1, 2. Didie ke Bible owụt ke ima edi ata akpan edu?

IMA edi akpan edu Jehovah. (1 John 4:16) Jesus edi akpa ke otu kpukpru se Jehovah okobotde. Enye ama odu ye Jehovah ke heaven ke ediwak biliọn isua onyụn̄ okụt ke Jehovah edi Abasi ima. (Col. 1:15) Ke ofụri ini oro Jesus okodude ke heaven, ndien ekem edidu ke isọn̄, enye ekesinam n̄kpọ ke ima ima usụn̄ nte Ete esie. Ntre, nnyịn imenen̄ede inịm ke Jehovah ye Jesus ẹyekara nnyịn ke ima ima usụn̄, ke nsinsi nsinsi.

² Ke ini owo kiet okobụpde Jesus m̀mê ewe ewụhọ okpon akan, Jesus ọkọdọhọ enye ete: “‘Afo enyene ndima Jehovah Abasi fo ke ofụri esịt fo ye ke ofụri ukpọn̄ fo ye ke ofụri ekikere fo.’ Emi edi n̄kponn̄kan ye akpa ewụhọ. Udiana, eke ebietde enye, edi emi, ‘Afo enyene ndima mbọhọidụn̄ fo nte idemfo.’”—Matt. 22:37-39.

3. Anie edi “mbọhọidụn̄” nnyịn?

³ Jesus ekebem iso ọdọhọ ima Jehovah, ndien ekem edidọhọ ima mbọhọidụn̄ nnyịn. Emi owụt ke ima edi ata akpan edu oro anade inyene. Edi, anie edi “mbọhọidụn̄” nnyịn?  Edieke edide imọdọ ndọ, ebe m̀mê n̄wan nnyịn edi mbọhọidụn̄ emi ekperede nnyịn akan, nditọete nnyịn ke esop ẹdi mbọhọidụn̄ en̄wen emi ẹkperede nnyịn idem, mbon oro isikwọrọde ikọ inọ ẹdi mbọhọidụn̄ nnyịn n̄ko. Didie ke nnyịn emi idide ikọt Jehovah inyụn̄ inamde se Jesus ekpepde, ikeme ndima mbọhọidụn̄ nnyịn?

4. Nso idin̄wam nnyịn inam ndọ nnyịn ọfọn?

⁴ Jehovah ama obot Adam ye Eve onyụn̄ adian mmọ ndọ. Mmọ ẹkedi akpa ebe ye n̄wan. Enye okoyom ndọ mmọ ebịghi, mmọ ẹkop inemesịt, ẹnyụn̄ ẹnyene nditọ. (Gen. 1:27, 28) Edi mmọ ẹma ẹsọn̄ ibuot ye Jehovah inyụn̄ ikopke inem ndọ mmọ aba. Emi ama anam idiọkn̄kpọ ye n̄kpa ẹsịm kpukpru owo. (Rome 5:12) Kpa ye oro, Bible etịn̄ se ikpanamde man ndọ nnyịn aka iso enem onyụn̄ ọfọn. Bible ọdọn̄ọ nti item oro ẹkemede ndinam ndọ ọfọn, koro Jehovah emi ọkọtọn̄ọde ndọ akanam ẹwet enye.—Kot 2 Timothy 3:16, 17.

5. Ntak emi ọfọnde ebe ye n̄wan ẹma kiet eken?

⁵ Ikọ Abasi owụt ke edieke mme owo ẹnen̄erede ẹma kiet eken, ke emi ayanam mmọ ẹdiana kiet ẹnyụn̄ ẹkop inemesịt. Kpasụk ntre ke edi ye ndọ. Ke leta oro apostle Paul ekewetde ọnọ ẹsọk esop Corinth, enye ọkọdọhọ ntem aban̄a ima: “Ima enyenyene anyanime onyụn̄ ọfọn ido. Ima ifịbeke ufụp, inamke inua, ikohokede idem, inamke ido eke mîdotke, iyomke ufọn idemesie, isọpke iyatesịt. Ibatke idiọk ibon. Idarake ukwan̄ido, edi adara se idide akpanikọ. Enye ememe kpukpru n̄kpọ, enenịm kpukpru n̄kpọ ke akpanikọ, ododori enyịn ke kpukpru n̄kpọ, ọyọyọ kpukpru n̄kpọ. Ima idibehe ifep tutu amama.” (1 Cor. 13:4-8) Edieke itiede ikere inyụn̄ inamde se itien̄wed emi etịn̄de, nnyịn iyaka iso ndinam ndọ nnyịn ọfọn onyụn̄ enem.

