1, 2. Nso ke mme esenyịn circuit ẹkụt ke ediwak esop oro mmọ ẹkade ẹkese?

KE INI esenyịn circuit kiet ekperede ndikụre mbono emi enye enịmde ye mbiowo, enye ama emenede enyịn ese kpukpru mmọ onyụn̄ ama mmọ etieti, sia ndusụk mmọ ẹkpon ẹkem ndibon enye edi ke ẹsesịn idem ẹbọk erọn̄ Abasi. Edi enyene se enye okokụtde ke esop mmọ emi akafịnade enye. Ntre, enye ama obụp mmọ ete: “Nditọete, mbọk ndi ke ẹnọ nditọete iren ukpep man ẹdot nditiene n̄kama ifetutom?” Mmọ ẹsọsọp ẹti ke enye ama ọdọhọ mmimọ akpatre ini emi enye ekedide ete inọ nditọete iren ukpep. Kpukpru mmọ ẹma ẹdop, tutu owo mmọ kiet ọdọhọ ete, “Brọda ntịn̄ akpanikọ, imemke inọ nnyịn, edi ke itịme.” Mbiowo eken ẹma ẹsịn ke uyo oro.

² Edieke afo edide ebiowo, etie nte se itịn̄de emi enen̄ede an̄wan̄a fi. Ke ediwak esop emi mme esenyịn circuit ẹkade ẹkese, mmọ ẹsikụt ke enen̄ede oyom ẹnọ nditọete  iren, n̄kpri ye ikpọ, ukpep man mmọ ẹtiene ẹse ẹban̄a erọn̄ Abasi. Edi se itịn̄de emi imemke. Ntak emi idọhọde ntre?

3. (a) Didie ke N̄wed Abasi owụt ke ọfọn ẹnọ nditọete iren ukpep, ndien ntak emi se ẹnemede ke ibuotikọ emi ebehede kpukpru owo? (Se ikọ idakisọn̄.) (b) Ntak emi ọsọn̄de ndusụk mbiowo ndinọ nditọete iren ukpep?

³ Mbufo emi ẹdide mme ekpemerọn̄ ẹmediọn̄ọ ke ọfọn ẹnọ mbon en̄wen ukpep. * Ẹmediọn̄ọ n̄ko ke ẹyoyom irenowo emi ẹdisede iban̄a esop, ẹdinyụn̄ isede iban̄a mbufa esop emi ẹsiakde. (Kot Isaiah 60:22.) Ẹkûfre n̄ko ke Bible ọdọhọ ‘ẹkpep mbon en̄wen’ n̄kpọ. (Kot 2 Timothy 2:2.) Edi ekeme ndisọn̄ mbufo ndinam se itịn̄de emi nte ọkọsọn̄de mbiowo oro iketịn̄de iban̄a. Imọdiọn̄ọ ke ndusụk mbufo ẹmenyene ubon emi anade ẹse ẹban̄a, ẹmesinyụn̄ ẹka utom. Kpukpru mbufo ẹmenyene utom ke esop, n̄kpọ esinyụn̄ etịbe emi anade mbufo ẹsọsọp ẹse ẹban̄a. Kpukpru emi ẹkeme ndibọ mbufo ini emi ẹkpedade ẹnọ nditọete iren ukpep ke esop. Kpa ye oro utom mbufo okponde ntem, ntak emi osụk ọfọnde mbufo ẹsisio ini ẹda ẹnọ nditọete iren ukpep?

