PETER ama atua n̄kpa n̄kpa ke ama akakan̄ Jesus. Edi akana enye anam n̄kpọ man afiak ọsọn̄ idem sia Jesus okoyom ndida enye n̄n̄wam mbon en̄wen. Oro akanam Jesus ọdọhọ enye: “Ke ini editọn̄ọde ntak ọsọn̄ idem, sọn̄ọ nditọete fo idem.” (Luke 22:32, 54-62) Peter ama akabade edi kiet ke otu mme adaha ke esop eyo mme apostle. (Gal. 2:9) Ntre n̄ko ke ekeme ndidi ye eyenete emi ekedide ebiowo. Enye ekeme ndifiak ndi ebiowo onyụn̄ okop idatesịt ndin̄wam nditọete ẹsọn̄ idem ke esop.

Ndusụk nditọete emi ẹkedide mbiowo edi ekem ẹbọ mmọ ifetutom ẹkeme ndikere ke mmimọ inyeneke ufọn aba. Julio, * emi ekedide ebiowo ke South America ke se ibede isua 20 ọdọhọ ete: “Ofụri uwem mi, n̄kesitịm utịn̄ikọ, n̄ka n̄kese nditọete, nnyụn̄ nnam utom ubọkerọn̄ Abasi! Edi ntise, kpukpru oro ẹtre, nnyeneke n̄kpọ ndomokiet se nnamde aba. Ama abiak mi etieti.” Mfịn, Julio afiak edi ebiowo.

James emi ekedide mbet Jesus ọkọdọhọ ete: “Ẹbat ẹte edi n̄kpọ ọyọhọ idatesịt, nditọete, ke ini nsio nsio idomo ẹsịmde mbufo.” (Jas. 1:2) James eketịn̄ aban̄a mme n̄kpọ emi isobode ke ntak ukọbọ ye ke ntak unana mfọnmma. Enye ama asiak asari, ndiọi n̄kpọ emi ẹsidọn̄de owo, ye mme n̄kpọ ntre. (Jas. 1:14; 2:1; 4:1, 2, 11) Ke ini Jehovah otụnọde owo, ekeme ndibiak owo. (Heb. 12:11) Edi nnyịn ikpayakke oro anam ikûkop idatesịt aba.

Ekpededi ẹma ẹbọ nnyịn ifetutom, imekeme ndisụk ndụn̄ọde idem nnyịn nse m̀mê isụk ibọbuọt idem ye Jehovah inyụn̄ iwụt enye ke imama enye. Imekeme n̄ko nditie n̄kere ntak emi ikedide mbiowo. Ndi ikedi mbiowo ke ntak ufọn idem nnyịn? Mîdịghe ndi ikedi ke ntak emi imade Jehovah  inyụn̄ inịmde ke enye enyene esop emi, ke enye oyom ẹtịm ẹkpeme mme erọn̄ esie? (Utom 20:28-30) Mbon emi ẹkedide mbiowo akpa ẹkeme ndika iso nnam n̄kpọ Jehovah ẹnyụn̄ ẹwụt kpukpru owo, akpan akpan Satan, ke mmimọ isụk imama Jehovah ke ofụri esịt.

Ke ini ẹketụnọde David ke ntak ikpọ idiọkn̄kpọ emi enye akanamde, enye ikesịnke ntụnọ oro, ẹma ẹnyụn̄ ẹfen ẹnọ enye. David ama ọkwọ ke ikwọ ete: “Owo emi ẹfende nsọn̄ibuot esie ẹnyụn̄ ẹfụkde idiọkn̄kpọ esie okop inemesịt. Owo emi Jehovah mîbatke ndudue esie inọ enye, emi mînyụn̄ inyeneke edu abian̄a, okop inemesịt.” (Ps. 32:1, 2) Ntụnọ oro ama anam David okpụhọde onyụn̄ an̄wam enye etịm ese aban̄a ikọt Abasi.

Nditọete emi ẹsifiakde ẹdi mbiowo ẹsinam utom mmọ ọfọn akan nte ẹkenamde ke akpa. Eyenete kiet emi akafiakde edi ebiowo ọdọhọ ete: “Idahaemi mmenen̄ede mfiọk nte n̄kpanamde n̄kpọ ye nditọete emi ẹnamde idiọkn̄kpọ.” Ebiowo en̄wen ọdọhọ ete: “Idahaemi mmokpono ifet oro nnyenede ndin̄wam nditọete n̄kan nte n̄kesinamde.”