6, 7. (a) Bible ọdọhọ ke anie edi ibuot ọnọ n̄wan? (b) Didie ke ebe akpanam n̄kpọ ye n̄wan esie?

⁶ Jehovah emek ebe edi ibuot ọnọ n̄wan esie. Apostle Paul ọkọdọhọ ete: “Nyom mbufo ẹfiọk ẹte Christ edi ibuot  ọnọ kpukpru irenowo; erenowo onyụn̄ edi ibuot ọnọ n̄wan; Abasi onyụn̄ edi ibuot ọnọ Christ.” (1 Cor. 11:3) Jehovah oyom ebe ama n̄wan esie utu ke ndikakara enye m̀mê ndisọn̄ ido ye enye. Jehovah edi ibuot ọnọ Jesus. Enye isọn̄ke-sọn̄ ido ye enye, edi amama enye. Ntak edi oro Jesus okponode enye, okonyụn̄ ọdọhọde ete: “Mmama Ete” mi. (John 14:31) Jesus ikpọkọdọhọke ke imama Jehovah edieke Jehovah ọkpọsọn̄de ido ye enye m̀mê etiede ukara ukara.

⁷ Okposụkedi emi ebe edide ibuot ọnọ n̄wan esie, Bible ọdọhọ ebe ‘ọnọ n̄wan esie ukpono.’ (1 Pet. 3:7) Ebe emi okponode n̄wan esie esifiọk se n̄wan esie oyomde, esinyụn̄ enyịme ekikere esie ke ndusụk n̄kpọ. Bible ọdọhọ ete: “Mme ebe, ẹka iso ẹma iban mbufo, kpa nte Christ n̄ko akamade esop onyụn̄ ayakde idemesie ọnọ ke ibuot esie.” (Eph. 5:25) Jesus ama akam akpa ọnọ mme mbet esie. Edieke ebe amade n̄wan esie nte Jesus akamade esop, idisọn̄ke n̄wan esie ndima, n̄kpono, nnyụn̄ nsụk ibuot nnọ enye.—Kot Titus 2:3-5.

8. Nnyịn ikpanam n̄kpọ didie ye nditọete nnyịn ke esop?

⁸ Mfịn, ediwak miliọn owo ke ofụri ererimbot ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah, ẹnyụn̄ ẹnam mme owo ẹdiọn̄ọ enyịn̄ ye uduak esie. Nnyịn ikpanam n̄kpọ didie ye nditọete nnyịn ke esop? Bible ọbọrọ ete: “Ẹyak nnyịn inam se ifọnde inọ kpukpru owo, edi akpan akpan mmọ emi ẹbuanade n̄kpọ ye nnyịn ke mbuọtidem.” (Gal. 6:10; kot Rome 12:10.) Apostle Peter ọkọdọhọ ete: “Ke emi mbufo ẹma ẹkenam ukpọn̄ mbufo asana ke ndisụk ibuot nnọ akpanikọ, nte utịp, ẹnyene ima nditọete emi mîsan̄ake ye mbubịk ẹnyụn̄ ẹnyene ufiop ufiop ima ke ofụri esịt ẹnọ kiet eken.” Enye ama afiak ọdọhọ n̄ko ete: “Akan kpukpru n̄kpọ, ẹnyene ufiop ufiop ima ẹnọ kiet eken.”—1 Pet. 1:22; 4:8.

9, 10. Nso ye nso inam nnyịn idiana kiet?

⁹ Ima oro imade kiet eken anam nnyịn idiana kiet nte nditọete ke ofụri ererimbot. Akan oro, sia nnyịn imade Jehovah inyụn̄ inịmde ibet esie, enye ada edisana spirit esie an̄wam nnyịn. Emi anam nnyịn inen̄ede idiana kiet nte nditọete ke ofụri ererimbot.—Kot 1 John 4:20, 21.