4. Tịn̄ n̄kpọ kiet emi ekemede ndinam mbiowo ẹkûnọ nditọete iren ukpep ke ini akpanade ẹnọ.

⁴ Nso ikeme ndinam ọsọn̄ ndusụk mbiowo ndisio ini nnọ nditọete iren ukpep? Ekeme ndidi ndusụk mmọ ẹsikere ẹte: ‘Imọdiọn̄ọ ke ọfọn ẹnọ nditọete iren ukpep, edi mme n̄kpọ mmọdo emi oyomde ẹsọsọp ẹnam. Ndibet esisịt idibiatke n̄kpọ ke esop.’ Edi ndi ntre ke edi? Imọdiọn̄ọ ke enyene mme n̄kpọ emi oyomde ẹsọsọp ẹnam, edi edieke mbiowo mîsọpke inọ nditọete iren ukpep, edi ẹsụk ẹdọhọde iyanam, iyanam, emi ekeme ndifịna esop nte ini akade.

5, 6. Nso ke uwụtn̄kpọ awat ubomisọn̄ emi ekerede ke ẹkpekam ẹbem iso ẹsịn aranuwat utu ke ndikpụhọ aran engine ekpep nnyịn, ndien didie ke emi owụt ntak oro akpanade ẹnọ nditọete iren ukpep?

⁵ Da awat ubomisọn̄ ke uwụtn̄kpọ. Enye ọdiọn̄ọ ke ana isikpụhọ aran engine imọ ke ini ke ini mbak ubomisọn̄ idibiara. Edi enye ekeme ndikere ke ọkpọfọn ibem iso isịn aranuwat mbemiso ikerede iban̄a ndikpụhọ aran engine. Enye ekeme ndikere n̄ko ke edieke imọ mîkpụhọke aran, ke ubomisọn̄ idisụk ibiarake idahaoro. Edi nso mfịna ke emi ekeme ndida ndi? Ndika iso nsịk ini emi ẹkpekpụhọde aran engine nnịm ekeme ndibiat engine usen kiet usen kiet. Engine ama abiara, enye ayabiat ndien ini ye okụk oro enye mîkoyomke ndibiat do; abiat akan nte akpakabiatde. Nso ke emi ekpep nnyịn?

⁶ Imọdiọn̄ọ ke enyene nsio nsio n̄kpọ emi anade mbiowo ẹsọsọp ẹnam; mîdịghe ntre, n̄kpọ idisan̄ake nte akpasan̄ade ke esop. Mbiowo “[ẹsidụn̄ọde] ẹfiọk se idide akpan n̄kpọ ikan,” kpa nte awat ubomisọn̄ mîsifreke ndisịn aranuwat ke ubomisọn̄ esie kpukpru ini. (Phil. 1:10) Edi ndusụk mbiowo ẹsiyak ofụri ini mmọ ẹsịn ke n̄kpọ emi mmọ ẹkerede ke akpana ẹsọsọp ẹnam inyụn̄ inyeneke ini ndomokiet ndinọ nditọete iren ukpep. Emi onyụn̄  etie nte ndisịk ini emi ẹkpekpụhọde aran engine nnịm. Edieke mbiowo ẹsịkde ini emi ẹkpenọde nditọete iren ukpep ẹnịm, usen kiet usen kiet, esop idinyeneke nditọete iren emi ẹwakde ẹkem ndin̄wam esop.

7. Ikpada didie mbiowo emi ẹsisiode ini ẹnọ nditọete iren ukpep?

⁷ Omokụt do ke ndinọ nditọete iren ukpep esịne ke otu n̄kpọ emi anade ẹsọsọp ẹnam. Mbiowo emi ẹsisiode ini ẹnọ nditọete iren ukpep man ẹdot ndise mban̄a esop nte ini akade ẹnam ọfọn. Se mmọ ẹnamde ọfọn ye esop. (Kot 1 Peter 4:10.) Ntak emi idọhọde ntre?

8. (a) Ntak emi mbiowo ẹkpenọde nditọete iren ukpep? (b) Ntak emi mbiowo emi ẹnamde utom ke ebiet emi ẹnen̄erede ẹyom un̄wam ẹkpesọpde-sọp ẹnọ nditọete iren ukpep? (Se ekebe emi, “Akpan Ntak Emi Anade Ẹsọsọp Ẹnọ Nditọete Iren Ukpep.”)

