ENYENE fim emi mme uyen emi ẹdide Mme Ntiense Jehovah ẹyomde ndika n̄kese. Ediwak nditọ ufọkn̄wed mmọ ẹma ẹka ẹkese ẹnyụn̄ ẹditịn̄ nte enemde. Ke ini mmọ ẹsịmde ufọk use fim, mmọ ẹkụt ndise fim oro ke ibibene. Mmọ ẹkụt nte mme owo ẹkamade ofụt ye nnyan ikan̄, ẹnyụn̄ ẹkụt nte iban ẹsịnede ọfọn̄ oro mîfụkke mmọ idem ọfọn. Nso ke mme uyen emi ẹkpenam? Ndi mmọ ẹyesụk ẹdụk ẹkese fim oro?

Idụhe usen emi nnyịn mîsibiereke n̄kpọ. Se ibierede ekeme ndinam nnyịn itetịm ikpere Jehovah, mîdịghe adian̄ade nnyịn ọkpọn̄ enye. Ndusụk ini, emekeme ndibiere n̄kpọ emi edinamde, ekem atuak ada ekere se ekebierede oro onyụn̄ okpụhọ ekikere. Ndi oro ọwọrọ ke udiọn̄ọke ndibiere n̄kpọ ọfọn, mîdịghe ndi akam ọfọfọn nte okokpụhọde ekikere?

Ikayak idem inọ Jehovah inyụn̄ ina baptism ke ntak emi imade enye. Enen̄ede ọdọn̄ nnyịn ndika iso nnam n̄kpọ Abasi, edi asua nnyịn—Satan kpa Devil—enen̄ede ebiere ndinam nnyịn ikpọn̄ Abasi. (Edi. 12:17) Ima ibiere ke iyaka iso inam n̄kpọ Jehovah inyụn̄ inịm mme ewụhọ esie. Edieke ikpụhọde ekikere itre ndinam n̄kpọ esie, emi ekeme ndida nnyịn ibuot.

Ke se ikande isua 2,600 emi ẹkebede, Edidem Babylon emi ekekerede Nebuchadnezzar ama anam akaka mbiet o-gold kiet onyụn̄ ọdọhọ kpukpru owo ẹtuak ibuot ẹnọ mbiet oro. Enye ama ọdọhọ ke ẹyetop owo ekededi emi mîdituakke ibuot inọ mbiet oro ẹsịn ke ikan̄. N̄kparawa ita emi ẹkebakde Jehovah—Shadrach, Meshach, ye Abednego—ikamaha ndituak ibuot nnọ mbiet oro. Ẹma ẹtop mmọ ẹdọn̄ ke ikan̄ oro. Mmọ  ẹma ẹnyịme n̄kpa utu ke ndikan̄ Abasi. Edi Jehovah ama anyan̄a mmọ.—Dan. 3:1-27.

Isua ifan̄ ke oro ebede, prọfet Daniel ama ọbọn̄ akam ọnọ Abasi kpa ye oro enye ọkọdiọn̄ọde ke ẹyetop imọ ẹsịn ke obube emi ẹdọn̄de ekpe edieke ẹkụtde imọ. Enye iketreke ndibọn̄ akam nnọ Jehovah ikata ke usen nte enye ekesinamde. Daniel ikokpụhọke ekikere idọhọ ke imọ idinamke n̄kpọ Abasi aba. Oro akanam Abasi anyan̄a enye “osio mme ekpe ke ubọk.”—Dan. 6:1-27.

Mme asan̄autom Abasi mfịn ẹsinam se mmọ ẹken̄wọn̄ọde ẹnọ Abasi ke ini emi mmọ ẹkeyakde idem ẹnọ enye. Ke ufọkn̄wed kiet mi ke Africa, nditọ ufọkn̄wed emi ẹdide Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹsịn ndikọm ọfọn̄ etakubom idụt mmọ. Ẹma ẹdọhọ ke ẹmọn̄ ẹbịn kpukpru mmọ ẹsion̄o ke ufọkn̄wed edieke mmọ mîtieneke inam se nditọwọn̄ eken ẹnamde. Edi ikebịghike, akwa owo ukara emi esede aban̄a kpukpru ufọkn̄wed ke idụt oro ama edi obio oro, onyụn̄ enyene nneme ye ndusụk nditọ ufọkn̄wed oro ẹkedide Mme Ntiense do. Ndịk ikanamke mmọ. Utu ke oro, mmọ ẹma ẹtịn̄ ukpono ukpono ẹnọ enye se inamde mmimọ ikûkọm ọfọn̄ etakubom oro. Ẹma ẹyak mmọ ẹsụk ẹka n̄wed, owo ikonyụn̄ ifịnake mmọ aba.

