹwa imọ! Enye ama  enen̄ede ọkọm Abasi ke ndikọnọ okukịm erọn̄ ẹwa ke ibuot imọ. (Gen. 22:10-13) Oro akanam ẹkot itie oro “Jehovah-jireh,” emi ọwọrọde “Jehovah Ọyọnọ.”—Gen. 22:14.

10, 11. Mmanie ẹda iso ke ‘utom edinam mme owo ẹtie ke emem ye Abasi,’ ndien didie ke mmọ ẹnam emi?

¹⁰ Ke ini ikerede iban̄a ofụri se Jehovah ọnọde nnyịn, iyokụt ke mîkpedịghe uwa ufak Jesus ke nnyịn ikpekemeke ndidi ufan Abasi. Paul ekewet ete: “Koro ima Christ onụk nnyịn, koro ibiere ntem ite, owo kiet akakpa aban̄a kpukpru owo; ntre, ndien, kpukpru owo ẹkpan̄a; ndien enye akakpa ọnọ kpukpru owo man mbon oro ẹdude uwem ẹkûdu aba ẹnọ idemmọ, edi ẹdu ẹnọ enye emi akakpade ọnọ mmọ onyụn̄ esetde.”—2 Cor. 5:14, 15.

¹¹ Ke ntak emi akpa mme Christian ẹkemade Abasi ẹkenyụn̄ ẹwụtde esịtekọm ẹban̄a ọsọn̄urua ifet oro mmọ ẹnyenede ndinam n̄kpọ esie, mmọ ẹma ẹkop inemesịt ndibuana ke ‘utom edinam mme owo ẹtie ke emem ye Abasi.’ Utom ukwọrọikọ mmọ ama anam ediwak mbon oro ẹnyenede eti esịt ẹditie ke emem ye Abasi, ẹkabade mme ufan esie, ẹnyụn̄ ẹkabade nditọ esie ke heaven nte ini akade. Ukem utom oro ke mme asan̄autom Jehovah oro ẹyetde aran ẹnam mfịn. Se mmọ ẹnamde nte isụn̄utom Abasi ye Christ anam mbon oro ẹnyenede eti esịt ẹsan̄a ẹkpere Jehovah ẹnyụn̄ ẹkabade mme andinịm ke akpanikọ.—Kot 2 Corinth 5:18-20; John 6:44; Utom 13:48.

12, 13. Didie ke ikeme ndiwụt esịtekọm mban̄a ofụri se Jehovah ọnọde nnyịn?

¹² Kpukpru mme Christian oro ẹnyenede idotenyịn ndidu uwem ke isọn̄ ẹtiene mbon oro ẹyetde aran ẹkwọrọ eti mbụk ke ntak emi mmọ ẹmade Jehovah, Akwa Andinọ nti enọ. Isikama Bible, ata eti enọ en̄wen emi Abasi ọnọde nnyịn, inam utom emi. (2 Tim. 3:16, 17) Ke ini idade Bible ikpep mme owo Ikọ Abasi, imọnọ mmọ ifet ndinyene nsinsi uwem. Jehovah ọnọ nnyịn ata ọsọn̄urua enọ en̄wen—edisana spirit esie—man an̄wam nnyịn inam utom emi. (Zech. 4:6; Luke 11:13) N̄wedisua Mme Ntiense Jehovah esiwụt utịp utom ukwọrọikọ mmọ. Edi ata n̄kpọ ukpono nditiene nnam utom emi adade itoro ọsọk Ete nnyịn ye Andinọ nnyịn nti n̄kpọ!

¹³ Ke ikerede iban̄a ofụri se Abasi ọnọde nnyịn, ọkpọfọn ibụp idem nnyịn ite: ‘Ndi ke nnam ofụri se n̄kekeme ke utom ukwọrọikọ man n̄wụt esịtekọm mban̄a ofụri esie Jehovah ọnọde nnyịn? Nso ke n̄kpanam man nnen̄ede n̄keme ndikwọrọ eti mbụk?’ Imekeme ndiwụt adan̄a nte imade se Abasi ọnọde nnyịn ke ndinịm n̄kpọ Obio Ubọn̄ akpa ke uwem nnyịn. Edieke inamde emi, Jehovah iditreke ndinọ nnyịn se inanade nnyịn. (Matt. 6:25-33) Sia Abasi amade nnyịn ntem, ọkpọfọn inam se ededi emi enye amade inyụn̄ idat enye esịt.—N̄ke 27:11.