⁸ Ọkpọkọm ebiowo enyene ifiọk adan̄a didie, ana enye osụhọde idem ọdiọn̄ọ ke nte imọ ikponde owo, ke imọ idikemeke ndinam utom esop nte ikesinamde. (Mic. 6:8) Ana enye ọdiọn̄ọ n̄ko ke “n̄kpọntịbe unana idotenyịn” ekeme ndinam imọ ikûkeme ndinam utom imọ aba ke esop nte ikesinamde. (Eccl. 9:11, 12; Jas. 4:13, 14) Mmọdo, mbiowo emi ẹkerede ẹban̄a erọn̄ Abasi ẹsikpep n̄kparawa se ẹkekpepde mmọ man n̄kparawa emi n̄ko ẹkpeda ifiọk emi ẹn̄wam esop nte ini akade.—Kot Psalm 71:17, 18.

9. Nso iditịbe ke ini iso emi akpanade ẹsọsọp ẹnọ nditọete iren ukpep idahaemi?

⁹ Ntak en̄wen emi ọfọnde mbiowo ẹnọ nditọete iren ukpep edi ke emi esinam esop ọsọn̄ idem. Ntak emi idọhọde ntre? Mbiowo ndinọ nditọete iren ukpep ayanam esop ẹnyene nditọete iren emi ẹwakde ẹkem ndin̄wam nditọete ẹdiana kiet ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ ẹda ẹnam n̄kpọ Abasi, idịghe idahaemi kpọt, edi akpan akpan ke ini nnyen̄e akwa ukụt editọn̄ọde. (Ezek. 38:10-12; Mic. 5:5, 6) Ntre, imekpe kpukpru ndima mbiowo nnyịn ubọk ite ẹtọn̄ọ idahaemi ẹnọ nditọete iren ke esop ukpep; mbọk ẹkûsụk unịm.

10. Nso ke mbiowo ẹkeme ndinam man ẹnyene ini ẹnọ nditọete iren ukpep?

¹⁰ Imọdiọn̄ọ ke ekeme ndidi mme akpan n̄kpọ oro mbufo ẹsinamde ke esop esinam idem emem mbufo. Ntem, ẹmekeme ndida ndusụk ini emi nnọ nditọete iren ukpep. (Eccl. 3:1) Ndinam emi eyenen̄ede ọfọn nte ini akade.

11. (a) Ke ini ẹkebụpde mbiowo ke nsio nsio idụt nte mmọ ẹsisan̄ade ẹnọ nditọete iren ukpep, nso ke ibọrọ mmọ owụt? (b) Didie ke Mme N̄ke 15:22 owụt ke ọfọn ẹkere ẹban̄a se mbiowo emi ẹtịn̄de?

¹¹ Ndondo emi, ẹma ẹbụp mbiowo ifan̄ emi ẹsinọde nditọete iren ukpep nte mmọ ẹsisan̄ade ẹnam emi. * Kpa ye emi mmọ ẹdụn̄de ke nsio nsio idụt, kpukpru mmọ ẹketịn̄ n̄kpọ kiet. Nso ke emi owụt? Owụt ke ẹkeme ndida Bible nnọ mme owo “ke kpukpru esop ke kpukpru ebiet” ukpep. (1 Cor. 4:17) Ntem, ke ibuotikọ emi ye ke enye oro etienede, imọn̄ ineme ndusụk ekikere emi mbiowo emi ẹkenọde.—N̄ke 15:22.

12. Nso ke andikpep akpanam, ndien ntak emi enye akpanamde emi?

 ¹² Eti andikpep esinam owo oro enye oyomde ndikpep n̄kpọ eben̄e idem mbemiso ọtọn̄ọde ndikpep enye n̄kpọ kpa nte ọtọin̄wan̄ esikabarede isọn̄ anam emem mbemiso ọtọn̄ọde nditọ n̄kpọ. Didie ke enye ekeme ndinam emi? Enye ekeme ndinam se prọfet Abasi kiet akanamde ke eset. Nso ke prọfet oro akanam?