Kere ban̄a se iketịbede inọ eyenete nnyịn kiet emi ekerede Joseph. N̄wan esie ọkọdọn̄ọ kansa, edi ikọdọn̄ọke ibịghi, etise enye akpa. Mbon mme Joseph ẹma ẹnyịme enye obụk n̄wan esie nte enye oyomde, edi mbon an̄wan esie emi mîdịghe Mme Ntiense ẹma ẹyom ẹnam ndusụk n̄kpọ emi Abasi mîmaha ke itie n̄kpa oro. Joseph ọdọhọ ete: “Sia mmen̄kenyịmeke nnọ mmọ, mmọ ẹma ẹbịne nditọ mi ẹkedomo ndinam mmọ ẹnyịme, edi nditọ mi ikenyịmeke n̄ko. Mbemiso usen emi ẹkeyomde ndibụk n̄wan mi, mmọ ẹma ẹdomo ndinam mme owo ẹdikpeme okpo esie nte ẹsinamde ke edem nnyịn, edi mma ndọhọ mmọ ke owo ikemeke ndinam utọ n̄kpọ oro ke ufọk mi. Mma ndọhọ mmọ ke ami ye idem an̄wan mi emi akpade inịmke ke akpana ẹkpekpeme okpo owo. Ke ima ikeyịre ineme n̄kpọ emi ye mmọ, mmọ ẹma ẹmen ẹkenam ke ebiet en̄wen.

“Ini n̄kpa an̄wan mi ikememke, ntre mma n̄kpe Jehovah ubọk nte an̄wam mi ye nditọ mi mbak nnyịn idibiat ibet esie. Enye ama okop akam mi onyụn̄ an̄wam nnyịn isọn̄ọ ida inam se inende.” Joseph ye nditọ esie ikekereke-kere m̀mê akpana ikpụhọ ekikere inam se mme owo ẹmade.

Ke Passover isua 32 ama okokụre, n̄wan Phoenicia kiet ama aka ebịne Jesus Christ ke ini enye okodude ke obio Sidon. Enye ama ekpe Jesus ubọk ediwak ini ete ebịn demon osio eyen imọ ke idem. Jesus ikọbọrọke enye ke nsonso oro, edi ọdọhọ mbet esie emi ẹkedọhọde enye an̄wam mma oro ete: “Abasi ikọdọn̄ke mi ntiene owo ekededi ke mîbọhọke mme erọn̄ ufọk Israel emi ẹkesopde usụn̄.” Ke ini mma emi osụk eyịrede Jesus, Jesus ama ọdọhọ enye ete: “Inenke ndimen udia nditọ ntop nnọ nditọ ebua.” Mma emi ama etịn̄ ikọ emi okowụtde ke enye enen̄ede enyene mbuọtidem. Enye ọkọdọhọ ete: “Ih, Ọbọn̄; edi nditọ ebua ẹsikam ẹtan̄ n̄ken̄e udia emi ẹdon̄orede ke okpokoro mme eteufọk mmọ ẹduọn̄ọ ẹdia.” Jesus ama enyịme ndien onyụn̄ anam demon ọwọrọ eyen esie ke idem.—Matt. 15:21-28.

Jesus ekekpebe Jehovah sia Jehovah esikpụhọ ekikere ndusụk ini. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini nditọ Israel ẹkenamde eyen enan̄ o-gold ẹtuak ibuot ẹnọ, Jehovah ama oyom ndiwot kpukpru mmọ. Edi ke ini Moses ekekpede enye ubọk ete okûwot, enye ama okpụhọ ekikere.—Ex. 32:7-14.

Apostle Paul ama ekpebe Jehovah ye Jesus onyụn̄ esikpụhọ ekikere. Ke akpa ini emi enye ye Barnabas ẹkekade isan̄ isụn̄utom, Mark ama ọnyọn̄ ọkpọn̄ mmọ. Ntre, Paul ikoyomke Mark ẹtiene mmimọ aba  aka isan̄. Edi nte ini akade, enye ama okụt ke Mark ama okpụhọde, ke enye onyụn̄ ekeme ndin̄wam imọ. Ntre, enye ama ọdọhọ Timothy ete: “San̄a ye Mark di, koro enye enyene ufọn ke ndisan̄a utom nnọ mi.”—2 Tim. 4:11.

