1, 2. Didie ke Jehovah esinam mme asan̄autom esie ẹdiọn̄ọ se enye oyomde mmọ ẹnam?

JEHOVAH ọnọ ikọt esie ndausụn̄ toto ke eset. Enye ama esinam ndusụk owo ẹkụt n̄kukụt mîdịghe ẹdaba ndap ẹban̄a se iditịbede m̀mê se ẹkpenamde, mîdịghe ọdọn̄ mme angel ẹtịn̄ ẹnọ mmọ. (Num. 7:89; Ezek. 1:1; Dan. 2:19) Ndusụk ini, enye ekesidọn̄ mme owo ẹketịn̄ se enye oyomde ẹnam. Edi inamke n̄kpọ m̀mê ikọt Abasi ẹkesan̄a didie ẹfiọk se Jehovah oyomde mmọ ẹnam, Abasi ama esidiọn̄ mbon oro ẹkekopde uyo esie.

² Mfịn, Jehovah ada Bible, edisana spirit, ye esop esie ada nnyịn usụn̄. (Utom 9:31; 15:28; 2 Tim. 3:16, 17) Se enye ọdọhọde inam an̄wan̄a, onyụn̄ etie nte n̄kpọ eke ‘ikopde uyo ke edem nnyịn ọdọhọde ete: “Ọkpọusụn̄ edi emi. Mbufo ẹsan̄a ke esịt.”’ (Isa. 30:21) Jesus n̄ko ke anam nnyịn ikop se Jehovah etịn̄de. Enye ada “ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄” ada esop Abasi usụn̄. (Matt. 24:45) Ana ida ndausụn̄ oro ẹnọde nnyịn ke akpan n̄kpọ sia n̄kopitem edinam inyene nsinsi uwem.—Heb. 5:9.

3. Nso ye nso ikeme ndinam nnyịn ikûkop uyo Jehovah? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

³ Satan ọdiọn̄ọ ke ẹyenyan̄a nnyịn edieke itienede ndausụn̄ Jehovah, ntre enye esidomo nsio nsio usụn̄ ndinam  nnyịn ikûkpan̄ utọn̄ unọ Jehovah. N̄ko-n̄ko, sia idide mme anana-mfọnmma owo, esịt ekeme ndibian̄a nnyịn inyụn̄ iyakke inam item Jehovah. (Jer. 17:9) Ntem, ẹyak ineme nte ikpakande mme n̄kpọ emi ẹkemede ndinam nnyịn ikûkop uyo Abasi. Iyeneme n̄ko nte ndibọn̄ akam kpukpru ini ekemede ndinam ika iso ikpere Jehovah inamke n̄kpọ m̀mê nso itịbe.

4. Didie ke Satan odomo ndibian̄a mme owo?

⁴ Satan ke anam ẹsuan nsu man ada oro abian̄a mme owo. (Kot 1 John 5:19.) Ẹsida mme n̄wed, radio, TV, ye Intanet ẹsuan mbụk ke ofụri ererimbot. Ndusụk n̄kpọ emi ẹsinemede ke mme n̄kpọ emi idiọkke, edi ẹsiwak ndisịn udọn̄ nnọ mme owo ẹnam se Jehovah ọdọhọde ke ọdiọk. (Jer. 2:13) Ke uwụtn̄kpọ, mme asuan mbụk n̄kpọntịbe, mbon fim, ye mme ọkwọ ikwọ ẹsinam etie nte ke erenowo ndidan̄ ye erenowo m̀mê n̄wan ndidan̄ ye n̄wan idiọkke, ke Bible etie ukpan ukpan.—1 Cor. 6:9, 10.

