1. Ndi nte nnyịn inamde n̄kpọ ye mme owo ke an̄wautom esinyene ufọn? Nọ uwụtn̄kpọ. (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

ISUA ifan̄ emi ẹkebede, ebe ye n̄wan kiet ke Fiji ẹma ẹsan̄a ẹkot mme owo ẹdidụk Editi n̄kpa Christ. Edịm ama ọtọn̄ọ ke ini mmọ ẹsụk ẹnemede nneme ye mma kiet ke an̄wa ufọk esie. Eyenete oro ama ayak ufụkeyo kiet ọnọ mma oro, onyụn̄ abuana kiet ye n̄wan esie. Esịt ama enen̄ede enem ebe ye n̄wan emi ndikụt mma oro odụkde Editi isua oro. Mma oro ọkọdọhọ ke imọ ikemeke nditi ofụri se nditọete oro ẹkenemede ye imọ ke ini mmọ ẹkedide ufọk imọ. Edi nte mmọ ẹkenamde n̄kpọ ye enye akanam enye ebiere ke ana idụk Editi oro. Ebe ye n̄wan oro ẹkenam item Jesus oro odude ke Matthew 7:12.

2. Nso item ke Jesus ọkọnọ ke Matthew 7:12, ndien didie ke ikeme ndinam item emi?

² Nso item ke Jesus ọkọnọ? Enye ọkọdọhọ ete: “Kpukpru n̄kpọ eke mbufo ẹyomde mme owo ẹnam ye mbufo, ana mbufo n̄ko ẹnam kpasụk ntre ye mmọ.” (Matt. 7:12) Didie ke ikeme ndinam item emi? Enyene akpan usụn̄ iba emi ikemede ndinam. Akpa, akpana ibụp idem nnyịn ite, ‘Ekpedi ami ndi owo emi, didie ke n̄kpoyom ẹnam n̄kpọ ye ami?’ Ọyọhọ iba, ana idomo ofụri ukeme nnyịn ndinam ntre n̄ko ye owo oro.—1 Cor. 10:24.

3, 4. (a) Tịn̄ ntak emi akpanade inam n̄kpọ ye kpukpru owo nte Jesus eketemede. (b) Nso ke iyom ndineme ke ibuotikọ emi?

 ³ Ndi Jesus ọkọdọhọ ke nditọete nnyịn kpọt ke inyene ndinam n̄kpọ nte ikpamade mmọ ẹnam ye nnyịn? Baba. Ke ini Jesus ọkọnọde item emi, enye eketịn̄ aban̄a nte ikpanamde n̄kpọ ye kpukpru owo, esịnede mme asua nnyịn. (Kot Luke 6:27, 28, 31, 35.) Edieke anade inam n̄kpọ ntem ye mme asua nnyịn, nso kaban̄a mbon emi ikwọrọde ikọ inọ, emi ediwak “[ẹnyenede] eti esịt oro edinamde mmọ ẹnyene nsinsi uwem”?—Utom 13:48.

⁴ Idahaemi iyom ndineme mbụme inan̄ emi ikpesibụpde idem nnyịn ke ini idude ke an̄wautom: Mmanie ke nyom ndikwọrọ ikọ nnọ? M̀mọ̀n̄ ke ndikụt mmọ? Ini ewe isinen̄ede ifọn ndineme nneme ye mmọ? Didie ke n̄kpọtọn̄ọ nneme ye mmọ? Ke ini idinemede mme mbụme emi, oyokụt ke mmọ ẹkeme ndin̄wam nnyịn ifiọk nte mbon oro ikwọrọde ikọ inọ ẹkpamade inam n̄kpọ ye mmimọ. Iyọfiọk n̄ko mfọnn̄kan usụn̄ emi ikpetịn̄de ikọ ye owo kiet kiet.—1 Cor. 9:19-23.

