Ndi Ama Ọfiọk?

Ewe usụn̄ ke apostle Paul akasan̄a ke akpa ini oro enye akakade Rome?

▪ Utom 28:13-16 ọdọhọ ke ubom emi Paul akasan̄ade aka Italy ekebehe ke Puteoli (ẹkotde idahaemi Pozzuoli), emi odude ke Itụn̄ Inyan̄ibom Naples. Ekem enye asan̄a ke Ọkpọusụn̄ Appius emi ekedide n̄wọrọnda ọkpọusụn̄ obio oro, aka Rome.

Ẹkekot ọkpọusụn̄ emi ẹdian Appius Claudius Caecus, owo ukara Rome emi ọkọtọn̄ọde ndisiak usụn̄ emi ke isua 312 M.E.N. Usụn̄ emi akan̄wan̄a n̄kpọ nte mita ition esịm itiokiet ẹnyụn̄ ẹbon ikpọ itiat, ndien enye ọkọniọn̄ kilomita 583 ọtọn̄ọde ke usụk n̄kan̄ usiahautịn Rome. Enye ọkọtọn̄ọ ke Rome ebe esịm Brundisium (ẹkotde idahaemi Brindisi), kpa usụn̄ uka Edem Usiahautịn. Mbon isan̄ usụn̄ ẹma ẹsiduọk odudu ke mme ebiet nduọkodudu—emi ẹkesidude ke kpukpru kilomita 24 m̀mê n̄kpọ ntre—man ẹdep n̄kpọ, ẹde idap, m̀mê ẹkpụhọ enan̄-mbakara m̀mê n̄kpọisan̄.

Edi etie nte Paul akasasan̄a. Ikpehe Usụn̄ Appius emi Paul akasan̄ade ekedi kilomita 212. Ndusụk ebiet ke ikpehe emi enye akasan̄ade do ama ebe Pontine Marshes, kpa edepedep ebiet emi akanamde eyen Rome kiet emi ekedide ewet n̄wed ewet aban̄a ọbọn̄ ye idiọk ufịk. An̄waurua Appius—emi ekedide n̄kpọ nte kilomita 65 ọtọn̄ọde ke Rome—ye Ufọkisen Ita, ebiet nduọkodudu emi ekedide n̄kpọ nte kilomita 50 ọtọn̄ọde ke Rome, ẹkedu ke edem edere edep oro. Mme Christian ẹma ẹto Rome ẹdida ke ebiet nduọkodudu mbiba emi ẹbet Paul. Ke ini enye okụtde mmọ, “enye ọkọm Abasi onyụn̄ okop nsọn̄esịt.”—Utom 28:15.

Nso idi itiatn̄wed oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Luke 1:63?

▪ Gospel Luke ọdọhọ ke mme ufan Zechariah ẹma ẹbụp m̀mê ewe enyịn̄ ke enye edisio nsekeyen esie. Zechariah ama “ọdọhọ ẹnọ imọ itiatn̄wed onyụn̄ ewet ete: ‘John edi enyịn̄ esie.’” (Luke 1:63) N̄wed ndụn̄ọde kiet ọdọhọ ke ikọ Greek oro ẹkabarede “itiatn̄wed” ọwọrọ “ekpri itiatn̄wed emi ẹdade obukpọk ẹnam ẹnyụn̄ ẹyetde obukpa ọkwọk.” Ẹma ẹsida obukpa ọkwọk ẹsịri mme ufan̄ emi ẹdude ke ebiet emi ẹdiande obukpọk. Ẹkesida eton̄wed eset ẹwet n̄kpọ ke itiatn̄wed emi. Ama ekem, ẹsọhi se ẹkewetde ẹnyụn̄ ẹfiak ẹda ẹwet n̄kpọ.

N̄wed oro Reading and Writing in the Time of Jesus ọdọhọ ete: “Mme ndise oro ẹdade ẹto Pompeii, mme edibotn̄kpọ oro ẹdade ẹto nsio nsio ebiet ke Obio Ukara Rome ye ata itiatn̄wed oro ẹdọkde ẹsion̄o ke ediwak ebiet ọtọn̄ọde ke Egypt tutu ko ke Ibibene Hadrian [Edere Edere Britain], ẹwụt ke ẹma ẹsinen̄ede ẹda itiatn̄wed ẹwet n̄kpọ.” Etie nte nsio nsio orụk owo ẹma ẹsikama itiatn̄wed—mme anyamurua, ikpọ owo ukara, onyụn̄ ekeme ndidi mme Christian eyo mme apostle ẹma ẹkama n̄ko.

[Ndise ke page 11]

Ọkpọusụn̄ Appius

[Ndise ke page 11]

Itiatn̄wed eyen ufọkn̄wed oro ẹyetde obukpa ọkwọk, n̄kpọ nte isua 1,900 emi ẹkebede

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Ẹbọ ẹto Itie Ubon N̄wed Britain