Mme N̄kpọ Oro Ẹkedọhọde ke Ẹyetịbe ke Eyo Nnyịn

BIBLE ama etetịn̄ ke Obio Ubọn̄ Abasi ayanam emem ye inemesịt ẹdu ke isọn̄ ke nsinsi. (Daniel 2:44) Ke Akam Ọbọn̄ oro Jesus ekekpepde mme mbet esie, enye ọkọdọhọ mmọ ẹben̄e ẹte: “Yak obio ubọn̄ fo edi. Yak uduak fo ada itie, nte edide ke heaven, yak edi ke isọn̄ kpasụk ntre.” (Matthew 6:10) Ke akwa ntịn̄nnịm ikọ oro enye eketịn̄de ọnọ mme mbet esie ke Obot Olive, Jesus ama etịn̄ aban̄a mme akpan n̄kpọ oro ẹditịbede esisịt ini mbemiso Obio Ubọn̄ oro edide. Mme n̄kpọ emi ẹdi idiọn̄ọ oro kpukpru mbon oro ẹnyenede esịt akpanikọ ẹdikụtde in̄wan̄-in̄wan̄. Se ise m̀mê ifan̄ ke otu nsio nsio ikpehe idiọn̄ọ oro idinemede mi ke afo okụt ẹsude?

Ekọn̄ Ofụri Ererimbot. Jesus ọkọdọhọ ete: “Idụt ayadaha an̄wana ye idụt, obio ubọn̄ kiet oyonyụn̄ adaha an̄wana ye obio ubọn̄ en̄wen.” (Matthew 24:7) Mbemiso akpa ekọn̄ ererimbot akan̄wanade ke 1914,  ekọn̄ ekesidi n̄kpọ obio. Akpa ekọn̄ ererimbot ama esịm ekese itie ke ererimbot, onyụn̄ anam ẹnen̄ede ẹbot mme n̄kpọekọn̄ oro ẹnen̄erede ẹnyene ndịk ẹkan enye oro akanam ubonowo ẹfiọkde. Ke uwụtn̄kpọ, ẹma ẹda obufa ubomofụm ẹtop bọmb ẹwot mbon oro mîdịghe mbonekọn̄. Ediwak n̄kpọekọn̄ oro ẹbotde amanam ibat mbon oro ẹwotde ọdọk ekesịm udomo oro owo mîkodorike enyịn. N̄kpọ nte mbonekọn̄ miliọn 33 ẹma ẹkpan̄a mîdịghe ẹda unan ke akpa ekọn̄ ererimbot. Edi, ibat mbon oro ẹkekpan̄ade ke ekọn̄ ama enen̄ede ọdọk ke ọyọhọ isua ikie 20. Nte ewetmbụk eset kiet ọdọhọde, “tutu amama owo idikemeke ndifiọk ibat” mbon oro ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba okowotde. Ndien ke ẹka iso ẹn̄wana ekọn̄ tutu esịm emi.

Biọn̄. Jesus ọkọdọhọ ete: ‘Akan̄ oyodu.’ (Matthew 24:7) Magazine oro ẹkotde Science ọkọdọhọ ke 2005 ete: “Owo miliọn 854 ẹdu ke ererimbot emi mînyeneke eti udia idia kpukpru ini m̀mê ke ndusụk ini.” Ke 2007, Ikpehe Oro Esede Aban̄a Udia ye Utọin̄wan̄ ke Esop Edidiana Mme Idụt ọkọdọhọ ke idụt 33 inyeneke udia oro ekemde se ẹdade ẹbọk nditọ idụt mmọ. Didie ke emi ekeme nditịbe ke ini edide ẹnen̄ede ẹtọ ibokpot ye mme n̄kpọ ntre ke ofụri ererimbot? Emi edi koro ke ẹda ibokpot ye mme n̄kpọ ntre oro ẹkpedade ẹnam udia ẹnam aranuwat. N̄wedmbụk n̄kpọntịbe kiet ke South Africa oro ẹkotde The Witness ọdọhọ ke n̄kpọ-in̄wan̄ oro ẹdade ẹnam aranuwat oro ẹsịnde ke okopidem ubomisọn̄ ini kiet kpọt ekem se owo kiet akpadiade ke ofụri isua kiet.” Nte mme n̄kpọudia ẹsọn̄de urua ke mme idụt uforo ẹnam ediwak owo ẹkere m̀mê ẹkpeda okụk oro ẹkpedade ẹdep udia ẹnam mme akpan n̄kpọ en̄wen, nte edisọbọ idem.