5. Nso mbụme ke ikpobụp idem nnyịn?

⁵ Isiwak ndineme nneme ye owo kiet kiet ke ini ikwọrọde ikọ. Owo ye owo idịghe ukem; kpukpru owo ẹnyene mfịna mmọ. (2 Chron. 6:29) Ke ini oyomde ndikwọrọ ikọ nnọ owo, bụp idemfo ete: ‘Ekpedi ami n̄kedi owo emi ndien enye edi Ntiense, didie ke n̄kpama enye ese mi? Ndi n̄kpama enye ọsọsọp ebiere ke ndi idiọkowo, idem ke ini enye mîdiọn̄ọke mi? Mîdịghe ndi n̄kpama enye enen̄ede ọdiọn̄ọ mi?’ Ndibụp idem nnyịn utọ mbụme emi ayanam inam n̄kpọ ye owo kiet kiet itiene utọ owo emi mmọ ẹdide.

6, 7. Nso ke ikpanam edieke owo emi ikade ndikwọrọ ikọ nnọ ayatde esịt m̀mê ọsọn̄ọde nnyịn enyịn?

⁶ Idụhe owo ndomokiet emi akpamade ẹkot imọ idiọkowo. Da emi ke uwụtn̄kpọ: Sia idide Christian, imesidomo nditịn̄ ikọ emi “[enyenede] inem kpukpru ini,” kpa nte Bible etemede. (Col. 4:6) Edi sia nnyịn mîfọnke ima, imesidue itịn̄ se mîkpetịn̄ke. (Jas. 3:2) Edieke itịn̄de idiọk ikọ ye owo—ekeme ndidi ke ntak emi n̄kpọ ayatde nnyịn esịt—nnyịn idimaha ẹkot nnyịn owo usọn̄enyịn m̀mê owo n̄wụtidem. Iyekere ke akpana owo oro ọfiọk ke idịghe nte nnyịn itiede edi oro. Edieke iyomde mbon en̄wen ẹkere nti n̄kpọ ẹban̄a nnyịn, ndi ikpanaha inam ntre n̄ko ye mmọ?

⁷ Edieke owo emi akade ndikwọrọ ikọ nnọ ayatde esịt m̀mê ọsọn̄ọde fi enyịn, ndi ikpọfọnke ekere ke enyene se itịbede, ke ekeme ndidi enye isinamke n̄kpọ ntre? Okûdi enye enyene mfịna ke itieutom m̀mê ke ufọkn̄wed? Okûdi idemesie isọn̄ke? Ediwak mbon emi ẹkesitọhọde ke ini ẹkade ndikwọrọ ikọ nnọ mmọ ẹsikpan̄ utọn̄ ke ini nditọete ẹnamde n̄kpọ ye mmọ ukpono ukpono mînyụn̄ iyatke esịt.—N̄ke 15:1; 1 Pet. 3:15.

8. Ntak emi anade ikwọrọ ikọ inọ “kpukpru orụk owo”?

⁸ Nnyịn isikwọrọ ikọ inọ kpukpru orụk owo. Ke isua ifan̄ emi ẹkebede, ẹwet se ibede ifiọkutom 60 ke Enyọn̄-Ukpeme ke ibuotikọ oro, “Bible Okpụhọde Mme Owo.” Ndusụk ifiọkutom emi ẹban̄a mbon emi ẹkedide mme inọ, mme akpa mmịn, mbon idiọk n̄ka, m̀mê mbon emi ẹkesidade n̄kpọsọn̄ ibọk. Mbon en̄wen ẹkesibre mbre ukara, ẹdi mme adaiso ido ukpono, mîdịghe ẹsịn ibuot ẹsịn itọn̄ ke utom man ẹnyene okụk. Ndusụk eken ẹkesidu oburobụt uwem. Edi kpukpru mmọ ẹma ẹkop eti mbuk, ẹnyịme ndikpep Bible, ẹkpụhọde, ẹnyụn̄ ẹdidụk  esop Abasi. Ntem, ikpanaha ikere ke enyene utọ mbon emi mîdikopke etop Obio Ubọn̄. (Kot 1 Corinth 6:9-11.) Utu ke oro, inyene ndifiọk ke “kpukpru orụk owo” ẹkeme ndibọ akpanikọ.—1 Cor. 9:22.

