Se Jehovah Etịn̄de Esisu

“K ORO ami ndide Abasi, efen mînyụn̄ idụhe; ndi Abasi, ndien baba kiet eke ebietde mi idụhe. Emi nsiakde akpatre ke akpa, ndien ke eset nsiak se mînamke kan̄a.” (Isaiah 46:9, 10) Ntem ke Jehovah, kpa enye emi ikọ esie mîsikpụhu, ọdọhọ.

Ẹnen̄ede ẹfiọk ke owo ikemeke nditịn̄ ini iso nnennen nnennen. Sia Bible edide n̄wed ntịn̄nnịm ikọ, emi ekpenyene ndinam kpukpru mme oyom akpanikọ ẹdụn̄ọde m̀mê enye enen̄ede edi N̄wed Abasi. Ẹyak idụn̄ọde ndusụk ntịn̄nnịm ikọ Bible oro ẹma ẹkesosu.

Ikpọ Idụt Eset

Abasi ama ebem iso etịn̄ ete ke ẹyesobo Babylon, Edom, Moab, ye Ammon ke nsinsi. (Jeremiah 48:42; 49:17, 18; 51:24-26; Obadiah 8, 18; Zephaniah 2:8, 9) Ikpọ obio emi ndibe mfep ke nsinsi owụt nte ntịn̄nnịm Ikọ Abasi enende.

Nte ededi, owo ekeme ndidọhọ ke owo ekededi ekeme ndibem iso ntịn̄ nte ke idụt kiet eyebe efep, ọkpọkọm idụt oro okop odudu adan̄a didie. Edi owo emi etịn̄de utọ ikọ oro efre ke Bible ama etịn̄ n̄ko nte emi editịbede ye ini emi editịbede. Ke uwụtn̄kpọ, Bible ama etịn̄ nte ẹdisan̄ade ẹsobo Babylon. Enye ọkọdọhọ ke udịmekọn̄ Media oro Cyrus edidade usụn̄, edisobo Babylon, ye nte ke ẹyenam akpa oro akakande Babylon okụk mbak mme asua ẹdibe ẹdụk obio, asat.—Isaiah 13:17-19; 44:27–45:1.

Bible ikọdọhọke ke kpukpru obio oro ẹdisobode ẹdibe ifep ke nsinsi. Utu ke oro, ke ini Abasi ọkọdọhọde ke mbon Babylon ẹyesobo Jerusalem, enye ama etịn̄ ete ke mme owo ẹyefiak ẹdidụn̄ọ ke Jerusalem, kpa ye oro mbon Babylon mîkesiyakke mbon ntan̄mfep ẹfiak ẹnyọn̄ọ. (Jeremiah 24:4-7; 29:10; 30:18, 19) Ntịn̄nnịm ikọ emi ama osu, ndien mme Jew ke ẹdodu tutu mfịn emi.

Ke adianade do, Jehovah ama ebem iso etịn̄ ete ke ẹyekan Egypt oro akakarade ofụri  ererimbot, ye nte ke “oro ebede owo oyodụn̄ ke esịt kpa nte ke eset.” Nte ini akakade, Egypt ekenyene ndikabade ndi “obukpo idụt.” (Jeremiah 46:25, 26; Ezekiel 29:14, 15) Emi ama onyụn̄ osu. N̄ko n̄ko, Jehovah ama ebem iso etịn̄ ete ke ẹyekan Greece oro okonyụn̄ akarade ofụri ererimbot, edi enye ikọdọhọke ke idụt oro eyebe efep ke nsinsi. Jehovah ndibem iso ndọhọ ke ẹyesobo ndusụk idụt ke nsinsi edi idọhọke ke ẹyesobo mmọ eken ntre ekpep nnyịn nso? Ekpep nnyịn nte ke Ikọ Abasi ọdọn̄ọ ntịn̄nnịm ikọ oro ẹkemede ndiberi edem.

Ọyọhọ Mbụk Oro Akpade Owo Idem

Nte ima iketetịn̄, Jehovah ama etịn̄ nte ẹdisan̄ade ẹsobo Babylon. Kpasụk ntre, ke ini eketịn̄de nte ẹdisobode Tyre, n̄wed Ezekiel ọkọdọhọ ke ẹyeduọk itiat, eto, ye ntan esie “ke ufọt inyan̄.” (Ezekiel 26:4, 5, 12) Ntịn̄nnịm ikọ emi ama osu ke isua 332 M.E.N., ke ini Akwa Alexander ye udịmekọn̄ esie ẹketan̄de n̄kpọ ke ndon esịt obio Tyre ẹsịn ebọp ẹsan̄a ẹkesịm isuo Tyre, ẹnyụn̄ ẹsobo enye n̄ko.