5. Nso ke ikpanam mbak Satan edibian̄a nnyịn?

⁵ Nso ke mbon oro ẹmade edinen ido ẹkpenam mbak Satan edibian̄a mmọ? Mmọ ẹdisan̄a didie ẹfiọk se ifọnde ye se idiọkde? Bible ọdọhọ ke ana mmọ ‘ẹda ikọ Abasi ẹkpeme idemmọ.’ (Ps. 119:9) Bible an̄wam nnyịn idiọn̄ọ se idide akpanikọ ye se idide nsu. (N̄ke 23:23) Jesus okokot oto itie N̄wed Abasi en̄wen ke ini enye ọkọdọhọde ke ‘owo edida kpukpru ikọ eke ẹwọrọde Jehovah ke inua odu uwem.’ (Matt. 4:4) Ana ikpep ndinam mme item emi ikụtde ke Bible. Ke uwụtn̄kpọ, mbemiso Moses ọkọnọde nditọ Israel ibet ete ẹkûsịn efịbe, Joseph ama ọfọfiọk ke owo emi esịnde efịbe edue Abasi. Ke ini n̄wan Potiphar okodomode nditap enye esịn efịbe, Joseph ikadaha-da ikere m̀mê akpana inam n̄kpọ emi Jehovah asuade. (Kot Genesis 39:7-9.) Okposụkedi emi mma emi akafịnade enye ke anyan ini, Joseph ekebiere ndikop uyo Abasi, idịghe eke mma oro. Akpan n̄kpọ emi edin̄wamde nnyịn inam se inende edi ndikop uyo Jehovah nnyụn̄ mmia utọn̄ nsio ke abian̄a Satan emi ọyọhọde kpukpru ebiet.

6, 7. Nso ke ikpanam mbak idikpan̄ utọn̄ inọ idiọk item Satan?

⁶ Nsio nsio ido ukpono ye ukpepn̄kpọ ẹyọhọ ererimbot tutu ediwak owo ẹkere ke owo ikemeke ndifiọk ido ukpono emi ekpepde akpanikọ. Edi Jehovah anam mbon emi ẹyomde akpanikọ ẹkụt akpanikọ ke ata mmemmem usụn̄. Ana ibiere m̀mê uyo anie ke idikop. Owo ikemeke ndikpan̄ utọn̄ nnọ uyo owo iba ini kiet. Ana ‘ifiọk uyo’ Jesus inyụn̄ ikpan̄ utọn̄ inọ enye sia enye ke Jehovah emek ete ese aban̄a mme erọn̄ imọ.—Kot John 10:3-5.

⁷ Jesus ọkọdọhọ ete: “Ẹnọ ntịn̄enyịn  ke se mbufo ẹkopde.” (Mark 4:24) Item Jehovah enen onyụn̄ an̄wan̄a owo, edi ana inyene eti esịt man ikeme ndikop nnyụn̄ nnam item esie. Edieke nnyịn mîkpemeke, idikop idiọk item Satan utu ke eti item emi Abasi ọnọde nnyịn. Kûdedei uyak ikwọ ererimbot, vidio ererimbot, mme edinam TV, mme n̄wed, mme ufan m̀mê mme andikpep ye mbon emi ẹdọhọde ke idi nta ke ererimbot emi ẹbiere se akpanamde.—Col. 2:8.

8. (a) Didie ke esịt nnyịn ekeme ndinam idụk afia Satan? (b) Nso idiwọrọ nnyịn edieke nnyịn mîdọn̄ke enyịn ke mme n̄kpọ emi ẹwụtde ke esịt nnyịn ọtọn̄ọ ndima se mîfọnke?

⁸ Satan ọdiọn̄ọ ke imenyene mmeme, ndien enye esidomo ndida mmeme nnyịn n̄kọk afia nnọ nnyịn. Utọ idomo emi esinam ọsọn̄ nnyịn ndika iso nnam akpanikọ nnọ Jehovah. (John 8:44-47) Nso ke ikpanam man ikan utọ idomo emi? Kere ban̄a owo emi ayakde n̄kpọ emi enye esimade ndinam enem enye tutu enye akanam idiọkn̄kpọ emi enye mîkpenịmke ke ikpanam. (Rome 7:15) Nso ikanam enye anam utọ n̄kpọ oro? Ekeme ndidi enye ama ọtọn̄ọ ndida se Jehovah etịn̄de mfefere mfefere. Anaedi enye ikọdọn̄ke enyịn ke mme n̄kpọ emi ẹwụtde ke esịt esie ọtọn̄ọ ndima n̄kpọ emi mîfọnke, mîdịghe edi ke ama ọfiọk edi imaha ndinam n̄kpọ mban̄a. Ke uwụtn̄kpọ, ekeme ndidi enye ikesibọn̄ke akam aba, ikesịnke idem ikwọrọ ikọ aba, mîdịghe ama ọtọn̄ọ ndifiak mbono esop. Nte ini akade, idiọk udọn̄ ama akan enye ubọk tutu enye anam n̄kpọ emi enye ọdiọn̄ọde ke ọdiọk. Utọ n̄kpọ emi idiwọrọke nnyịn edieke isọpde-sọp inam n̄kpọ ke ini ikụtde mme n̄kpọ emi ẹwụtde ke esịt nnyịn ọtọn̄ọ ndima se mîfọnke. Edieke ikopde uyo Jehovah, nnyịn idikpan̄ke utọn̄ ikop se mbon mfiakedem ẹtịn̄de.—N̄ke 11:9.

