1. Nso ikanam Jesus ye Ete esie ẹnen̄ede ẹma kiet eken?

JESUS ama etịn̄ nte imọ ye Ete imọ ikperede kiet eken ke ini enye ọkọdọhọde ete, “Ami mmama Ete,” ekem ọdọhọ ete, “Ete amama Eyen.” (John 5:20; 14:31) Imọfiọk se inamde mmọ ẹma kiet eken ntre. Jesus ama odu ye ete esie anam utom ke ediwak biliọn isua mbemiso ekedide isọn̄. (N̄ke 8:30) Ofụri ini emi enye okodude ye Ete esie mi ama anam enye enen̄ede emehe ye Ete esie, ndien mmọ mbiba ẹma ẹdinen̄ede ẹma kiet eken.

2. (a) Ima esito m̀mọ̀n̄? (b) Mme mbụme ewe ke idibọrọ?

² Ata ima esito esịt. David andiwet psalm ama ọkwọ itoro ọnọ Abasi ete: “Nyama fi, O Jehovah odudu mi.” (Ps. 18:1) Nte okponyụn̄ etiede nnyịn ke idem edi emi. Jehovah ọn̄wọn̄ọ ke edieke ikopde uyo imọ, ke imọ iyowụt ke imama nnyịn. (Kot Deuteronomy 7:12, 13.) Edi ndi imekeme ndima Abasi emi nnyịn mîkwe? Nso ke ndima Jehovah ọwọrọ? Ntak emi ikpamade enye? Nso ke ikpanam man iwụt ke imama Abasi?

3, 4. Ntak emi ikemede ndima Jehovah?

³ “Abasi edi Spirit”; ntre nnyịn ikemeke ndikụt enye. (John 4:24) Edi imekeme ndima Jehovah; N̄wed Abasi ọdọhọ yak iwụt ke imama enye. Ke uwụtn̄kpọ, Moses ọkọdọhọ nditọ Israel ete: “Afo enyene ndima Jehovah Abasi fo ke ofụri esịt fo ye ke ofụri ukpọn̄ fo ye ke ofụri odudu fo.”—Deut. 6:5.

⁴ Ntak emi ikemede ndinen̄ede mma Abasi? Koro enye ama esịn nnyịn ima ke esịt ke ini enye okobotde nnyịn onyụn̄ anam ọdọn̄ nnyịn ndituak ibuot nnọ enye. Ke ini ituakde ibuot inọ Jehovah ke nnennen usụn̄, imesinen̄ede ima enye inyụn̄ itetịm ikop inemesịt. Jesus ọkọdọhọ ete: “Mmọ oro ẹkerede ẹban̄a unana mmọ ke n̄kan̄ eke spirit ẹkop inemesịt, koro obio ubọn̄ heaven enyenede mmọ.” (Matt. 5:3) A. C. Morrison ọkọdọhọ ke n̄wed esie ete ke edi ata n̄kpọ n̄kpaidem ndikụt ke idụhe itie ke ofụri ererimbot emi mme owo mîyomke Abasi. Ukem nte ewetn̄wed emi, ediwak owo ẹdifiọk ke kpukpru nnyịn ikamana ye udọn̄ ndiyom ndifiọk Abasi.

5. Isan̄a didie ifiọk ke ufọn odu ndiyom Abasi?

⁵ Ndi ufọn osụk odu ndiyom Abasi? Ih, koro enye oyom nnyịn iyom imọ. Se apostle Paul eketịn̄de edi oro ke ini enye ọkọkwọrọde ikọ ọnọ otuowo oro ẹkesopde idem ke Athens. Ediwak mmọ ẹkekere ke ana ika temple ikatuak ibuot inọ Athena, abasi-an̄wan mmimọ. Edi Paul ọkọdọhọ ke mmọ ẹkeme ndikụt ata Abasi “emi akanamde ererimbot ye kpukpru n̄kpọ emi ẹdude ke esịt.” Enye ama ọdọhọ mmọ ke Abasi idụn̄ke ke temple. Mbon oro ẹyomde Abasi ẹkeme ndikụt enye, inamke n̄kpọ m̀mê mmọ ẹdụn̄ ke m̀mọ̀n̄. Ekem enye ama ọdọhọ ke Abasi ‘iyomke usụn̄ ikpọn̄ nnyịn owo kiet kiet.’ (Utom 17:24-27) Mme owo ẹkeme ndikụt Abasi. Se ibede Mme Ntiense Jehovah miliọn itiaba ye ubak ẹkụt enye, ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹma enye.

