1, 2. Didie ke Abasi oyom mme uyen ye ikpọ owo ke esop ẹnam n̄kpọ esie?

EDIEKE edide uyen, iyom fi ọdiọn̄ọ ke ẹbat fi ẹsịn ke otu nti ikọt Abasi emi ẹdude ke nsio nsio esop ke ofụri ererimbot. Ke ediwak idụt, mme uyen ẹwak ẹkan ke otu mbon emi ẹnade baptism. Esinem nnyịn etieti ndikụt nte ediwak uyen ẹbierede ndinam n̄kpọ Jehovah!

² Ndi esinem fi nditie ye n̄kparawa m̀mê n̄kaiferi nte afo nneme nneme? Imekere ke esinem fi. Nneme m̀mê mbre emi ebrede ye ubọkn̄ka fo esinem isio isio. Edi Jehovah oyom kpukpru ikọt esie ẹdiana kiet ẹnam n̄kpọ esie, n̄kpri ye ikpọ, mfia ye mbubịt, imọ ye ubuene. Apostle Paul ekewet ke 1 Timothy 2:3, 4 ete ke uduak Abasi edi yak “kpukpru orụk owo ẹnyene edinyan̄a ẹnyụn̄ ẹsịm nnennen ifiọk akpanikọ.” Ediyarade 7:9 ọdọhọ ke ikọt Abasi ẹdito “kpukpru idụt ye esien ye obio ye usem.”

3, 4. (a) Nso utọ edu ke ediwak uyen ẹnyene mfịn? (b) Ke Ephesus 4:25, Paul ọkọdọhọ ke nditọete ẹdi nso?

³ Mme uyen emi ẹnamde n̄kpọ Jehovah ibietke mme uyen eken ke ererimbot! Mme uyen emi mînamke n̄kpọ Jehovah ẹdi ibụk; ẹkere se ibehede mmọ kpọt. Mme anam-ndụn̄ọde  ẹkot mmọ nditọ “eyo ami ikpọn̄ ndu.” Nte mmọ ẹtịn̄de ikọ ẹnyụn̄ ẹsịnede n̄kpọ owụt ke mmọ idaha ikpọ owo ke n̄kpọ. Ikpọ owo ẹtie mmọ nte “mbon esịtikọt.”

⁴ Mme uyen emi ẹnyenede utọ edu emi ẹyọyọhọ kpukpru ebiet. Ntak edi oro mme uyen ke esop Abasi ẹsisịnde ofụri ukeme ẹnem Jehovah esịt utu ke nditie nte mbon ererimbot. Mme owo ẹma ẹnyene utọ edu emi ke eyo mme apostle. Oro akanam apostle Paul ọdọhọ nditọete ẹkûfiak unyene “spirit oro anamde utom ke emi ke esịt nditọ ntụtutọn̄,” emi mmọ ẹkenyenede “ini kiet ko.” (Kot Ephesus 2:1-3.) Ana inen̄ede ikọm mme uyen emi mînyeneke utọ edu emi, edi emi ẹdianade ye nditọete ke esop. Ndidiana kiet ye nditọete akanam Paul ọdọhọ ke ‘nnyịn idi ndido idem kiet eken.’ (Eph. 4:25) Nte ikperede utịt ererimbot emi, ana itetịm idiana kiet ye nditọete nnyịn inam n̄kpọ Abasi. Ẹyak ise ndusụk uwụtn̄kpọ ke Bible emi ẹdin̄wamde nnyịn ikụt ntak emi anade idiana kiet.

5, 6. Didie ke mbụk Lot ye nditọ esie ekpep nnyịn ntak emi ọfọnde idiana kiet ye nditọete nnyịn?

⁵ Ke ini ikọt Jehovah ke eset ẹkedianade kiet ẹn̄wam kiet eken ke ini mfịna, Jehovah ama esikpeme mmọ. Kpukpru nnyịn, n̄kpri ye ikpọ, imekeme ndikpep n̄kpọ nto mme uwụtn̄kpọ emi ẹdude ke Bible. Uwụtn̄kpọ kiet edi eke Lot.