Ntịn̄nnịm ikọ oro ẹkewetde ke Daniel 8:5-8, 21, 22 ye 11:3, 4 ẹma ẹnọ n̄ko ọyọhọ mbụk ẹban̄a akamba “edidem Greece,” oro mîkenyeneke mbiet. Ẹkedọhọ ke edidem emi ọyọduọ ke ini enye ekenen̄erede ọsọn̄ odudu, ndien owo inan̄ oro mîtoho ubon esie ẹkenyene ndibahade obio ukara esie nda. Ke isua 200 ẹma ẹkebe tọn̄ọ nte ẹkewet ntịn̄nnịm ikọ emi, Akwa Alexander ama owụt ke imọ ikedi ọkpọsọn̄ edidem emi. Mbụk ererimbot ẹnam nnyịn ifiọk ke Alexander akakpa nsek, ye nte ke etubom ekọn̄ esie inan̄—emi mîkedịghe nditọ esie—ẹma ẹbahade obio ukara esie ẹda.

Ndusụk owo ẹdọhọ ke enyene ndidi ẹkewet ntịn̄nnịm ikọ emi ke mmọ ẹma  ẹketetịbe. Mbọk fiak se ntịn̄nnịm ikọ Daniel oro ise. Ke ini isede enye nte ntịn̄nnịm ikọ, se enye etịn̄de enyene ndyọ. Edi edieke owo esede enye nte se ẹkewetde ke mmọ ẹma ẹketetịbe, ntak emi owo mîtịn̄ke ofụri ofụri se iketịbede? Edieke owo abian̄a oro okodude uwem ke Alexander ama akakpa okodomode ndiwet se itiede nte ntịn̄nnịm ikọ nda mbian̄a mme owo, ntak emi enye mîkewetke nte ke Alexander ama akakpa, ke nditọ esie iba ẹma ẹdomo ndida ubọn̄, edi ke ẹma ẹwot mmọ? Ntak emi enye mîkọdọhọke ke ediwak isua ẹyebe mbemiso etubom ekọn̄ esie inan̄ ẹda ubọn̄ ke nsio nsio ikpehe obio ukara Alexander? N̄ko n̄ko, ntak emi enye mîkasiakke enyịn̄ akwa edidem oro ye etubom ekọn̄ esie inan̄ oro?

Ebịghi mbon oro ẹtịn̄de se mmọ mîfiọkke, oro ẹkoide-koi ẹnịm ke owo ikemeke nditịn̄ ini iso, ẹketọn̄ọ ẹdọhọ ke ẹkewet mme ntịn̄nnịm ikọ Bible ke mmọ ẹma ẹketịbe, kpa ye oro mmọ mîkemeke ndisọn̄ọ emi. Sia mmọ mîmaha ndida Bible nte Ikọ Abasi, oro anam mmọ ẹda kpukpru n̄kpọ ke ata ata usụn̄. Nte ededi, Abasi ama ada ọniọn̄ esie anam ẹwet ntịn̄nnịm ikọ oro ẹwakde ẹkem ndinam ẹfiọk ke imọ inyene Bible. *

Ntịn̄nnịm ikọ Bible ekeme ndisọn̄ọ mbuọtidem fo edieke afo etiede ekere ndusụk ntịn̄nnịm ikọ ye nte mmọ ẹkesude. Domo ndikpep mme ntịn̄nnịm ikọ Bible. Chart oro odude ke page 200 ke n̄wed Nso ke Bible Enen̄ede Ekpep? ekeme ndin̄wam fi anam emi. * Edieke anamde se itemede emi, kpep mme ntịn̄nnịm ikọ Bible man ọsọn̄ọ mbuọtidem fo. Kûkpep enye itọk itọk, man ọsọp okụre. Utu ke oro, nen̄ede tie kere nte kpukpru ikọ Jehovah ẹsisude nnennen nnennen.

[Mme Ikọ Idakisọn̄]

[Ekebe/Ndise ke page 24]

MME EDUMBET NDIDA NDU UWEM

N̄kpọ en̄wen oro ẹkpekerede ẹban̄a edi emi. Abasi emi ekebemde iso etịn̄ nnennen nnennen nte ukara ererimbot editọn̄ọde ndikara inyụn̄ ibe ifep ọnọ n̄ko mme edumbet Bible oro ẹkpedade ẹdu uwem. Ndusụk edumbet emi ẹdi:

Afo ọdọk se ọtọde.—Galatia 6:7.

Inemesịt okpon ke ndinọnọ akan ke ndibọbọ.—Utom 20:35.

Ndinam n̄kpọ Abasi ọnọ owo inemesịt. —Matthew 5:3.

Edieke adade mme edumbet emi odu uwem, afo udutreke ndikop inemesịt nnyụn̄ n̄kụt unen.

[Ndise ke page 22, 23]

Ikọ Abasi ama ebem iso etịn̄ ete ke ẹyesobo mme idụt emi ke nsinsi . . .

EDOM

BABYLON

. . . edi iketịn̄ke ntre iban̄a

GREECE

EGYPT

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

WHO photo by Edouard Boubat

[Ndise ke page 23]

Akwa Alexander