6. Jesus ọkọdọhọ ke ewe idi “n̄kponn̄kan ye akpa ewụhọ”?

⁶ Akpana ima Jehovah ke ofụri esịt. Jesus ama anam emi an̄wan̄a ke ini Pharisee kiet okobụpde enye ete: “Andikpep, ewe edi n̄kponn̄kan ewụhọ ke Ibet?” Jesus ama ọbọrọ enye ete: “‘Afo enyene ndima Jehovah Abasi fo ke ofụri esịt fo ye ke ofụri ukpọn̄ fo ye ke ofụri ekikere fo.’ Emi edi n̄kponn̄kan ye akpa ewụhọ.”—Matt. 22:34-38.

7. Nso ke ndima Abasi ke (a) “ofụri esịt” ọwọrọ? (b) “ofụri ukpọn̄” ọwọrọ? (c) “ofụri ekikere” ọwọrọ?

⁷ Nso ke ikọ Jesus ọkọwọrọ ke ini enye ọkọdọhọde ke ana ima Abasi ke “ofụri esịt,” “ofụri ukpọn̄,” ye “ofụri ekikere”? “Ofụri esịt” ọwọrọ ofụri se isidọn̄de nnyịn, ofụri se isiduakde, ye nte etiede nnyịn idem. “Ofụri ukpọn̄” ọwọrọ ata ata owo emi nnyịn idide, onyụn̄ esịne ofụri se isinamde. “Ofụri ekikere” ọwọrọ nte isikerede n̄kpọ ye se isikerede. Ikọ Jesus ọkọwọrọ ke akpana ima Jehovah ke kpukpru usụn̄.

8. Didie ke ikeme ndiwụt Abasi ke imama enye?

⁸ Edieke imade Abasi ke ofụri esịt, ukpọn̄, ye ekikere, iyesịn idem ikpep Ikọ esie, inam uduak esie, inyụn̄ ikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄. (Matt. 24:14; Rome 12:1, 2) Edieke inamde kpukpru emi, iyenen̄ede ikpere enye. (Jas. 4:8) Nnyịn ikemeke ndibat kpukpru n̄kpọ emi anamde ima Abasi, edi yak ineme ifan̄ ke otu mmọ.

9. Ntak emi amade Jehovah?

⁹ Jehovah edi Andibot nnyịn, enye esinọ nnyịn se inanade nnyịn. Paul ọkọdọhọ ete: “Ebe ke enye ke nnyịn inyene uwem inyụn̄ isan̄a inyụn̄ idu uwem.” (Utom 17:28) Jehovah ọkọnọ nnyịn ediye isọn̄ emi idodụn̄ mi. (Ps. 115:16) Enye esinọ nnyịn udia ye ediwak nti n̄kpọ eken man ika iso idu uwem. Ntak edi oro Paul ọkọdọhọde mbon Lystra ete ke ikpanaha mmọ ẹkpono ndem, ke akpana mmọ ẹkpono Jehovah, kpa “odu-uwem Abasi.” Kop se Paul eketịn̄de mi aban̄a Abasi: ‘Enye ọfọn ido, ọnọ mbufo edịm emi otode enyọn̄ ye ini eduek, ọnọ mbufo udia barasuene onyụn̄ anam esịt mbufo ọyọhọ ye idatesịt.’ (Utom 14:15-17) Jehovah atat ubọk ọnọ nnyịn kpukpru se inanade nnyịn. Ndi emi idịghe eti ntak ndima Akwa Andibot nnyịn?—Eccl. 12:1.

