1. Didie ke mme owo ẹda oburobụt ido idahaemi?

MME owo idaha oburobụt ido nte idiọkn̄kpọ aba ke ererimbot emi. Ke ediwak idụt, mme owo ikwe se idiọkde ke erenowo ndidan̄ ye erenowo, n̄wan ndidan̄ ye n̄wan, m̀mê owo ndinam idan̄ ye owo ekededi emi enye amade ọkpọkọm owo oro idịghe ebe m̀mê n̄wan esie. Mbon ererimbot ẹtịn̄ ke mme n̄wed, fim, ye ikwọ mmọ ke utọ uwem emi akam ọfọn akan. (Ps. 12:8) Ererimbot edehe tutu ekeme ndinam owo ekere m̀mê enyene eke mîsabakede idem ke ererimbot emi. Imekeme ndibọrọ ata uko uko ite: Ih, enyene. Jehovah ke an̄wam mme ata Christian ẹkûdu oburobụt uwem.—Kot 1 Thessalonica 4:3-5.

2, 3. (a) Ntak emi mîkpanaha isitie ikere oburobụt n̄kpọ emi ọdọn̄de nnyịn? (b) Nso ke iyom ndineme ke ibuotikọ emi?

² Edieke iyomde ndinam esịt enem Jehovah, ana isua se ededi emi enye asuade. Sia nnyịn mîfọnke ima, oburobụt n̄kpọ ekeme ndidọn̄ nnyịn kpa nte utụn̄ emi ẹtoride ke uwam  esidọn̄de iyak. Ke ini oburobụt n̄kpọ odụkde nnyịn ibuot, ana isọsọp isio ekikere ifep do. Edieke nnyịn mîsọpke-sọp inam emi, imekeme ndinam oburobụt n̄kpọ emi iketiede ikere ke ini ifet odude. Enye anam Bible ọdọhọ ke idiọk ‘udọn̄ esiman idiọkn̄kpọ.’—Kot James 1:14, 15.

³ Idiọkn̄kpọ ama ọtọtọn̄ọ ndidọn̄ owo, ekeme ndisịne owo ke esịt mbịghi onyụn̄ ekeme ndinam owo akanam akwa idiọkn̄kpọ. Ntem, ana inen̄ede ikpeme se iyakde odụk nnyịn esịt. Edieke nnyịn mîtiehe ikere oburobụt n̄kpọ emi ọdọn̄de nnyịn, nnyịn idinamke oburobụt ido ibọ ufen. (Gal. 5:16) Ndika iso nda Jehovah nte ufan nnyịn, nti item emi ẹdude ke Ikọ esie, ye un̄wam emi nditọete ke esop ẹsinọde nnyịn, ẹkeme ndin̄wam nnyịn isio oburobụt n̄kpọ ifep ke esịt nnyịn. Yak ineme iban̄a n̄kpọ ita emi.

4. Ntak emi ọfọnde inen̄ede ikpere Jehovah?

⁴ Bible ọdọhọ kpukpru mbon emi ẹkpemade ‘ndisan̄a n̄kpere Abasi’ ete: “Ẹyet ubọk mbufo asana, . . . ẹnyụn̄ ẹnam esịt mbufo asana.” (Jas. 4:8) Edieke imade ndika iso ndi ufan Jehovah, iyodomo ndinam n̄kpọ nnyụn̄ n̄kere n̄kpọ emi enye amade. Edieke isikerede nti n̄kpọ, esịt nnyịn ayasana. (Ps. 24:3, 4; 51:6; Phil. 4:8) Jehovah ọdiọn̄ọ ke nnyịn ifọnke ima, ke imekeme ndikere oburobụt n̄kpọ. Esịt esinem enye ndikụt isọpde-sọp isio idiọk ekikere ke esịt nnyịn ifep utu ke nditie n̄kere. (Gen. 6:5, 6) Ndidiọn̄ọ emi ayanam inam ofụri se ikekeme man isikere nti n̄kpọ.