9. Ntak emi anade inam n̄kpọ ukpono ukpono ke ufọk mbon en̄wen?

⁹ M̀mọ̀n̄ ke isikwọrọ ikọ inọ mme owo? Esiwak ndidi ke ufọk mmọ. (Matt. 10:11-13) Nnyịn isidaha ufọk nnyịn ibre mbre isinyụn̄ iyakke mme owo ẹnam se ẹmama ke ufọk ye inyene nnyịn. Nnyịn ikpamaha mme owo ẹdụk ufọk nnyịn ntịme ntịme. Ntem, ke ini ikade ukwọrọikọ, ikpenyene ndinam n̄kpọ ukpono ukpono ke ufọk owo.—Utom 5:42.

10. Nso ke ikpanam mbak idiyat mme owo ke efakutom nnyịn esịt?

¹⁰ Sia ererimbot emi enen̄erede ọdiọk, ndịk esinam ediwak owo ke ini owo emi mmọ mîdiọn̄ọke edide ufọk mmọ. (2 Tim. 3:1-5) Ikpanaha inam n̄kpọ emi edinamde mme owo ẹtetịm ẹkop ndịk ẹban̄a nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, yak idọhọ ke imọkọn̄ usụn̄ ufọk owo, edi ikopke owo uyo. Esịt ekeme ndidọhọ nnyịn inyụn̄ọ window ise m̀mê iyokụt owo, mîdịghe isan̄a ikanade esịtebiet iyom enyeneufọk. Edi bet kan̄a ise, mme owo ke edem mbufo ẹdise didie utọ edinam oro? Nso ke enyeneufọk edikere? Imọfiọk ke ana ikwọrọ eti mbụk inọ adan̄a ediwak owo nte ikekeme. (Utom 10:42) Enenem nnyịn ndikwọrọ eti mbụk, se isinyụn̄ idade nnyịn ika ufọk owo edi oro. (Rome 1:14, 15) Edi nnyịn iyomke ndinam n̄kpọ ekededi emi ediyatde mme owo ke efakutom nnyịn. Apostle Paul ekewet ete: “Nnyịn inịmke baba n̄kpọ iduọ kiet, mbak ẹdikụt ndudue ẹnọ utom nnyịn.” (2 Cor. 6:3) Mme owo ke efakutom nnyịn ẹkeme ndibọ akpanikọ edieke inamde n̄kpọ ukpono ukpono ke ufọk mmọ mînyụn̄ inamke se imama ye inyene mmọ.—Kot 1 Peter 2:12.

11. Ntak emi nnyịn mîsimaha owo abiat nnyịn ini?

¹¹ Nnyịn mme Christian imenyene ata ediwak n̄kpọ ndinam. Man ikeme ndinam mme n̄kpọ emi anade inam, imesibiere se idide akpan n̄kpọ inyụn̄ inam ata eti ndutịm inọ idem nnyịn. (Eph. 5:16; Phil. 1:10) Ekeme ndidi esịt isinemke nnyịn edieke n̄kpọ etịmerede ndutịm nnyịn. Esịt esinen̄ede enem nnyịn ke ini owo mîbiatke nnyịn ini, onyụn̄ ọdiọn̄ọde ini emi enye ekpedide ebịne nnyịn ye adan̄a ini emi enye akpabiatde ye nnyịn. Didie ke ikeme ndinam n̄kpọ ntem n̄ko ye mbon emi ikwọrọde ikọ inọ?

12. Ikpasan̄a didie ifiọk mfọnn̄kan ini emi ikpọkwọrọde ikọ ke efakutom nnyịn?

¹² Ọkpọfọn iyom usụn̄ idiọn̄ọ mfọnn̄kan ini emi ikpakade ufọk owo. Imekeme ndibụp idem nnyịn ite: ‘Ini ewe ke mme owo ẹsinen̄ede ẹdu ke ufọk ke efakutom nnyịn? Ini ewe ke mmọ ẹdinen̄ede ikpan̄ utọn̄ inọ nnyịn?’ Ọkpọfọn inam ndutịm nnyịn itiene nte n̄kpọ etiede ke efakutom nnyịn. Ke ndusụk ebiet, utom ukwọrọikọ eke ufọk ke ufọk esinen̄ede ọfọn uwemeyo m̀mê mbubreyo. Edieke edide se ifọnde ke efakutom mbufo edi emi, emekeme ndikpụhọde ndutịm fo akabade aka ukwọrọikọ ini oro. (Kot 1 Corinth 10:24.) Edieke inamde n̄waidem man ikwọrọ ikọ ke ini emi ọfọnde akan ke efakutom nnyịn, Jehovah iditreke-tre ndidiọn̄ nnyịn!