10. Afo ada didie ufak?

¹⁰ Abasi ayanam ibọhọ idiọkn̄kpọ ye n̄kpa emi ikadade-da imana. (Rome 5:12) Bible ọdọhọ ete: “Abasi owụt ima eke enye amade nnyịn ke emi Christ akakpade ke ibuot nnyịn ke adan̄aemi nnyịn isụk idide mme anamidiọk.” (Rome 5:8) Edieke inen̄erede ikabade esịt inyụn̄ ibuọtde idem ke ufak Jesus, Abasi eyefen mme idiọkn̄kpọ nnyịn. Imọkọm Jehovah etieti ke ndima nnyịn, nnyụn̄ nnọ Eyen esie edikpa ọnọ nnyịn.—John 3:16.

11, 12. Nso ke Jehovah ọn̄wọn̄ọ ọnọ nnyịn?

¹¹ Jehovah ọn̄wọn̄ọ ke iyanam nnyịn idu uwem ke nsinsi. (Rome 15:13) Idotenyịn emi esin̄wam nnyịn iyọ idomo. Ẹyenọ mbon oro ẹyetde aran, emi ẹnamde akpanikọ tutu esịm n̄kpa, anyanya uwem. (Edi. 2:10) Mme asan̄autom Abasi emi ẹdoride enyịn ndidu uwem mi ke isọn̄, ẹyenyene ediwak edidiọn̄ ke Paradise. (Luke 23:43) Afo ese didie idotenyịn oro inyenede mi? Enye anam ikop idatesịt, anam inyene emem, onyụn̄ anam ima Abasi emi ọnọde nnyịn “kpukpru nti enọ ye kpukpru enọ eke ẹfọnde ẹma.”—Jas. 1:17.

¹² Jehovah ọn̄wọn̄ọ ke iyanam mbon oro ẹkpan̄ade ẹset. (Utom 24:15) Imesinen̄ede ifụhọ ke ini owo nnyịn akpade. Edi ‘nnyịn ifụhọke nte mbon emi mînyeneke idotenyịn’ koro Jehovah ọn̄wọn̄ọ ke iyanam mme owo ẹset. (1 Thess. 4:13) Enen̄ede ọdọn̄ Jehovah Abasi ndinam mbon oro ẹkpan̄ade ẹset, akpan akpan mbon oro ẹkenamde akpanikọ ẹnọ enye, utọ nte Job emi ekedide edinen owo. (Job 14:15) Kere nte editiede nnyịn ke idem ke ini idifehede ikafat mbon nnyịn oro ẹnamde ẹset ẹdidu uwem mi ke isọn̄. Esịt enen̄ede enem nnyịn nte edima Ete nnyịn eke heaven ọn̄wọn̄ọde ke iyanam mme akpan̄kpa ẹset!

13. Nso iwụt ke Abasi enen̄ede ekere aban̄a nnyịn?

¹³ Jehovah enen̄ede ekere aban̄a nnyịn. (Kot Psalm 34:6, 18, 19; 1 Peter 5:6, 7.) Imọdiọn̄ọ ke edima Abasi nnyịn esiyoyom ndin̄wam mbon oro ẹnamde akpanikọ ẹnọ enye, ntre nnyịn ifịnake idem sia idi ‘ufene emi enye ọbọkde.’ (Ps. 79:13) Edi kere ban̄a se Abasi edinamde inọ nnyịn ke ini iso. Jesus edi Edidem Obio Ubọn̄ Abasi, ndien enye oyosio afai, ufịk, ye idiọkido efep ke isọn̄. Ekem, Abasi ọyọnọ kpukpru mbon oro ẹkopde item esie emem ye kpukpru nti n̄kpọ oro ẹdinamde uwem enem mmọ. (Ps. 72:7, 12-14, 16) Ke ini ikerede iban̄a ofụri se Abasi ọn̄wọn̄ọde, emi esinam ima enye ke ofụri esịt, ukpọn̄, odudu, ye ekikere.—Luke 10:27.

