Be ka se isịnede

Be ka se isịnede

Ẹketetịn̄ Ekem Ẹdiwewet—Akpa Mme Christian ye Uwetn̄wed

Ẹketetịn̄ Ekem Ẹdiwewet—Akpa Mme Christian ye Uwetn̄wed

Ẹketetịn̄ Ekem Ẹdiwewet—Akpa Mme Christian ye Uwetn̄wed

ATA ediwak mbon oro ẹnịmde Abasi ke akpanikọ ẹsibiat ekese ini ẹkot, ẹkpep, ẹnyụn̄ ẹdụn̄ọde ndusụk ke otu mme ọwọrọetop n̄wed oro akanam ẹwetde—emi ẹdude ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek oro ẹsiwakde ndikot Obufa Testament. Mme n̄wed emi, ọkọrọ ye ofụri Bible, ẹnen̄ede ẹtụk ererimbot, ẹnam ẹfiọk nte ẹkpedude uwem, ẹnyụn̄ ẹsịn udọn̄ ẹnọ mme owo ndiwet n̄wed nnyụn̄ nnam utomusọ. Se ikam ikande oro edi nte ke mmọ ẹnam ata ediwak owo ẹnen̄ede ẹfiọk Abasi ye Jesus; onyụn̄ ekeme ndidi afo esịne do.—John 17:3.

Owo ikewetke mme Gospel ye mme N̄wed Abasi Christian Usem Greek eken ke ndondo oro Jesus ama akakpa. Etie nte Matthew ekewet Gospel esie n̄kpọ nte isua 7 m̀mê 8 ẹma ẹkebe tọn̄ọ Jesus akakpa, ke ini John ekewetde esie ke n̄kpọ nte isua 65 ẹma ẹkebe. Mmọ ẹkesan̄a didie ẹwet se Jesus eketịn̄de onyụn̄ anamde ata nnennen nnennen? Ke akpanikọ, edisana spirit Abasi akada mmọ usụn̄. (John 14:16, 26) Nnyịn ikasan̄a didie inyene se Jesus ekekpepde nnennen nnennen, emi akakabarede edi ubak Edisana N̄wed Abasi?

“Ndi Mmọ Ikọfiọkke N̄wed?”

Ndusụk owo ke eset ẹkekere ke anaedi mme mbet Jesus ikesiwetke se enye ekekpepde, edi ke ẹkesitetịn̄ ke inua ẹnọ mme owo. Ke uwụtn̄kpọ, eyen ukpepn̄kpọ Bible kiet ọdọhọ ete: “Ẹkewet mme Gospel ke ediwak isua ẹma ẹkebe tọn̄ọ Jesus ọkọkwọrọ ikọ ke isọn̄. Mbemiso ini emi, ẹkesitetịn̄ kpukpru se ẹkediọn̄ọde ẹban̄a Jesus ẹnọ mme owo.” Ndusụk mme anam-ndụn̄ọde ẹkam ẹdọhọ ke mme mbet Jesus “ikọfiọkke n̄wed.” * Ke adianade do, mmọ ẹdọhọ ke mme owo ẹma ẹsisiak mmọn̄ ke ini ẹkesitịn̄de se Jesus eketịn̄de onyụn̄ anamde ẹnọ mme owo. Mmọ ẹdọhọ ke oro ama anam owo ikemeke ndinyene ata nnennen nnennen se Jesus eketịn̄de onyụn̄ anamde.

Ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ Bible ẹdọhọ ke etie nte mme mbet Jesus ẹkesikpep mme owo n̄kpọ nte mme Jew eken—oro edi, nditịn̄ mfiak ntịn̄ nnyụn̄ mmomụm ndọn̄ ke ibuot—ndien ke emi akanam mmọ ẹkeme nditịn̄ nnennen nnennen se iketịbede. Ndi se ẹketịn̄de ke inua kpọt akan̄wam mme mbet ẹwet Gospel? Mîdịghe, ndi mmọ ẹma ẹwewet se Jesus akanamde ẹnịm? Okposụkedi nnyịn mîtịmke ifiọk, etie nte mmọ ẹma ẹwet se Jesus akanamde.

Ẹma Ẹsiwet N̄kpọ Kpukpru Usen

Kpukpru orụk owo ke akpa isua ikie ẹma ẹdiọn̄ọ ndikot n̄wed nnyụn̄ n̄wet n̄kpọ. Kaban̄a emi, Alan Millard emi edide prọfesọ usem Hebrew ye usem mbon Semite ọkọdọhọ ete: “Ẹma ẹsiwet n̄kpọ ke usem Greek, Aramaic, ye Hebrew, ndien iwakke ebiet oro mme owo mîkesiwetke n̄kpọ.” Enye adian do ete: “Oro owụt ke ẹma ẹsiwet n̄kpọ ke ini Jesus okodude ke isọn̄.”