5, 6. Didie ke akam ekeme ndin̄wam nnyịn itre ndikere oburobụt n̄kpọ?

⁵ Edieke ibọn̄de akam iben̄e Jehovah an̄wam nnyịn itre ndisikere oburobụt n̄kpọ, enye ayan̄wam nnyịn. Enye ọyọnọ nnyịn edisana spirit esie man ikeme ndisikere nti n̄kpọ. Ke ini ibọn̄de akam, ọyọfọn isidọhọ enye an̄wam nnyịn ikere nti n̄kpọ. (Ps. 19:14) Yak isisụhọde idem iben̄e enye odụn̄ọde nnyịn esịt ese m̀mê enyene idiọkn̄kpọ ndomokiet emi ọdọn̄de nnyịn. (Ps. 139:23, 24) Yak isiben̄e enye ke ubọk ke ubọk ite an̄wam nnyịn isọn̄ọ ida ke ini ẹdomode nnyịn, okûyak nnyịn isabade idem.—Matt. 6:13.

⁶ Ekeme ndidi ima isinam mme n̄kpọ emi Jehovah akpande ke ini nnyịn mîkọdiọn̄ọke enye. Ekeme ndidi esịt nnyịn ke amama mme n̄kpọ emi tutu esịm emi. Edi Jehovah ekeme ndin̄wam nnyịn ikpụhọde, inam se inemde enye. Ke uwụtn̄kpọ, ke Edidem David ama ekesịn efịbe ye Bath-sheba, enye ama akabade esịt ekpe Jehovah ubọk ete ọnọ imọ “edisana esịt” onyụn̄ an̄wam imọ ikûfiak ubiat ibet esie. (Ps. 51:10, 12) Mmọdo, edieke oburobụt n̄kpọ emi ekesinamde esidọn̄de fi idahaemi, Jehovah ekeme ndinam enen̄ede ọdọn̄ fi ndikop uyo esie. Enye ekeme ndinam fi ekpeme se esikerede.—Ps. 119:133.

7. Didie ke Ikọ Abasi ekeme ndin̄wam nnyịn ikûsutie ukere oburobụt n̄kpọ?

⁷ Jehovah ekeme ndida Ikọ esie mbọrọ akam nnyịn. Ọniọn̄ emi odude ke Ikọ esie “edi edisana ke akpa ifet.” (Jas. 3:17) Ndikot Bible kpukpru usen ayanam inyene nti n̄kpọ emi ikpekerede. Nti n̄kpọ emi idọn̄de ke esịt nnyịn mi idiyakke ikere oburobụt n̄kpọ. (Ps. 19:7, 11; 119:9, 11) Ntak en̄wen emi edikot Bible ọfọnde edi ke enyene mme item ye mbụk Bible emi ẹkemede ndin̄wam nnyịn itre ndikere oburobụt n̄kpọ.

8, 9. (a) Nso ikanam akparawa kiet asabade idem ye n̄wan akpara? (b) Tịn̄ nte se idude ke Mme N̄ke ibuot 7 ekemede nditịbe mfịn.

 ⁸ Mme N̄ke 5:8 ọdọhọ ete: “Du anyan usụn̄ kpọn̄ [n̄wan akpara], kûnyụn̄ usan̄a ukpere enyịnusụn̄ ufọk esie.” Mme N̄ke ibuot 7 etịn̄ se ikemede nditịbe edieke owo mînamke item emi. Enye ọdọhọ ke akparawa kiet akasan̄a ọbọ ofụm ke eyo ama ọkọtọn̄ọ ndifụk owo idem. Enye ama asan̄a tutu ekesịm ufọk an̄wan akpara kiet. Etise, mma oro ọwọrọ edi, esịne ọfọn̄ emi osion̄ode enye kpukpru n̄kpọ obon ke an̄wa. Mma oro omụm enye etịm inua. Nte enye etịn̄de-tịn̄ ikọ anam idan̄ ọtọn̄ọ ndidọn̄ akparawa oro. Ke akpatre, mmọ ẹnam idan̄. Bet ise: Ndi emekere ke se akparawa oro ọkọwọrọde ke ufọk aka ndinam edi oro? Unana ifiọk edi mfịna esie. Ubaha-e enye ọkpọkọdiọn̄ọde utọ afanikọn̄ emi enye emende idem aka ndisịn, enye ikpekekpereke-kpere ebiet an̄wan akpara oro!—N̄ke 7:6-27.