⁶ Lot ye ubon esie ẹkedụn̄ ke obio Sodom emi Jehovah okoyomde ndisobo. Angel Abasi iba ẹma ẹdọhọ enye ‘efehe’ aka n̄kan̄ emi etiede obot obot mbak n̄kpọ edinam enye. (Gen. 19:12-22) Lot ye nditọ esie iba ẹma ẹkpọn̄ obio oro, edi mbon mmọ ikamaha nditiene mmọ. Ke ini Lot eketịn̄de se iyomde nditịbe ọnọ n̄kparawa emi ẹkeyomde ndidọ nditọ esie, mmọ ẹkeda enye nte akanieren emi anamde “mbubru.” Sia mmọ mîkokopke se Lot eketịn̄de, mmọ ẹma ẹkpan̄a. (Gen. 19:14) Lot ye nditọ esie iba emi ẹketienede enye ẹfehe kpọt ẹkebọhọ.

7. Didie ke Jehovah akan̄wam mme owo ke ini mmọ ẹkesan̄ade kiet ẹwọrọ ke Egypt?

⁷ Ẹyak ise uwụtn̄kpọ en̄wen. Ke ini nditọ Israel ẹkewọn̄ọde ke Egypt, ikedịghe enyene owo esie emen adaha, enyene afan̄ asiak odụk. Kpukpru mmọ ẹkesan̄a kiet. Ke Moses ama “[akanyan] ubọk esie ke enyọn̄ inyan̄” yak Jehovah anam inyan̄ abahade, Moses ikasan̄ake ikpọn̄ ikonyụn̄ isan̄ake ye owo ifan̄ kpọt ibe. Kpukpru owo ẹkesan̄a ikpat kiet ye Moses, ndien Jehovah ama ekpeme mmọ. (Ex. 14:21, 22, 29, 30) Kpukpru mmọ ẹma ẹdiana kiet. Idem mbon emi mîkedịghe nditọ Israel ẹma ẹnam kpasụk ntre n̄ko. (Ex. 12:38) Ekpedi ndusụk owo ẹma ẹbahade ẹda, akpan akpan mme uyen, ẹyom ndisan̄a usụn̄ emi mmọ ẹmade, ndi emekere ke Jehovah ekpekekpeme mmọ?—1 Cor. 10:1.

8. Didie ke ikọt Abasi ẹkediana kiet ẹnam n̄kpọ ke eyo Jehoshaphat?

⁸ Ke ini Jehoshaphat akakarade, mme asua emi ẹkewakde ẹnyụn̄ ẹkopde odudu etieti ẹma ẹdi en̄wan ye ikọt Abasi. (2 Chron. 20:1, 2) Ikọt Abasi ikodomoke ndinyan̄a idem. Utu ke oro, mmọ ẹma ẹbọn̄ akam ẹnọ Jehovah. (Kot 2 Chronicle 20:3, 4.) Edi ikedịghe enyene ufọk esie, etie ọbọn̄ akam. Bible ọdọhọ ete: “Kpukpru mbon Judah ẹkeda ke iso Jehovah, ọkọrọ ye n̄kpri nditọ mmọ, iban mmọ  ye nditọiren mmọ.” (2 Chron. 20:13) Kpukpru owo, n̄kpri ye ikpọ, ẹma ẹbuọt idem ye Jehovah ẹnyụn̄ ẹdiana kiet ẹnam se enye ọkọdọhọde mmọ ẹnam, ndien Jehovah ama anyan̄a mmọ. (2 Chron. 20:20-27) Mbụk emi ekpep nnyịn nte ikọt Abasi ẹkpenamde n̄kpọ ke ini afanikọn̄.

9. Didie ke se mme Christian eyo mme apostle ẹkenamde ekpep nnyịn nte ikpadianade kiet?

⁹ Mme Christian eyo mme apostle ẹma ẹsidiana kiet ẹnam n̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini ediwak mme Jew ye mbon idụt emi ẹketienede mme Jew ẹkpono Abasi ẹkekabarede ẹdi mme Christian, mmọ ẹkekpep ukem n̄kpọ. Mmọ ẹkesidiana kiet ẹnam n̄kpọ, ẹbuana udia, ẹnyụn̄ ẹdiana kiet ẹbọn̄ akam. (Utom 2:42) Ini emi ẹkekọbọde mmọ ke ẹkenen̄ede ẹkụt ke mmọ ẹdiana kiet. Utọ ini emi ke mmọ ẹkesinen̄ede ẹn̄wam kiet eken. (Utom 4:23, 24) Omokụt do ke ana idiana kiet inam n̄kpọ ke ini afanikọn̄.