13. Didie ke ikeme ndikpono enyeneufọk?

¹³ Ewe usụn̄ en̄wen ke ikeme ndikpono owo emi ikwọrọde ikọ inọ? Ke ini ikụtde owo emi enyịmede ndikpan̄ utọn̄, ikpenyene ndikwọrọ eti mbụk nnọ enye, edi ikpanaha ibịghi tutu  enyeneufọk edibọbọn̄ akam oyom nnyịn inyọn̄. Ekeme ndidi enyeneufọk enyene n̄kpọ en̄wen emi enye adade nte akpan n̄kpọ emi enye akpamade ndinam. Edieke owo ọdọhọde ke inam n̄kpọ, imekeme ndidọhọ enye ke nnyịn idibiatke ini—ndien ana inam nneme nnyịn edi ibio ibio nte ikọdọhọde enye. (Matt. 5:37) Ke ima ikeneme nneme nnyịn ima, imekeme ndibụp enye m̀mê ini ewe ke enye akpama ifiak idikụt enye. Ndusụk mme asuanetop ẹsidọhọ ẹte: “N̄kpama ndifiak ndise fi. Ndi akpama n̄kot fi m̀mê nnọ fi etop mbemiso ndide?” Edieke ikade ibịne mme owo ke efakutom nnyịn ke ini emi ọfọnde ye mmọ, nnyịn ikpebe apostle Paul, emi ‘mîkoyomke ufọn idemesie edi oyomde ufọn ediwak owo, man ẹkpenyan̄a mmọ.’—1 Cor. 10:33.

14-16. (a) Ntak emi ọfọnde isian enyeneufọk se idade nnyịn idi ufọk esie? Nọ uwụtn̄kpọ. (b) Didie ke esenyịn circuit kiet esinam emi?

¹⁴ Yak idọhọ ke owo okot fi ke fon edi udiọn̄ọke uyo owo oro. Etise owo emi mûdiọn̄ọke mi obụp fi m̀mê ewe udia ke ama akan. Afo ọtọn̄ọ ndikere m̀mê anie ke enye ekpedi, m̀mê nso ke enye onyụn̄ oyom. Ekeme ndidi eyetịn̄ ikọ ye enye esisịt sia mûyomke etie nte ọsọsọn̄ ido, edi nte editịn̄de ikọ oyowụt ke uyomke ndineme nneme ye enye. Edi yak idọhọ ke owo oro ama etịn̄ owo emi enye edide ọnọ fi, anam fi ọdiọn̄ọ ke imọ inam n̄kpọ iban̄a udia, ekem ọdọhọ fi ke se iyomde nditịn̄ nnọ fi eyenyene ufọn ọnọ fi. Ekeme ndidi afo eyenen̄ede akpan̄ utọn̄ ọnọ  enye. Mme owo ẹsima owo etịn̄ nnennen se enye oyomde, onyụn̄ enyene mbufiọk. Didie ke ikeme ndinam n̄kpọ ke utọ usụn̄ emi ye mbon emi ikwọrọde ikọ inọ?

¹⁵ Ke ediwak ebiet, mme owo ẹsima owo etịn̄ ata nnennen nnennen se idade enye idi ufọk mmimọ. Edi akpanikọ ke enyene mme akpan n̄kpọ emi ifiọkde emi enyeneufọk mîfiọkke, edi nso iditịbe edieke mûtịn̄ke owo emi afo edide unọ enye edi ọtọn̄ọ ke ndibụp enye ete: “Edieke ekpenyenede odudu, ewe mfịna ke akpama ndisio mfep ke ererimbot emi?” Imọfiọk ke obụp mbụme emi man ọfiọk se isịnede enyeneufọk ke esịt onyụn̄ emen ọtọn̄ọ nneme Bible. Edi enyeneufọk ekeme ndikere ete: ‘Owo emi ototo mmọn̄ edibụp mi utọ mbụme emi? Nso ke enye oyom?’ Ntem, akpana inam n̄kpọ emi edinamde enyeneufọk ama ndineme nneme ye nnyịn. (Phil. 2:3, 4) Didie ke ikeme ndinam emi?