14. Didie ke Jehovah esinyan̄a ikọt esie?

¹⁴ David andiwet psalm ọkọkwọ ete: “Ami ndi owo ukụt ye ubuene. Jehovah abat mi ke n̄kpọ. Afo edi un̄wam mi ye Andinyan̄a mi.” (Ps. 40:17) Jehovah esinyan̄a ikọt esie nte otu ediwak ini, akpan akpan ke ini mme asua ẹnen̄erede ẹkọbọ mmọ. Imenen̄ede ikọm Abasi ke ndisin̄wam nnyịn ke mme utọ ini oro nnyụn̄ nnọ nnyịn mme n̄kpọ oro iyomde man ika iso ituak ibuot inọ enye.

15. Tịn̄ nte eti ete esikpemede eyen esie.

¹⁵ Eti ete esise aban̄a nditọ esie onyụn̄  ekpeme mmọ. Idụhe nte enye okpokụtde mmọ ẹyomde ndidụk mfịna ndien enye adada ese. Eyenete kiet etịn̄ se iketịbede inọ enye ke ini enye ekedide eyenọwọn̄. Enye ye ete esie ẹkesan̄a ntre ẹnyọn̄ ukwọrọikọ usen kiet, ndien mmọ ẹkenyene ndibe idịm. Ata akamba edịm emi ekedepde usenubọk oro ama anam idịm oro okpon akan nte esidide. N̄kukụre usụn̄ oro mmọ ẹkekemede ndibe mmọn̄ oro ẹkedi ndifrọ ke akwa itiat kiet ndoro ke en̄wen. Eyen oro ekebe iso, ndien ama ọfiọnọde ke itiat kiet ọduọ odụk mmọn̄, mmọn̄ onyụn̄ ofụk enye ikaba. Esịt ama enen̄ede enem enye ke ini ete esie ekesịnde ubọk omụm enye ke afara osio mbemiso mmọn̄ emende enye. Ete nnyịn eke heaven anyan̄a nnyịn osio ke mme n̄kpọ emi ẹtiede nte idiọk mmọn̄ ke idiọk ererimbot emi ye ke ubọk andikara esie, kpa Satan. Idụhe andikpeme emi ebietde Jehovah.—Matt. 6:13; 1 John 5:19.

16, 17. Didie ke Jehovah akan̄wam onyụn̄ ekpeme nditọ Israel ke ini mmọ ẹken̄wanade ye mbon Amalek?

¹⁶ Jehovah ama ekpeme ikọt esie ke isua 1513 mbemiso Christ. Enye ama anyan̄a nditọ Israel osio ke ufụn Egypt onyụn̄ ada mmọ ebe Ididuot Inyan̄ ke utịbe utịbe usụn̄. Ke nditọ Israel ẹma ẹkesan̄a ke wilderness ẹkpere Obot Sinai, mmọ ẹma ẹkesịm Rephidim.

¹⁷ Ke ikerede iban̄a ntịn̄nnịm ikọ Genesis 3:15, anaedi Satan ama enen̄ede oyom usụn̄ ndin̄wana ye nditọ Israel emi ẹketiede nte inyeneke un̄wam. Enye akanam emi ke ndida mbon Amalek, emi ẹkedide mme asua ikọt Abasi, n̄n̄wana ye mmọ. (Num. 24:20) Kere se Jehovah akadade mme anam-akpanikọ asan̄autom esie, Joshua, Moses, Aaron, ye Hur, anam. Nte Joshua  okosụk an̄wanade ye mbon Amalek, Moses, Aaron, ye Hur ẹma ẹda ke obot kiet emi okodude ekpere. Nditọ Israel ẹma ẹkan ke ini Moses ekemenerede ubọk ke enyọn̄. Ke ini ubọk akakaide Moses, Aaron ye Hur ẹma ẹmụm enye ubọk ẹkama. Jehovah ama an̄wam onyụn̄ ekpeme ikọt esie tutu “Joshua akan Amalek ye ikọt esie.” (Ex. 17:8-13) Moses ama ọbọp itieuwa do onyụn̄ okot enye “Jehovah-nissi,” emi ọwọrọde “Jehovah Edi Adaha Mi.”—Kot Exodus 17:14, 15.

