1, 2. Nso ikan̄wam Paul ọfiọk nte esitiede mbon emi idem ememde?

IDỤHE owo emi idem mîsimemke ndusụk ini. Udọn̄ọ ekeme ndinam idem emem owo tutu enye ikemeke ndinam n̄kpọ ndomokiet. Edi kere nte ekpetiede fi edieke idem ekpememde fi ke anyan ini. Akpama ẹnam n̄kpọ didie ye afo ke utọ ini emi? Anaedi akpama ẹkere ẹban̄a fi ẹnyụn̄ ẹtua fi mbọm.

² Idem ama esimem apostle Paul ndusụk ini ke ntak mfịna emi enye okosobode ke esop ye ke an̄wa. Enyene mme ini emi enye ekekerede ke imọn̄ ikpa. (2 Cor. 1:8; 7:5) Ke ini enye eketiede ekere aban̄a uwem esie ye mme mfịna emi enye okosobode, enye ama ọdọhọ ete: “Anie okop mmemidem, ndien ami ntre nditiene n̄kop mmemidem?” (2 Cor. 11:29) Ke ini enye ekemende esop Christian odomo ye nsio nsio ndido idem owo, enye ama ọdọhọ ke mbon emi ẹtiede nte mmọ “ẹmem ẹkan . . . ẹnyene ufọn.” (1 Cor. 12:22) Nso ke ikọ esie ọkọwọrọ? Ntak emi anade ise mbon emi ẹtiede nte mmọ ẹmem ẹkan nte Jehovah esede mmọ? Nso ufọn ke idinyene edieke inamde emi?

3. Nso ikeme ndinam itọn̄ọ ndise nditọete nnyịn emi ẹsiyomde un̄wam ke idiọk usụn̄?

³ Mbon ererimbot emi ẹsifịk mbon emi ẹmemde m̀mê emi mînyeneke ukeme nte mmọ. Mmọ ẹnịm ke mme uyen ye mbon emi ẹnyenede odudu ẹdi n̄kpọ ke ererimbot emi. Nnyịn imaha utọ edu emi. Edi edieke nnyịn mîkpemeke, imekeme nditọn̄ọ ndise nditọete emi ẹsiwakde ndiyom un̄wam ke idiọk usụn̄. Didie ke ikeme ndise nditọete nnyịn kiet kiet nte Jehovah ke idemesie esede mmọ?

4, 5. (a) Didie ke uwụtn̄kpọ oro Paul ọkọnọde ke 1 Corinth 12:21-23 an̄wam nnyịn ifiọk nte Jehovah esede mbon oro idem ememde? (b) Didie ke isibọ ufọn ke ini in̄wamde mbon oro idem ememde?

⁴ Uwụtn̄kpọ emi Paul ọkọnọde ke akpa leta emi enye ekewetde ọnọ mbon Corinth ekeme ndinam ifiọk nte Jehovah esede mbon emi idem ememde. Paul ọkọdọhọ ke ibuot 12 ete ke ndido idem nnyịn emi mîkam iyehe-ye m̀mê emi akam ememde akan enyene ufọn. (Kot 1 Corinth 12:12, 18, 21-23.) Mbon emi ẹnịmde ke n̄kpọ okofoforo ẹdọhọ ke enyene mme ndido idem owo emi mînyeneke ufọn. Edi ndụn̄ọde emi mbon emi ẹkpepde n̄kpọ ẹban̄a idem owo ẹnamde owụt ke mme ndido emi ẹkesidọhọde ke inyeneke ufọn ẹnyene ufọn. * Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk owo ẹkekere ke ekpri nnuenukot nnyịn inyeneke ufọn. Edi ẹdikụt idahaemi ke ekpri nnuenukot nnyịn esinam ikeme ndida ọfọn.