10. Ini ewe ke edinen̄ede iyom nnyịn idiana kpat kpat?

¹⁰ Ibịghike, utọ ukụt emi akanam mîsịmke ererimbot ọmọn̄ edisesịm. Prọfet Joel ọdọhọ ke edidi “usen ekịm ye n̄kụteyo.” (Joel 2:1, 2; Zeph. 1:14) Ini oro, ana ikọt Abasi ẹdiana ntem kpat kpat. Ti ke Jesus ọkọdọhọ ke “kpukpru obio ubọn̄ eke abaharede ada an̄wana ye idemesie odụk ke nsobo.”—Matt. 12:25.

11. Nso ke ikụt ke Psalm 122:3, 4 emi owụtde nte ikọt Abasi mfịn ẹkpetiede? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

¹¹ Ke ini ndiọkn̄kan afanikọn̄ edisịmde ererimbot emi, oyoyom inen̄ede idiana kiet. Ẹkeme ndimen nte ẹkesibọpde ufọk ke Jerusalem nnam emi an̄wan̄a. Mme ufọk ẹma ẹsikpere kiet eken tutu andiwet psalm kiet ọdọhọ ke Jerusalem etie nte “akwa obio emi ẹbọpde ẹyịri kiet.” Mme owo ẹma ẹkeme ndikpeme nnyụn̄ n̄n̄wam kiet eken sia mmọ mîkesịkke ikpọn̄ mbon en̄wen ikọbọp ufọk. Mme ufọk emi ẹma ẹnam andiwet psalm oro eti nte ekesitiede ke ini nsio nsio esien Israel ẹdide ẹdidiana kiet ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah. (Kot Psalm 122:3, 4.) Ana idiana kiet ye nditọete nnyịn idahaemi ye ke ini iso.

12. Nso ke ikpanam man ẹnyan̄a nnyịn ke ini ẹdidide en̄wan ye ikọt Abasi?

¹² Ntak ediyomde inen̄ede idiana kiet ke ini iso? Ezekiel ibuot 38 etịn̄ ke “Gog isọn̄ Magog” ayaka en̄wan ye ikọt Abasi. Idịghe utọ ini oro ke ikpayak n̄kpọ ekededi adian̄ade nnyịn. Nnyịn idikaha ikọdọhọ mbon ererimbot ẹdin̄wam nnyịn. Utu ke oro, ididiana kiet ye nditọete nnyịn. Idịghe sia imesịne ke otu ikọt Abasi kpọt edinam ẹnyan̄a nnyịn. Ana owo kiet kiet ọbuọt idem ye Jehovah onyụn̄ okop uyo esie. Jehovah ye Jesus ẹdida oro ẹnyan̄a nnyịn ke ini afanikọn̄ ẹnyụn̄ ẹnam nnyịn idụk Obio Ubọn̄ Abasi. (Joel 2:32; Matt. 28:20) Edi ndi emekere ke ẹyenyan̄a mbon emi ẹdade ke idemmọ, mînyụn̄ imaha ndidiana ye nditọete mmọ?—Mic. 2:12.

13. Nso ke mme uyen ke esop ẹkeme ndikpep nto se isụk inemede emi?

¹³ Ndi ukwe do ke ifọnke mme uyen ke esop ẹda ke idem, ẹtre ndidiana ye nditọete mmọ? Imọn̄ isesịm ini emi anade kpukpru nnyịn—n̄kpri ye ikpọ—inen̄ede in̄wam kiet eken. Mmọdo, yak itọn̄ọ idahaemi ikpep ndidiana kiet, sia emi ayanam ẹnyan̄a nnyịn ke ini iso.

14, 15. (a) Nso inam Jehovah ekpep mme uyen ye ikpọ owo ete ẹdiana kiet? (b) Nso item ke Jehovah ọnọ nnyịn man an̄wam nnyịn idiana kiet?

