Ndi Ama Ọfiọk?

Ntak emi ndịk akanamde Pontius Pilate ke ini ẹkedọhọde enye ke Jesus ‘anam idemesie eyen Abasi’?—John 19:7.

Ke Julius Caesar ama akakpa, Akwa Ufọkmbet Rome ẹma ẹdọhọ ke enye edi abasi. Ke oro ebede, ẹma ẹdọhọ ke Octavian, emi Julius Caesar ekemende akama, emi okonyụn̄ adade itie esie, edi divi filius, emi ọwọrọde “Eyen Abasi.” Ikọ Latin emi ama akabade edi ata akpan udorienyịn̄ oro ẹkenọde mme andikara Rome. Ata ediwak n̄kpọ oro ẹwetde ke mme itieuwa, temple, mbiet, ye okụk Rome ẹsọn̄ọ emi. Ntre, ke ini mme Jew ẹkedọhọde ke Jesus anam idemesie “eyen Abasi,” mmọ ẹkedọhọ ke enye ọnọ idemesie udorienyịn̄ oro ẹkesinọde mme andikara Rome, ndien mmọ ẹkekere ke Jesus oyom ndibọ andikara itie.

Ẹma ẹnọnọ Tiberius udorienyịn̄ emi, divi filius, mbemiso ẹkekpede ikpe Jesus. Ẹkediọn̄ọ akwa edidem emi nte owo emi esiwotde owo ekededi emi enye akadade nte asua. Ntre ‘ndịk ama ọdọdiọn̄ anam’ Pontius Pilate ke ini mme Jew ẹkedọhọde ke enye ididịghe aba ufan Caesar edieke enye mîwotke Jesus. Nte ededi, mme Jew ẹma ẹnyịk Pontius Pilate tutu enye enyịme ẹda Jesus ẹkewot.—John 19:7, 8, 12-16.

Ntak emi Zechariah ọkọdọhọde ke ẹyesobo Tyre ke ini edide mbon Babylon ẹma ẹsosobo enye anyan ini ko?

Obio Tyre emi okodude ke Mbenesụk Mediterranean ekenyene ikpehe iba. Kiet okodu ke esịt obio ke adan̄aemi enye eken okodude ke isuo.

Ama odu ini emi mbon Tyre ẹkenamde ufan ye nditọ Israel. Edi nte ini akakade, mbon obio Tyre ẹma ẹforo ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndisọn̄ ibuot ye Jehovah Abasi, tutu esịm idaha oro mmọ ẹkeyịpde gold ye silver ikọt Jehovah ẹnyụn̄ ẹnyam ndusụk mmọ nte ifụn. (Joel 3:4-6) Ntak edi oro Jehovah okobiomde Tyre ikpe. Jehovah ama ada prọfet esie etịn̄ ete ke Nebuchadnezzar edidem Babylon oyonyụn̄ osobo Tyre ke ama okosobo Jerusalem ke isua 607 M.E.N.—Isaiah 23:13, 14; Jeremiah 27:2-7; Ezekiel 28:1-19.

Ke ini mbon Tyre ẹkekụtde ke ẹmọn̄ ẹsobo mmimọ, mmọ ẹma ẹtan̄ inyene mmọ ẹfen̄e ẹka isuo obio mmọ. Mbon Babylon ẹma ẹsobo esịt obio Tyre ẹnịm ndon. Ke n̄kpọ nte isua 100 ẹma ẹkebe, Jehovah ama ọnọ Zechariah prọfet esie odudu spirit nditan̄a ubiomikpe ndori Tyre, ete: “Sese, Ọbọn̄ eyebịn enye efep, onyụn̄ ọtọ odudu esie ke inyan̄; ndien enye ayata ikan̄.”—Zechariah 9:3, 4.

Akwa Alexander ama osobo isuo Tyre ke isua 332 M.E.N., ntre ntịn̄nnịm ikọ Zechariah ama osu. Man Alexander ekeme ndibe n̄kosobo isuo Tyre, enye ama atan̄ eto ye itiat ke ndon esịt obio Tyre esịn ebọp oro ọkọniọn̄de ke mita 800 to ke esịt obio Tyre sịm isuo Tyre. Ezekiel ama ebem iso etịn̄ aban̄a emi n̄ko.—Ezekiel 26:4, 12.

[Ndise ke page 27]

“Ini oro mbon ekọn̄ ẹkekande Tyre ẹkụk”

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Drawing by Andre Castaigne (1898-1899)