Ndikop Uyụhọ nte Eka

ATA ediwak iban ke ofụri ererimbot ẹsinam utom mbakara mfịn. Ke mme idụt uforo, ibat iban oro ẹsinamde utom mbakara ekpere ndidi ukem ye ibat irenowo oro ẹnamde utom mbakara n̄ko. Ke mme idụt oro ẹtọn̄ọde-tọn̄ọ uforo, iban ẹsisịn idem ẹnam utom in̄wan̄ ke ediwak hour man ẹnyene se ẹdade ẹkama ubon mmọ.

Ediwak iban ifiọkke m̀mê ikpenyene ndinam utom man inyene okụk m̀mê ikpetie ise ubon ye ufọk mmimọ. Iban emi ẹsidep udia, ẹdep ọfọn̄, ẹkpe okụk ufọk; mmọ n̄ko ẹsitem udia oro, ẹyet ọfọn̄ oro, ẹnyụn̄ ẹnịm ufọk oro asana.

Ke adianade do, mme eka oro ẹdide Christian ẹsisịn ukeme ẹkpep nditọ mmọ ndima Abasi. Cristina emi enyenede n̄kpri nditọiban iba ọdọhọ ete: “Ke akpanikọ, enen̄ede ọsọn̄ ndinam utom mbakara nnyụn̄ nse n̄kpọ mban̄a ubon, akpan akpan ke ini enyenede n̄kpri nditọ. Imemke utom ndinọ nditọwọn̄ ntịn̄enyịn oro mmọ ẹyomde.”

Nso isinam mme eka ẹnam utom mbakara? Nso idi mme n̄kpọ-ata oro mmọ ẹsisobode? N̄ko, ndi ana eka anam utom mbakara mbemiso enye okop uyụhọ?

Ntak Emi Mme Eka Ẹnamde Utom

Enen̄ede oyom ediwak iban ẹnam utom mbakara. Ndusụk mmọ inyeneke ebe emi akpan̄wamde mmọ. Mme ọdọ ndọ eken ẹkụt ke okụkutom owo kiet kpọt ikemke se ẹdade ẹse ẹban̄a ubon.

Edi akpanikọ nte ke idịghe kpukpru eka ẹsinam utom man ẹnyene okụk. Ata ediwak iban ẹsinam utom man ẹwụt ke mmimọ idaha edem. Ndusụk iban ẹsinam utom man ẹnyene okụk idemmọ mîdịghe man ẹkeme ndidep ikpọ n̄kpọ. Ediwak eken ẹsinam utom mmọ ọfọn ẹnyụn̄ ẹma utom oro.

Mfịghe ubọkn̄ka ekeme ndidi ntak efen oro esinamde ndusụk iban ẹnam utom mbakara. Okposụkedi ata ediwak owo ẹfiọkde ke mme eka oro ẹsinamde utom mbakara ẹsinen̄ede ẹkop mfịghe ẹnyụn̄ ẹkpa mba, isin̄wan̄ake ndusụk owo ntak emi ndusụk eka mînamke utom—ẹsikam ẹsak utọ mme eka emi. Mma kiet ọkọdọhọ ete: “Imemke utom ndidọhọ owo ke imọ idi ‘n̄wan ufọkndọ.’  Ndusụk owo ẹsitịn̄ ikọ mîdịghe ẹn̄wịn iso ndiwụt ke ababaha uwem fo.” Rebeca emi enyenede eyenan̄wan isua iba ọdọhọ ete: “Okposụkedi mme owo ẹfiọkde ke ana iban ẹse ẹban̄a nditọ mmọ, etie mi nte ke mmọ ẹsise mme eka oro mînamke utom mbakara ke usụhọde.”