13-15. (a) Nso ke Abasi ọkọdọhọ Samuel anam? (b) Didie ke Samuel akanam se ẹkedọn̄de enye? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.) (c) Ntak emi mbiowo ẹkpemade mbụk Samuel emi?

¹³ Ke n̄kpọ nte isua 3,000 emi ẹkebede, Jehovah ama ọdọhọ prọfet Samuel usen kiet ete: “N̄kpọn̄ ke ukem ini emi, nyọdọn̄ owo oto isọn̄ Benjamin edi ebịne fi, afo oyonyụn̄ eyet enye aran man edi adausụn̄ ọnọ ikọt mi Israel.” (1 Sam. 9:15, 16) Ọtọn̄ọde ke ini oro, Samuel ama ọdiọn̄ọ ke owo en̄wen ọmọn̄ ada itie imọ, ndien ke Jehovah oyom imọ iyet owo oro aran. Ekeme ndidi Samuel ama ekere nte imọ idisan̄ade itịm owo oro idem man anam utom oro. Ekikere ama odụk enye ibuot.

¹⁴ Ke ini Saul akade ebịne Samuel ke ndan̄nsiere, Jehovah ama ọdọhọ Samuel ete: “Sese owo oro n̄kọdọhọde fi mi.” Samuel ama anam se ikodụkde enye ibuot. Enye ama ọdọhọ Saul edidia udia ke ufọk udia. Ke ini Saul ye asan̄autom esie ẹsịmde do, enye ama anam Saul etie ke ibuot okpokoro, ọnọ mmọ eti itie unam ẹta, onyụn̄ ọdọhọ Saul ete: “Ta, koro ẹkenịmde emi ẹnọ fi man afo akpata enye ke edikem ini.” Ekem, mmọ mbiba ẹma ẹsan̄a ntre ẹka ufọk Samuel; ke ẹsan̄a ke ẹneme nneme. Ke ini mmọ ẹsịmde ufọk, Samuel ama ada Saul ọdọk enyọn̄ ufọk esie ‘okodoro do aka iso etịn̄ ikọ ye enye’ tutu idap ọbọhọ mmọ mbiba. Samuel ama eyet Saul aran ke ndan̄nsiere, etịm enye inua, afiak ọnọ enye item. Saul ama ọnyọn̄ ke oro ebede ekeben̄e idem ebet se iditịbede.—1 Sam. 9:17-27; 10:1.

¹⁵ Imọfiọk ke ndiyet owo aran mmek enye edidem itiehe nte ndinọ owo ukpep man odot ndidi ebiowo m̀mê asan̄autom unamutom ke esop. Edi mbiowo ẹsụk ẹkeme ndikpep n̄kpọ nto se Samuel akanamde emi. Yak ise n̄kpọ iba emi mmọ ẹkemede ndikpep.

16. (a) Eketie Samuel didie ke idem ke ini nditọ Israel ẹkedọhọde enye ọnọ mmimọ edidem? (b) Didie ke Samuel akanam se Abasi ọkọdọn̄de enye?

¹⁶ Ma ndinọ nditọete iren ukpep; kûmen̄e. Ke ini nditọ Israel ẹkedọhọde Samuel emek edidem ọnọ mmimọ, ikọ emi ikenemke Samuel; eketie enye nte mmọ iyomke imọ aba. (1 Sam. 8:4-8) Enye ikamaha se mmọ ẹtịn̄de emi ke usụn̄ ndomokiet tutu edi se Jehovah etịn̄de ikọ ye enye utịm ikata ete anam se mmọ ẹdọhọde. (1 Sam. 8:7, 9, 22) Edi Samuel ikọdiọkke esịt ye owo emi edidade itie esie; ikayakke-yak utọ n̄kpọ oro odụk enye esịt. Samuel ama eyet Saul aran nte Jehovah ọdọhọde, inamke mmen̄e mmen̄e sia ẹnyụn̄ ẹdọhọde imọ inam, edi akanam ke ofụri esịt.