⁵ Uwụtn̄kpọ Paul emi ekpep nnyịn ke kpukpru owo ke esop ẹnyene ufọn. Satan oyom ikere ke nnyịn inyeneke ufọn. Edi kpukpru mme asan̄autom Jehovah ẹsọn̄ urua ke enyịn esie, idem mbon emi etiede nte mmọ ẹmem ẹkan. (Job 4:18, 19) Emi ekpenyene ndinam ikop inemesịt nte ke imenyene ufọn ke esop nnyịn ye ke otu ikọt Abasi emi ẹdude ke ofụri ererimbot. Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a ini emi akadade ini fo an̄wam akwa owo. Enye ama ọbọ ufọn, edi ndi afo ama etiene ọbọ? Ih, ama ọbọ! Ke ini in̄wamde mbon en̄wen, esịt esinem nnyịn, imesinen̄ede inyene ime, ima nditọete nnyịn, inyụn̄ idi nti Christian. (Eph. 4:15, 16) Jehovah oyom nnyịn ida nditọete nnyịn ke ọsọn̄urua, esịnede mbon oro idem ememde. Edieke inamde emi, nnyịn ididọhọke nditọete nnyịn ẹnam n̄kpọ emi okponde akan mmọ, ima oyonyụn̄ enen̄ede odu ke esop.

6. Nso ikanam Paul etịn̄ aban̄a “mmeme” ye “mmemidem”?

⁶ Imọfiọk ke Paul ama etịn̄ aban̄a “mmeme” ye “mmemidem” ke leta oro enye ekewetde ọnọ mbon Corinth. Enye eketịn̄ emi sia idem ama esimem enye ndusụk ini, n̄ko mbon oro mînịmke ke akpanikọ ẹkesikere ke mme Christian ẹmemem. (1 Cor. 1:26, 27; 2:3) Ke ini enye eketịn̄de aban̄a ndusụk Christian emi ‘ẹsọn̄de idem,’ ikọ esie ikọwọrọke ke mmọ ẹfọn ẹkan mbon eken. (Rome 15:1) Ikọ esie ọkọwọrọ ke mbon oro ẹnen̄erede ẹnyene mbufiọk ẹkpenyene ndin̄wam mbufa owo ke esop.

7. Nso ikeme ndinam nnyịn ikûn̄wam eyenete emi enyenede mfịna?

⁷ Ke ini in̄wamde “usụhọde owo,” nnyịn isikpebe Jehovah ndien enye iditreke-tre ndidiọn̄ nnyịn. (Ps. 41:1; Eph. 5:1) Edi isimemke utom ndinam emi  kpukpru ini. Ntak-a? Ekeme ndidi ikere ke akpana eyenete nnyịn odomo ndiyọ mfịna idemesie. Mîdịghe nnyịn ikaha ikese enye sia nnyịn mîdiọn̄ọke se iditịn̄de ye enye. Cynthia, * eyenete nnyịn emi ebe ekefehede ọkpọn̄ ye nditọ iba, ọdọhọ ete: “Esịt esinen̄ede ayat owo edieke nditọete mîdịghe idise enye, mînyụn̄ inamke n̄kpọ ye enye nte ata ufan akpanamde. Idụhe eke mîsiyomke ẹn̄wam imọ ke ini mfịna.” Ama abiak Edidem David ke ini mme ufan esie ẹkekpọn̄de enye ke ini mfịna.—Ps. 31:12.

8. Nso idinam ikeme ndinen̄ede n̄n̄wam nditọete nnyịn?

⁸ Iyekeme ndin̄wam nditọete nnyịn edieke itide ke n̄kpọ anam idem emem mmọ, utọ nte udọn̄ọ m̀mê ọkpọsọn̄ mfụhọ m̀mê ke ntak emi mmọ ẹdụn̄de ye mbon emi mîdụhe ke esop Abasi. Ekpedi nnyịn ke utọ n̄kpọ emi ọwọrọ, ndi nnyịn ikpamaha mbon en̄wen ẹn̄wam nnyịn? Kere ban̄a se iketịbede inọ nditọ Israel. Mmọ ẹma ẹbọ ufen etieti ke ini ẹkedude ke Egypt, edi mbemiso mmọ ẹdụkde Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, Jehovah ama ọdọhọ mmọ ete ẹkûsọn̄ esịt ye nditọete mmọ. Jehovah okoyom mmọ ẹn̄wam nditọete mmọ emi ẹkedide ubuene ye mbon emi idem ememde.—Deut. 15:7, 11; Lev. 25:35-38.