⁹ Nnyịn n̄ko imekeme ndinam n̄kpọ idaha-da ikere ke n̄kpọ oro ekeme ndinam idiọkn̄kpọ ọdọn̄ nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, eyo ama okụt, ẹsiwak ndisio ndisịme fim emi owo mîsisọpke isio uwemeyo ke TV. Edieke owo efịkde TV asan̄a oyom se ẹsiode, enye ekeme ndikokụt idiọk ndise. Mîdịghe, owo ekeme ndifịk n̄kpọ  ke Intanet, ikereke-kere m̀mê m̀mọ̀n̄ ke n̄kpọ oro edida imọ ika. Edi nso ke enye edinam edieke se enye efịkde adade enye aka ebiet emi ẹdọn̄de ndise idan̄? Edieke enye etiede ese ndise emi, enye iditreke-tre ndikere oburobụt n̄kpọ. Ndien se enye ekerede ekeme ndinam enye akanam idiọkn̄kpọ.

10. Ntak emi mîfọnke owo emen mbre emi enye ekpebrede ye ebe m̀mê ye n̄wan esie, m̀mê ye owo emi enye oyomde ndidọ ekebre ye owo en̄wen? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

¹⁰ Bible ekpep nnyịn n̄ko nte irenowo ẹkpenamde n̄kpọ ye iban, ye nte iban ẹkpenamde ye irenowo. (Kot 1 Timothy 5:2.) Item Bible emi owụt ke ifọnke owo emen mbre emi enye ekpebrede ye ebe m̀mê ye n̄wan esie, m̀mê ye owo emi enye oyomde ndidọ ekebre ye owo en̄wen. Ifọnke owo anam nte iyom ndidọdọ owo ke ini utọ n̄kpọ oro mîsịneke enye ke esịt. Ndusụk owo ẹsise owo ke enyịn ima, ẹtop owo ke idet enyịn, ẹsịn owo n̄kpanịn̄i-nịn̄i, mîdịghe ẹkọm owo ubọk ẹdọk ekaubọk, edi ẹkere ke inyeneke se idiọkde do, ke mmimọ inamke idan̄ ye owo oro. Erenowo ye n̄wan emi ẹsinamde utọ n̄kpọ emi ẹkeme nditọn̄ọ ndikere nte ikpenyenede ebuana ye kiet eken, ndien mmọ ẹkeme ndinam idan̄ nte ini akade. Se itịn̄de emi etịbe ediwak ini, onyụn̄ ekeme ndifiak ntịbe.