18, 19. Didie ke Abasi ekpeme mme asan̄autom esie ke eyo nnyịn?

¹⁸ Jehovah esikpeme mbon oro ẹmade ẹnyụn̄ ẹkopde uyo esie. Kpa nte nditọ Israel ẹkeyomde un̄wam Abasi ke ini ẹkedude ke Rephidim, nnyịn n̄ko imesiyom un̄wam Abasi ke ini mme asua ẹkọbọde nnyịn. Jehovah esiwak ndikpeme nnyịn nte otu, isinyụn̄ iyakke iduọ idụk ekpọ Devil. Kere ban̄a ediwak ini oro Abasi ekpemede nditọete nnyịn oro ẹdade san̄asan̄a. Ke uwụtn̄kpọ, Abasi ama ekpeme nditọete nnyịn ke ini mbon Nazi ẹkekarade Germany ye mme idụt en̄wen ke mme iduọk isua 1930 ye ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1940. Edieke ikotde inyụn̄ itiede ikere se nditọete nnyịn ẹbụkde ke N̄wedisua nnyịn ẹban̄a nte Abasi ekekpemede mmimọ ke mme ini ukọbọ, iyenen̄ede ibuọt idem ye Jehovah emi edide Ebiet Ubọhọ nnyịn.—Ps. 91:2.

¹⁹ Esop Jehovah ye mme n̄wed oro mmọ ẹsion̄ode ẹsinọ nnyịn nti item emi ekpemede nnyịn. Kere ban̄a ufọn oro ibọde ito nti item emi ke ndondo emi. Ererimbot emi ọdọdiọn̄ ọdiọk nte eyo esierede; mme owo ẹdu oburobụt uwem, ẹkpa mmịn, ẹse ndise idan̄ nte usen ọmọn̄ okụre, edi Jehovah ke ọnọ nnyịn nti item emi ekpemede nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, imọbọ nti item ke nte ikpefepde idiọk nsan̄a ke ikpehe usobo ye mme owo ke Intanet. *—1 Cor. 15:33.

20. Didie ke Jehovah ada esop esie ekpeme onyụn̄ ada nnyịn usụn̄?

²⁰ Didie ke ikeme ndiwụt ke idi “mbon oro Jehovah ọnọde ukpep”? Oyom itin̄ enyịn inịm mme ewụhọ esie. (Isa. 54:13) Esop Abasi edi ebiet ifụre emi isibọde ndausụn̄ ye nti item emi ekpemede nnyịn; do ke mme anam-akpanikọ mbiowo ẹsida N̄wed Abasi ẹn̄wam nnyịn ẹnyụn̄ ẹnọ nnyịn nti item. (Gal. 6:1) Jehovah ada “irenowo nte enọ” ese aban̄a nnyịn. (Eph. 4:7, 8) Ikpanam n̄kpọ didie ke ini Jehovah adade mmọ an̄wam nnyịn? Akpana isụk ibuot inyụn̄ ikop uyo mmọ man Abasi ọdiọn̄ nnyịn.—Heb. 13:17.

21. (a) Nso ke ikpebiere ndika iso nnam? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ oro etienede?

²¹ Nnyịn ikpakam iyak edisana spirit aka iso ada nnyịn usụn̄ inyụn̄ itiene ndausụn̄ oro Ete nnyịn eke heaven ọnọde! Yak itie n̄ko ikere nte Jesus Christ Eyen esie okodude uwem inyụn̄ idomo ndikpebe mfọnmma uwụtn̄kpọ esie. Abasi ama ọnọ Jesus ata eti utịp ke ntak emi enye okokopde uyo esie tutu akpa. (Phil. 2:5-11) Kpasụk ntre, Jehovah ọyọdiọn̄ nnyịn edieke ibuọtde idem ye enye ke ofụri esịt. (N̄ke 3:5, 6) Ntre, ẹyak ika iso idori enyịn ke Jehovah nte Akwa Andinọ nti enọ ye Andikpeme emi mînyeneke mbiet. Edi ata n̄kpọ idatesịt ye ukpono ndinam n̄kpọ esie! Edi didie ke Jehovah edi ata Ufan nnyịn? Iyetetịm ima enye ke ini ibọrọde mbụme emi ke ibuotikọ oro etienede.