9. Ntak emi ọfọnde owo ọsọsọp anam n̄kpọ edieke enye okụtde ke ndiọi n̄kpọ ẹtọn̄ọ ndidọn̄ enye?

⁹ Owo emi abakde ọdiọn̄ọ ke idọn̄ọ ata idiọk udọn̄ọ esida usọbọ man anyan̄a idem. Kpasụk ntre, ima ifiọk mme mmeme nnyịn, ọkpọfọn isọsọp inam n̄kpọ mbak ‘Satan edimụm nnyin ye uwem ete inam uduak esie.’ (2 Tim. 2:26) Nso ke ikpanam edieke ikụtde ke se idọn̄de nnyịn ye se ikerede ikemke ye se Jehovah ọdọhọde? Ana isọsọp isụhọde idem ifiak ibịne Jehovah, ikpan̄ utọn̄ ikop item esie inyụn̄ inam item emi ke  ofụri esịt. (Isa. 44:22) Inaha ifre ke owo emi afiakde ebịne Jehovah ekeme ndisụk mbọ ufen ke ntak ndusụk n̄kpọ oro enye akanamde. Ikpọfọnke ikpọn̄ Jehovah mbak utọ n̄kpọ emi idiwọrọ nnyịn!

10, 11. (a) Ẹsinam didie ẹfiọk ke owo atan̄ idem? (b) Nso ke ikpep ito nsọn̄ibuot Korah, Dathan, ye Abiram?

¹⁰ Ana ifiọk ke esịt nnyịn ekeme nditụn nnyịn usụn̄. Ke uwụtn̄kpọ, imekeme nditan̄ idem mîdịghe idiọk itọn̄. N̄kpọ mbiba emi ẹkeme ndinam nnyịn ikûkpan̄ utọn̄ ukop se Jehovah etịn̄de, ndien emi ekeme ndisịn nnyịn ke afanikọn̄. Owo ntan̄idem esida idem ke n̄kpọ akaha. Enye ekeme ndikere ke imọ imekeme ndinam se imọ imama, ke ikpanaha ẹteme imọ se ikpanamde, ekpededi eyenete, ebiowo, m̀mê esop Abasi eteme enye. Utọ owo emi inen̄ekede ikop se Jehovah etịn̄de aba.

¹¹ Ke ini nditọ Israel ẹkesụk ẹsan̄ade ke wilderness, Korah, Dathan, ye Abiram ẹma ẹsọn̄ ibuot ye Moses ye Aaron. Ntan̄idem ama anam mbon nsọn̄ibuot emi ẹdomo ndituak ibuot nnọ Jehovah nte mmọ ẹmade. Jehovah akanam n̄kpọ didie? Enye ama owot kpukpru mmọ. (Num. 26:8-10) Mbụk emi ekpep nnyịn ata akpan n̄kpọ! Owo emi ọsọn̄de ibuot ye Jehovah esịn idem ke mfịna. Ẹyak iti n̄ko ke “ntan̄idem ebem nsobo iso.”—N̄ke 16:18; Isa. 13:11.

12, 13. (a) Nọ mbụk emi owụtde nte idiọkitọn̄ ekemede ndida afanikọn̄ nsọk owo. (b) Tịn̄ nte idiọkitọn̄ ekemede ndimehe owo edieke enye mîsọpke inam n̄kpọ iban̄a emi.