14. Nso akwa ifet ke Abasi ọnọ nnyịn?

 ¹⁴ Jehovah ọnọ nnyịn ifet ndidi Mme Ntiense esie. (Isa. 43:10-12) Imama Abasi ke ntak emi enye ọnọde nnyịn ifet ndida nnọ Obio Ubọn̄ esie ndinyụn̄ n̄kwọrọ eti mbụk nnọ mme owo ke idiọk ererimbot emi. Akan oro, imenịm ke kpukpru se ikwọrọde oyosu sia etop nnyịn oto Ikọ Abasi, kpa Bible. Oro esinam ikwọrọ eti mbụk uko uko. (Kot Joshua 21:45; 23:14.) Imenyene ata ediwak ntak ndima Jehovah. Edi didie ke ikeme ndiwụt ke imama enye?

15. Didie ke ndikpep Ikọ Abasi nnyụn̄ nnam se ikpepde edin̄wam nnyịn?

¹⁵ Sịn idem kpep Ikọ Abasi nyụn̄ nam se ekpepde. Ndinam emi ediwụt ke imama Jehovah, ke imenen̄ede iyom Ikọ esie ada nnyịn usụn̄. (Ps. 119:105) Ke ini isobode afanikọn̄, Ikọ Abasi ekeme ndisọn̄ọ nnyịn idem. Ke uwụtn̄kpọ, Psalm 51:17 ọdọhọ ete: “O Abasi, afo udusịnke esịt eke obụn̄ọde onyụn̄ anuahade ke ndek.” Psalm 94:18, 19 ọdọhọ ete: “Ima-mfọnido fo, O Jehovah, okomụm mi akama. Ke ini ediwak ekikere ẹtịmerede mi esịt, ndọn̄esịt fo enem ukpọn̄ mi.” Jehovah esitua mbon oro ẹbọde ufen mbọm, Jesus n̄ko esitua mme owo mbọm. (Isa. 49:13; Matt. 15:32) Ke ini itịn̄de enyịn ikpep Bible, iyokụt adan̄a nte Jehovah ekerede aban̄a nnyịn. Ndien emi ayanam itetịm ima enye.

16. Didie ke ndibọn̄ akam kpukpru ini ekeme ndinam itetịm ima Abasi?

¹⁶ Bọn̄ akam kpukpru ini. Imesinen̄ede ikpere “Andikop akam” ke ini ibọn̄de akam inọ enye. (Ps. 65:2) Imesinyụn̄ itetịm ima enye ke ini ikụtde nte enye ọbọrọde akam nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, ekeme ndidi imokụt ke enye iyakke ẹdomo nnyịn ẹbe nte ikemede ndiyọ. (1 Cor. 10:13) Edieke ibọn̄de akam inọ Jehovah ke ini esịt etịmerede nnyịn, enye ọyọnọ nnyịn ‘emem esie’ emi akande kpukpru ekikere. (Phil. 4:6, 7) Ndusụk ini imesibọn̄ akam ke esịt—nte Nehemiah ọkọbọn̄de—ndien Abasi eyere nnyịn.  (Neh. 2:1-6) Nte ‘ikọbọde ke akam’ inyụn̄ ikụtde nte Jehovah okopde n̄kpeubọk nnyịn, ntre ke iditetịm ima enye inyụn̄ inịm ke enye ayan̄wam nnyịn iyọ idomo ekededi.—Rome 12:12.

17. Edieke imade Abasi, didie ke idida mme mbono esop nnyịn?

¹⁷ Sidụk kpukpru mbono esop, ye n̄kpri ye ikpọ mbono. (Heb. 10:24, 25) Nditọ Israel ẹma ẹsisop idem ẹkpep n̄kpọ ẹban̄a Jehovah man ẹnen̄ede ẹkpono enye ẹnyụn̄ ẹnịm Ibet esie. (Deut. 31:12) Edieke inen̄erede ima Abasi, idisọn̄ke nnyịn ndinịm ibet esie. (Kot 1 John 5:3.) Ntem, ikpanaha iyak n̄kpọ ndomokiet anam ifiak mbono esop. N̄ko, inaha iyak n̄kpọ ndomokiet anam ikûma Jehovah aba nte ikesimade enye.—Edi. 2:4.

