Ndi Ama Ọfiọk?

Ẹkesitan̄ didie nyọhọ nsụhọ ke in̄wan̄, ndien mmanie ẹkesitan̄?

▪ Ibet Moses ọkọdọhọ ọtọin̄wan̄ okûkpọri kpukpru n̄kpọ ke in̄wan̄ esie ke ini idọk. Mbon ukpen̄e ikenyeneke ndikpen̄e kpukpru n̄kpọ ke adan̄a in̄wan̄ mmọ. Mbon oro ẹtetde mfri vine, oro edi grape, ikenyeneke ndifiak n̄katan̄ mbon oro ẹkebọhọde mmọ ẹduọn̄ọ, m̀mê ndifiak n̄ketet mbon oro mîkadatde kan̄a. Mbon oro ẹyịbide m̀mê ẹnyen̄ede eto olive man mfri esie ẹduọn̄ọ ẹkenyene ndidaha n̄kpọn̄ mbon oro mîkọduọhọ. (Leviticus 19:9, 10; Deuteronomy 24:19-21) Mme ubuene, nditọ akpa, mme ebeakpa, ye isenowo ẹkenyene ndikatan̄ nyọhọ nsụhọ oro nda ndu uwem.

Ibet emi ama ọfọn ye kpukpru owo ke idụt Israel. Enye ama ekpep enyene-in̄wan̄ ntatubọk, iyakke enye obụk ibụk, edi ekpep enye ndinịm ke Abasi ọyọdiọn̄ imọ. Ibet emi ama onyụn̄ ekpep mbon oro ẹketan̄de nyọhọ nsụhọ ndisịn idem nnam utom sia ndisan̄a ntan̄ nyọhọ nsụhọ ikedịghe ifia ubọk kiet. (Ruth 2:2-17) Ndutịm emi ikayakke ubuene etie biọn̄, m̀mê ndinam enye akabade edi mbiomo ọnọ mme owo. Ndutịm emi ikonyụn̄ iyakke ubuene adia ndọk asan̄a eben̄e eben̄e m̀mê ndinam enye awawan̄ ubọk etie, owo mînọhọ enye, idiaha.

Ntak emi Solomon akakade utọ anyan ebiet nte Lebanon okotobo eto emi enye akadade ọbọp temple Jerusalem?

▪ Akpa Ndidem 5:1-10 etịn̄ aban̄a ediomi oro Solomon okodụkde ye Hiram, edidem Tyre. Ediomi oro owụt ke ẹkenyene ndibọp ekpat eto cedar ye juniper ke Lebanon nda mbe inyan̄ nsọk Solomon man ẹkeda ẹbọp temple Jerusalem.

Cedar ama esinyama etieti ke n̄kan̄ oro ini oro. Ẹma ẹsiwak ndida eto emi mbọp mme temple ye mme ufọk ubọn̄ ke Egypt ye Mesopotamia. Mme itie ubon n̄kpọ ndidem, mme n̄wed, ye mme n̄kpọ oro ẹkapde ke itiat, ẹwụt ke ẹkesụk ẹsidada cedar ẹka nsio nsio ebiet ke edere edere Mesopotamia, ndusụk ini nte mbụme ekọn̄, m̀mê nte utomo. Ẹma ẹsida cedar ẹkọn̄ ubom ndidem, ekebe okpo, ye mme n̄kpọ ntre, ke Egypt.

Cedar Lebanon ama esinen̄ede ọsọn̄ idem ebịghi, eye, onyụn̄ enem utebe; ufiak ikesinyụn̄ ikemeke ndidụk nta. Emi owụt ke Solomon akada mfọnn̄kan eto ọbọp temple Jehovah. Mfịn, akai Lebanon emi ekesidide cedar cedar edidi ọtọwọk ikọt.

[Ndise ke page 15]

Mbuwed Assyria ke ufọkubọn̄ Sargon emi owụtde nte ẹdade cedar ẹwọrọ ke Lebanon

[Ebiet ẹdade n̄kpọ ẹto]

Erich Lessing/Art Resource, NY