¹² Ẹyak ineme iban̄a idiọkitọn̄. Owo idiọkitọn̄ esiwak ndikere ke item Jehovah ibeheke imọ onyụn̄ anam n̄kpọ nte enye amama. Naaman emi ekedide akwa owoekọn̄ Syria ama ọdọn̄ọ akpamfia ndien prọfet Elisha ama ọkọk enye udọn̄ọ oro. Esịt ama enem Naaman tutu enye ọnọ Elisha okụk, afiak ọnọ ọfọn̄. Elisha ikọbọhọ enọ emi. Edi asan̄autom Elisha emi ekekerede Gehazi ama oyom enọ emi. Gehazi ama etịn̄ ke esịt esie ete: “Ma uwem Jehovah, mmọn̄ mfehe mbịne [Naaman], n̄kọbọ enye n̄kpọ.” Enye ama efehe ebịne Naaman, itịn̄ke inọ Elisha, okosu nsu ọbọ “talent silver kiet ye mbufa ọfọn̄ iba.” Nso iketịbe inọ Gehazi ke ntak emi enye ọkọdiọkde itọn̄ onyụn̄ osude nsu ọnọ prọfet Jehovah? Akpamfia Naaman ama ebe enye!—2 Ndi. 5:20-27.

¹³ Owo esitọn̄ọ ndidiọk itọn̄ sụn̄sụn̄. Edieke enye mîsọpke inam n̄kpọ iban̄a emi, eyemehe enye onyụn̄ esịn enye ke afanikọn̄. Mbụk Achan ke Bible owụt nte idiọkitọn̄ ọdiọkde. Ẹyak ise nte idiọkitọn̄ esie ọkọtọn̄ọde. Achan ọkọdọhọ ete: “Ke ini n̄kokụtde ọfọn̄idem emi otode Shinar, emi eyede etieti, ke otu n̄kpọ mbụme, ye shekel silver ikie iba ye anyan ubak gold kiet, emi odobide shekel aba ye duop, mmọ ẹma ẹdọn̄ mi itọn̄, ami mma nnyụn̄ nda mmọ.” Utu ke Achan ndisio itọn̄ n̄kpọn̄ mme n̄kpọ oro, enye ama eyịp mmọ ekedịp ke tent esie. Ke ẹma ẹkeyarade Achan, Joshua ama ọdọhọ enye ke Jehovah ọmọn̄ ada afanikọn̄ ọsọk enye. Ẹma ẹtọn̄ọ Achan ye ofụri ufọk esie ke itiat ẹwot kpa usen oro. (Josh. 7:11, 21, 24, 25) Owo ekededi ekeme ndidiọk itọn̄ nte Achan. Ntre oyom ‘ikpeme idem ke kpukpru orụk edisịn esịt ke n̄kpọ owo.’ (Luke 12:15) Ke ini ke ini, ndiọi n̄kpọ ẹkeme ndidụk nnyịn ekikere mîdịghe nnyịn itie ikere oburobụt n̄kpọ. Oyom ikpeme esịt nnyịn ikûnyụn̄ uyak mme n̄kpọ emi ẹdọn̄de nnyịn ẹnam nnyịn idue Abasi.—Kot James 1:14, 15.

14. Nso ke ikpanam edieke ikụtde ke imọtọn̄ọ nditan̄ idem mîdịghe ke imọtọn̄ọ ndidiọk itọn̄?

¹⁴ Ntan̄idem ye idiọkitọn̄ ẹkeme ndisịn  owo ke afanikọn̄. Nditie n̄kere se iditịbede edieke inamde idiọkn̄kpọ ayanam ikûyak se idọn̄de nnyịn anam ikûkop uyo Jehovah. (Deut. 32:29) Ke Bible, Abasi etịn̄ se ikpanamde ye mme ufọn oro idibọde edieke inamde mme n̄kpọ emi, onyụn̄ etịn̄ n̄ko ndiọi utịp emi idibọde edieke inamde ndiọi n̄kpọ. Edieke idiọkitọn̄ m̀mê ntan̄idem oyomde ndinam nnyịn inam se mîfọnke, ọkpọfọn itie ikere idiọk utịp emi idibọde, esuene ye ubiak emi ididade isọk mme ufan nnyịn ye mbonubon nnyịn, ye nte emi edidian̄arede nnyịn ikpọn̄ Abasi.