¹⁴ Jehovah ke an̄wam nnyịn ‘inam n̄kpọ esie ke esịt kiet.’ (Zeph. 3:8, 9) Enye ke ekpep nnyịn nte ididude uwem ke ini enye ‘edifiakde itan̄ kpukpru n̄kpọ idọn̄ ọtọkiet ke Christ.’ (Kot Ephesus 1:9, 10.) Jehovah oyom mbon heaven ye mbon isọn̄ ẹdiana kiet ẹtuak ibuot ẹnọ imọ. Idụhe se idikpande enye ndinam emi. Mme uyen, ndi ẹmekụt ntak emi anade ẹdiana kiet ye esop Jehovah?

¹⁵ Jehovah ke ekpep nnyịn nte ikpadianade kiet idahaemi man idikeme ndidụn̄ ke emem ye kiet eken ke obufa ererimbot. Enye etịn̄ ndien ndien ete idiana kiet. Akpa Corinth 12:25 ọdọhọ ete: “[Ẹkere] ẹban̄a kiet eken ukem ukem.” Rome 12:10 ọdọhọ: “Ẹnyene esịt ima ẹnọ kiet eken.” Akpa Thessalonica 4:18 ọdọhọ ete: “Ẹka iso ndida ikọ emi ndọn̄ kiet eken esịt.” Akpa Thessalonica 5:11 ọdọhọ ete: “Ẹbọp kiet eken ọkọri.” Jehovah ọdiọn̄ọ ke mme Christian ifọnke ima, ke onyụn̄ ekeme ndisọn̄ mmọ ndidiana kiet. Ntre ana idomo nte ikekeme “[ifen] kiet eken ke ofụri esịt.”—Eph. 4:32.

16, 17. (a) Tịn̄ ntak kiet emi isidụkde mbono esop. (b) Nso ke mme uyen ẹkeme ndikpep nto Jesus ke ini enye ekedide uyen?

¹⁶ Jehovah esida mme mbono esop anam nnyịn idiana kiet. Imesiwak ndikot se ẹwetde ke Mme Hebrew 10:24, 25. Ntak kiet emi ẹdọhọde idụk mbono esop edi man “[idemede] kiet eken inọ ima ye nti utom.” Ọfọn idiọn̄ọ ke ẹsinịm mme mbono esop man ‘isịn udọn̄ inọ kiet eken, inyụn̄ idọdiọn̄ inam ntem adan̄a nte ikụtde ite usen oro ke asan̄a ekpere.’

¹⁷ Jesus ama esitiene ikọt Abasi osop idem ke ini enye ekedide uyen. Ke ini enye ekedide isua 12, enye ama etiene ete ye eka esie aka temple. Ete ye eka esie ẹma ẹyom enye ke usụn̄ unyọn̄ọ, edi ikwe. Enye okodu m̀mọ̀n̄? Jesus ikakaha nneme ye ubọkn̄ka esie. Joseph ye Mary ẹkekụt enye nte osụk enemede Ikọ Abasi ye mme andikpep ke temple.—Luke 2:45-47.

18. Didie ke akam ekeme ndinam idiana kiet?

¹⁸ N̄kpọ en̄wen emi edin̄wamde nnyịn idiana kiet ye nditọete nnyịn edi akam. Ima iben̄e Jehovah ite an̄wam nditọete nnyịn, ọwọrọ imekere iban̄a mmọ. Owo itịn̄ke ikọ emi inọ ikpọ owo kpọt. Edieke edide uyen, ndi emesibọn̄ akam aban̄a nditọete fo man ekeme ndinen̄ede n̄kpere mmọ? Edieke anamde ntre, udûdianke idem ye mbon ererimbot ke ini ẹdisobode ererimbot emi; edidian idem ye nditọete fo.

19-21. (a) Didie ke isinam n̄kpọ nte ‘ndido emi ẹdianade kiet’? Nọ uwụtn̄kpọ. (b) Nso ke ikpep ito se ndusụk nditọete ẹkenamde ẹnọ nditọete mmọ ke ini afanikọn̄?