¹⁰ Apostle Paul ama etịn̄ ntak emi ikpamade nditọete nnyịn ete: “Ẹmen esịt ima emi asan̄ade ye mbọm ẹsịne ọkọrọ ye mfọnido ye nsụhọdeidem ye ifụre ifụre ido ye anyanime. Ẹka iso ẹyọ kiet eken ẹnyụn̄ ẹfen kiet eken ke ofụri esịt edieke owo ekededi enyenede ntak nditọhọ ye owo. Kpa nte Jehovah ekefende mbufo ke ofụri esịt, ẹfen mbon en̄wen kpasụk ntre. Edi, ke adianade ye kpukpru emi, ẹmen ima ẹsịne, koro enye edi mfọnmma mbọbọ edidianakiet.” (Col. 3:12-14) Esịt enen̄ede enem nnyịn nte ima anamde nnyịn idiana kiet nte nditọete ke ofụri ererimbot, inamke n̄kpọ m̀mê idi imọ m̀mê ubuene, m̀mê inyụn̄ ito m̀mọ̀n̄.

11. Nso ye nso inam mme owo ẹdiọn̄ọ ke nnyịn ikpono ata Abasi?

¹¹ Ata ima oro nnyịn Mme Ntiense Jehovah imade kiet eken ye nte nnyịn idianade kiet ke ofụri ererimbot anam mme owo ẹdiọn̄ọ ke nnyịn ikpono ata Abasi, koro Jesus ọkọdọhọ ete: “Edieke mbufo ẹnyenede ima ke otu idem mbufo, kpukpru owo ẹyeda emi ẹfiọk ẹte mbufo ẹdi mbet mi.” (John 13:34, 35)  Apostle John ekewet ete: “Ẹda emi ẹyarade ẹfiọk nditọ Abasi ye nditọ Devil: Owo ekededi eke mîkaha iso ndinam edinen ido itoho Abasi, kpasụk ntre ye owo eke mîmaha eyenete esie. Koro emi edi etop eke mbufo ẹkekopde toto ke editọn̄ọ, ẹte nnyịn ikpenyene ndima kiet eken.” (1 John 3:10, 11) Nnyịn ndima kiet eken nnyụn̄ ndiana kiet anam mme owo ẹdiọn̄ọ ke nnyịn idi ata mme mbet Christ, kpa mbon oro Abasi ọdọn̄de ẹkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ ke ofụri isọn̄.—Matt. 24:14.

12, 13. Nso ke “akwa otuowo” ẹnam idahaemi, ndien nso ke Abasi edinam inọ mmọ ke mîbịghike?

¹² Ata ediwak ikọt Jehovah ẹdi “akwa otuowo . . . eke ẹtode kpukpru idụt ye esien ye obio ye usem.” Mmọ ẹda “ke iso ebekpo [Abasi] ye ke iso Eyenerọn̄ [oro edi, Jesus Christ].” Mmọ ẹdi mmanie? “Mmọ ẹdi mbon emi ẹketode akwa ukụt ẹwọn̄ọ, ndien mmọ ẹyet ọfọn̄idem mmọ ẹnam afia ke iyịp Eyenerọn̄,” sia mmọ ẹbuọtde idem ke uwa ufak Jesus. “Akwa otuowo” emi ẹkade-ka iso ndiwak mi ẹma Jehovah ye Eyen esie ẹnyụn̄ ‘ẹnam edisana utom ẹnọ Abasi uwemeyo ye okoneyo.’—Edi. 7:9, 14, 15.

