Mmọn̄ Emi Otopde Ọwọrọ Ndinọ Nsinsi Uwem

“Owo ekededi emi ọn̄wọn̄de mmọn̄ eke ndinọde enye idikopke aba nsatitọn̄ tutu amama, edi mmọn̄ eke ndinọde enye ayakabade edi idịm mmọn̄ ke esịt esie emi otopde ọwọrọ ndinọ nsinsi uwem.”—JOHN 4:14.

 ‘ENYE ọwọrọ inikiet inikiet ke edem ọfiọn̄, etie ekara ekara, ebiet ediye n̄kpọuto emi edide blu blu onyụn̄ ọdọn̄ọ afia n̄kem, ayama, ọwọrọ sụn̄sụn̄ edi nte ekpri eme ọwọrọ ke udem.’—Edgar Mitchell, aka-ọfiọn̄, etịn̄ nte isọn̄ etiede ke ini ẹdade ke ikpaenyọn̄ ẹse.

Nso inam isọn̄ eye ntre, anamde aka-ọfiọn̄ emi ewet utọ edinem uto emi aban̄a enye? Edi mmọn̄ emi ofụkde ata akamba ikpehe isọn̄. Ke adianade ye ndinam isọn̄ emi eye, mmọn̄ n̄ko anam uwem odu ke isọn̄. Ke akpanikọ, mmọn̄ awak owo ke idem akan kpukpru n̄kpọ eken. Ntre, Encyclopædia Britannica ọdọhọ ke mmọn̄ “anam owo, eto, ye unam ẹdu uwem.”

Sia mmọn̄ esisan̄ade akanade, akananam mmọn̄ oro odude ke isọn̄ ikụreke. The World Book Encyclopedia ọdọhọ ete: ‘Ekpere ndidi kpukpru ntọi mmọn̄ oro nnyịn isidade inam n̄kpọ esifiak okodụk inyan̄. Ndien ke ini eyo asiahade, mmọn̄ emi ẹsidọk okoboho ke enyọn̄. Ekem edep nte edịm. Ndien ifiak ida enye inam n̄kpọ, edi akanam enye ikụreke.’ Ke n̄kpọ nte isua 3,000 emi ẹkebede, Bible ama etịn̄ aban̄a utịben̄kpọ emi ete: “Kpukpru akpa mmọn̄ ẹwet ẹdụk ke inyan̄; edi inyan̄ iyọhọke; ke ebiet emi mme akpa ẹtode, do ke mmọ ẹtọn̄ọ ntak ẹka.” Nte mmọn̄ esisan̄ade akanade ke ererimbot edi ata utịben̄kpọ!—Ecclesiastes 1:7.

Nte isan̄ade inyene mmọn̄ edi utịbe, ndien uwem ikpodụhe ke mmọn̄ mîdụhe, ntak edi oro Bible etịn̄de n̄kpọ aban̄a mmọn̄ ebe utịm ike-700. Bible esiwak nditịn̄ n̄kpọ mban̄a mmọn̄—akpan akpan nte mmọn̄ ekemede ndinam n̄kpọ asana nnyụn̄ nnam uwem odu ke isọn̄—onyụn̄ emen enye odomo ye odudu oro Ikọ Abasi enyenede ndinam nnyịn isana man Jehovah enyịme utuakibuot nnyịn inyụn̄ isan̄a ikpere enye.—Isaiah 58:11; John 4:14.

Nte Bible Ekemede Ndinam Owo Asana

Idụhe idụt en̄wen oro ẹkesanade idem nte nditọ Israel sia mmọ ẹkesiyerede mmọn̄ ke ubọk ke ubọk ẹnyụn̄ ẹyetde ọfọn̄ mmọ kpukpru ini. Ekesidi ido mmọ ndiyere ukot ke ini ẹdụkde ufọk ẹka ndidia udia. (Luke 7:44) Ke adianade ye ediyere mmọn̄ nnyụn̄ nyet inyene mmọ, nditọ Israel ẹma ẹsinyụn̄ ẹyere mmọn̄ ke ini n̄kpọ anamde mmọ ẹdehe. Akana mme oku oro ẹkedude ke ataya ẹsiyere mmọn̄ ẹnyụn̄ ẹyet edisịnen̄kpọ mmọ kpukpru ini. (Exodus 30:18-21) Nte ini akakade, Solomon ama ada okpoho anam “n̄kpọdiọhọ-mmọn̄” emi ẹkesisịnde galọn mmọn̄ 11,500. Mmọn̄ emi ama awak ekem se mme oku ẹkeyerede ẹnyụn̄ ẹyetde edisịnen̄kpọ mmọ nte Ibet Abasi eketemede. (2 Chronicles 4:2, 6) Didie ke emi ebehe mme Christian mfịn?

