Eto Eke ‘Ikọn̄ Esie Mîken̄eke’

NDI akanam omokụt obio-in̄wan̄ emi mfụhọ mfụhọ eto ẹyọhọde? Anaedi ama eye fi etieti. Edieke okụtde ediwak ikpọ eto emi ikọn̄ ofụhọde etieti, ndi ekpekere ke edịm isidepke do? Ukpukereke ntre, edi ọkpọfiọk ke anaedi mmọn̄ enen̄ede odu do, emi anamde mme eto oro ẹsehe ntre.

Odot ke ini Bible adade mbon oro ẹnyenede akwa mbuọtidem ye eti itie ebuana ye Abasi odomo ye ikpọ eto oro ẹsehede. Ke uwụtn̄kpọ, kop inem inem ikọ emi, oro odude ke Psalm 1:1-3:

“Ọfọfọn ọnọ owo eke mîsan̄ake ke item mme idiọk owo, mînyụn̄ idaha ke usụn̄ mme anam idiọk, mînyụn̄ itiehe ke itie mbon nsahi; edi mbet Jehovah adat enye esịt; enye onyụn̄ osụk ekere mbet esie ke uwemeyo ye ke okoneyo. Ndien enye ebiet eto eke ẹtọde ke mben akpa mmọn̄, eke osion̄ode mfri esie ke ekem ini; ikọn̄ esie inyụn̄ iken̄eke; ndien kpukpru se enye anamde ọwọrọ usụn̄.”

Kpasụk ntre, Jeremiah 17:7, 8 ọdọhọ ete: “Osụk ọfọfọn ọnọ owo eke ọbuọtde idem ye Jehovah, eke Jehovah onyụn̄ edide ibetedem esie. N̄kọm enye eyebiet eto eke ẹtọde ke mben mmọn̄, eke otopde orụn̄ esie ke mben akpa, idinyụn̄ ikwe ini eke ufiop edide, edi ikọn̄ esie eyedi awawa; idinyụn̄ ifeheke ndịk ke isua eke eyo adade, idinyụn̄ itreke ndin̄wụm mfri.”

Ke itien̄wed mbiba oro, ẹda eto ẹwụt se isitịbede inọ owo emi esinamde se inende, amade mbet Abasi, onyụn̄ ọbuọtde idem ye Abasi ke ofụri esịt. Emi anam ibụp mbụme emi, Didie ke utọ owo oro ebiet nsehe eto? Ẹyak inen̄ede idụn̄ọde mme ufan̄ikọ oro.

“Eke Ẹtọde ke Mben Akpa Mmọn̄”

Ẹdọhọ ke ẹtọ eto emi “ke mben akpa mmọn̄” m̀mê “ke mben mmọn̄.” Ukem ikọ emi odu ke Isaiah 44:3, 4, emi Jehovah Abasi eketịn̄de aban̄a nte imọ idisede iban̄a mme Jew oro ẹkekabarede esịt, emi ẹkenyọn̄de ntan̄mfep ke Babylon ẹdi. Jehovah akada prọfet Isaiah etịn̄ ete: “Nyan̄wan̄a mmọn̄ nnọ owo nsat-itọn̄, nyan̄wan̄a idịm ke edisat isọn̄. . . . Ndien mmọ ẹyefiari nte ke mbiet, ye nte willow [m̀mê eto poplar] ke mben idịm mmọn̄.” Ẹdọhọ mi ke “idịm” ye “idịm mmọn̄” ẹnam mbon oro Abasi ọdiọn̄de ẹsehe nte mfụhọ mfụhọ eto poplar.

Idem mfịn emi, ke mme ebiet oro ẹsitọde in̄wan̄, idịm mmọn̄ ẹsiwet ẹto akwa mmọn̄ nte editụn̄ọ obube mmọn̄, akpa, n̄kpọdiọhọ mmọn̄, ye ukpehe mmọn̄. Mmọ ẹdi ndutịm uduọk mmọn̄ ke in̄wan̄. Ndusụk ini, ẹsisiak afua mmọn̄ ẹsịn ke in̄wan̄ mfri. Ndien ke ndusụk ini, idịm mmọn̄ emi ekeme ndibịt in̄wan̄ ke ubọk n̄kan̄ kiet onyụn̄ ebịt mfụhọ mfụhọ eto ke ubọk n̄kan̄ eken,  ẹnyụn̄ ẹkeme ndida enye nnịm adan̄a in̄wan̄ oro.