18. Nso ke isinam ke ntak emi imade Abasi?

¹⁸ Sịn ifịk kwọrọ eti mbụk nọ mme owo. (Gal. 2:5) Ima emi imade Abasi esinam ikwọrọ etop Obio Ubọn̄ inọ mme owo. Ke Armageddon, Jesus, Edidem emi Abasi emekde, oyowụt ke Jehovah enyene unen ndikara. (Ps. 45:4; Edi. 16:14, 16) Esinenem nnyịn ndikpep mme owo mban̄a ima Abasi ye se enye ọn̄wọn̄ọde ndinam ke obufa ererimbot.—Matt. 28:19, 20.

19. Ntak emi ikpowụtde esịtekọm iban̄a ndutịm oro Jehovah anamde man ẹkpeme mme erọn̄ esie?

¹⁹ Wụt ke amama ndutịm oro Abasi anamde man ẹkpeme mme erọn̄ esie. (Utom 20:28) Jehovah ọnọ nnyịn mbiowo emi ẹkerede ẹban̄a nnyịn kpukpru ini. Mbiowo “ẹtie nte ebiet eke ẹdịbede ẹbọhọ ofụm ye ọtọ udak edịm, ẹtie nte ediwak idịm ke edisat isọn̄, ẹtie nte mfụt akwa itiat ke isọn̄ oro akpade mba.” (Isa. 32:1, 2) Nte esịt isinemke fi ke ini okụtde ebiet eke adakde ibuot ke ini oyobio, m̀mê ndikụt mfụt nduọk odudu ke ama akasan̄a ke nainai eyo? Ukem ntre, mbiowo ẹsisịn udọn̄ ẹnọ nnyịn ẹnyụn̄ ẹn̄wam nnyịn ika iso inam n̄kpọ Jehovah kpa ye afanikọn̄. Ntak emi isikopde uyo mbiowo? Koro imama mmọ, ima Abasi, inyụn̄ ima Christ emi edide Ibuot esop.—Eph. 4:8; 5:23; Heb. 13:17.

20. Nso ke edinam edieke amade Abasi?

²⁰ Jehovah ọnọ nnyịn “mfọnmma ibet” emi anamde ifiọk kpukpru se enye oyomde inam. (Kot James 1:22-25.) Edieke oyomde ndika iso ndi ata ufan esie, ana okop uyo esie. (Ps. 19:7-11) Ke adianade do, enyene se anade anam aban̄a se ekpepde. Ima emi amade Abasi ekpenyene ndinam esịn ukeme etịn̄ se ọdiọn̄ọde aban̄a enye ọnọ mbon en̄wen, onyụn̄ esidomo ndibọrọ mbụme ke mbono esop.

21. Ekpemen akam ofụri esịt fo odomo ye nso?

²¹ Edieke amade Jehovah Abasi, eyesibọn̄ akam ọnọ enye kpukpru ini. Mme oku ke Israel ẹma ẹsifọp incense ẹnọ Jehovah kpukpru usen. Edidem David ama emen akam esie odomo ye incense ke ini enye ọkọkwọde ete: “Yak akam mi etie nte incense ke iso fo, yak ubọk emi mmenerede etie nte uwa n̄kpasịp mbubreyo.” (Ps. 141:2; Ex. 30:7, 8) Jehovah ama okop akam David. Edieke isụhọrede idem ibọn̄ akam ke ofụri esịt inyụn̄ ikọm Jehovah, ọwọrọ akam nnyịn etie nte incense, ndien utọ akam oro esinenem Jehovah.—Edi. 5:8.

22. Nso ke idikpep ke ibuotikọ oro etienede?

²² Jesus ọkọdọhọ ke ana ima Abasi ye mbọhọidụn̄ nnyịn. (Matt. 22:37-39) Edieke imade Jehovah ye mme edumbet esie, iyama mbọhọidụn̄ nnyịn n̄ko. Iyekpep se oro ọwọrọde ke ibuotikọ oro etienede.