Prọfesọ Millard ọdọhọ ke “mme owo ẹsikere ke mme ọkọi ẹkewet Gospel,” edi ke “utọ ikọ oro ikemeke ndidi akpanikọ koro etie nte mme owo ke kpukpru ebiet ẹma ẹdiọn̄ọ ndiwet n̄kpọ. . . . Mmọdo, mme owo ẹma ẹdu oro ẹkekemede ndiwet se mmọ ẹkekopde ẹnịm ẹnọ idem, m̀mê man ẹda ẹsian mbon en̄wen.”

Etie nte mme owo ẹma ẹnyene itiatn̄wed ẹsinyụn̄ ẹda mmọ ẹwet n̄kpọ. Se idude ke akpa ibuot Luke anam ifiọk emi. Ẹma ẹbụp Zechariah emi mîkekemeke nditịn̄ ikọ m̀mê eyen esie edikere didie. Ufan̄ikọ 63 ọdọhọ ete: “Enye ọdọhọ [anaedi akada ubọk anam idiọn̄ọ] ẹnọ imọ itiatn̄wed onyụn̄ ewet ete: ‘John edi enyịn̄ esie.’” N̄wed ukabadeikọ Bible kiet ọdọhọ ke anaedi ẹkeda eto ẹnam “itiatn̄wed” emi, ekem ẹda obukpa ọkwọk ẹduọk. Ekeme ndidi owo kiet do akakama itiatn̄wed oro Zechariah akadade ewet n̄kpọ.

Enyene n̄kpọ en̄wen emi owụtde ke anaedi mme owo ẹma ẹsiwet n̄kpọ ke itiatn̄wed ini oro. N̄wed Utom Mme Apostle etịn̄ nte Peter ekenemede nneme ye otuowo ke temple onyụn̄ ekpek mmọ ete: “Ẹkabade esịt . . . man ẹsọhi mme idiọkn̄kpọ mbufo ẹfep.” (Utom 3:11, 19) The New International Dictionary of New Testament Theology ọdọhọ ete: “Enen̄ede etie nte se ẹtịn̄de ke itien̄wed emi ye ke mme ebiet en̄wen oro ikọ emi odude ọwọrọ ndisọhi itiatn̄wed man ẹfiak ẹda ẹwet n̄kpọ.”

Se idude ke Gospel owụt ke etie nte mme mbet Jesus ye ndusụk mbon oro ẹkekopde ukwọrọikọ esie ẹma ẹsiwet n̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, enye etịn̄ aban̄a Matthew ye Zacchaeus, emi ẹkedide mme ọbọ a-tax (Matthew 9:9; Luke 19:2); etịn̄ aban̄a akwa owo synagogue (Mark 5:22); akwa owoekọn̄ (Matthew 8:5); Joanna, n̄wan akwa owo ukara emi okodude ke idak Herod Antipas (Luke 8:3); ye mme ewetn̄wed, mme Pharisee, mme Sadducee, ye mbon Sanhedrin. (Matthew 21:23, 45; 22:23; 26:59) Eyịghe idụhe nte ke ediwak m̀mê kpukpru mme apostle Jesus ye mme mbet eken ẹma ẹkeme ndiwet n̄kpọ.

Nditọ Ukpepn̄kpọ, Mme Andikpep, ye Mme Ewet N̄wed

Man mme mbet ẹkeme ndikpep mme owo n̄kpọ, akana mmọ ẹfiọk se Jesus eketịn̄de onyụn̄ anamde, ẹnyụn̄ ẹfiọk n̄ko nte Ibet ye mme ntịn̄nnịm ikọ N̄wed Abasi Usem Hebrew ẹkenyenede ebuana ye Jesus. (Utom 18:5) Enem ndifiọk ke Luke ama ewet nte Jesus okosobode ye ndusụk mbet esie esisịt ini ke enye ama ekeset ke n̄kpa. Nso ke Jesus akanam? “Enye [ama] ọtọn̄ọ ke Moses ye kpukpru mme Prọfet asiak mme n̄kpọ emi ẹketịn̄de ẹban̄a enye ke ofụri N̄wed Abasi ọnọ mmọ.” Esisịt ini ke oro ebede, Jesus ama ọdọhọ mme mbet esie ete: “‘Emi edi ikọ mi eke n̄ketịn̄de nnọ mbufo ke adan̄aemi n̄kosụk ndude ye mbufo, nte ke ana kpukpru se ẹkewetde ẹban̄a mi ke ibet Moses ye mme Prọfet ye mme Psalm ẹsu.’ Ndien enye an̄wan̄ade mmọ ikike ọyọhọ ọyọhọ man mmọ ẹfiọk se N̄wed Abasi ọwọrọde.” (Luke 24:27, 44, 45) Ekem, mme mbet emi ẹma “ẹti” se enye ekekpepde mmọ.—John 12:16.