Akwa Unyekisọn̄. Jesus ọkọdọhọ ete: ‘Ikpọ unyekisọn̄ ẹyedu.’ (Luke 21:11) Afo emenen edieke ekerede ke unyekisọn̄ enen̄ede ọnọmọ ediwak owo mfịn akan nte akanam ọnọmọde. Owo India emi ekerede R. K. Chadha, emi ekpepde n̄kpọ aban̄a unyekisọn̄ ọkọdọhọ ke 2007 ete: “Unyekisọn̄ ke etịbe ke mbuari ke ofụri ererimbot. Owo ndomokiet ifiọkke ntak.” N̄kpọ efen edi nte ke mbon oro ẹdụn̄ọde ke mme ebiet emi unyekisọn̄ esitịbede ẹnen̄ede ẹwak, ntre emi esinam mbon oro unyekisọn̄ owotde ẹwak. Itieutom Oro Ẹsede Ẹban̄a Isọn̄ ke United States ẹdọhọ ke unyekisọn̄ oro eketịbede ke Inyan̄ibom India ke 2004 ama anam akwa mbufịt inyan̄ibom adaha owot mme owo, ndien mbon oro mbufịt emi okowotde ẹma ẹwak ẹkan ofụri ibat owo oro “unyekisọn̄ okowotde ke n̄kpọ nte isua 500 oro ẹbede.”

Udọn̄ọ Oro Mînyeneke Usọbọ. Jesus ọkọdọhọ ete: ‘Ndiọi udọn̄ọ ẹyedu.’ (Luke 21:11) Ke ofụri ererimbot, n̄kani ye mbufa udọn̄ọ omomụm ata ediwak owo, ndien idotenyịn usọbọ idụhe. Ke uwụtn̄kpọ, ukeme oro ẹsịnde ke ofụri ererimbot ndisio utoenyịn mfep ọwọrọ ikpîkpu. Ke adianade do, n̄kani udọn̄ọ emi esịnede akpaikpai ikọn̄ ke owot ediwak miliọn owo, ukem nte AIDS ye mbufa udọn̄ọ eken. Esop Oro Ẹsede Ẹban̄a Nsọn̄idem Ererimbot ẹdọhọ ke “edieke ẹbaharede ofụri ibat mbon oro ẹdude ke ererimbot ẹsịn ke itie ita, ke mbahade kiet enyene ekpri unam udọn̄ọ oro esinamde owo ọdọn̄ọ akpaikpai ikọn̄.” Mmọ ẹtịn̄ n̄ko nte ke HIV etiene anam ibat mbon oro ẹnyenede akpaikpai ikọn̄ enen̄ede awak ke ediwak idụt. Idụhe sekọn emi akpaikpai ikọn̄ mîmụmke owo, ndien udọn̄ọ emi inen̄ekede ikop aba usọbọ. Magazine kiet oro ẹkotde New Scientist ọkọdọhọ ke 2007, ke owo kiet ke Europe ama ọdọn̄ọ akpaikpai ikọn̄ oro “mîkokopke usọbọ ekededi oro ẹkenọde enye.”

Mme Owo Idụhe Aba Eti Uwem. Jesus  ọkọdọhọ ete: “Ke ntak emi ubiatibet editọtde ima ediwak owo eyebịt.” (Matthew 24:12) Ke adianade ye ikọ Jesus, apostle Paul ama etịn̄ ke mme owo ididụhe aba eti uwem. Enye ama etịn̄ aban̄a ndiọkeyo oro ẹdidude ke “mme akpatre usen” esisịt ini mbemiso Obio Ubọn̄ Abasi osobode akani ererimbot emi. Paul ọkọdọhọ ete: “Mme owo ẹyedi mme ama idem, mme ama okụk, ẹwụt idem, ẹtan̄ idem, ẹsụn̄i isụn̄i, ẹsọn̄ ibuot ye ete ye eka, ẹnana esịtekọm, inyeneke nsọn̄ọnda, inyeneke ndammana ima, inyịmeke ndidụk ediomi ekededi, mbon edidọk, ẹnana mfara ke idem, ẹtie obom obom, imaha eti ido, mme andida owo nnọ, ẹsọn̄ ibuot, ẹkohode idem, ẹma inemesịt utu ke ndima Abasi, ẹnyene enyọn̄ enyọn̄ ido uten̄e Abasi edi idụhe uwem ekekem ye odudu esie.” (2 Timothy 3:1-5) Ndi afo ukwe ke mme owo ẹnyene utọ ndiọi edu emi akan nte akanam ẹnyenede?

Jesus ye Paul ikabatke kpukpru n̄kpọ oro ẹnamde ererimbot ọdiọk ntem. Nte ededi, ntịn̄nnịm ikọ mmọ ẹma ẹsiak nnennen nnennen se nnyịn ikụtde mfịn. Nso kaban̄a ini iso? Ntịn̄nnịm ikọ Isaiah oro eketịn̄de nnennen nnennen aban̄a edidi Messiah etịn̄ n̄ko aban̄a nti n̄kpọ oro Obio Ubọn̄ Abasi edinamde ke isọn̄ emi. Ẹyak ineme iban̄a mmọ ke ibuotikọ oro etienede.

[Ndise ke page 6]

“Idụt ayadaha an̄wana ye idụt”

[Ndise ke page 7]

‘Ndiọi udọn̄ọ ẹyedu’

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

© WHO/P. Virot