Apostle Paul ọkọdọhọ ke Jesus ama eyet esop Christian “ke mmọn̄ anam asana oto ke ikọ.” Kpa nte mmọn̄ esinamde owo asana, akpanikọ emi odude ke Bible enyene odudu ndinam nnyịn idu edisana uwem inyụn̄ isana ke enyịn Abasi. Emi anam mbet Christ ‘ẹsana ẹnyụn̄ ẹnana ndo.’ (Ephesus 5:25-27) Ke ntre, ana kpukpru mbon oro ẹyomde ndinyene mfọn Abasi ẹnen̄ede ẹsịn ukeme ẹdu eti uwem ẹnyụn̄ ‘ẹnana ntọi ye ndo’ ke enyịn Abasi. (2 Peter 3:11, 14) Didie ke Ikọ Abasi ekeme ndin̄wam mmọ ẹnam emi?

Mbon oro ẹyomde ndinem Jehovah Abasi esịt ẹsin̄wọn̄ mmọn̄ akpanikọ ke ndikpep Bible kpukpru ini. Ke ini se mmọ ẹkpepde odụkde mmọ esịt, oro esinam mmọ ẹnam item Bible emi: “Ẹkpụhọde oto ke edinam ekikere mbufo edi obufa, man mbufo ẹkpedomo ẹfiọk uduak Abasi eke edide eti onyụn̄ enemde enye esịt onyụn̄ ọfọnde ama.”—Rome 12:2.

Ndinyene nnennen ifiọk mban̄a se Abasi aduakde anam mmọ ẹfiọk nte ẹkemede ndikpụhọde ido ye ekikere mmọ. Nte mmọ ẹkade iso ẹda mme edumbet Bible ẹsịn ke edinam, Ikọ Abasi ‘eyeyet idiọkn̄kpọ mmọ’ ekpedi enye okpon nte okpokpon.—1 Corinth 6:9-11.

Se nte akparawa kiet ke Spain, emi ekerede Alfonso, akanamde ukpụhọde ke uwem esie.  Enye ọdọhọ ete: “Uwem ikenemke mi ini n̄kedide isua 18.” Enye ama esida n̄kpọsọn̄ ibọk onyụn̄ abiat ibet tutu esịt odoro enye ufiọn. Enye aka iso ete: “Nte n̄kakamade idem mi ye nte n̄kanamde n̄kpọ ye mbon en̄wen ẹma ẹnam nnen̄ede ndehe.

“Mma n̄kụt n̄kaiferi kiet ke ufọkn̄wed emi ekedide n̄ka mi nte esisịnede ọfọn̄ ediye ediye onyụn̄ odu edisana uwem, ndien emi ama anam enye enen̄ede okpụhọde ye nditọ ufọkn̄wed eken. Eti uwụtn̄kpọ esie ama anam nyom ndidu edisana uwem nte enye. Enye ama esịn udọn̄ ọnọ mi ete ndidụk mbono esop Mme Ntiense Jehovah, ndien mma n̄kodụk. Ikebịghike mma ntọn̄ọ ndikpep Bible nnyụn̄ nnen̄ede nsan̄a n̄kpere Abasi. Ke ufan̄ isua kiet, mma ntre ndiọi n̄kpọ oro n̄kesinamde nnyụn̄ n̄kabade ndi Ntiense oro anade baptism. Utọ usọp usọp ukpụhọde emi ama anam ediwak ete ye eka ke edem nnyịn ẹdọhọ mi n̄n̄wam nditọ mmimọ emi ẹsidade n̄kpọsọn̄ ibọk.”

Mmọn̄ Emi Ọnọde Nsinsi Uwem

Jesus ama asian n̄wan Samaria oro okosụk okoide mmọn̄ ke obube mmọn̄ Jacob aban̄a “odu-uwem mmọn̄.” Enye ọkọdọhọ ete: “Owo ekededi emi ọn̄wọn̄de mmọn̄ eke ndinọde enye idikopke aba nsatitọn̄ tutu amama, edi mmọn̄ eke ndinọde enye ayakabade edi idịm mmọn̄ ke esịt esie emi otopde ọwọrọ ndinọ nsinsi uwem.” (John 4:10, 14) Ikọ Jesus owụt ke “odu-uwem mmọn̄” oro ada aban̄a mme ndutịm oro Abasi anamde man idu uwem, nte ẹnamde an̄wan̄a ke Ikọ Abasi, kpa Bible. Mme ndutịm emi ẹnam ubonowo ẹkeme ndinyene nsinsi uwem. Ata akpan ikpehe ke ndutịm emi edi uwa ufak Christ Jesus. Jesus ọkọdọhọ ete: “Koro Abasi ama enen̄ede ama ererimbot tutu enye ọnọ ikpọn̄-ikpọn̄ edibon Eyen esie, man owo ekededi eke ọbuọtde idem ye enye okûtak edi enyene nsinsi uwem.”—John 3:16.

Alfonso oro ikebemde iso itịn̄ iban̄a ada “odu-uwem mmọn̄” emi Abasi ọnọde ke ata ọsọn̄urua idahaemi. Enye ọdọhọ ke ‘akpaneka imọ ye kpukpru mbon oro imọ ikesisan̄ade kiet, emi ẹkesụk ẹkade iso ẹbiat ibet ẹnyụn̄ ẹda n̄kpọsọn̄ ibọk, ẹma ẹkpan̄a. Ke ifiọk Ikọ Abasi anyan̄a imọ osio ke utọ afanikọn̄ oro, onyụn̄ enịm imọ uwem.’ Akan oro, Ikọ Abasi ọnọ Alfonso idotenyịn nsinsi uwem ke obufa ererimbot oro Abasi ọn̄wọn̄ọde.—2 Peter 3:13.