17. Didie ke mbiowo mfịn ẹsinam n̄kpọ nte Samuel, ndien esitie mmọ didie ke idem?

¹⁷ Mbiowo emi ẹnyenede mbufiọk ẹsinam n̄kpọ nte Samuel. Mmọ ẹsinọ nditọete iren ukpep ke ima ima usụn̄. (1 Pet. 5:2) Mmọ isikereke ke ima inọ  mbon en̄wen ukpep, ke mmọ ẹmọn̄ ẹdida itie mmimọ. Edi ẹsida mbon emi mmọ ẹnọde ukpep nte “nsan̄autom” emi ẹdin̄wamde mmimọ ise iban̄a esop nte ini akade. (2 Cor. 1:24; Heb. 13:16) Esinenem mbiowo emi ndikụt nte mbon oro mmọ ẹkenọde ukpep ẹdade se ẹkekpepde mmọ ẹn̄wam esop.—Utom 20:35.

18, 19. Didie ke ebiowo ekeme nditịm owo emi enye oyomde ndinọ ukpep idem, ndien ntak emi enen̄erede ọfọn?

¹⁸ Kûda idem nte andikpep, da nte ufan. Edieke Samuel ekpekeyetde Saul aran ke ndondo oro okụtde enye, Saul okpokosụk ededi edidem, edi enye ikpekeben̄eke idem inọ utom oro. Samuel ikanamke ntre. Enye ama ada ini etịm Saul idem. Ke mmọ ẹma ẹketie kiet ẹdia udia, ẹsan̄a kiet ẹneme nneme, ẹnyụn̄ ẹduọk odudu, Samuel ama eyet Saul aran ndien.

¹⁹ Kpa ntem ke mbiowo ẹkpenam. Mmọ ẹkpenyene ndibem iso nnam mbon emi mmọ ẹyomde ndinọ ukpep ẹkpere mmọ ẹnyụn̄ ẹkabade ufan mmọ. Imọfiọk ke nte mbiowo ẹnamde emi idịghe ukem ke kpukpru idụt. Edi imonyụn̄ ifiọk n̄ko ke edieke osiode ini etie ye owo emi oyomde ndinọ ukpep kpa ye kpukpru se akamade ke ubọk, ke owo oro ọyọdiọn̄ọ ke udaha imọ ubre mbre. (Kot Rome 12:10.) Enye eyenen̄ede ama se anamde emi.

20, 21. (a) Nso utọ owo ke afo ada nte eti andikpep? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ oro etienede?

²⁰ Mbiowo, mbọk ẹkûfre ke eti andikpep esimama owo emi enye ọnọde ukpep esinyụn̄ amama ndikpep owo n̄kpọ. (Men John 5:20 domo.) Mbon emi ẹbọde ukpep ẹsisọp ẹdiọn̄ọ m̀mê andikpep ama mmimọ m̀mê imaha. Ekeme ndidi mmọ ẹyesọp ẹnam se ẹkpepde mmọ etiene nte andikpep anamde n̄kpọ ye mmọ. Mmọdo, ke ini ẹnọde owo ukpep, ẹdomo nditie ufan ufan ye enye.—N̄ke 17:17; John 15:15.

²¹ Ke ebiowo ama eketịm owo emi enye oyomde ndinọ ukpep idem ama, enye ekeme ndien ndikpep owo oro se akpanade enye ọfiọk. Edi nso utọ usụn̄ ke enye akpada ọnọ ukpep emi? Se idinemede edi emi ke ibuotikọ oro etienede.