¹⁶ Enyene nte esenyịn circuit kiet esinamde emi. Ke ama ọkọkọm enyeneufọk, enye esinọ enye tract oro Nte Akpama Ndifiọk Akpanikọ? Ekem ọdọhọ ete: “Ideme n̄wed emi ke n̄kann̄kụk emi mfịn. Ẹbọrọ mbụme itiokiet emi ediwak owo ẹsimade ndibụp. Okwo edi oro.” Eyenete oro ọdọhọ ke esịt esifiak ana enyeneufọk sụn̄ ke ini ẹfiọkde ntak emi idide ufọk mmọ. Enyeneufọk ama ọfọfiọk ntak emi idide, esimem utom ndika iso nneme nneme. Ekem eyenete emi esibụp enyeneufọk ete: “Ewe ke otu mbụme emi ke akanam obụp idemfo?” Edieke enyeneufọk emekde kiet ke otu mbụme emi, eyenete oro oyokụbọde tract oro aka ebiet oro onyụn̄ owụt enye nte Bible ọbọrọde mbụme oro. Edi edieke enye mîmekke ndomokiet, eyenete oro eyemek mbụme kiet onyụn̄ aka iso ke nneme esie, idaha iyịre mbak bụt edinam enyeneufọk. Nte ededi, imenyene nsio nsio usụn̄ emi ikemede nditọn̄ọ nneme. Ke ndusụk ebiet, ekeme ndiyom enen̄ede ọkọm enyeneufọk onyụn̄ obụp nte n̄kpọ etiede ye enye mbemiso etịn̄de se idade fi idi. Akpan n̄kpọ akam edi ndiyom usụn̄ mfiọk nte mme owo ke edem mbufo ẹkpemade ẹnam n̄kpọ ye mmimọ mbemiso ọtọn̄ọde nneme ye mmọ.

17. Didie ke ikeme ndinam n̄kpọ ye mbon emi ikwọrọde ikọ inọ nte Jesus eketemede?

¹⁷ Didie ndien ke ikeme ndinam n̄kpọ ye mbon emi ikwọrọde ikọ inọ nte Jesus eketemede? Ana inam n̄kpọ ye owo kiet kiet itiene utọ owo emi mmọ ẹdide. Ana inam n̄kpọ ukpono ukpono ke ufọk owo, ikûnyụn̄ unam se imama ye inyene owo. Ana ika ibịne mme owo ke ini mmọ ẹdidude ke ufọk, ẹdinyụn̄ ẹmade ndikpan̄ utọn̄ nnọ nnyịn. N̄ko, ana itọn̄ọ nneme ke usụn̄ emi mme owo ke edem nnyịn ẹmade.

18. Ntak emi ọfọnde inam n̄kpọ ye mbon emi ikwọrọde ikọ inọ nte ikpamade ẹnam ye nnyịn?

¹⁸ Ndinam n̄kpọ ye mbon emi ikwọrọde ikọ inọ nte ikpamade ẹnam ye nnyịn enen̄ede enyene ufọn. Edieke ifọnde ido inyụn̄ ikerede iban̄a mme owo, nnyịn inam un̄wana nnyịn ayama, iwụt ke idu uwem nte Bible etemede, inyụn̄ inọ Ete nnyịn eke heaven ubọn̄. (Matt. 5:16) Ediwak owo ẹkeme ndinyịme akpanikọ etiene nte inamde n̄kpọ ye mmọ. (1 Tim. 4:16) Esịt esinem nnyịn ndifiọk ke inam ofụri ukeme nnyịn ke utom ukwọrọikọ, edide mbon emi ikwọrọde etop Obio Ubọn̄ inọ ẹkpan̄ utọn̄ m̀mê ikpan̄ke. (2 Tim. 4:5) Yak nnyịn owo kiet kiet ikpebe apostle Paul emi ekewetde ete: “Nnanam kpukpru n̄kpọ kaban̄a eti mbụk, man n̄kpabuana enye ye mbon en̄wen.” (1 Cor. 9:23) Ke ntem, yak isinam n̄kpọ ye mbon emi ikwọrọde ikọ inọ nte ikpamade ẹnam ye nnyịn.