N̄ke ye Ata Idem N̄kpọ

Ke ndusụk ikpehe ererimbot, ndutịm usuanetop esida n̄wan emi enyenede eti utom—ọbọde ediwak okụk ọfiọn̄, esịnede n̄kpọ ata ediye ediye, onyụn̄ anamde n̄kpọ uko uko—nte “n̄wan itiaba.” Ini ekededi emi enye ọnyọn̄de edi, enye ekeme ndise mban̄a mme mfịna nditọ esie, enen̄ede ndudue ebe esie, onyụn̄ ese aban̄a mfịna ekededi ke ufọk. Nte an̄wan̄ade, ibat ibat iban ẹkeme ndinam kpukpru se ẹtịn̄de emi.

Se idude edi nte ke ediwak utom oro mme eka ẹsinamde ẹsifek mmọ, owo isinyụn̄ ikpehe mmọ eti okụk. Se isikam iyatde mme eka esịt edi nte ke utom mbakara oro mmọ ẹnamde isiyakke mmọ ẹkeme ndida ndammana ukeme mmọ nnam n̄kpọ ọyọhọ ọyọhọ. N̄wed oro Social Psychology ọdọhọ ete: “Okposụkedi ibat iban ye irenowo oro ẹnamde utom ekperede ndidi ukem, irenowo ẹsụk ẹnam utom oro enyenede ukpono ẹnyụn̄ ẹkpede eti okụk ẹkan. Iban oro ẹkerede ke utom oro mmimọ inamde eyemenede uku mmimọ idikopke inemesịt.” N̄wedmbụk n̄kpọntịbe Spain oro ẹkotde El País ọdọhọ ete: “Iban ẹsikop editịmede emi asan̄ade ye mfịghe utịm ikata ẹkan irenowo, sia ata ediwak mmọ ẹsinamde utom iba—oro edi utomufọk ye utom mbakara.”

Nte Mme Ebe Ẹkemede Ndin̄wam

Ke akpanikọ, eka oro edide Christian enyene ndibiere ke idemesie m̀mê imọ ikpenyene ndinam utom mbakara m̀mê ikpanamke. Edi edieke enye ọdọde ndọ, enye ye ebe esie ẹnyene ndineme mban̄a n̄kpọ emi ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹkere ẹban̄a kpukpru n̄kpọ oro ẹbuanade mbemiso ẹnamde utọ ubiere oro.—Mme N̄ke 14:15.

Nso edieke ebe ye n̄wan ẹbierede ke enen̄ede oyom mmimọ mbiba inam utom mbakara man inyene okụk oro ekemde ndida nse mban̄a ubon? Ke edide ntre, ebe oro enyenede eti ibuot eyenen̄ede ọnọ ntịn̄enyịn ke item Bible emi: “Mbufo mme ebe, ẹka iso ẹdụn̄ ye mmọ kpasụk ntre ke ifiọk, ẹnọde mmọ ukpono nte mmọ eke ẹmemde ẹkan, sia mbufo ye mmọ n̄ko ẹnyenede udeme ke ufọn uwem emi owo mîdotke.” (1 Peter 3:7) Ebe esikpono n̄wan esie ebe ke ndifiọk ukeme oro n̄wan esie enyenede ke n̄kan̄ eke ikpọkidem ye ke n̄kan̄ eke ntụk. Enye ayan̄wam n̄wan esie anam utomufọk ke ini ekededi oro enye ekemede. Ukem nte Jesus, ebe ekpenyene ndiben̄e idem ndisụhọde idem nnam n̄kpri utom, idịghe enye ndida utọ utom oro nte n̄kpọ eke edisụhọrede imọ itie. (John 13:12-15) Utu ke oro, enye ayada mme utom emi nte ifet ndiwụt ke imọ imama n̄wan imọ oro esinamde utom ọkpọsọn̄. N̄wan eyenen̄ede ama utọ un̄wam oro.—Ephesus 5:25, 28, 29.