Andiwet Psalm ọkọdọhọ ete: “[Jehovah] idikwe ndudue inọ owo kpukpru ini.” (Ps. 103:9) Ntre, ikpanaha ikere ke Abasi idinọhọ owo emi akanamde akwa idiọkn̄kpọ utom anam aba. Ricardo emi ẹkebọde ifetutom ke ama ekedi ebiowo ke ediwak isua ọdọhọ ntem: “Ndudue emi n̄kanamde ama ayat mi etieti. Mma n̄kere ke ata anyan ini ke ndotke ndinam n̄kpọ nnọ nditọete mi, ndien emi ikayakke mi nnam n̄kpọ man mfiak ndi ebiowo. N̄kenịmke ke mmekeme ndifiak nnam utom emi. Edi sia n̄kamade-ma ndin̄wam mbon en̄wen, mma nsikpep mme owo Bible, nsịn udọn̄ nnọ nditọete mi ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄, nnyụn̄ nsan̄a ye mmọ ke an̄wautom. Se ikan̄wamde mi edi oro. Idahaemi mmafiak ndi ebiowo.”

Ndiyat esịt ye mbon en̄wen ekeme ndinam eyenete okûfiak edi ebiowo. Ọkpọfọn owo anam n̄kpọ nte David akanamde. Enye ama efehe ke ini ufụp akanamde Edidem Saul ebịne enye ikonyụn̄ imaha ndisio Saul usiene, idem ke ini enye ekenyenede  ufan̄ ndinam ntre. (1 Sam. 24:4-7; 26:8-12) Ke ini Saul akakpade, David ama ofụhọ etieti onyụn̄ ọdọhọ ke Saul ye Jonathan ẹdi “mbon emi mme owo ẹkemade” onyụn̄ ọdọhọ ke mmọ ‘ẹma ẹnem itie.’ (2 Sam. 1:21-23) David ikayatke esịt ye Saul.

Edieke ekerede ke ukuduehe ke ini ẹkebọde fi ifetutom mîdịghe ekere ke ẹkefefịk fi, kûyak oro anam esịt ayat fi kpukpru ini. Ke uwụtn̄kpọ, William ama edi ebiowo ke n̄kpọ nte isua 30 ke Britain, edi nte ini akade ẹma ẹbọ enye ifetutom emi. Enye ama ayat esịt ye ndusụk mbiowo. Nso ikan̄wam William osụhọde esịt? Enye ọdọhọ ete: “Se n̄kokotde ke n̄wed Job ama an̄wam mi. Edieke Jehovah ọkọdọhọde Job anam emem ye mme ufan esie ita, ọwọrọ Enye ayan̄wam mi nnam emem ye mbiowo ke esop!”—Job 42:7-9.

Edieke edide afo ke idemfo ọkọdọhọ ke imọ iyomke ndidi ebiowo aba, ọkpọfọn afiak ekere se ikanamde ọdọhọ etre. Ndi ama enyene mfịna awak akaha? Ndi ama ayak mme n̄kpọ en̄wen ẹdi akpan n̄kpọ ẹkan utom fo? Ndi unana mfọnmma mbon en̄wen akanam utom emi odorode fi? Inamke n̄kpọ m̀mê nso ikanam ọdọhọ ke imọ iyomke ndidi ebiowo aba, ti ke ama ekeme ndin̄wam nditọete fo ke nsio nsio usụn̄ ke ini ekedide ebiowo. Utịn̄ikọ fo ama esisọn̄ọ mmọ idem, eti uwụtn̄kpọ fo ama esisịn udọn̄ ọnọ mmọ, mmọ ẹma ẹsinyụn̄ ẹkeme ndiyọ nsio nsio idomo oro ẹsịmde mmọ ke ini akade utom ubọkerọn̄ ke edem mmọ. Nti n̄kpọ emi akanamde ke ini ekedide ebiowo ama enem Jehovah esịt onyụn̄ enem fi esịt n̄ko.—N̄ke 27:11.

Jehovah an̄wam ediwak irenowo ẹfiak ẹkop inemesịt ẹnyụn̄ ẹma ndida usụn̄ ke esop. Edide afo ke idemfo ọkọdọhọ ke imọ iyomke ndidi ebiowo aba m̀mê ẹkebọbọ fi ifetutom, emekeme ndinam n̄kpọ man afiak edi “esenyịn.” (1 Tim. 3:1) Paul ‘iketreke ndibọn̄ akam’ mben̄e Jehovah ete anam nditọete ke Colossae ẹfiọk uduak esie ‘man mmọ ẹsan̄a nte odotde ye enye ẹnyụn̄ ẹnem enye esịt ọyọhọ ọyọhọ.’ (Col. 1:9, 10) Edieke afiakde edi ebiowo, ben̄e Jehovah ọnọ fi ukeme, anam fi enyene ime, onyụn̄ anam okop idatesịt. Ke mme akpatre usen emi, ikọt Abasi ẹyom mbiowo emi ẹmade erọn̄ Abasi ẹn̄wam mmimọ etieti. Ndi emekeme ndin̄wam nditọete fo? Ndi akpama ndin̄wam mmọ?