¹³ Ibịghike, Abasi ọmọn̄ osobo idiọk ererimbot emi ke ini “akwa ukụt.” (Matt. 24:21; kot Jeremiah 25:32, 33.) Edi sia Jehovah amade ikọt esie, enye ayanyan̄a mmọ onyụn̄ anam mmọ ẹdụk obufa ererimbot. Abasi oyosu se enye eketịn̄de ke n̄kpọ nte isua 2,000 emi ẹkebede ete: “[Nyọkwọhọde] kpukpru mmọn̄eyet ke enyịn mmọ [mfep], n̄kpa idinyụn̄ idụhe aba, mfụhọ m̀mê ntuan̄a m̀mê ubiak idinyụn̄ idụhe aba.” Ndi idọn̄ke fi ndidu uwem ke Paradise, ke ini ‘n̄kani n̄kpọ ẹdibede ifep’?—Edi. 21:4.

14. Akwa otuowo ẹwak adan̄a didie mfịn?

¹⁴ Ke ini mme akpatre usen ererimbot emi ọkọtọn̄ọde ke 1914, mme asan̄autom Abasi oro ẹkedoride enyịn ndika heaven ikawakke. Kpa ye oro mmọ mîkawakke, spirit Abasi ye ima mbọhọidụn̄ ama anam mmọ ẹsịn idem ẹkwọrọ etop Obio Ubọn̄ Abasi. Ndien emi anam ẹkeme nditan̄ akwa otuowo emi ẹdoride enyịn ndidu uwem nsinsi ke isọn̄ mbon. Mfịn, nnyịn imesịm n̄kpọ nte owo 8,000,000 ke ofụri ererimbot, inyụn̄ idu ke esop emi awakde ebe 115,400. Ndien nnyịn ke ika iso ndiwak. Ke uwụtn̄kpọ, ke isua utom 2014, mbon oro ẹkenade baptism ẹma ẹwak ẹbe owo 275,500, oro edi, n̄kpọ nte owo 5,300 ẹkena baptism kpukpru urua.

15. Nso ke inam man ediwak owo ẹkop eti mbụk Obio Ubọn̄ mfịn?

¹⁵ Esịt enen̄ede enem nnyịn ndikụt nte ediwak owo ẹkopde eti mbụk Obio Ubọn̄. Mfịn, nnyịn imenyene n̄wed ke se ibede usem 700. Imesimịn̄ se ibede Enyọn̄-Ukpeme 52,000,000 ke usem 247 kpukpru ọfiọn̄, ndien idụhe magazine emi ẹmịn̄de awak ntem ke ofụri ererimbot. Imonyụn̄ imịn̄ n̄wed Nso ke Bible Enen̄ede Ekpep? emi isidade ikpep mme owo n̄kpọ, n̄kpọ nte idem 200,000,000 ke se ibede usem 250.

16. Nso inam nnyịn ika iso ndiwak mfịn?

¹⁶ Se inamde nnyịn ika iso iwak ntem mfịn edi ke imọbuọt idem ye Abasi inyụn̄ inịm ke Bible edi Ikọ Abasi. (1 Thess. 2:13) Jehovah aka iso ndidiọn̄ nnyịn kpa ye oro Satan, “abasi editịm n̄kpọ emi,” asuade onyụn̄ ọbiọn̄ọde nnyịn.”—2 Cor. 4:4.

17, 18. Nnyịn ikpanam n̄kpọ didie ye mbon oro mîkponoke Jehovah?

¹⁷ Nnyịn ikpanam n̄kpọ didie ye mbon oro mîkponoke Jehovah? Ke ini ikwọrọde ikọ, ndusụk owo ẹsikpan̄ utọn̄ ẹnọ nnyịn, edi ndusụk isikpan̄ke. Inamke n̄kpọ m̀mê mme owo ẹnam n̄kpọ didie ye nnyịn ke ini ikwọrọde ikọ, Bible etịn̄ nte ikpanamde n̄kpọ ete: “Ẹyak ikọ mbufo enyene inem kpukpru ini, nte n̄kpọ eke ẹsịnde inụn̄, man mbufo ẹfiọk nte ẹkpenọde owo kiet kiet ibọrọ.” (Col. 4:6) Ke ini ikwọrọde ikọ inọ mme owo, oyom inam “emi ke ifụre ifụre ido ye ntotụn̄ọ ukpono” sia nnyịn imade mmọ.—1 Pet. 3:15.