Nte eyịghe mîdụhe, oyom ebe ye n̄wan ẹn̄wam kiet eken edieke anade mmọ mbiba ẹnam utom mbakara. N̄wedmbụk n̄kpọntịbe kiet ke Spain emi ẹkotde ABC ọsọn̄ọ emi. N̄wedmbụk n̄kpọntịbe emi etịn̄ aban̄a ndụn̄ọde kiet oro Ufọkn̄wed Emi Ekpepde N̄kpọ Aban̄a Mbubehe Ubon akanamde, enye ọdọhọ ke idịghe mme owo “ndinana ukpono nnọ mme idaha ido ukpono nnyụn̄ ndu oburobụt uwem” kpọt ẹsinam mme owo ẹnen̄ede ẹwọrọ ndọ ke Spain, edi ke oto n̄kpọ iba emi n̄ko—“iban ndinam utom mbakara ye irenowo nditre ndin̄wam nnam utomufọk.”

Akpan Utom Oro Eka Emi Edide Christian Enyenede

Ke adan̄aemi Jehovah ọnọde mme ete akpan mbiomo ndinọ nditọ mmọ ukpep, mme eka emi ẹdide Christian ẹfiọk ke ẹnọ mmimọ akpan utom n̄ko—akpan akpan ke  ini eyen edide nsek. (Mme N̄ke 1:8; Ephesus 6:4) Jehovah ama ọnọ mme ete ye eka ke Israel ewụhọ ete ẹsiak Ibet imọ ẹnọ nditọ mmọ. Enye ama ọfiọk ke emi ayada ini onyụn̄ oyom ime, akpan akpan ke ini eyen oro ọtọn̄ọde ndikọri. Ntak edi oro Abasi ọkọdọhọde ke mme ete ye eka ẹkpenyene ndikpep nditọ mmọ n̄kpọ ke ufọk, ke usụn̄, ke ini ẹdahade ẹda, ye ke ini ẹnade ke isọn̄.—Deuteronomy 6:4-7.

Ikọ Abasi ọsọn̄ọ etịn̄ akpan utom oro enyenede uku, emi mme eka ẹnyenede ndinam, enye eteme nditọ ete: ‘Kûkpọn̄ ido uka.’ (Mme N̄ke 6:20) Nte ededi, n̄wan ndọ enyene ndineme ye ebe esie mban̄a ibet ekededi oro enye oyomde ndinịm nnọ nditọ esie. Edi nte ufan̄ikọ oro owụtde, mme eka ẹnyene unen ndinịm mme ibet. Ndien nditọ ẹyenen̄ede ẹbọ ufọn edieke mmọ ẹnịmde mme ibet eke spirit ye eke ido uwem emi eka oro abakde Abasi ekekpepde mmọ. (Mme N̄ke 6:21, 22) Teresa, kpa eka emi enyenede n̄kpri nditọiren iba etịn̄ ntak emi imọ mîyomke ndinam utom mbakara. Enye ọkọdọhọ ete: “Ata akpan utom oro nnyenede ndinam edi ndibọk nditọ mi ke usụn̄ Abasi. Nyom ndinam utom emi ke ofụri esịt.”

Mme Eka Oro Ẹken̄wamde Nditọ Mmọ

Eyịghe idụhe nte ke Lemuel, edidem Israel, ama ọbọ ufọn oto ukeme ofụri esịt oro eka esie ekesịnde. “Prophecy” emi eka esie “eketemede” enye mi edi ubak Ikọ Abasi oro ẹkedade odudu spirit Abasi ẹwet. (Mme N̄ke 31:1; 2 Timothy 3:16) Usụn̄ oro eka Lemuel eketịn̄de aban̄a enyene-ido an̄wan osụk an̄wan̄wam irenowo mfịn ndimek nti nsan̄a ndọ. Ndien item esie ẹban̄ade oburobụt ido ye edin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk ẹsụk ẹnyenyene ufọn mfịn ukem nte ẹkenyenede ke ini ẹkewetde mmọ.—Mme N̄ke 31:3-5, 10-31.