Mme eto oro ẹtọde ke mme utọ mben akpa oro ẹsitie didie? Psalm 1:3 etịn̄ aban̄a eto “eke osion̄ode mfri esie ke ekem ini.” Ke mme isọn̄ oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Bible, eto fig, pomegranate, ye apple, ọkọrọ ye eyop ye eto olive ẹdu. Okposụkedi emi eto fig ekemede ndiniọn̄ nsịm mita usụkkiet, n̄kọk esie onyụn̄ enen̄ede atara etieti, ata ediwak eto mfri eken isinen̄ekede iniọn̄. Kpa ye oro, mmọ ẹkeme ndinen̄ede nsehe nnyụn̄ n̄n̄wụm ekese mfri ke ekemini.

Ke eset, ikpọ eto poplar ẹma ẹdu ke mben akpa ye idịm ke Syria ye Palestine. Ke Bible, ẹsiwak ndibuan eto poplar m̀mê willow ye “idịm mmọn̄.” (Leviticus 23:40) Eto mbiba emi ẹsikọri ke ebiet emi mmọn̄ awakde. (Ezekiel 17:5) Ikpọ mfụhọ mfụhọ eto emi ẹnen̄ede ẹwụt se andiwet psalm ye Jeremiah ẹkeyomde nditịn̄ mi: Mbon oro ẹnịmde ibet Abasi ẹnyụn̄ ẹnen̄erede ẹbuọt idem ye enye ẹyeka iso ẹnyene eti itie ebuana ye Abasi, ‘ndien kpukpru se mmọ ẹnamde ẹyewọrọ usụn̄.’ Ndi idịghe se nnyịn iyomde edi oro—se inamde ndiwọrọ usụn̄?

Ndikop Idatesịt ke Mbet Jehovah

Mfịn, ediwak owo ẹyom ndikụt unen ke ediwak usụn̄. Mmọ ẹduọ ẹnyịne ke mme edinam oro ẹkemede ndinam mmọ ẹwọrọ etop ẹnyụn̄ ẹnyene n̄kpọ, ndien ediwak ini, emi esidi abian̄a onyụn̄ anam owo okop iyatesịt. Mmọdo, nso ikeme ndinam owo enen̄ede okop inemesịt oro ebịghide? Se Jesus eketịn̄de ke Ukwọrọikọ Oro ke Obot ọbọrọ mbụme oro. Enye ọkọdọhọ ete: “Inemesịt edi eke mmọ oro ẹkerede ẹban̄a unana mmọ ke n̄kan̄ eke spirit, koro obio ubọn̄ heaven enyenede mmọ.” (Matthew 5:3) Ke akpanikọ, owo inyeneke ata inemesịt ke ndinyene akpakịp inyene, edi ẹnyene ke ndifiọk ke oyom inyene eti itie ibuana ye Abasi inyụn̄ inam n̄kpọ man inyene itie ebuana oro, kpa nte mfụhọ mfụhọ eto oro osion̄ode mfri esie ke ekemini. Didie ke ikeme ndinyene utọ eti itie ebuana oro ye Abasi?

Andiwet psalm ọdọhọ ke akpa kan̄a, ke enyene mme n̄kpọ oro anade ifep. Enye ama asiak “item mme idiọk owo,” “usụn̄ mme anam idiọk,” ye “itie mbon nsahi.” Man ikop inemesịt, ana ifep mbon oro ẹsakde m̀mê ẹkam ẹfụmide mbet Abasi.

Do, ikpenyene ndiyak mbet Jehovah adat nnyịn esịt. Edieke n̄kpọ m̀mê edinam esidatde nnyịn esịt, isiyoyom kpukpru ifet ndinam n̄kpọ oro, ndi idịghe ntre? Mmọdo, ndiyak mbet Abasi adat nnyịn esịt ọwọrọ ndinen̄ede nda Ikọ Abasi nte ata akpan n̄kpọ, ndinyene udọn̄ ndinen̄ede n̄kpep nnyụn̄ nnen̄ede mfiọk enye.

Ke akpatre, oyom ikot inyụn̄ ‘ikere enye uwemeyo ye okoneyo.’ Oro ọwọrọ ndikot Bible kpukpru ini nnyụn̄ ntie n̄kere se ikotde. Ikpada Ikọ Abasi nte andiwet psalm akadade, emi ọkọkwọde ete: “Mmama ido fo didie! enye ke ntie n̄kere ofụri usen.”—Psalm 119:97.

Ih, ke ini inen̄erede ifiọk Jehovah Abasi inyụn̄ inen̄erede ibuọt idem ke enye ye mme un̄wọn̄ọ esie, iyenen̄ede inyene eti itie ebuana ye enye. Ke ini inamde emi, ọyọfọn ọnọ nnyịn nte andiwet psalm etịn̄de, ndien ‘kpukpru se inamde ọyọwọrọ usụn̄.’