Ikot Oro Ẹnọde Kpukpru Owo

Akpatre n̄wed Bible etịn̄ aban̄a “akpa mmọn̄ uwem, emi asanade nte crystal, otode ke ebekpo Abasi ye eke Eyenerọn̄ ewet.” (Ediyarade 22:1) Akpa mmọn̄ oro ada aban̄a mme ndutịm oro Abasi anamde man ubonowo ẹfiak ẹnyene nsinsi uwem, kpa ukem uwem oro Adam ye Eve ẹkedude ke ntọn̄ọ.

Itie N̄wed Abasi emi etịn̄ nte akpa mmọn̄ oro etiede onyụn̄ ọnọ ikot emi ete: “Yak owo eke itọn̄ asatde edi; yak owo eke amade ọbọ mmọn̄ uwem ọn̄wọn̄ ke mfọn.” (Ediyarade  22:17) Ẹnọ mme owo ke ofụri ererimbot ikot emi mfịn. Kpukpru isua, Mme Ntiense Jehovah emi ẹdude ke se ikande idụt 235 ẹsibiat se ikande hour biliọn kiet ẹkpep mme owo ọnọ-uwem ifiọk oro odude ke Bible.

Ndi ọdọn̄ fi ndin̄wọn̄ ọnọ-uwem mmọn̄ emi? Edieke ọn̄wọn̄de edisana mmọn̄ emi, oro edi, edieke ekpepde n̄kpọ aban̄a Andibot, onyụn̄ etienede abuana ke mme ndutịm oro enye anamde ọnọ nnyịn, afo eyetiene esịne ke otu mbon oro “[ẹtịmde] ẹnịm eti itiat idakisọn̄ nte n̄kpọuto ẹnọ idemmọ kaban̄a ini iso, man mmọ ẹkpesọn̄ọ ẹmụm ata uwem ẹkama.”—1 Timothy 6:19.

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 14]

Kpa nte mmọn̄ esinamde owo asana, akpanikọ emi odude ke Bible enyene odudu ndinam nnyịn idu edisana uwem inyụn̄ isana ke enyịn Abasi

[Ekebe/Mme ndise ke page 15]

NTE ẸKESINYENEDE MMỌN̄ KE EYO BIBLE

Ke eyo Bible, mme owo ẹma ẹsisịn ọkpọsọn̄ ukeme man ẹnyene eti ebiet oro ẹkoide mmọn̄. Abraham ye Isaac ẹma ẹdọk obube mmọn̄ ẹkpere Beer-sheba man ẹnyene mmọn̄ oro awakde ekem se ẹdade ẹnam n̄kpọ ke ufọk ẹnyụn̄ ẹnọ mme ufene mmọ ẹn̄wọn̄.—Genesis 21:30, 31; 26:18.

Obube mmọn̄ oro owo mîdọkke otụn̄ọ ama esisat ke ini ndaeyo. Akana ẹdọk obube mmọn̄ enen̄ede otụn̄ọ man enye okûsọp asat. (Mme N̄ke 20:5) Obube mmọn̄ kiet emi odude ke Lachish otụn̄ọ mita 44. Efen oro odude ke Gibeon ebe mita 25 onyụn̄ an̄wan̄a mita 11. Man obube mmọn̄ otụn̄ọ ntre, ọwọrọ ke ẹma ẹsion̄o ata ediwak itiat ke ini ẹkedọkde. N̄wan Samaria oro ekedide ndikoi mmọn̄ ke obube mmọn̄ Jacob ọkọdọhọ Jesus ke ‘obube mmọn̄ oro otụn̄ọ.’ Etie nte enye ekedi mita 23.—John 4:11.

Ke eset, ẹma ẹsinyụn̄ ẹtịbi obube ẹdọn̄ mmọn̄ ke Ufọt Ufọt Edem Usiahautịn. Edịm oro ẹkesidepde ke ọfiọn̄ October esịm April ama esiwet odụk obube emi. Ẹma ẹsisiak udiọn̄edịm ke mben obot man mmọn̄ edịm ewet okodụk obube udọn̄ mmọn̄ oro. Nditọ Israel ẹma ẹsitịbi ikpọ obube ẹdọn̄ mmọn̄.—2 Chronicles 26:10.

Ndikoi mmọn̄ ke obube mmọn̄ ye ke obube udọn̄ mmọn̄ ikesidịghe ekpri utom ke eset inyụn̄ isụk imemke utom mfịn. Utọ iban nte Rebekah ye nditọiban Jethro ẹkenam ata akwa utom ndisikoi mmọn̄ ke obube mmọn̄ kpukpru usen man ẹda ẹnam n̄kpọ ke ufọk ẹnyụn̄ ẹnọ mme ufene ẹn̄wọn̄.—Genesis 24:15-20; Exodus 2:16.

[Ndise ke page 15]

Alfonso mfịn, ke ọkwọrọ Ikọ Abasi