Nso ke ikpep ito kpukpru emi? Edima Ete nnyịn eke heaven esitua owo mbọm, enyene ime, esinyụn̄ okpụhọ ekikere. Ana ikpebe enye. Ke uwụtn̄kpọ, imekeme ndikpụhọ nte idade ndusụk owo. Nnyịn ifọnke ima nte Jehovah ye Jesus. Edieke mmọ ẹsikpụhọde ekikere, ndi ukereke ke ana nnyịn n̄ko ikpụhọde nte isidade ndusụk owo ke ini idide ididiọn̄ọ mmọ ye se ifịnade mmọ?

Ndusụk ini, esiyom owo okpụhọ nte enye esede utom Abasi. Ndusụk owo ẹkpep Bible ẹnyụn̄ ẹdụk mbono esop ke anyan ini idahaemi, edi imaha ndina baptism. Ndusụk nditọete ẹdu emi ẹkpekemede ndinam utom usiakusụn̄ ofụri ini, edi imaha ndinam. Nditọete iren ẹdu n̄ko emi mîyomke ndidi mbiowo m̀mê mme asan̄autom unamutom. (1 Tim. 3:1) Ndi emesịne ke otu mbon oro isiakde mi? Jehovah oyom fi okpụhọ ekikere, anam se akpanade anam man etiene mbon en̄wen okop inemesịt ndinam n̄kpọ Abasi.

Ella emi anamde utom ke Bethel kiet ke Africa ọdọhọ ete: “Ke ini n̄kedide Bethel, n̄kekereke ke nyodu mi mbịghi. Ama ọdọn̄ mi ndinam ofụri se n̄kekeme nnọ Jehovah, edi ufọk ama esidọn̄ mi etieti. Mmama mbon nnyịn etieti! Edi eyenete an̄wan emi n̄kodụn̄de kiet ama ọdọhọ n̄kûnyọn̄, ntre mma ntie. Mmodu ke Bethel isua duop, ndien osụk ọdọdọn̄ mi ndidu mi adan̄a nte n̄kekeme man n̄keme ndida se nnamde mi n̄n̄wam nditọete.”

Ndi emeti se ikọwọrọde Cain ke ini ufụp akanamde enye ayat esịt ye eyeneka esie? Abasi ama ọdọhọ enye ke edieke enye anamde se ifọnde, ke imọ iyetiene ima enye. Abasi ama ọdọhọ enye akan ‘idiọkn̄kpọ emi anade ebet enye ke enyịnusụn̄.’ Ini emi ke Cain ọkpọkọkpụhọde ekikere, edi enye ikamaha ndinam item Abasi. Cain ama owot eyeneka esie. Enye edi akpa owo emi owotde owo!—Gen. 4:2-8.

Se uwụtn̄kpọ edidem emi ekekerede Uzziah. Ke ini enye ọkọtọn̄ọde ukara, enye ama okop uyo Jehovah, Jehovah ama onyụn̄ ama enye. Edi nte ini akakade, enye ama atan̄ idem onyụn̄ ọnọ idem idiọk enyịn̄. Enye ama odụk temple aka ndifọp incense ke ini enye mîdịghe oku. Mme oku ẹma ẹkpan enye ete okûnam. Utu ke enye ndikop se mme oku ẹketịn̄de, enye ama “ofụt esịt” onyụn̄ osụk oyom ndifọp incense. Jehovah ama ọtọ enye akpamfia.—2 Chron. 26:3-5, 16-20.

Omokụt do ke enyene ini emi anade ikpụhọ ekikere. Yak inọ uwụtn̄kpọ owo kiet ke eyo nnyịn. Joachim akana baptism ke 1955, edi ẹma ẹsio enye ẹfep ke esop ke 1978. Ke isua 20 ama ekebe, enye ama akabade esịt, ndien ẹma ẹfiak ẹda enye ke esop. Ndondo emi, ebiowo kiet ama obụp enye se ikanamde enye etie ebịghi ntre mbemiso ọnyọn̄de edi. Joachim ọkọdọhọ ete: “Iyatesịt ye ntan̄idem ikayakke. Abiak mi nte n̄kebetde ebịghi ntre. Ke ofụri isua oro mmen̄kọnyọn̄ke ndi, n̄kefreke ke Mme Ntiense Jehovah kpọt ẹkpep akpanikọ.” Akana enye okpụhọ ekikere, akabade esịt, man ẹfiak ẹda enye.

N̄kpọ ekeme nditịbe emi ediyomde ikpụhọ ekikere. Esịt eyenem Jehovah onyụn̄ enem nnyịn edieke imade ndikpụhọ ekikere.—Ps. 34:8.