11. Nso eti uwụtn̄kpọ ke Joseph ekenịm ọnọ kpukpru nnyịn?

¹¹ Joseph ama enịm ata eti uwụtn̄kpọ ọnọ kpukpru nnyịn. Ke ini n̄wan Potiphar okodomode ndinam enye enyene ebuana ye imọ, Joseph ikenyịmeke. Edi mma oro ikamaha ndision̄o idem n̄kpọn̄ enye. Mma oro ama eyịre enye kpukpru usen Abasi ete odu ye imọ. (Gen. 39:7, 8, 10) Ataifiọk kiet emi esinamde ndụn̄ọde aban̄a Bible ọdọhọ ke n̄wan oro ndidọhọ Joseph odu ye imọ etie nte n̄kpọ eke enye ọdọhọde Joseph ete: ‘Di yak itie ntre ineme nneme,’ edi ekere ke mmimọ mbiba ima idu ikpọn̄ ke itọn̄ imọ ọyọdọn̄ Joseph. Edi Joseph ama enen̄ede ebiere ke imọ idiyakke enye ada nneminua atap imọ ikonyụn̄ inọhọ-nọ enye iso. Joseph ikedịghe n̄kpọ imaha enyịn isioho. Ke ini n̄wan Potiphar okomụmde Joseph ọfọn̄ ete edidan̄ ye imọ, Joseph ama ọsọsọp ‘ọkpọn̄ ọfọn̄idem esie ke ubọk esie efehe ọwọrọ an̄wa.’—Gen. 39:12.

12. Asan̄a didie ọfiọk ke se owo okụtde ke enyịn ke esitie ekere?

¹² Jesus ama etịn̄ ini kiet ke se owo esede ekeme ndinam idiọkn̄kpọ ọdọn̄ owo. Enye ọkọdọhọ ete: “Owo ekededi eke owụkde enyịn ese n̄wan tutu udọn̄ idan̄ edemede enye, enye esesịn efịbe ye enye ama ke esịt esie.” (Matt. 5:28) N̄kọ emeti se David akanamde? Bible ọdọhọ ke enye ‘okodoro ke enyọn̄ ufọk esie ada okụt n̄wan kiet eyerede mmọn̄.’ (2 Sam. 11:2) David ikosioho enyịn esie ifep, edi ama aka iso ese tutu ọtọn̄ọ ndikere ndisịme. Kpa ye oro mma oro enye akadade ese ekedide n̄wan owo, enye ama ọdọn̄ ẹkeda enye ẹsọk imọ onyụn̄ enyene ebuana ye enye.

13. Ntak emi anade ‘idiomi ediomi ye enyịn’ nnyịn, ndien didie ke ikeme ndinam emi?

¹³ Edieke nnyịn mîyomke ndisikere oburobụt n̄kpọ, ana ‘idiomi ediomi ye enyịn’ nnyịn nte Job akanamde. (Job 31:1, 7, 9) Ana inen̄ede ibiere ke nnyịn idiwụkke enyịn ise owo en̄wen tutu itọn̄ọ ndikere oburobụt n̄kpọ. Ana inen̄ede ibiere ke iyotop iso isio ini ekededi emi enyịn nnyịn ebede okodụk idiọk ndise ke kọmputa, ke magazine, ke signboard, m̀mê ke ebiet en̄wen.

14. Nso ke oyom inam mbak nnyịn ididu oburobụt uwem?

¹⁴ Edieke se inemede ke ibuotikọ emi  anamde fi ekere ke oyom afiak esịn ukeme man etre ndisikere oburobụt n̄kpọ, mbọk kûbiat ini, sọsọp nam nti item emi. Edieke enyịmede ndinam item ekededi emi Jehovah ọnọde fi, udûsabakede idem oyonyụn̄ asana ke enyịn Abasi.—Kot James 1:21-25.

15. Ntak emi ọfọnde owo emi oburobụt n̄kpọ esidọn̄de aka ebịne owo en̄wen okoyom un̄wam?

¹⁵ Edieke edide emesidomo ndisio ekikere mfep ke oburobụt n̄kpọ emi esidọn̄de fi, edi ukemeke, tịn̄ nọ eyenete emi anamde n̄kpọ Jehovah ebịghi, emi ekemede ndida N̄wed Abasi n̄n̄wam fi. Imọdiọn̄ọ ke ekeme ndisọn̄ fi nditịn̄ utọ n̄kpọ emi nnọ owo, edi ana etịn̄ man ẹn̄wam fi. (N̄ke 18:1; Heb. 3:12, 13) Eyenete emi amade Jehovah onyụn̄ ebịghide ke esop ekeme ndin̄wam fi ọdiọn̄ọ se akpanamde. Mbọk, domo ndinam se enye etemede fi man aka iso edi ufan Jehovah.