¹⁸ Ke ini owo oro iyomde ndikwọrọ ikọ nnọ etịn̄de ikọ ayat esịt ye nnyịn, nnyịn isitieneke iyat esịt ke ntak emi imade enye. Nnyịn isikpebe Jesus, koro ke ‘ini ẹkesụn̄ide Jesus, enye ikosụn̄ike owo usiene. Ke ini enye okokụtde ukụt, enye ikesịnke owo ndịk ke idem, edi ama aka iso ayak idemesie ọnọ Jehovah emi ekpede edinen ikpe.’ (1 Pet. 2:23) Ke ini inamde n̄kpọ ye nditọete nnyịn m̀mê ye mbon oro mîkponoke Jehovah, oyom isụhọde idem inam se itien̄wed emi ọdọhọde ete: “Ẹkûda idiọk ẹsio owo usiene idiọk, m̀mê ndisụn̄i owo eke osụn̄ide mbufo, edi ẹdọdiọn̄ mmọ.”—1 Pet. 3:8, 9.

19. Jesus ọkọdọhọ inam n̄kpọ didie ye mme asua nnyịn?

¹⁹ Nsụhọdeidem esin̄wam nnyịn inam item oro Jesus ọkọnọde, ke ini enye eketiede ke obot kiet ọkwọrọ ikọ. Enye ọkọdọhọ ete: “Mbufo ẹma ẹkop ẹte ẹkedọhọ ẹte, ‘Afo enyene ndima mbọhọidụn̄ fo nnyụn̄ nsua owo eke asuade fi.’ Edi, ndọhọ mbufo nte: Ẹka iso ẹma mme asua mbufo ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam ẹyom ufọn mmọ eke ẹkọbọde mbufo; man mbufo ẹkpedi nditọ Ete mbufo emi odude ke heaven, sia enye anamde utịn esie asiaha ọnọ mme idiọkowo ye nti owo onyụn̄ anamde edịm edep ọnọ ndinen owo ye mme anam ukwan̄ido.” (Matt. 5:43-45) Sia nnyịn idide ikọt Abasi, ana nnyịn ima “mme asua” nnyịn, inamke n̄kpọ m̀mê mmọ ẹnam n̄kpọ ye nnyịn didie.

20. Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke mme owo ẹyema Jehovah ye mbọhọidụn̄ mmọ ke obufa ererimbot? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

²⁰ Ana nte idude uwem ye nte inamde n̄kpọ ẹwụt ke imama Jehovah ye mbọhọidụn̄ nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, idem ọkpọkọm ndusụk owo ikpan̄ke utọn̄ inọ etop Obio Ubọn̄ oro ikwọrọde, ana ima mmọ nte mbọhọidụn̄ nnyịn inyụn̄ in̄wam mmọ ke ini mmọ ẹyomde un̄wam. Ntak edi oro apostle Paul ọkọdọhọde ete: “Mbufo ẹkûkama owo ekededi isọn ndomokiet, ke mîbọhọke ndima kiet eken; koro owo eke amade ekemmọ owo etịm enịm ibet. Koro ibet ọdọhọ ete, ‘Kûsịn efịbe, Kûwot owo, Kûyịp inọ, Kûsịn esịt ke n̄kpọ owo,’ ndien ewụhọ efen ekededi emi odude, esịne ke ikọ emi, ẹdọhọde ẹte, ‘Afo enyene ndima mbọhọidụn̄ fo nte idemfo.’ Ima inamke mbọhọidụn̄ esie idiọk; ke ntre ima edi edinịm ibet mma.” (Rome 13:8-10) Nnyịn imama mbọhọidụn̄ nnyịn, kpa ye oro idụn̄de ke idiọk ererimbot Satan emi mme owo mîdianake kiet, ẹnyụn̄ ẹtiede afai afai. (1 John 5:19) Ke ini ẹdisobode Satan, mme demon esie, ye ndiọi owo ẹfep, kpukpru mbon oro ẹdidude ke obufa ererimbot ẹyema Jehovah ẹnyụn̄ ẹma mbọhọidụn̄ mmọ. Uwem eyenem etieti ke ini kpukpru owo ke isọn̄ ẹdimade Abasi ye mbọhọidụn̄ mmọ.