9. Nso ke ikpebem iso inam ke ini nditọete nnyịn ẹnyenede mfịna? Nọ uwụtn̄kpọ.

⁹ Ọyọfọn ida Ikọ Abasi idọn̄ nditọete nnyịn esịt ke ini mmọ ẹnyenede mfịna, utu ke ndikere ke enyene se mmọ ẹkesịnde ubọk m̀mê ndibiere ikpe nnọ mmọ. (Job 33:6, 7; Matt. 7:1) Ke uwụtn̄kpọ: Yak idọhọ ke awat o-moto enyene idiọk unọmọ ke usụn̄ ndien ẹmen enye ẹfehe ẹka ufọkibọk, ndi mbon ufọkibọk ẹdibem iso kan̄a iyom ndifiọk m̀mê enye edi ntak unọmọ oro? Baba, mmọ ẹdikam iyom usụn̄ kan̄a ise nte ẹkpenyan̄ade enye. Ukem ntre n̄ko, ke ini afanikọn̄ anamde idem emem eyenete nnyịn, ikpakam ibem iso iyom nte ikpan̄wamde enye ọsọn̄ọ ada anam n̄kpọ Abasi.—Kot 1 Thessalonica 5:14.

10. Ntak emi ikemede ndidọhọ ke ndusụk nditọete nnyịn emi ẹtiede nte isọn̄ke idem ẹnen̄ede ẹnyene mbuọtidem?

¹⁰ Imekeme ndikere ke ndusụk nditọete nnyịn isọn̄ke idem ke esop. Edi edieke itịmde ikere se iwọrọde mmọ, imekeme ndikụt ke idịghe ntre. Kere ban̄a se eyenete an̄wan emi ebe mîtieneke enye inam n̄kpọ Jehovah esisobode. Nso kaban̄a eyenete an̄wan oro ọbọkde nditọ ikpọn̄, edi emi mîsifiakke mbono esop? Kere n̄ko ban̄a uyen emi nditọ ufọkn̄wed mmọ ẹdomode ndinyịk enye ọkpọn̄ Jehovah, edi enye ọsọn̄ọ ada. Mmọ kiet kiet ẹnen̄ede ẹma Jehovah, ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹbiere ke mmimọ idikpọn̄ke enye tutu amama. Edieke itiede ikere ofụri se nditọete nnyịn ẹnamde man ẹka iso ẹnam n̄kpọ Jehovah, iyokụt ke mmọ ẹnen̄ede ẹnyene mbuọtidem, kpa ye oro etiede nte idem emem mmọ.—Jas. 2:5.

11, 12. (a) Nso idin̄wam nnyịn ise nditọete nnyịn emi ẹnamde ndudue nte Jehovah esede mmọ? (b) Nso ke nnyịn ikpep ito nte Jehovah akanamde n̄kpọ ye Aaron?

¹¹ Ana ise nditọete nnyịn nte Jehovah esede mmọ, idem ke ini mmọ ẹnamde ndudue. Nte Jehovah akanamde n̄kpọ ye ikọt esie anam ifiọk nte ikpanamde emi. (Kot Psalm 130:3.) Ke uwụtn̄kpọ, ekpekese didie Aaron edieke okpokodude do okop Moses obụpde enye se ikanamde enye obot eyenenan̄ o-gold, ndien enye ọfọfiọn̄ọ ubọk oyom se ekpetịn̄de anyan̄a idem? (Ex. 32:21-24) Mîdịghe,  akpakada Aaron nte nso utọ owo ke ini Miriam eyeneka esie akanamde enye osụk Moses uyo ke ntak emi Moses ọkọdọde n̄wan esenidụt? (Num. 12:1, 2) Afo akpakanam n̄kpọ didie ke ini Moses ye Aaron mîkokponoke Jehovah ke ini Enye ọkọnọde mmọ mmọn̄ ke utịbe utịbe usụn̄ ke Meribah?—Num. 20:10-13.