¹⁹ Ikọt Jehovah ẹnanam se ẹwetde ke Rome 12:5. Isinam n̄kpọ nte ‘ndido emi ẹdianade kiet.’ Imesikụt emi ke ini afanikọn̄. Ke December 2011, ọkpọsọn̄ oyobio ama anam mmọn̄ ọtọ ofụk isuo emi ẹkotde Mindanao ke Philippine. Inikiet inikiet, mmọn̄ ama abiat ufọk 40,000, esịnede eke ediwak nditọete nnyịn. N̄kọk itieutom idụt oro ẹdọhọ ke “mbemiso mmimọ inọde kọmiti unọ un̄wam ẹka do, ke nditọete ke ebiet en̄wen ẹma ẹtọtọn̄ọ ndinọ n̄kpọ ẹken̄wam nditọete do.”

²⁰ Se ikonyụn̄ itịbede edi oro ke edem usiahautịn Japan ke ini unyekisọn̄ eketịbede ke isọn̄akpa osio mmọn̄ ke inyan̄ ofụk mme obio do. N̄kpọ ama atak ediwak nditọete nnyịn. Ndusụk mmọ ikenyeneke n̄kpọ ndomokiet aba. Ke uwụtn̄kpọ, eyenete an̄wan emi ekerede Yoshiko ikenyeneke ufọk aba. To ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ sịm ufọk esie ekedi n̄kpọ nte kilomita 40. Enye ọdọhọ ete: “Edem usen oro unyekisọn̄ eketịbede, esenyịn circuit ye eyenete en̄wen ẹma ẹdi edise nnyịn.” Enye ama akama iso imam imam onyụn̄ ọdọhọ ete: “Nditọete ke esop ẹma ẹneme Ikọ Abasi ye nnyịn ẹnyụn̄ ẹda oro ẹdọn̄ nnyịn esịt. Ẹma ẹnọ nnyịn kod, ikpaukot, ekpat, ye ọfọn̄ idap.” Eyenete kiet ke kọmiti emi ẹsinọde nditọete un̄wam ke ini afanikọn̄ ọdọhọ ete: “Nditọete ke ofụri Japan ẹma ẹdiana kiet ẹdomo ndin̄wam kiet eken. Ndusụk nditọete ẹma ẹto United States ẹdi ndin̄wam. Ke ini ẹkebụpde mmọ se inamde mmọ ẹto utọ anyan usụn̄ oro ẹdi, mmọ ẹkedọhọ ẹte, ‘Nnyịn ye nditọete nnyịn ke Japan idi kiet, ndien mmọ ẹyom in̄wam mmọ.’” Ndi esịt inịmke fi ndidu ke esop emi mme owo ẹmade kiet eken ntem? Esịt enem Jehovah n̄ko ndikụt nte ikọt esie ẹdianade kiet ntre.

²¹ Edieke idianade kiet idahaemi, iyekeme ndidiana kiet nyọ se idiwọrọde nnyịn ke ini iso. Ọkpọkọm nditọete ikemeke ndito ebiet en̄wen ndin̄wam nnyịn, iyadiana kiet ye nditọete emi ẹdude ẹkpere nnyịn. Nte idianade kiet idahaemi ekpep nnyịn nte idisan̄ade iyọ se idisobode mbemiso ẹsobode ererimbot emi. Fumiko, emi oyobio akabiatde n̄kpọ esie ke Japan, ọdọhọ ete: “Utịt ekpere etieti. Ana ika iso in̄wam nditọete nnyịn inyụn̄ itie ibet ini emi afanikọn̄ mîdidụhe aba.”

22. Nso ufọn ke mme Christian ẹdibọ ke ini iso edieke mmọ ẹdianade kiet?

²² Ikpọ owo ye mme uyen emi ẹdomode ndidiana kiet idahaemi ẹtịm idem man ẹbọhọ utịt ererimbot emi. Abasi ayanyan̄a ikọt esie ke ini iso ukem nte enye akanyan̄ade ikọt esie ke eset. (Isa. 52:9, 10) Ọfọn esiti kpukpru ini ke ẹdinyan̄a fi edieke adianade ye ikọt Abasi. N̄kpọ en̄wen emi edinamde ẹnyan̄a nnyịn edi nnyịn ndima se ẹkpekpepde nnyịn. Se idinemede edi oro ke ibuotikọ oro etienede.