16, 17. (a) Didie ke mbiowo ẹkeme ndin̄wam mbon oro ẹdomode ndisio esịt mfep ke oburobụt n̄kpọ emi esidọn̄de mmọ? Nọ uwụtn̄kpọ. (b) Ntak emi ọfọnde owo emi esisede ndise idan̄ ọsọsọp ebịne mbiowo okoyom un̄wam?

¹⁶ Mbiowo ẹnen̄ede ẹdot ndin̄wam owo. (Kot James 5:13-15.) Akparawa kiet ke Brazil ama odomo ke ediwak isua ndisio esịt mfep ke oburobụt n̄kpọ emi esidọn̄de enye. Enye ọdọhọ ete: “Mma ndiọn̄ọ ke Jehovah imaha se nsitiede n̄kere, edi bụt ikayakke ntịn̄ nnọ owo.” Ke mfọniso esie, ebiowo kiet ama ọdiọn̄ọ ke enyene se ifịnade enye, onyụn̄ ọdọhọ enye etịn̄ ọnọ mbiowo. Akparawa oro ọdọhọ ete: “Nte mbiowo ẹketịn̄de ikọ ye ami ama akpa mi idem. Mmọ ẹma ẹfọn ido ye ami ke usụn̄ emi mmendotke. Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹkpan̄ utọn̄ ẹkop mfịna mi. Ekem ẹda Bible ẹwụt mi adan̄a nte Jehovah amade mi, ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam ẹnọ mi. Nte mmọ ẹketịn̄de ikọ ama anam emem mi utom ndinam item oro mmọ ẹkedade Bible ẹnọ mi.” Akparawa emi ama afiak ekpere Jehovah ke ama akanam item oro ẹkenọde enye. Enye ọdọhọ ete: “Mmọdiọn̄ọ idahaemi ke ọfọn owo aka ebịne mbiowo okoyom un̄wam utu ke ndidomo ndise mban̄a mfịna esie ikpọn̄.”

¹⁷ Enen̄ede ọfọn owo aka ebịne mbiowo akpan akpan edieke edide ndise idan̄ esinam oburobụt n̄kpọ ọdọn̄ enye. Edieke owo mîsọpke-sọp ibịne mbiowo, oburobụt n̄kpọ emi ọdọn̄de enye ekeme ndikpon tutu “aman idiọkn̄kpọ.” Idiọkn̄kpọ emi enye anamde ayabiak mbon en̄wen, onyụn̄ ekeme ndinam mme owo ẹtịn̄ ndisịme ye Jehovah. Ediwak nditọete emi ẹyomde ndinem Jehovah esịt ẹnyụn̄ ẹyomde ndika iso ndu ke esop Christian ẹma ẹka ẹbịne mbiowo ẹkeyom un̄wam ẹnyụn̄ ẹnam item oro ẹnọde mmọ.—Jas. 1:15; Ps. 141:5; Heb. 12:5, 6.

18. Nso ke afo ebiere ndinam?

¹⁸ Ererimbot Satan ke abiat mme owo akan nte akanam edide. Edi ikọt Jehovah itieneke mbon ererimbot ikere inyụn̄ inam oburobụt n̄kpọ emi mmọ ẹnamde. Esịt enem Jehovah etieti nditie ke heaven n̄kụt emi. Ẹyak ika iso ikpere Jehovah inyụn̄ inam se ededi oro enye adade Ikọ esie ye esop esie ekpep nnyịn. Edieke inamde emi, esịt idisimiaha nnyịn ufen, edi edikam enenem nnyịn. (Ps. 119:5, 6) Ke ini Abasi edisiode Satan ifep ke isọn̄ emi, nnyịn iyodu uwem ke nsinsi ke edisana obufa ererimbot esie.