Mme itien̄wed emi ẹwụt ke enyene ndidi mme apostle ye mme mbet eken ẹma ẹsinen̄ede ẹkpep ẹnyụn̄ ẹdụn̄ọde N̄wed Abasi man ẹnen̄ede ẹfiọk se Jesus Christ Ọbọn̄ mmọ eketịn̄de onyụn̄ anamde. (Luke 1:1-4; Utom 17:11) Harry Y. Gamble, prọfesọ emi ekpepde n̄kpọ aban̄a ido ukpono ke Ufọkn̄wed Ntaifiọk Virginia ewet aban̄a emi ete: “Eyịghe idụhe nte ke akpa mme Christian, m̀mê ndusụk mmọ, ẹma ẹsisịn idem ẹkpep N̄wed Abasi Usem Hebrew man ẹfiọk se enye ọwọrọde, ẹnyụn̄ ẹda oro ẹsọn̄ọ se mmọ ẹnịmde ke akpanikọ ẹnyụn̄ ẹnam mme Christian ẹnyene se ẹdidade ẹkwọrọ ikọ.”

Kpukpru emi ẹwụt ke adianade ye se mmọ ẹkekopde, ke mbet Jesus ẹma ẹsisịn idem ẹkpep n̄kpọ, ẹkot n̄wed, ẹsinyụn̄ ẹwet n̄kpọ. Mmọ ẹkedi nditọ ukpepn̄kpọ, mme andikpep, ye mme ewet n̄wed. Akan oro, mmọ ẹkedi iren oro ẹmade Abasi, ẹnyụn̄ ẹyakde edisana spirit ada mmọ usụn̄. Jesus ama ọn̄wọn̄ọ ọnọ mmọ ete ke “spirit akpanikọ” ‘eyeti mmọ kpukpru se iketịn̄de inọ mmọ.’ (John 14:17, 26) Edisana spirit Abasi akanam mmọ ẹti ẹnyụn̄ ẹwet se Jesus akanamde onyụn̄ etịn̄de, idem mme ikọ esie oro ẹkeniọn̄de, utọ nte Ukwọrọikọ esie ke Obot. (Matthew, ibuot 5-7) Spirit Abasi ama onyụn̄ anam mmọ ẹwet nte eketiede Jesus ke idem ndusụk ini, ye se enye ekesitịn̄de ke akam.—Matthew 4:2; 9:36; John 17:1-26.

Mmọdo, okposụkedi mme andikewet Gospel ẹkewetde se ẹketịn̄de ẹnọ mmọ ye se ẹma ẹkewewet ẹnịm, Jehovah Abasi ke idemesie, kpa enye emi okon̄de akan kpukpru owo, ọkọnọ mmọ odudu ndiwet se mmọ ẹkewetde. Ke akpanikọ, “Abasi ọkọnọ odudu ẹda ẹwet ofụri N̄wed Abasi,” enye onyụn̄ ekeme ndinọ nnyịn ukpep nnyụn̄ nnam nnyịn inam se inemde Abasi esịt.—2 Timothy 3:16.

[Ikọ Idakisọn̄]

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 14]

Etie nte ndusụk mme anditiene Jesus ẹma ẹsiwet n̄kpọ

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 15]

Edisana spirit Abasi ama anam mme mbet Jesus ẹti ẹnyụn̄ ẹwet se Jesus akanamde onyụn̄ etịn̄de

[Ekebe/Ndise ke page 15]

 Nte Mme Apostle Ikọfiọkke N̄wed?

Ke ini mme andikara ye mbiowo ke Jerusalem ẹkekụtde “uko Peter ye John, ẹnyụn̄ ẹkụtde ẹte mmọ ẹdi mmọ emi mîfiọkke n̄wed ye mme usụhọde owo, idem akpa mmọ.” (Utom 4:13) Ndi enen̄ede edi akpanikọ ke mme apostle ikọfiọkke n̄wed? The New Interpreter’s Bible ọdọhọ ete: “Ikpanaha ẹda ikọ emi ke ata ata usụn̄, nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke Peter [ye John] ikakaha n̄wed, ye nte ke mmọ ikekemeke ndiwet n̄kpọ nnyụn̄ n̄kot n̄wed. Ikọ emi n̄kukụre okowụt ke mme apostle emi ikadiaha ubọk udia kiet ye mbon oro ẹkekpede ikpe mmọ.”

[Ndise ke page 13]

“Enye ọdọhọ ẹnọ imọ itiatn̄wed onyụn̄ ewet ete: ‘John edi enyịn̄ esie’”

[Ndise ke page 13]

Itiatn̄wed ye eton̄wed oro ẹkesidade ẹwet n̄kpọ ke akpa m̀mê ọyọhọ isua ikie iba E.N.

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

© British Museum/Art Resource, NY