Ke akpa isua ikie, apostle Paul ama otoro eti utom oro Eunice akanamde ke ndikpep eyen esie Timothy n̄kpọ. Sia ebe esie ekesikponode mme abasi Greek, ama oyom Eunice ekpek Timothy enyene mbuọtidem ke “ndisana uwetn̄kpọ.” Ini ewe ke Eunice ọkọtọn̄ọ ndikpep Timothy N̄wed Abasi? Bible ọdọhọ ke ekedi “toto ke nsek”—oro edi, toto ke ini oro Timothy ekedide edet iba. (2 Timothy 1:5; 3:14, 15) Mbuọtidem ye eti uwụtn̄kpọ esie, ọkọrọ ye n̄kpọ oro enye ekesikpepde Timothy, ẹma ẹtịm Timothy idem ẹnọ utom isụn̄utom oro akanade enye ke iso.—Philippi 2:19-22.

Bible etịn̄ n̄ko aban̄a mme eka oro ẹkefọnde ido ye mme anam-akpanikọ ikọt Abasi, anamde nditọ mmọ ẹsan̄a ẹkpere nti ikọt Abasi emi. Ke uwụtn̄kpọ, n̄wan Shunem kiet ama esiwak ndikama prọfet Elisha esen ke ufọk esie. Ke akpatre, Elisha ama anam eyen esie eset ke n̄kpa. (2 Ndidem 4:8-10, 32-37) Kere n̄ko ban̄a uwụtn̄kpọ Mary, eka Mark emi eketienede ewet Bible. Etie nte akpa mme mbet ẹma ẹsinịm mbono esop ke ufọk esie ke Jerusalem. (Utom 12:12) Ke akpanikọ, Mark ama ọbọ ufọn ke ndidụk nsan̄a ye mme apostle ye mme Christian eken oro ẹkesidide ufọk mmọ kpukpru ini.

Ana in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke Jehovah enen̄ede okop inemesịt ye iban oro ẹkpepde nditọ mmọ mme edumbet Abasi. Enye ama iban emi ke ntak mmọ ẹnamde akpanikọ ẹnyụn̄ ẹsịnde ukeme ẹnam ubon mmọ ẹdu ke eti idaha eke spirit.—2 Samuel 22:26; Mme N̄ke 14:1.

Ubiere Oro Ọnọde Uyụhọ

Nte mme uwụtn̄kpọ N̄wed Abasi eke enyọn̄ emi ẹwụtde, ndise mban̄a ubon ke n̄kan̄ eke obụk, eke spirit, ye eke ntụk, ẹsida ekese edidiọn̄ ẹdi. Edi emi idịghe ekpri utom-o! Ndusụk ini, etie nte utom oro eka esinamde ke ufọk esisọn̄ akan utom ekededi oro mmọ ẹsinamde ke itieutom.

Ke akpanikọ, edieke eka ebierede nditre ndinam utom ke enye ama ekenyene nneme ye ebe esie aban̄a oro, ekeme ndiyom ubon mmọ ẹdu mmemmem uwem, ndien ana enye n̄ko eben̄e idem ndiyọ nsahi emi mbon  oro mîfiọkke ntak emi enye mînamke utom ẹdisakde enye. Edi utịp oro enye edibọde oyokpon akan n̄waidem oro enye anamde. Paqui edi eka nditọ ita emi anamde utom ibio ini. Enye ọdọhọ ete: “Mmesima ndidu ke ufọk ke ini nditọ mi ẹnyọn̄de n̄wed ẹdi man mmọ ẹkụt owo oro ẹdade ẹneme nneme.” Didie ke nditọ esie ẹbọ ufọn? Enye ọdọhọ ete: “Mmesin̄wam mmọ ẹnam utomufọk mmọ, ndien mmesise mban̄a mme mfịna oro ẹdemerede. Ini oro nnyịn isibiatde ọtọkiet kpukpru usen esin̄wam nnyịn ndineme nneme kpukpru ini. Mmenen̄ede mma ini oro nsibiatde ye nditọ mi tutu nsịn ndinam utom oro adade ofụri ini mi.”