¹² Jehovah akpakamia Aaron ufen ndondo oro Aaron akanamde mme n̄kpọ emi. Edi enye ama ọfiọk ke Aaron idịghe idiọkowo, ke enye ikohokoi idue imọ. Akam etie nte Aaron ama esiyak se itịbede ye se mbon en̄wen ẹtịn̄de anam enye anam se mîkpanamke. Edi enye ama esisọp enyịme ke imedue ke ini ẹtịn̄de ẹnọ enye onyụn̄ anam se Jehovah ọdọhọde ẹnam. (Ex. 32:26; Num. 12:11; 20:23-27) Se Jehovah akamade ekedi mbuọtidem Aaron ye nte enye ekesituade n̄kpọfiọk. Ntem, idem ke ata ediwak isua ẹma ẹkebe, ẹkesụk ẹdada Aaron ye nditọ esie nte mbon emi ẹkebakde Jehovah.—Ps. 115:10-12; 135:19, 20.

13. Nso ke ikpanam man ifiọk nte isidade nditọete nnyịn ke ini mmọ ẹnamde ndudue?

¹³ Edieke iyomde ndise nditọete nnyịn nte Jehovah esede mmọ, ọyọfọn ifiak ikere nte isisede mbon emi ẹtiede nte ẹmemem. (1 Sam. 16:7) Ke uwụtn̄kpọ, isinam didie n̄kpọ ke ini uyen ebrede ndisịme ikwọ m̀mê esede ndise emi mîfọnke m̀mê ọtọn̄ọde ndinyene idiọk edu? Ndi ikpakam ifọnke ikere nte ikpasan̄ade in̄wam enye utu ke ndikere ke enye abiara ebe nde? Imekeme ndikpep enye nte ekemede ndibiere n̄kpọ ọfọn. Edieke in̄wamde nditọete nnyịn ke utọ usụn̄ emi, iyekpep ndinyene ime nnyụn̄ mma mme owo.

14, 15. (a) Didie ke Jehovah ekese Elijah ke ini idem ekememde enye? (b) Nso ke ikeme ndikpep nto nte Jehovah akan̄wamde Elijah?

¹⁴ Jehovah esise didie mbon emi idem  ememde? Kere nte enye akan̄wamde asan̄autom esie kiet emi idem ekememde. Prọfet Elijah ama enyene uko tutu amia ata ye prọfet Baal 450. Edi ẹma ẹditịn̄ ẹnọ enye ke Ọbọn̄ An̄wan Jezebel oyom ndiwowot enye. Ndịk ama anam enye tutu enye efehe n̄kpọ nte kilomita 150 ekesịm Beer-sheba, ekem oto do aka wilderness. Enye ama ofụhọ, idem onyụn̄ emem enye tutu enye oyom n̄kpa.—1 Ndi. 18:19; 19:1-4.

¹⁵ Eketie didie Jehovah ke idem ke ini enye eketiede ke heaven okụt nte prọfet esie ofụhọde? Ndi enye ama esịn asan̄autom esie? Baba-o! Jehovah ama ekere aban̄a nte n̄kpọ eketiede ye Elijah onyụn̄ ọdọn̄ angel esie akan̄wam enye. Angel oro ama ọdọhọ enye utịm ikaba ete adia udia, koro ebiet emi enye okoyomde ndika ama oyom usụn̄ etieti. (Kot 1 Ndidem 19:5-8.) Mbemiso Jehovah eketemede Elijah se edinamde, enye ama akpan̄ utọn̄ kan̄a ọnọ enye onyụn̄ an̄wam enye.

16, 17. Didie ke ikeme ndin̄wam nditọete nnyịn nte Jehovah akan̄wamde Elijah?