15. Nso ke ikeme ndikpep nto Jesus?

¹⁵ Jehovah oyom n̄kpọ ọfọn nnyịn. (Ps. 1:1-3) Oro anam enye esinọ nnyịn item ke ini enye okụtde ke imoyom item. (Mme Hebrew 4:16.) Jesus ekedi mfọnmma owo, edi enye ama esibọn̄ akam ọnọ Jehovah onyụn̄ eneme nneme ye enye ke ubọk ke ubọk. Jehovah ama an̄wam enye ke nsio nsio usụn̄ onyụn̄ esiteme enye se akpanamde. Enye ama ọdọn̄ mme angel ẹdinam n̄kpọ ẹnọ Jesus, onyụn̄ an̄wam enye emek apostle 12. (Matt. 3:17; 17:5; Mark 1:12, 13; Luke 6:12, 13; John 12:28) Ana ikpebe Jesus inyụn̄ ibọn̄ akam inọ Abasi ke ofụri esịt. (Ps. 62:7, 8; Heb. 5:7) Akam ekeme ndin̄wam nnyịn ikpere Jehovah onyụn̄ anam nnyịn idu uwem emi ẹdinamde ẹkpono enye.

16. Didie ke Jehovah an̄wam nnyịn ikop uyo esie?

¹⁶ Kpa ye emi Jehovah ọnọde mme owo item ke mfọn, enye isinyịkke-nyịk owo anam item emi. Ana iben̄e enye edisana spirit esie. Enye idisịnke nnyịn. (Kot Luke 11:10-13.) Edi oyom ‘ikpeme nte ikpan̄de utọn̄.’ (Luke 8:18) Ke uwụtn̄kpọ, edieke owo ọdọhọde Jehovah an̄wam imọ ikûnam oburobụt ido, edi enye ke osụk ese ndise idan̄ mîdịghe esise fim emi ẹnamde oburobụt ido, ọwọrọ owo oro edi mbubịk. Ana idu ke ebiet emi spirit Jehovah odude inyụn̄ inam n̄kpọ emi ediyakde spirit Abasi an̄wam nnyịn. Imọfiọk ke spirit Abasi esidu ke mbono esop. Ediwak ikọt Jehovah ẹsibọhọ afanikọn̄ ke ntak emi ẹnamde se mmọ ẹkopde ke mbono esop. Se mmọ ẹkopde do esin̄wam mmọ ẹkụt ke ndusụk n̄kpọ emi ọdọn̄de mmimọ ifọnke, mmọ ẹsinyụn̄ ẹnam n̄kpọ ẹban̄a oro.—Ps. 73:12-17; 143:10.

17. Ntak emi mîfọnke iyak esịt nnyịn abian̄a nnyịn?

¹⁷ Ẹyak ise uwụtn̄kpọ David emi akakarade Israel. Enye ama akan Goliath emi ekedide akwa owoekọn̄ mbon Philistia ke ini enye ekedide eyenọwọn̄. Nte ini akakade, David ama edidi owoekọn̄ ye edidem. Enye ama ekpeme nditọ Israel onyụn̄ esibiere n̄kpọ ọnọ mmọ. Edi ke ini David akayakde esịt esie abian̄a enye, enye ama esịn efịbe ye Bath-sheba, onyụn̄ anam ẹwot Uriah ebe esie. Ke ini Abasi okotụnọde David, enye ama osụhọde idem enyịme ke imedue onyụn̄ anam n̄kpọ man afiak edi ufan Jehovah.—Ps. 51:4, 6, 10, 11.

18. Nso ikeme ndin̄wam nnyịn ika iso ikop uyo Jehovah?

¹⁸ Ẹyak inam item emi odude ke 1 Corinth 10:12, ikûnyụn̄ ukere ke nnyịn idinamke idiọkn̄kpọ. Bible ọdọhọ ke nnyịn ikemeke ndisan̄a ọfọn ke idem nnyịn, ntre uyo Jehovah ekeme ndida nnyịn usụn̄ mîdịghe eke Satan ada nnyịn. (Jer. 10:23) Ana ibọn̄ akam kpukpru ini, iyak spirit Abasi ada nnyịn usụn̄, inyụn̄ inen̄ede ikpan̄ utọn̄ ikop uyo Jehovah kpukpru ini.