Ediwak mme eka ẹdide Christian ẹmekụt ke kpukpru owo ke ubon ẹsibọ ufọn edieke mmimọ isụhọrede ini oro mmimọ isidade inam utom mbakara. Cristina oro ikebemde iso itịn̄ iban̄a ọdọhọ ete: “Ke ini n̄ketrede utom mbakara, idaha ubon nnyịn ama ọfọn akan nte ekedide. Mma nnyene ufan̄ ndineme nneme ye nditọ mi nnyụn̄ n̄n̄wam ebe mi nnam ediwak n̄kpọ. Mma n̄kop inem ndikpep n̄kpri nditọiban mi n̄kpọ ndinyụn̄ n̄kụt mmọ ẹkpepde n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kọri.” Cristina enen̄ede eti se iketịbede usen kiet. Enye ọdọhọ ete: “Adiaha mi ekekpep ndisan̄a isan̄ ke itie ubọk nseknditọ, edi edi ami n̄kekpep udun̄wan mi isan̄ ke ufọk. Ekedi enye osio ukot ifan̄, enye ọduọ esịne mi ke ubọk. N̄kpọ emi ama enem mi tutu!”

N̄kpọ efen emi anade ẹkere ẹban̄a edi nte ke ekeme ndidi n̄kpọ idinen̄ekede isọn̄ ye ubon nte ẹkekerede edieke eka etrede ndinam utom mbakara. Cristina ọdọhọ ete: “Okụk ukpeusụn̄ ye okụk oro n̄kesikpede man ẹda ẹse ẹban̄a eyen mi ẹma ẹsibọ uwak okụkọfiọn̄ mi. Ke ini iketịn̄de enyịn idụn̄ọde idaha nnyịn, nnyịn ima ikụt ke utom oro n̄kanamde ikenen̄ekede ida okụk idi.”

Ke ẹma ẹkekere ẹban̄a mme idaha mmọ, ndusụk mme ọdọ ndọ ẹsibiere nte ke ufọn ediyak n̄wan etie ese aban̄a ufọk okpon akan okụk ekededi oro enye akpan̄wanade. Paul, ebe Cristina, ọdọhọ ete: “Enem mi etieti nte n̄wan mi etiede ke ufọk ese aban̄a n̄kpri nditọ nnyịn iba. Ikesifereke ye nnyịn ke ini n̄wan mi akanamde utom mbakara.” Nso ufọn ke emi anam ọnọ nditọ mmọ iba oro? Paul ọdọhọ ete: “Mmọ ẹkop inem uwem ẹnyụn̄ ẹbọhọ ndiọi odudu oro mme owo ẹsisobode ke ini uyen.” Ntak emi ebe ye n̄wan emi ẹkerede ke enen̄ede ọfọn ndibiat ekese ini ye nditọ mmọ? Paul ọbọrọ ete: “Mmenịm ke edieke nnyịn mme ete ye eka mîkpepke nditọ nnyịn n̄kpọ, mbon en̄wen ẹyekpep.”

Nte an̄wan̄ade, ana mme ọdọ ndọ kiet kiet ẹdụn̄ọde mme idaha mmọ, ndien owo ndomokiet ikpenyeneke ndikụt ndudue nnọ ubiere oro mbon en̄wen ẹnamde. (Rome 14:4; 1 Thessalonica 4:11) Nte ededi, ọfọn ndikere mban̄a ediwak ufọn oro ubon ẹsibọde ke ini eka mîdaha ofụri ini esie isịn ke utom mbakara. Teresa oro iketịn̄de iban̄a ke enyọn̄ emi etịn̄ nte enye ekerede aban̄a n̄kpọ emi ete: “Idụhe se idinọde fi inemesịt ikan edibiat ekese ini nse mban̄a nditọ fo nnyụn̄ n̄kpep mmọ n̄kpọ.”—Psalm 127:3.

[Ndise ke page 31]

Mme eka oro ẹdide Christian ẹsibuana ke akpan utom edinọ nditọ mmọ ukpep