¹⁶ Didie ke ikeme ndin̄wam eyenete nnyịn nte Jehovah akan̄wamde Elijah? Kûsọsọp uteme enye se akpanamde. (N̄ke 18:13) Edieke enye ofụhọde m̀mê ekerede ke imọ iwọrọke n̄kpọ, ọyọfọn ebem iso akpan̄ utọn̄ ọnọ enye onyụn̄ owụt ke imama enye. (1 Cor. 12:23) Emi ayanam ọfiọk se inen̄erede ifịna enye, oyonyụn̄ ekeme ndin̄wam enye.

¹⁷ N̄kọ ke eteti Cynthia oro ebe ekefehede ọkpọn̄ ye nditọ iba? Mmọ ẹkekere ke mmimọ inyeneke owo. Edi didie ke nditọete ẹken̄wam mmọ? Cynthia ọdọhọ ete: “Ke n̄kpọ nte minit 45 ke ima ikokot mmọ itịn̄ se itịbede, mmọ ẹma ẹdisịm ufọk nnyịn. Mmọ ẹma ẹtiene nnyịn ẹtua, ẹkenyụn̄ ẹdi ẹdodụk, ẹwọwọrọ ke n̄kpọ nte usen iba m̀mê ita. Mmọ ẹma ẹdọhọ ididụn̄ ye mmimọ ke esisịt ini sia mfụhọ mîkayakke ikeme ndidia udia ọfọn.” Emi ekeme ndinam fi eti ikọ James emi: “Edieke eyenete eren m̀mê eyenete an̄wan ananade edisịnen̄kpọ ye udia eke ekemde ke usen, edi owo mbufo kiet ọdọhọ enye ete: ‘San̄a sụn̄, akpakam afo enyene edisịnen̄kpọ ye udia usen,’ edi mbufo inọhọ enye se inanade enye ke obụkidem, oro ọfọn ke nso? Ntre, n̄ko, mbuọtidem eke mîsan̄ake ye utom akpa.” (Jas. 2:15-17) Se nditọete ẹkenamde ẹnọ Cynthia ye nditọ esie ama enen̄ede ọfọn. Cynthia ye nditọ esie ẹma ẹkeme ndinam utom usiakusụn̄ unọ un̄wam ke ọfiọn̄ itiokiet kpọt ẹbede tọn̄ọ n̄kpọ emi eketịbe.—2 Cor. 12:10.

18, 19. (a) Didie ke ikeme ndin̄wam mbon emi idem ememde? (b) Mmanie ẹsibọ ufọn ke ini in̄wamde mmọ?

¹⁸ Anaedi ọmọfiọk ke owo ama ọdọn̄ọ ke anyan ini ke esida ini mbemiso idem afiak ọsọn̄ enye. Ukem ntre n̄ko, esida ini mbemiso eyenete emi anamde idiọkn̄kpọ m̀mê emi mfịna esịmde ekeme ndifiak nda ọfọn. Imọfiọk ke ana enye ekpep Ikọ Abasi, ọbọn̄ akam, onyụn̄ odụk mbono esop man enye afiak ọsọn̄ idem ke esop. Edi ana in̄wam enye. Ana inyene ime ye enye ke adan̄aemi enye osụk odomode ndida ọfọn. Ke adianade do, ana iwụt enye ke imama enye ye nte ke enye osụk enyenyene ufọn ke esop.—2 Cor. 8:8.

¹⁹ Kûfre ke ima in̄wam nditọete nnyịn ke iyokop idatesịt. Iyekpep n̄ko ndikere mban̄a mbon en̄wen nnyụn̄ nnyene ime. Edi idịghe nnyịn ikpọn̄ ididia ufọn. Mme owo ke esop ẹyenen̄ede ẹma kiet eken. Se ikam idide akpan n̄kpọ ikan edi ke iwụt ke iyom nditie nte Jehovah ini ekededi emi ‘in̄wamde mbon mmemidem.’ Nnyịn owo kiet kiet imọsọn̄ urua ke enyịn Edima Ete nnyịn.—Utom 20:35.